De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

Een uitnemend boek.

Pittali - De Grijze Wolf. - Onder dezen titel is bij den uitgever H.J.W. Becht, te Amsterdam, een vertaald boek uitgekomen, dat mij in hooge mate heeft ontroerd, en waarop ik daarom zoo gaarne de aandacht wil vestigen van iedereen, en in de eerste plaats van alle dierenvrienden. Immers, zelden nog heb ik zulk een warm pleidooi, en dat zoo uitnemend geschreven is daarenboven, ontmoet over de plichten van den mensch aan het dier, dan in dit in de wildernis-spelende verhaal, o geen sentimenteel, week-geschreven ‘vrouwengedoe’, integendeel een soms aangrijpend-afschuwelijke schildering van dien nergens méér dan voor de dieren in de wildernis geldenden regel: eet of gij wordt gegeten; maar, juist omdat dit alles zoo onomwonden-waarachtig is geteekend, door een die het zelf leerde kennen, uit eigen aanschouwen, juist daarom doet het ons de verantwoording, die wij-menschen hebben áán het dier, óók aan het dier in de wildernis hebben, des te meer voelen, een des te grootere en des te dankbaardere verantwoording omdat de geschiedenis van Pittah (‘wittand’), de grijze wolf, dáár is om ons te bewijzen, hoe zelfs het wildste en wreedste dier slechts uit het instinct van den haat aldus handelt, en door liefde kan worden gewonnen tot een trouw en een toewijding, waartoe geen mensch in staat zou zijn.

Pittah, de grijze wolf, wiens geboorte, in een door zijn moeder daartoe gezocht hol, wiens eerste jeugd, ons wordt geteekend, in zijn verschillende kennismakingen met het Onbekende, op een meesterlijk-boeiende wijze, valt ten slotte in de handen van menschen, van Indianen, de eerste menschen die het arme dier nog ooit zag. Tot hiertoe leerde de natuur hem kennis maken met Vrees, met Honger, met Vijandschap zijdens andere dieren, met Koude, maar nog nimmer had hij ontmoet een ‘mensch-dier.’ De schrijver weet de gevoelens van den wolf, als hij in deze onbekende, de overmacht-hebbende wezens, voelt daardoor zijn meester, bijzonder juist uit te drukken met het woord dat hij er voor kiest in de wolf-gedachten: goden. Alles wat deze voor hem nieuwe schepselen vermogen tot stand te brengen, b.v. vuur-aanmaken, daardoor warmte-verstrekken, hem binden aan 'n ketting, regeeren kunnen de wildernis-honden, het is voor den armen gevangene tegelijk een reden van vrees en toch van instinctmatige bewondering. Hij houdt zich ten slotte gewillig aan zijn Indiaan-meester, niet uit liefde, want deze geeft hem die niet, maar uit een instinctmatig besef, dat hij het daar beter heeft dan in de eenzaamheid van de

[p. 532]

wildernis, want, als hij zijn plicht van trekdier en beschermer in gevaar doet, dan wordt hij tot belooning behoorlijk gevoed en verzorgd. Dan echter valt hij in slechte handen. En op dit gedeelte van het verhaal zou ik voornamelijk den nadruk willen leggen, omdat immers het zoo maar lichtzinnig verkoopen, aan den eerste den beste, van 'n machteloos dier, helaas niet alleen door Indianen geschiedt, maar overal ter wereld door de meest-beschaafde menschen wordt gedaan.

't Is immers ‘maar 'n beest.’ ‘Ik heb zin aan 'n nieuwer hond, aan 'n mooier paard, aan een aardigeren vogel, die beter zingt,’ etc., etc. En het aldus verzaakte dier wordt met wreede gevoelloosheid weggedaan aan den eerste den beste, - die hem op zijn beurt weer verkoopt, of slecht behandelt, of op straat jaagt. Dagelijks kunt gij de couranten vol zien van zulke aanbod-advertenties, van slechte menschen.

Want ik noem dezulken slecht.

Immers, o, laat het lot van den grijzen wolf u ter leering zijn. Een ‘blanke’, maar 'n ellendeling, zooals er vele zijn, in alle landen ter wereld, koopt Pittah, uit winstbejag, om hem te gebruiken als 'n soort circus-dier, in de verre eenzamheid van Klondyke, waar de uitspanningen niet vele zijn, en waar het dientengevolge geldt als een groot genoegen, den armen uitgehongerden wolf, altijd geslagen, altijd aan een ketting liggend, op te hitsen tot afschuwelijke gevechten met honden, apen, lynxen, welk dier men maar vindt om hem zijn krachten aan te doen meten. - Hoe Pittah op die wijze wordt tot een boosaardig, iedereen en alles hatend, alles verscheurend monster, met in zijn arme dierenziel toch altijddoor een instinctmatig besef van het onrecht dat hem wordt aangedaan, gij moet dat lezen in het boek-zelf, om het in al zijn waarachtige aangrijpende vreeselijkheid ná te voelen. - Maar dan eindelijk, als hij op het punt is het in zulk een heeten strijd af te leggen ten slotte tegen een bulldog, expresselijk daartoe meegebracht door een anderen blanke, dan komt er iemand tusschen beide, óók 'n blanke, maar een van 'n beter maaksel dan de mensch-dieren, die arme Pittah tot hiertoe ontmoette; met minachting voor zulk een wreedheid verlost bij het mishandelde halfdoode schepsel door hem te koopen op zijn beurt. En het slot van het verhaal is de zegepraal der liefde, is de geschiedenis van Pittah's eerst schuw niet begrijpen kunnen hoe men het nu waarlijk goed met hem meent, dan echter, als hem dat eindelijk duidelijk wordt, zoo hartstochtelijk, zoo aandoenlijk zich aan zijn levensredder hechten, dat hij bijna sterft van heimwee als deze op reis moet, dat hij diens vrouw en kinderen, en al wat hem lief is, verdedigt op leven en dood, in een woord dat hij tienduizendvoudig teruggeeft het goede dat hij ontving. (En van hoevele menschen kan men dit zeggen?)

- En kom mij nu niet aan met de nuchtere opmerking van achter de kachel zittende hollanders, die zelf nooit in de wildernis waren: ‘Dat kan immers niet’. Het kan wel. De werkelijkheid is dáár om het U te bewijzen. De beroemde beeldhouwer prins Troubetzkoi, wonend in Parijs, heeft een wolf, waarmee hij en zijn vrouw omgaan als met 'n huishond; een vriend van hen, die bij hen logeerde, heeft mij zelf gezegd bij hen met eigen oogen deze verhouding te hebben aanschouwd. Trouwens, hoezeer haat, ingeboren vrees, kan verkeeren in liefde, bij een goede behandeling, ik heb het zelve ondervonden met mijn Benjamin, van wien ik vast overtuigd ben, zooals ik het dier tot mij nam, schuw en verwilderd, en daardoor jegens ieder vijandig gezind, dat hij, ware hij bij slechte menschen gebleven, zou zijn opgegroeid tot een bepaald kwaadaardigen, gevaarlijken hond. Terwijl hij thans is het zachtste, aanhankelijkste, meest-liefdevolle, niemand-kwaad-doende schepseltje dat er bestaat. Toen ik hem de eerste maal waschte b.v. was hij zoo boos, dat hij, telkens als ik hem trachtte af te drogen, naar mij vinnig beet met zijn mooie scherpe tanden. Nu legt hij onder datzelfde wasschen zijn kopje stil tegen mij aan, en likt mij, ofschoon hij het nog steeds zulk een vreeselijke uitvinding vindt, dat hij zelfs elke troost van chocolaadjes of welke zoetigheid ook (waarop hij dol is) hardnekkig weigert zoolang hij in 't water staat. Dat geheele eerste jaar, nadat wij hem uit de handen van zijn kwelduivels hadden gered, toonde hij zich zoo schuw nog steeds en zoo vreesachtig, dat wij hem b.v. nooit konden overhalen op onzen schoot te komen liggen. Met een trouwe uitdrukking in zijn oogen strekte hij-zelf zich aan onze voeten uit, maar zoodra wij eenige toenadering beproefden onzerzijds week hij achteruit, als vreesde hij instinctief gevaar. Nu, nu hij ons kènt, is er geen aanhaliger schoothondje dan diezelfde Benjamin, die ons, zelfs als er visite is, of als wij met hem uit zijn, niet met rust laat vóór meneer zich op

[p. 533]

den schoot van een onzer heeft genesteld. Zoo ook blijft hij tegenwoordig instinctief doodstil staan wachten, wanneer hij bij toeval losraakt van zijn koord, terwijl hij in dat eerste jaar zich in zoo'n geval haastte spelend weg te loopen, en zich vergeefs liet roepen.

Ik vertel dat alles omdat de geschiedenis van dezen wilden grijzen wolf mij herinnert aan die van den eveneens verwilderd en geplaagden Benjamin, zooals hij tot ons kwam uit de handen van wreede kwajongens, en omdat ik dientengevolge geloof dat èlk dier door 'n goede, zachtzinnige behandeling aldus is te winnen.

Juist daarom dan ook vind ik Pittah - de grijze wolf - een wezenlijk goed boek, een boek dat verdient door iedereen gelezen en herlezen te worden. Het geeft ons daarenboven zulk een uitstekend inzicht ook in het karakter van de dieren des wouds, in hun aangeboren instincten, en in hun aandoenlijke zorg voor hun jongen. Maar bovenal, het leert ons onze verantwoording aan de dieren, juist omdat wij voor hen ‘Goden’ zijn dóór onze overmacht. Of wilt gij mij soms tegenvoeren, dat zulke onverlaten als ‘Mooie Smith’, die een dier gebruiken als middel van bestaan, om door zijn in doodsangst-vechten met hem geld te verdienen, alleen voorkomen in onbeschaafde streken, en dat men ook alleen daâr een zóó wreed publiek aantreft, om in zulke wreedheden belang te stellen? - Ik antwoord U: En de stierengevechten dan in Spanje? Bijgewoond door den koning, en door de high-life van Madrid, en van geheel Europa! Of, veel dichter nog bij huis, het afmartelen van dieren, paarden, op harddraverijen, het wreede circus-africhten bovenal! Neem b.v. het beschaafde Parijs, ‘la ville lumière’, waar een vorig jaar avond aan avond ‘de clou’ was van een zeer druk-bezocht Variété een dronken gemaakten hond! Een ‘geestigheid’, door de meest-gelezen fransche bladen dagelijks aangeprezen. En eindelijk, de lange jacht, dat afschuwelijk wreede genot, van bloeddorstig-gemaakte honden africhten om vossen, herten, etc., in doodsangst een ganschen dag lang gewond door de bosschen te drijven! Of ten slotte het naar de wildernis trekken van allerlei high-life menschen, ten einde daar, in hun geblaseerdheid van alles, zichzelf een nieuwen prikkel te geven door het voor hun bloeddorst spannende gevoel, van de in de wildernissen thuisbehoorende dieren, leeuwen, wolven, tijgers, olifanten, in hun eigen omgeving te gaan vervolgen en te vermoorden, uit louter plezier, niet om te voldoen aan die raadselachtig-wreede, maar nu eenmaal bestaande natuurwet, die in Pittah, de grijze wolf, zoo juist wordt geschilderd: het: Eet of gij wordt gegeten, maar enkel om zichzelf te amuseeren, door moordzucht en bloeddorstigheid. -

Ik vraag U, noemt gij dit alles niet wreed, niet mensch-onteerend, niet lafhartig en min, evengoed als de genoegens en weddenschappen van ‘mooien Smith’ en zijn vrienden in Klondijke - juist omdat wij de macht hebben van ‘goden’ tegenover de dieren?

Daarom ook sprak ik er in den aanhef van dit artikel van, dat het hier geenzins geldt een sentimenteel of weekgeschreven verhaal, maar een integendeel waarin de aard van het dier der wildernis, zooals de natuur hem nu eenmaal schiep, zonder eenige opgesmuktheid is geschilderd, zóó dat wij juist daardoor te méér voelen hoe het niet zijn schuld is dat hij zich moet verdedigen en zijn honger moet stillen met de veroveringen door hem behaald op andere dieren, maar alleen die van het nu eenmaal zoo zijn der dingen, van de natuurwet. Het is een aangrijpend, een soms vreeselijk boek, dat U de wildernis in al haar ontzettende geheimzinnigheid doet voor U zien, als waart gij er zelf een bewoner van, U daardoor echter ook te meer vervult met een oneindig mededoogen voor die vele schepselen, wolven, lynxen, tijgers, leeuwen, wat niet al, die er in rondzwerven, soms bitteren honger en nijpende koude lijdend, gedoemd zich tegen elkaar te verdedigen, en bovendien óók nog belaagd door de wreedheid en de slechtheid van den mensch, dien het noodlot hem plotseling doet ontmoeten op zijn eenzamen weg van roofdier. Dat, het U aldus naderbrengen van een zijde van het dierenlot, waarbij wij hierin de beschaafde streken, omringd van tamme beesten, veel te weinig stilstaan, is één goede zijde van Pittah - de Grijze Wolf - een andere is, gelijk ik in het begin reeds zeide, de liefdeleer die het boek predikt, waar het aantoont de zegepraal van de liefde over den haat in zelfs het méést verwilderde dier, zoo het slechts een mensch, een ‘God’, op zijn weg ontmoet, die hem wil liefde geven, hem wil goed behandelen.

Pittah - de Grijze Wolf, - ik herhaal, het is een uitnemend boek, een prachtig boek, een boek geschreven door een goed mensch, wiens ziel vol mededoogen moet zijn, daarvan

[p. 534]

ben ik zeker, voor al het van God geschapene.

Lees en herlees ‘Pittah, de grijze wolf’, en laat de inhoud U bijblijven, als een waarschuwing dat wij menschen ‘goden’ schijnen voor de dieren, maar óók dat wij juist daarom verplicht zijn hen te behandelen met de goedheid en de liefde die zij, in hunne afhankelijkheid van ons, eischen mogen van zulke ‘goden.’

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.