De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

Kunsten en Wetenschappen.

De Evangelist Lucas schilderende.

De Evangelist Lucas is de patroon der schilders. Eene latere overlevering dan die welke hem tot geneesheer heeft gepromoveerd (Collossensen 14:14) stempelt hem tot beoefenaar der schilderkunst. Van daar dan ook, dat men in het Sanctum Sanctorum bij de kerk van St. Jan Van Lateraan te Rome eene afbeelding van den 12-jarigen Jezus vertoont, naar men wil door Lucas geschilderd.

In verband met deze traditie is het niets bevreemdend, dat de schilders van gewijde kunst dit onderwerp kozen om in beeld te brengen.

Twee bewijzen er van liggen in reproductie voor ons.

In het belangrijke kunsthistorische werk

[p. 766]

van Arnold Goffin, getiteld: Thiéry Bouts¹⁾ komt de afbeelding voor van de schilderij ‘Saint Luc peignant le portret de la Vierge’, uit de collectie van Lord Penrhyn te Londen, terecht of ten onrechte toegeschreven aan Bouts, en in het prachtwerk: Malines jadis et aujourd'hui, uitgegeven door den Cercle Archéologique de Malines²⁾ vinden we het tweede schilderij, in lichtdruk-weergave, met dit onderschrift: ‘St. Luc peignant la Vierge, tableau fait pour la corporation de S. Luc, à Malines, en 1515 par Jean de Maubeuge, dit Mabuse, enlevé à l'eglise Saint-Rombaut pendant les troubles du XVIe siecle actuellement à la cathédrale de Prague.’

De behandeling van het onderwerp door de beide schilders wijkt zeer van elkaar af.

Waar Mabuse den schilder meer voorstelt als nemende een schetsteekening, - van penseel en palet is bij beiden geen sprake, - doet het bijwerk van Bouts meer aan het eigenlijke schilderen denken. Een doorkijkje in een ander vertrek namelijk, waar we een schilderijtje op een ezel zien staan, en een schilderstoeltje er voor, wijzen heen naar een atelier, temeer wijl die attributen voor een groot venster zijn geplaatst, waardoor 't licht gul naar binnen valt.

Het spreekt vanzelf, dat de beide schilderijen ook in andere opzichten met de archeologie in botsing komen. Het kostuum der personen: Maria met het kind Jezus op den schoot en de Evangelist Lucas; de architectuur en inrichting der zalen, waarin de handeling plaats heeft zijn uit den tijd, waarin de schilders leefden. Niets nieuws, waar we honderden voorbeelden hebben om dat op te merken.

Bij Mabuse ziet men heel op den achtergrond een Gothieken preekstoel, waardoor men den indruk krijgt van een kerk-interieur; bij Bouts ziet men een landschap, en heel ver in 't verschiet een stad.

Deze schilder laat Maria den kleinen Jezus, naakt op haar schoot liggende, een appel voorhouden, waarbij het kind een gebaar maakt als ware het daarvan afkeerig; Mabuse stelt Maria voor als de moeder-voedster. De ontbloote borst laat het kind noode zich spenen.

Zulk een vergelijken, dat we niet tot in de kleinste bijzonderheid zullen doorvoeren, is zeer belangrijk, om beide schilders in hun uitbeeldingsvermogen gade te slaan, en leert ons meteen kennen de uitvoerigheid, vooral in het bijwerk, waarmede de primitieven hun werk opsierden. Vooral Mabuse geeft kunst in zijn kunst te zien; in 't schilderen van beeldhouwwerk, voornamelijk, munt hij uit, terwijl Bouts zich tevens als landschapschilder doet kennen. Daardoor misschien is bij hem het voorplan soberder gehouden, waardoor de figuren meer uitkomen, terwijl bij Mabuse die figuren in de rijke omgeving meer wegvallen.

Ook de uitdrukking der gelaatstrekken is bij beide schilders zeer uiteenloopend en wat de compositie betreft zouden we aan Mabuse gaarne den voorrang geven. Genoeg echter om even aan te toonen de eigenaardige opvatting van twee schilders uit twee achtereenvolgende eeuwen, de 15e en de 16e.

De geboorte van Bouts wordt ongeveer 1400 gesteld; Mabuse schilderde zijn ‘Lucas’ in 1515.

A.J. SERVAAS VAN ROOYEN.

Oud-Gemeente-archivaris.

Den Haag.

1) Libraire Nationale d'Art et Histoire Gevan Oest et C^ie., Bruxelles.

2) Blz. 28.