De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus met verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

Wed. W. - Naar aanleiding mijner correspondentie aan U, in het nommer van 3 Aug: 11: zocht ik voor U nog een artikel op, dat ik vroeger elders schreef (zie het artikel in dit nommer. naar aanleiding van Multatuli). Gij ziet daaruit dat ook-ik veel medelijden heb met ‘Tine’, en dat ik aan Uwe mededeelingen omtrent Multatuli's ook na hunne scheiding vóórtdurende achting voor haar geenzins twijfel. Ik beveel U, zoo gij in die zaak belang stelt, de lezing dezer ‘Brieven’ aan mevrouw Omboni zeer beslist aan.

Marie. - Gij waart de eerste aanleiding dat mevrouw de Wed: W., na kennis te hebben genomen van mijn correspondentie aan U, mij schreef over Multatuli. Daar ik nu juist weder een brief van U ontvang over datzelfde onderwerp, verwijs ik ook U nog speciaal naar de in ditzelfde nommer opgenomen beschouwing over Tine's Brieven.

Gij moet m.i. zelve lezen de backfisch-achtige overdrevenheid van die brieven aan hare vriendin, om U een rechte voorstelling te kunnen maken van het geexalteerde karakter dezer echtgenoote en moeder. Zulke vrouwen, die dat in haren aard hebben, moesten niet trouwen, geloof ik. Ik herinner mij eens ergens een schetsje van Laura Marholm te hebben gelezen, waarin zij het type der alleen tot ‘vriendin’ geschikte vrouw heel goed uitbeeldt. Zulk eene heb ik gekend in de werkelijkheid; zij was toen reeds moeder van verscheidene vrij-groote kinderen, en had een oppassenden man; hetgeen niet belette, dat zij den ganschen dag jeremieerde tegen mij over een in Indië achtergelaten ongehuwde vriendin, die zij heim-wee-achtig natreurde, zoodat zij eindelijk zelfs zoo ver ging, in tegen woordigheid van haar man en kinderen, te verklaren hoe het samenleven van mij en mijn vriendin eigenlijk ‘het’ ideale was, en hoe zij ons benijdde! Toen wij beiden haar ronduit zeiden, dat wij zulke praat van het standpunt eener getrouwde-vrouw, (en die zeer te koop liep met hare moederliefde), mal en onnatuurlijk vonden, en dat, ons inziens, in háár hart haar ‘vriendin’ niet de hoofdplaats kon noch mocht innemen, werd zij nog veel sentimenteeler en, ik zou bijkans zeggen, verliefder in hare uitingen over de afwezige. Het nakomertje-dochtertje, dat kort daarna werd geboren, moest dan ook volstrekt naar de dierbare vriendin genoemd worden; er ging geen maand voorbij waarin zij niet schreef aan haar. Einde: scheiding van haar man. - Alles wat onnatuur is stuit mij altijd tegen de borst, en daarom, zoo natuurlijk als het is, dat twee ongehuwde vrouwen zich bij elkaar aansluiten, zoo weerzinwekkend doet het aan, wanneer gehuwden zich aanstellen als bestond er voor haar niets hoogers en heerlijkers dan een ‘vriendin,’ in plaats van haar thuis en haar huwelijksleven en huwelijksplichten, in een woord haar gezinsleven!

Zooals ik U reeds schreef, indien gij de Holl. Lelie bekijkt, dan zult gij nergens vinden aangegeven dat zij is ‘voor jonge meisjes’. Integendeel de uitgever heeft dit weggelaten zoodra ik aan de redactie kwam, omdat het Blad geheel en al is bestemd voor volwassenen.

Gij schrijft mij dat gij van Zola hebt gelezen een paar van zijn romans, Pot-Bouille en La conqûete de Plassans, en dat gij daardoor zóó'n onaangenaam gevoel behieldt, ondanks Uw achting voor zijn den vinger op de wonde plekken in de samenleving durven leggen, dat gij besloot nooit meer iets van hem te lezen. Met dit besluit kan ik U slechts van harte gelukwenschen. Ik vind Zola geen uitspannings lectuur voor vrouwen. Dat ik er niet buiten kan blijven hem te lezen, zoowel als menig ander veel minder begaafd maar even ruw-realistisch schrijver, spreekt bij mijn werkkring zoo van zelf, dat ik het U niet nader behoef uit te leggen. Maar onnoodig kennis maken met zulke vuile, weerzinwekkende, en soms opzettelijk op den dubbelzinnigen smaak van zeker soort publiek berekende details, als die waarin Zola zich steeds vermeit, acht ik voor mij een beschaafde vrouw onwaardig; en nog

[p. 159]

onlangs ontraadde ik dan ook een oudere dan ik-zelve die mij met zekere schaamte zeide: ‘Ik heb nog nooit iets van Zola gelezen, dat is toch eigenlijk wel wat erg’, haar gebrek aan ‘ontwikkeling’ alsnog aan te vullen. Het is volstrekt niet noodig zich te ontwikkelen door Zola-lectuur; er zijn andere boeken genoeg die dat doen, zonder vuile en smerige bijzonderheden bij de vleet er bij te voegen. Ik spreek hier niet van Zola's later werk, zijn ‘Evangelies’, dat is m.i. prullaria, omdat het alles niets anders is dan tendenz, en nog wel van een onmogelijke soort.

Uwe groote liefde voor de Genestet kan ik van ganscher harte navoelen; ik geloof dat ik hem zoowat heelemaal van buiten ken. - Van Beets houd ik ook wel, maar men moet bij hem veel rijmel-verzen uitschiften. Onder de nieuwere dichters ken ik alleen Helene Lapidoth - Swarth, die in mijne oogen wezenlijk begààfd is; hare rouw-violen en vele andere harer gedichten zijn innig-gevoelig, maar ‘opwekkend’ zijn zij niet; integendeel - Wat mij betreft, ik dank U voor Uw goede meening omtrent Vragensmoede. De Herinneringen, die gij bedoelt, zijn inderdaad het eerst verschenen, voor verleden jaar, in de Holl: Lelie, onder den titel: Dagboekbladen en Herinneringen. De namen uwer lievelings-auteurs geven blijk dat b.v. gij zeer verschillende soorten van lectuur kiest, want b.v. Maeterlinck en Cornelie Noordwal staan oneindig vèr van elkaar. Bij den eersten spant men zich in, bij de laatste uit. - Van Dickens en van Thackeray houd ik véél, (niet van The Pick-wick-club.)

Hebt gij, waar gij over de fransche revolutie wilt lezen, kennis gemaakt met het beroemde werk van Carlyle?, en, waar gij over den tijd vóór de fransche revolutie iets wilt weten, beveel ik U aan de interessante Brieven van Madame de Sévigné aan hare dochter de marquise de Grignan. In het genre historische romans uit dien tijd is: mejonkvrouwe de Mauleon, van Bosboom-Toussaint, aan te bevelen; het speelt in den tijd van Bossuet. - Van Hall Caine houd ik niet, omdat dit genre van romans mij niet interesseert, is berekend op een anderen smaak dan den mijnen. Van Cornelie Huygens herinner ik mij alleen Barthold Meryan, en dat vond ik in-vervelend, een echt tendenz-boek. Top Naeff daarentegen beveel ik U onverdeeld aan; zij schrijft vlug, los, vroolijk, toch gevoelig. Van Geyerstam heb ik dikwijls vele zijner talrijke romans met warmte aanbevolen; 't meest gevoelige van alles is wel zijn: Klein-Broertje (maar zéér droevig). Een ander Noorsch schrijver, die zeer boeiende romans schreef, is Jonas Lie. Ik geloof dat hij-ook zeker in Uw smaak zal vallen. Edna Lyall schrijft in een zoetelijk genre van meerouderwetsche romans, waarvoor ik niets kan voelen. -

Indien gij bij voorkeur gaarne hollandsch leest, dan zou ik U aanraden zoo mogelijk onvertaalde romans te kiezen, want het mooie van een oorspronkelijk werk gaat dikwijls verloren door een slechte, haastige, soms domme en onkundige vertaling. Dit geldt vooral waar het uit het Duitsch, Fransch en Engelsch overgezette boeken betreft, omdat zoowat iedereen zich daarmee bezig houdt. Uit het Noorsch en Zweedsch wordt veel vertaald door mej. M. Meyboom, en door mevrouw Logeman Van der Willigen, die beide beschaafd en zorgvuldig hollandsch maken van hun werk; uit het Russisch vertaalt tegenwoordig mej: Annie de Graaff, en die taal is zoo moeilijk, dat zij niet heel veel mededingers zal krijgen, waardoor de kans dat zij goed werk blijft leveren er natuurlijk op verbetert. Marion Crawford is een Engelsche roman-fabrikant (nu overleden), die heel aardige boeiende romans heeft geschreven, waarvan de lezing U niet al te moeilijk zal vallen geloof ik. Lucie Delarue - Mardrus schrijft vloeiend en niet zwaar te ontcijferen Fransch. Ook de romans van Gyp laten zich niet moeilijk lezen. Lamartine is zwaarder lectuur; maar ik-ook voel véél voor hem, en ik zou U dus zeker aanraden, indien gij U na de lezing van die Gids-studie zoo tot hem voelt aangetrokken, het maar eens te probeeren. - Ivan hoe vond ik, toen ik het boek als jong-meisje las, heel mooi. Mijn vader liet mij nooit vertaalde boeken lezen; ik ben met Walter Scott reeds vroeg begonnen; ook ‘The heart of Mid-Lothian’ is een zijner romans, dien ik U kan aanbevelen. Louise Alcott is meer jongemeisjes-lectuur, vindt gij ook niet? Ik ben steeds gaarne bereid U hierin verder te helpen en te raden. Vraag maar gerust. -

Waar het U zoo verheugt (en gij zijt in dat opzicht een uit velen) dat er in de Lelie zooveel wordt geschreven over Spiritisme, daar zult gij zeker met genoegen kennis nemen van het artikel van mevrouw van Rees - van Nauta - Lemke: Licht. Ik voor mij kan voor Theosophie niet veel voelen omdat ik het een troostelooze gedachte vind zonder bewustheid terug te moeten keeren op deze aarde. M.i. staat dat gelijk met vernietiging. - Toen Vragensmoede uitkwam leerde ik een der theosophische leiders in ons land kennen, die mij enthousiast verzekerde, hoe ik, om zoo'n boek te hebben kunnen schrijven, zeker wel reeds ‘duizenden levens achter mij moest hebben.’ Goed, maar wat heb ik daaraan, - ook voor mijn eigen zielsontwikkeling, - wanneer ik er niets van afweet wat er in die ‘duizenden levens’ met mij is gebeurd? En de tegenwoordige praatjes van Mrs. Annie Besant, dat zij op het standpunt is gekomen zich wèl hare vorige levens te herinneren, doen mij humbug-achtig-aan. De heele Mrs. Annie Besant is mij daarenboven een twijfelachtig type. Gij zult in de Lelie gelezen hebben welk een scheuring zij-zelve heeft veroorzaakt in den boezem van de theosophie. - Er is inderdaad wèl overeenkomst tusschen theosophie en spiritisme, maar ook aan den anderen kant groot verschil. Ook moet gij U voor oogen houden, dat er twee soorten zijn van spiritisten, zij, die er een godsdienstig geloof van maken, en zij die eenvoudig aannemen, zonder meer, het bestaan van geesten. Neen, ik voor mij vind juist dat de leer der theosophie je niet bevredigt, omdat ik er niets bevredigends in vind op aarde terug te komen zonder te weten wie men vroeger is geweest. Daarmede vervalt dan óók alle straf en boete, - als ik toch niet weet wat ik misdeed, en waarom ik dus in deze of die gedaante moet terugkomen.

Wat die oude dame tot U zeide: ‘God is vrij met ons te doen zooals Hij wil. Recht hebben wij op niets -’ is het onvervalschte orthodoxe bijbelgeloof. In de Brieven van Paulus wordt dat héél duidelijk uiteengezet, hoe een pot of een

[p. 160]

ketel niet aan den pottebakker heeft te vragen: waarom maaktet gij mij niet zus of zoo. En Jezus ook zegt in de Evangelieën, dat de arbeider, die maar één uur arbeidt in den Wijngaard, precies even veel loon mag ontvangen als zij die de hitte des daags verdragen, - alles op denzelfden grond: ‘God heeft de vrijheid te doen wat Hij wil met zijn maaksel.’ Aangenomen dat God ons schiep is in deze redenering waarheid, maar voor mij vervalt daarmede het idee van een liefdevol en rechtvaardig Vader, en daarom blijf ik het alles een raadsel vinden.

Welke tijdschriften ik U zou aanbevelen? Ja, dat is een moeilijk ding, waar er zóóvele uitkomen, en de meeste hollandsche heel duur zijn óók nog. Femina is een fransch dames-tijdschrift, dat U zeker zal bevallen; het geeft van alles wat, ook over kunst, en het is gemakkelijk fransch. Marcel Prevost, ‘de’ groote vrouwenkenner volgens de franschen, is er een geregeld medewerker van. ‘Je sais tout’ geeft U óók veel op allerlei gebied, en heeft bovendien uitgebreide artikelen over actueele onderwerpen, en vele illustraties.

Ik lees zelve bij voorkeur enkel fransche, duitsche, en Engelsche tijdschriften, omdat ik de hollandsche vervelend vind, b.v. the Sketch, Black and White, Die Woche, Illustirte Zeitung, enz., enz. L'Illustration geeft U elke maand de nieuwste fransche tooneelstukken erbij, als afzonderlijk bijvoegsel. - Ik zou U heusch geen bepaald hollandsch tijdschrift in dien geest kunnen aanbevelen. Zij zijn m.i. alle ‘oud lood om oud ijzer.’ En géén van allen is onafhankelijk en onpartijdig. Integendeel.

J.B. - Wilt gij mij eens doen weten of gij een abonnement voor drie maanden hebt kunnen krijgen? Ik heb U-namelijk aan den uitgever opgegeven, maar ik weet niet of het gaat voor minder dan een jaar, daar abonnementen door zijn administratie gaan. - Ik ben het volkomen met U eens, dat Tolstoi's Geloof onmogelijk is in de praktijk. Couperus romans zijn boeiend, maar geheel en al zonder eenige bepaalde strekking. Over Cornelié Huygens denk ik juist als gij; en ook Uw meening over Marie Corelli deel ik; alleen haar eersteling: A tale of two worlds heeft mij zeer geïnteresseerd. Gij ziet dat gij en ik nog al eens in smaken overeenkomen, - want Uw woorden over Heine zijn mij uit de ziel gegrepen! Vrouwenmacht en Klein-broertje zijn mijn lievelings-werken van Gustaaf of Geyerstam. Gij moet eens zien ter lezing te krijgen ‘Schnee’ en ‘Arbeiter’ van den Noorschen schrijver Kielland. De hollandsche vertaal-namen ervan ken ik niet. - Ik ben zóó blij dat Uw toestand wat beter is, want ik weet zoo mee te voelen voor lichaamslijden, en voor een man is het nog zooveel erger dan voor een vrouw. Hartelijk gegroet.

J.K. Ik zal voor de verandering in den datum zorg dragen. Ik hoop U nu in het e.k. nommer te beantwoorden; hartelijk dank voor Uw vriendelijk schrijven naar aanleiding van mijn herstel uit die koorts verleden week.

Ninette. Naar aanleiding van ‘het drama te Rijswijk’ wil ik U gaarne mijne eerlijke meening uitspreken, voorzoover wij buitenstaanden erover kunnen oordeelen. Welnu, die is, dat ik veel meer medelijden heb met de gestorven vrouw, dan met den veroordeelden jonkheer. Wie kan uitmaken wáár hier de waarheid is? Waarom b.v. miste hij zichzelf, en wist hij wèl háár zoo goed te raken? Zij heeft, in elk geval, wat zij misdeed met den dood betaald, vrijwillig of tegen haar zin, maar in èlk geval, zij heeft geboet. Maar die kwajongen, (die echter de jaren niet meer heeft van een kwajongen), zal na 'n paar jaren kalm weer zijn oude leven hernemen en, daar ben ik zeker van, aan iederen vinger een echtgenoote kunnen krijgen ook nog, en hij zal dank zij zijn relaties, wel in de maatschappij een mooie betrekking óók veroveren - als hij zich maar wil ‘bekeeren’. Vóór jaren is er in Algiers een dergelijk drama afgespeeld tusschen een geexalteerden student en een jonge gehuwde vrouw. Hij doodde haar, en miste zichzelf, en heeft, in het zeer geruchtmakend proces dat ik las in zijn geheel, verklaard hoe er tusschen hen een liaison bestond en zij had gewild dat hij haar zoude dooden. De echtgenoot protesteerde heftig tegen die beschuldiging; zoowel hij als de intieme kennissen der overledene verklaarden het voor onmogelijk, dat zij tot tot zulk een handelwijze in staat zou zijn geweest, moeder van twee meisjes. Toch werd de overlevende geloofd, later zelfs nog begenadigd door den President. Welnu, wie kan ooit uitmaken, wat in zoo'n geval de waarheid is!? Ik voor mij vind echter die mannen, die hun slachtoffer wél weten te treffen, en dan ineens zichzelf niet kunnen raken, en ook niet probeeren het opnieuw te doen.... min en vérachtelijk. En met zoo'n ongelukkige vrouw, die dubbel en dwars heeft betaald wat zij misdeed, heb ik het diepste medelijden, om van haar overgebleven kind niet eens te spreken.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.