De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

Hoofdartikel
Brieven aan een Dame over het Verplegen van Zieken tehuis.^*)

I.

Ik hoorde eens van een dokter, die aan een nieuwsgierige ten antwoord gaf dat paling in 't zuur goed was voor huiduitslag en ik wenschte wel dat bij-de-hande doktoren altijd zulke ontwijkende antwoorden gaven, want is het niet meestal vruchteloos en ook niet dikwijls gevaarlijk in onervaren handen geneesmiddelen te geven, die zelfs geleerde mannen niet altijd goed en verstandig weten

*) Editorial Note. - It is apparent that the readers of The Cosmopolitan consider the topic ‘Home Care of the Sick’ not only a subject interesting in itself as a theme, but one concerning which much information can be imparted The responses to the invitation to compete for the prize of one hundred and fifty dollars for this particular paper were very numerous, and the papers were of an extraordinary high degree of merit. The committee has decided that Mr. John S. Fulton in his ‘Letters to a Lady on the Home Care of the Sick’ has best handled the subject, and his paper, which is presented herewith, is awarded the prize.

[p. 770]

toe te passen? Ik hoop daarom niet dat gij op dat gebied inlichtingen van mij denkt te verkrijgen en dat gij mij b.v. zult vragen wat goed voor huiduitslag en oorpijn is, want dan moet ik U mijne verontschuldigingen aanbieden door mijn artikel met een punt te beginnen.

Er is in geen enkele huishouding plaats voor de beoefening van amateur-geneeskunde en de meeste huis-bibliotheken zouden er slechts bij winnen wanneer bijna al de ‘Huisdokters’ en ‘Medische Voorschriften’ afgeschaft werden. Niettemin is het ‘verplegen’ van zieken in het huisgezin een belangrijke zaak, die, indien goed bestudeerd - want voorbereiding is de grondslag van succes - en goed toegepast, groote voordeelen zal opleveren, niet alleen op finantiëel, maar ook op hygiënisch gebied.

Een dokter, die bij zijn eerste visite een familie zal aantreffen, in elk opzicht voorbereid en ingericht voor een overval eener ziekte, zal dit feit als iets bijzonders en verrassends voorkomen, terwijl het toch in werkelijkheid als iets heel gewoons beschouwd diende te worden en elke familie bij de inrichting van een huis, vóór alles aan die van een ziekenkamer behoorde te denken.

* _* *

Een ziekenkamer moet licht, goed-gelucht, goed-verwarmd en in een stil gedeelte van het huis, waar geen storende geluiden of onaangename luchtjes van de keuken kunnen doordringen, gelegen zijn, en niet te ver van de badkamer, maar van de slaapkamers der overige familieleden verwijderd zijn.

Nadat men bepaald heeft welke der kamers de meeste genoemde voordeelen in zich vereenigt, kan het voorbereidingswerk beginnen. Wanneer de vloer van gewoon hout is, moeten de spleten met cement dichtgemaakt en de geheele vloer ‘waterproof’ gemaakt worden, door hem met schellak of een vernisbevattende verf verscheidene malen te bestrijken, waarbij men niet moet vergeten om hem goed te doen drogen eenigen tijd tusschen elke laag te laten verloopen. De vloer zal helderder, mooier en sterker worden, als hij na elke laag met schuurpapier gladgewreven wordt.

De vensters moeten voorzien worden van rolgordijnen, van niet te sombere kleur, bijna ondoorschijnend. Blinden aan den binnenkant zijn onhygiënisch, maar behoeven een in andere opzichten geschikte kamer om die reden niet af te keuren.

Het behang moet ‘waterproof’ zijn, en daarvoor een bewerking ondergaan, die men in een behangselpapierwinkel of in een verfwinkel kan laten verrichten zonder dat daardoor de kleur of het weefsel van het papier zal lijden.

Plaats in de aldus klaargemaakte kamer een ijzeren of koperen ledikant, twee of drie sterke, gemakkelijke met houten of rieten zittingen bekleede stoelen, een rieten canapé, een bureau en een waschtafel, alle eenvoudig van vorm. (Kijk eens uit naar geëmailleerde ijzeren waschtafels en als hun voorkomen U niet al te veel afschrikt, koop er dan eentje; ze staan uiterst netjes en de doktoren vinden ze prachtig).

Laat nu de kamer weer betrekken door zijn gewonen eigenaar en leg hem uit dat hij er op elk tijdstip uit verdreven kan worden en zich een paar beperkingen, wat de verdere meubileering betreft, moet getroosten. Losse vloerkleedjes kunnen er neergelegd, maar niets mag aan den vloer vastgespijkerd worden. Schilderijen mogen er opgehangen worden in eenvoudige lijsten, goed in glas gezet en niet te groot om gemakkelijk in een oogwenk afgenomen te kunnen worden. Geen platen of draperieën van welke soort ook mogen vastgetimmerd worden.

Laat mij U nu raden een paar oogenblikken te besteden aan zelfonderzoek. De gebeurtenis die U wacht is van het allergrootste gewicht. Zijt gij in staat zulk een groote verantwoordelijkheid, die U kan overvallen als een wervelwind of u naar lichaam en ziel kan uitputten door een langzaam en sluipend proces, op uw schouders te nemen? Gij kunt niet oordeelen voordat gij het ondervonden hebt of gij bekwaam zijt, alles wat gij van plan zijt te verrichten, ten uitvoer te brengen, maar wel zult ge kunnen weten of ge in het bezit zijt van één eigenschap, die u in staat zal stellen uw novitiaat ongetwijfeld tot een goed einde te brengen: gelijkmatigheid, een eigenschap, die zoo weinige van ons bezitten, zelfs zooals wij ze opvatten. Er bestaan geen volmaakt gelijkmatige, kalme, bedaarde menschen behalve de gelukkige idioten. Gelijkmatigheid wil voor ons zeggen: het bezitten van die geestelijke en lichamelijke opgewektheid en veerkrachtigheid, die u uw tegenwoordigheid van geest onder alle omstandigheden doet behouden. Wanneer uw hart schokt en uw lichaam rilt, sluit dat dan voor u in dat uw lichaam uitgeput en uw

[p. 771]

moed naar de maan is? Of kunt gij den moed, dien gij bezit, aan anderen meedeelen? Zult gij elk droppeltje levensbloed van uw geliefde zieke met een koel hoofd en vaste hand bestrijden tot aan het oogenblik van de neerlaag? Of zult ge, wanneer ge de winnende partij zijt, u in uw winst niet al te snel verheugen maar dapper door blijven strijden tot het einde?

II.

Zoo kan het gebeuren dat uw huisdokter zegt dat uw dochter ‘voortdurend koorts, misschien typhus’ heeft. Tien tegen een zal zijn ‘misschien’ in zekerheid overgaan en tien tegen een, dat ze er door zal komen, hoewel de mededeeling u ellendig zal stemmen, want typhus is een ziekte waar niet mee te spotten valt. Maar aan uw gevoelens kunt gij u niet toegeven; gij moet al uw gedachten aan de zieke wijden en... practisch zijn.

Trek, om te beginnen, een eenvoudige huisjapon aan van een stof, die tegen de wasch kan, en doe een schort voor. Neem uit de voor ziekenkamer bestemde kamer alle kussens en kleedjes, die er in mogen zijn, op een of twee vloerkleedjes en een kussen na. Zorg er voor een door en door gemakkelijke stoel voor u zelf er te hebben; neem al de nuttelooze dingen die er staan of hangen, weg, behalve de goed-gelijste schilderijen met rustige onderwerpen. Neem uit de kasten en laden alles wat aan den verjaagden eigenaar toebehoort en breng hem over naar zijn nieuw kwartier. Verfrisch het beddelinnen, sla de dekens op en lucht de kamer. Doe in de laden en kasten verscheidene stellen beddelinnen, een dozijn handdoeken, schoone nachtjaponnen voor de patiënt, een paar oude zakdoeken en servetten en een groote hoeveelheid afgedankt-linnen. Breng er verder in alles wat de dokter beval, met de instrumenten en voorwerpen die een zieke gewoonlijk noodig moge hebben, wat ook in zich sluit borden en glazen. Breng daarna, wanneer uw kamer gereed is, de patient, voorzien van schoon ondergoed, binnen.

Plaats in de gang, vlak voor de kamer, een dichte houten kist voor de besmette kleeding. Als de kist van binnen vertind is, zooveel te beter. Doe er straks het vuile bedde- en lijfgoed uit de ziekenkamer in, giet er ongeveer twee ons (200 c.M³.) formaline op, sluit de kist en steek den sleutel in uw zak. Denk er aan dat ge een geval van besmetting te verplegen hebt en dat de veiligheid uwer familie in uw handen rust.

Het is noodig dat ge weet hoe de smetstoffen aan het lichaam ontkomen, zoodat gij haar gangen kunt nagaan. De typhus-microben verlaten door de ingewanden en de blaas het lichaam. De ontlastingen moeten daarom onmiddellijk ontsmet worden. Chloorkalk zal dit met goed succes doen, en is goedkoop en gemakkelijk aan te wenden. Een half pond op circa vier liter water geeft een uitstekend kiemen-doodend water; een halve liter ongeveer is voldoende om een ontlasting mee te desinfecteeren. Een half uur wordt er vereischt om de kiemen te vernietigen; gooi daarom de uitwerpselen van de patiënt niet haastig in het closet. Men weet niet of braaksel en sputa besmettelijk zijn, maar daar alles wat twijfelachtig is, gevaarlijk kan zijn, is het aan te raden ook eenig ontsmettend water op deze uitwerpselen te doen.

Tracht niet de lucht in de kamer te desinfecteeren behalve door ventilatie en zonlicht.

De gevaarlijkste geleidmiddelen voor besmetting zijn uw eigen handen. Ze moeten gewasschen worden vóór en na elken dienst dien gij de patiënt bewijst. Neem de gewoonte aan uw handen altijd besmet te beschouwen en ongeschikt, behalve wanneer ze juist gewasschen zijn, om iets aan te raken.

Sta nooit een andere persoon toe iets voor de zieke te doen, of iets uit de kamer te halen, dan aan u zelf. Verantwoordelijkheid voor het zonder gevaar hanteeren van besmette voorwerpen kan niet gedeeld worden door iemand minder doordrongen dan gij van de onvermijdelijke vuilheid en gevaarlijkheid van onze handen.

Als gij een assistent noodig hebt, geef die nauwkeurige inlichtingen en voer die inlichtingen met absolute nauwkeurigheid, tot in de kleinste onderdeelen, uit, even bescheiden en eenvoudig alsof gij thee zettet. Als andere personen in de kamer moeten komen, houd ze dan onder goed-verborgen controle.

Zooals men waarschijnlijk wel zal weten, moet de temperatuur van de patiënt bij korte tusschenpoozen opgenomen worden, waarvoor ge een klinische thermometer noodig hebt, dien gij kunt koopen voor den prijs van f 1. - à f 1.50. De temperatuur wordt gewoonlijk opgenomen onder den arm of in den mond, in welk laatste geval het onderste gedeelte van den thermometer door de tong bedekt wordt. In ongeveer 8 à 10 minuten zal het kwik zich geregeld hebben naar de

[p. 772]

lichaamstemperatuur, en blijven staan nadat de thermometer uit den mond genomen is. In andere woorden, dit zijn maximum thermometers. Voordat gij de temperatuur opneemt, moet het kwik beneden de 36 graden staan. De beste manier om dit gedaan te krijgen is, het in graden verdeelde einde in uw rechterhand te nemen en uw arm flink neer te gooien alsof gij van plan waart iets op den grond te slaan. Let er op, wanneer ge een thermometer koopt, een te koopen waarop het kwik en de streepjes duidelijk zichtbaar zijn en waarvan het kwik gemakkelijk afslaat. De thermometer moet altijd vóór en altijd onmiddellijk na het gebruik in helder koud water gewasschen worden. Hij mag voor 't gemak geplaatst worden in een glas half vol met alcohol of in een oplossing van soda en alcohol. Pleegzusters doen dikwijls op den bodem van het glas een klein, helder watje om het breken van het heel zwakke ondergedeelte te voorkomen.

Wanneer de temperatuur hoog begint te worden, zal de dokter u misschien zeggen het heete lichaam met ijswater af te sponzen en nalaten u uit te leggen hoe dit gedaan moet worden. Neem twee sponzen en twee tinnen kuipen; leg de twee sponzen met een hoeveelheid ijs in de eene kuip en laat de andere leeg. Zet ze vlak bij 't bed. Vele pleegzusters leggen een gummi-laken onder de patient, wanneer ze afgesponst wordt, maar een deken is feitelijk even goed. Maak van de deken in de lengte een rol. Leg de rol langs de rechterzijde van het bed met den vrijen rand naar buiten. Neem de patient's linkerarm uit haar nachtjapon en trek de mouw neer onder haar arm, de schouder aldus ontblootende. Keer haar (rollen, niet optillen) op haar linkerzijde. Rol de deken uit, totdat de rol haar aanraakt. Trek de rechtermouw van haar nachtjapon uit en leg die, evenals de linkermouw, over haar borst, onder haar arm. Rol haar nu, terwijl gij één hand onder haar linker schouder plaatst en de andere onder haar heupgewricht, naar u toe. Ze ligt nu op de deken op haar rechterzijde met haar lichaam naakt tot aan haar middel. Rol de deken verder uit en als ze nu in een gemakkelijke houding rechtuit op haar rug rust, kunt ge gemakkelijk de nachtjapon over haar heupen en voeten uittrekken. Bedek haar òf met een andere deken òf met de helft van die waarop ze ligt.

Op dat moment zullen uw sponzen geheel en al vochtig zijn van het smeltende ijs. Denk er aan dat er niet van u verwacht wordt het ijswater over haar lichaam te laten uitstroomen, maar haar met een vochtige spons, die ijskoud moet zijn, af te wasschen. Als gij op haar hoofd een gummi-ijsmuts zet, zal haar dat aangenamer zijn. Zorg er voor haar haar niet nat te maken.

Ontbloot haar tot de heupen. Neem een spons in uw rechterhand en wring den overvloed van water uit in de leege kuip. Neem haar rechterhand in uw linker, begin te sponzen eerst haar rechterslaap, naar omlaag den nek, schouder, buitenste van den arm, rug van de hand tot de vingertoppen, weer omhoog de palm, binnenste van den arm tot den armkuil en recht omlaag langs de zijde tot de punt van de rechterheup. Vandaar tot de lies en omhoog rechts over de onderbuik, rechterborst, nek, wang tot 't voorhoofd, dan omlaag over 't gezicht, nek, borstkas, onderbuik tot buikholte. Gij zult aldus in één streek een vierde van 't hoofd en romp behandeld hebben. Hanteer uw spons zoodanig, dat gij bij elke verandering van richting een frisch koud gedeelte hebt. Thans zal uw spons zeker warm zijn geworden. Wring ze hard uit boven de leege kuip, leg haar terug in het ijs, neem een andere spons en ga door even als te voren. Begin nu waar gij eindigde en ga over tot de linkerhelft van het lichaam op tegenovergestelde wijze als die welke gij op de rechterzijde toepaste, eindigende bij het linkeroor. Nu kunt gij haar bij de linkerhand en - heup nemen, rolt haar naar u toe en sponst tot het einde van de ruggegraat. Dan kunt gij haar zachtjes op haar linkerzijde doen liggen en haar sponzen van het einde van de ruggegraat tot het punt waar gij begont. Thans zal, als gij uw sponzen goed gehanteerd hebt, het heele lichaam boven de buikholte vochtig gemaakt zijn, waarbij gij geen enkelen droppel op de deken gemorst behoeft te hebben. Als er eenige aanwijzigingen van kippenvel of bleekheid om den mond zich voordoen, kunt gij het bovenste gedeelte van het lichaam met de deken bedekken en haar op haar rug, zoo gemakkelijk mogelijk ingepakt, leggen, terwijl gij de beenen afsponst, wat gij doen kunt zonder haar om te keeren.

Het doel van 't sponzen is tweeledig: het zenuwgestel te kalmeeren en de temperatuur te verlagen. Als uw patient suf wordt terwijl gij bezig zijt de beenen af te sponzen, zult ge bemerken dat gij de gewenschte uitwerking op haar zenuwgestel gemaakt hebt.

[p. 773]

Het bad zal zelden korter dan tien minuten en mag niet langer dan twintig minuten duren. Als er een krachtige uitwerking op de temperatuur gewenscht wordt, kan het noodig zijn het lichaam verscheidene keeren af te sponzen, totdat de patient in erge mate kippevel krijgt en de lippen een beetje blauw worden. Leg onmiddelijk na de afwassching, terwijl het heele lichaam tot aan de kin toe warmpjes in de deken gerold is, den thermometer onder de tong gedurende acht à tien minuten en neem de temperatuur op; sla het gezicht van de patient en het reactieproces heel nauwkeurig gedurende het volgende kwartier gade.

Als gij uw bad op het juiste moment geeindigd hebt, moet uw patient niet erg huiverig zijn en de kleur op de lippen binnen tien minuten terugkeeren. Als ze nog steeds huiverig en blauw blijft na een kwartier, hebt ge òf te lang gebaad óf ze is een van die weinigen patienten die niet in staat zijn vlug te reageeren. Eén ding is zeker dat het water dan niet te koud was. Als uw eerste bad succesvol is geweest, zult ge de temperatuur drie à vier graden verlaagd en in tien minuten een tevredene, rood-lippige, slaperige patient, gewikkeld in de deken, voor u zien. Deze uitwerking is dikwijls het meest verrassend wanneer de patient ijlende en haar huid heet en droog was. Ik vertrouw dat gij een blijvenden indruk van een goede reactie na een eerste spons-afwassching die gij toepast, zult verkrijgen.

(Wordt vervolgd.)