De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

[p. 78]

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus met verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

Wed: W. (Multatuli). - Gij geeft geen pseudoniem aan; misschien verwacht gij ook geen corr:-antwoord. Echter is het mij ten eenenmale onmogelijk particulier te correspondeeren, daarom hoop en vertrouw ik, dat gij U-zelve zult herkennen. Om met de aanleiding tot Uw brief te beginnen, daar gij-zelve zegt nooit van het door mij aangehaalde boekje te hebben gehoord volgt daaruit reeds van-zelf, dat gij over den inhoud ervan geen oordeel kunt of moogt hebben. Voor zoover ik weet is het een weinig-verspreidwerkje; het heeft op mij een bijzonder-diepen indruk gemaakt, juist omdat uit die brieven van ‘Tine’-zelve onbetwistbaar blijkt, dat zij niet in staat was haar man te waardeeren, integendeel, waar hij telkens opnieuw vertelde van de moeiten en ontberingen waarmede hij te kampen had terwijl hij den Max-Havelaar schreef, hem slechts antwoordde met de meest triviale klachten en verwijten over allerlei kleinzielige dingen. M.i., is het door U meegedeelde feit, dat Multatuli-zelf later aan haar nagedachtenis opdroeg een herdruk van den Max-Havelaar, allerminst een bewijs dat zij dáárom geen triviale vrouw zou hebben kunnen zijn. Ten eerste lag het wel een beetje in den lijn van Multatuli's geheele optreden zoo'n soort van lievigheid in het publiek achterna, maar ten tweede spreek ik immers ook niet van wat hij-zelf heeft gedacht of geoordeeld over de vrouw die hij eens liefhad, en die de moeder was zijner kinderen, maar van den m.i. onbetwistbaar-weerzinwekkenden indruk dien hare brieven aan hem op anderen moeten maken. En eindelijk, dat er tusschen hem en zijn tweede vrouw óók wel conflicten zullen zijn geweest, wat heeft dat er mede te maken? Gij hebt gelijk, geloof ik, als gij zegt: hoogstaande menschen moesten eigenlijk nooit huwen. Dat ben ik met U eens. Die zijn er niet geschikt voor, voor het gewone huwelijk.’ Maar, daar zij nu eenmaal menschen zijn, worden zij evengoed als 'n ander verliefd, en dan is het wettelijk huwelijk het voorgeschreven ‘zedelijk’ slot, en meteen dikwijls het begin van de ellende.

- Gij zulf er wel in gelijk hebben, dat Tinezelve geen broer had, en dat de in het boekje door haar aangehaalde oud-zee-kapitein, die bereid was Multatuli een plaats als hofmeester op een boot te bezorgen, is geweest een zwager van hem of van haar; en ook is het mogelijk, dat zij niet daar in huis-zelf logeerde, maar toenmaals in dezelfde plaats woonde als hij. Die bijzonderheden herinner ik mij niet zoo precies meer, om ze U te kunnen tegenspreken, maar wèl weet ik beslist, dat juist dat aanbod hem hofmeester op een Ned.-Ind.-boot te maken, waarover Tine uiterst aanmoedigend schreef, in zijn antwoord aan haar Multatuli met recht bitter verontwaardigde. Ik weet heel precies nog hoe ikzelve met hem meevoelde bij het lezen van die koude woorden, waarin zij hem, den talentvollen man, die in Indië een zoo hooge betrekking had bekleed, wreed-verwijtend aanried dat baantje nu maar hoe eer hoe beter aan te nemen.

- - Met heel veel belangstelling las ik Uw naam, omdat ik daaruit zie dat Uw broer nog indertijd met mijn vader is geweest in aanraking, toen deze naar Suriname ging als Gouverneur. Ik herinner mij dat dáárom zoo goed, omdat ik toen wat Uw broer over Multatuli heeft geschreven met veel belangstelling had gelezen. - En gij hebt dus Uwerzijds met vele mijner familieleden kennis gemaakt! Gij weet dan zeker dat de bewuste dame, die bij U in huis heeft gewoond, dezen winter is overleden? -

Ik vind Uw schrijven aan mij recht vriendelijk en sympathisch, en hoop dat gij het niet aan Rechthaberei zult toeschrijven indien ik U weerspreek. Gedeeltelijk berust Uw brief op een verschil van appreciatie van den bewusten persoon, en over zoo iets laat zich niet redetwisten. Maar het bewuste boekje met die brieven van Tine bestaat; ik wil gaarne moeite doen uit te vinden waar het is te krijgen. - Voor Uw sympathie met mijn werk en mijn oprechtheid dank ik U hartelijk, en ik wensch U het beste toe met Uw gezondheid, voor zoover dat mogelijk is indien gij reeds zooveel daarvoor hebt geprobeerd. - Mocht gij lust hebben tot nog eens schrijven, dan vindt gij mij steeds gaarne bereid tot antwoorden.

Nelsie. - Ik heb Uw bijdrage aangenomen, omdat zij er net door kan, maar ik heb veel liever van U een goed hoofdartikel. Over dat laatste van U heb ik van verscheidene abonné's brieven gekregen om hun instemming te betuigen met die gezonde en verstandige taal, en ook omdat juist zoo iets niet genoeg gezegd kan worden heden ten dage. Daarentegen ben ik overtuigd dat dit verhaaltje van U - een zooals er ontelbare bedacht worden - op niemand een héél diepen indruk zal nalaten. Zelfs de titel drukt al uit hoe het slot zal zijn. Daarom hoop ik dat gij U liever aan de hoofdartikels (in dien geest als het vorige) zult houden. - Toen gij Uw brief hier afgaaft zult gij mij niet hebben kunnen zien, daar ik te bed lag. Van harte heb ik mij verheugd bij de lezing van Uw brief en van Uw jong geluk, en ik kan mij zoo precies die thuiskomst voorstellen omdat gij dat alles zoo levendig en zoo klaar-uitgebeeld beschreven hebt. Minder goed kan ik

[p. 79]

mij indenken dat gij lust hebt Uw oude vak te blijven beoefenen, wanneer gij reeds zoo spoedig trouwen gaat. Zeker, ik weet wel dat in Uw bijzonder geval U veel tijd overblijft daarvoor, maar ik vind het iets onvrouwlijks, dat niet past bij Uw getrouwde-vrouw-werkkring, iets dat als het ware Uw gedachten dáárvan aftrekken moet, en U in een andere richting drijft. Wanneer het niet is het heilige moeten om den broode, waarvoor alles moet wijken dikwijls, dan stuit het mij-persoonlijk altijd tegen de borst een getrouwde vrouw te zien werken in het openbaar, al heeft zij daartoe nog zooveel tijd. Gij zult mij hierin zeer ouderwetsch vinden, maar ik voel het nu eenmaal zoo, dat ik, geloof ik, nooit tijd te veel zou hebben om op duizenderlei manieren aan mijn intiem huiselijk geluk te arbeiden, (ook door gedachtenleven kan dat geschieden). - Het is onmogelijk een artikel van U, dat gij reeds elders hebt geplaatst, nogmaals op te nemen in de Lelie. Dat is een stelregel, waarvan ik niet afwijk. Het is natuurlijk jammer dat het zoo treft, maar op dat punt is de regel onverbiddelijk. - Uw sympathie met de dierenwereld is mij natuurlijk ook sympathiek; daarvoor zult gij mij reeds genoeg uit de Lelie kennen. Ik kan U echter niet nazeggen, dat ik van alle dieren houd, behalve van wurmen. Alle kruipende gedierten zijn voor mij een reden tot rilling; en dan de Indische voortbrengselen als b.v. kakkerlakken! Houdt gij dáárvan ook? - Ik ben zelve oorspronkelijk ook ‘bang’ geweest voor katten, iets wat gij zoo ondenkbaar vindt. Hun onhoorbaar geruischloos zich bewegen, en dan, vóór je 't weet, op je springen was mij een gruwel. Daar zij echter besloten hadden, in het pension waar ik was, mij lief te hebben en het op mij springen dus niet verkozen af te schaffen, ben ik geëindigd met mij aan hun gewoonten te gewennen, en nu houd ik ook veel van hen, ofschoon ik in het opnemen van 'n kat altijd iets griezeligs-gelei-achtigs-aanvoelend vind. - Wij hebben er hier achter op het erf altijd eenige verwaarloosden rondloopen, die van den huisheer en van ons hun voedsel krijgen.

De ‘Gulden Winckel’ heeft mijn brief opgenomen, en daarmee aan mijn verlangen voldaan. Ik ben het natuurlijk geheel en al eens met U, dat geen enkel boek realistisch zou zijn, dat niet op de werkelijkheid gelijkende personen schilderde. - Juist omdat zij uit het leven zijn gegrepen, daarom zijn zij wáár. In ons kleine land wordt echter zoo iets altijd een personen-questie. Van af de uitgave van Vragensmoede heb ik dat ondervonden. In grootere landen zijn zulke kleingeestige toestanden als in dit bijzondere opzicht ten onzent heerschen onmogelijk. Hartelijk dank voor Uw lieven sympathieken brief.

Nieuwe spelling. - Inderdaad ben ik volkomen bereid - zooals gij terecht onderstelt - Uw vragen te beantwoorden. Ten eerste vraagt gij, of ik meen dat de nieuwe spellers bedoelen voortaan alleen de dagelijksche omgangstaal als schrijftaal te gebruiken, en ten tweede wenscht gij te weten wat ik peroonlijk tegen de nieuwe spelling heb. - Op Uw eerste vraag kan ik U alleen antwoorden, dat de nieuwe spellers blijkbaar, al naar gelang hun opvoeding of hun ideeën zijn, er een eigen omgangstaal op nahouden, die bij den een aanmerkelijk verschilt van wat de ander als zoodanig beschouwt. Marcellus Emants b.v. schrijft bepaaldelijk graag van ‘ie’ in plaats van hij, iets wat m.i. geen beschaafd mensch doet, en sommige andere auteurs, o.a. Brandt van Doorne, gaan véél verder, en schrijven woorden waarover je moet nadenken wat ze bedoelen, door ze je eerst in te denken in de daarvoor gebruikelijke schrijftaal. Van daar juist dat ik het onmogelijk vind te spreken, zooals gij doet, van een ‘dagelijksche omgangstaal als schrijftaal’, - want die omgangstaal verschilt zoo aanmerkelijk. ‘Ommers’ b.v. voor immers ben ik ook dikwijls tegengekomen bij zulke auteurs; en dit is beslist een plat dialect. - - Persoonlijk ben ik tegen de nieuwe spelling, - dit in antwoord op Uw tweede vraag - omdat ik haar per-se leelijk vind. Tiefus, voor typhus b.v., dat ik méén ook bij Brandt van Doorne te zijn tegengekomen in een zijner romans, vond ik wansmakelijk van leelijkheid. Ik verzeker U, dat ik er even over moest denken, vóór ik begreep welke ziekte bedoeld werd. De nieuwe spelling is m.i. niets anders dan een slordig ieder zijn eigen idee volgen, en het zich in zake naamvallen en geslachten gemakkelijk maken. Ik vind dat alles een bederven van onze taal. Hiermee heb ik Uw vragen bereidwillig beantwoord, en blijf daartoe steeds bereid.

Lucifer. - Ziedaar het pseudoniem dat ik koos uit de fraaie mij door U aangeboden verzameling. Neen, Uw vorige gedachtenwisseling bleef door een toeval van plaatsgebrek liggen, maar gij kunt er gerust op zijn, dat ik mij volstrekt niet ergerde, noch aan die, noch aan de nu gezondene. Integendeel, veel in Uw onafhankelijke en eerlijke levensbeschouwing trekt mij aan. Ik heb al meer gezegd: indien ik eenig nut zag in anarchisme of vrij-socialisme zou ik mij zeker daarbij aansluiten, want er is heel veel wáárs in wat die richting beweert. Maar zij leidt tot niets dan misdaad, omdat de menschen niet hoog genoeg staan voor zulk een onafhankelijkheid, en dientengevolge veel beter worden geholpen indien een of andere Napoleon hun den voet op den nek zet. - Gij ziet, voor de massa heb ik een onbegrensde minachting. Ik geloof dat zij nooit genoeg kan beheerscht en overheerscht worden. Dat heeft zij nóódig. - Ja, werkelijk, ik heb - dat sluit zich weer aan bij mijn minachting voor de massa - wezenlijk in alle opzichten het gevoel dat een toejuichende menigte altijd iets slavenzielsachtigs heeft. Want, gesteld, dat ik-zelve een of andere rede hield, en werd toegejuicht, denkt gij dan ook maar één oogenblik dat die menschen dat ieder-afzonderlijk zouden doen, om de door U opgegeven wel-overdachte redenen, ieder dus gegrond op een eigen onafhankelijk oordeel!? Neen, zij zouden elkaar nabouwen. Een zou beginnen, misschien op wezenlijke goede gronden, misschien omdat het er zoo bij behoort om een redenaar of redenares toe te juichen, en de rest zou dom nabouwen. En, verondersteld, dat één zou beginnen mij uit te fluiten, dan zou die zelfde rest net even onoordeelkundig-onnoozel nafluiten. Hebt gij Ibsen's volksvergadering wel eens gelezen in zijn prachtig onnavolgbaar-

[p. 80]

menschkundig tooneelstuk: Der Volksfeind!? Zóó precies gaat het toe met toegejuichte en met uitgefloten redenaars beide. En dáárom heb ik er zoo'n minachting voor, wanneer b.v. het volk de Koningin toejuicht; want, als er morgen 'n revolutie komt, dan kruipen zij voor denzelfden man, die de Koningin wegjoeg, en roepen hem ‘Leve’ toe. De geschiedenis uit den Bijbel van Jezus, die één week vroeger Hosannah werd toegeroepen vóór men hem kruisigde, is, - waar-gebeurd of niet, - in èlk geval menschkundig wáár.

- - Zeker, indien zelf-denken mogelijk ware voor de menschen in hun geheel genomen, dan was ik het op het punt geloof met U eens, maar zelf-denken is maar weggelegd voor de heel kleine minderheid (ik bedoel niet wat stand aangaat, want ‘hooggeborenen’ denken soms nog veel minder na dan het volk). De meerderheid van de menschen in alle standen kan niet denken, nóóit, is er te bot voor. Daarom moet men die met een strenge tucht, als de Roomsch-Katholieke Kerk er op nahoudt, in toom houden. - Ik vind al die drukte over de encycliek een beetje komiek. Ziedaar al wat ik ervan vind, wat mij-persoonlijk aangaat. - Ik ben het met U eens, dat de liefde voor de natuur in van Eedens' brieven aantrekkelijk is, ik besprak die brieven indertijd in de Lelie, en wees er tóen met nadruk op hoe kleinzielig hij zich toont door aldoor te tobben en te jammeren over de aanvallen of slechte recensies over hem, van menschen welke hij-zelf verklaart beneden zich te vinden (en die het ook dikwijls zijn). Door zulk een kleinzieligheid is hij mij bepaald antipathisch geworden. Het idee alleen van De nieuwe Gids er op te gaan nasnuffelen, of er ook wat leelijks van hem in staat, en er niet van te kunnen slapen, of zich een onnoozel Telegraafartikeltje aan te trekken als iets vreeselijks, is al op zichzelf verachtelijk-klein, maar dat de man na tien jaar die gevoelentjes nog de moeite waard vindt ze zijn bedillers prijs te geven openlijk, opdat ze zich kunnen verheugen in het hem aangedane leed, dat is mij te onnoozel!

Ja ik stel mij voor in dezen jaargang heel veel actueele onderwerpen te behandelen; echter, de paar zomermaanden leenen zich daartoe het minst. Het ‘drama’ te Rijswijk is anders wèl 'n stof, die ik ook nog hoop te behandelen. Ik vind dat vonnis onbillijk-zacht, en die ‘deskundigen’, die, zonder zelfs die arme vrouw gekend te hebben, komen redekavelen over haar ‘zielstoestand’ (op zoo'n oogenblik) zijn zoo in-bespottelijk! Zulk een rechtspleging is toch eigenlijk niets dan een wassen neus! - Om de Eere Gods verschijnt als afzonderlijken roman bij den uitgever der Lelie in dit najaar.

Witte Sering. - Een hartelijk woordje van welkom, nu gij hier terug zijt, en blijkbaar nog al opgewekt ook U gevoelt! - Ik ben zoo blij dat de kuur U voldeed. Het is altijd een eentonig iets, en ik-zelve zie er zeer tegen op, zoodat ik nog steeds aarzel, of ik wel zal gaan naar Nauheim. - Het weer schijnt overal ellendig te zijn, niet alleen hier. Het is dubbel jammer, omdat Uw streek zoo mooi is; in Nauheim komt het er minder op aan, daar heeft men er toch geen tijd toe te wandelen, omdat men er zoo kalm moet leven, en zich niet mag vermoeien. Het Kurhaus en het Kurpark, daaromheen draaien zich de wandelingetjes. - Ik vind zoo'n seizoenplaats, waar veel toilet wordt gemaakt en je veel interessante typen ziet, wel aardig voor een tijdje, en amuseer er mij steeds mee in een mode plaats. Doordien er in Nauheim zóóveel Engelschen komen is het er daar zelfs beslist-eleganter eigelijk, vind ik, dan in Wiesbaden, dat steeds zijn duitsch cachet behoudt. Van alle duitsche badplaatsen vind ik Nauheim de meest cosmopolitische. - Van die nieuwe mode der nauwe rokken, met een breeden band onder om de beenen, houd ik per-se niet; ik vind dat het onzinnig staat en de lijn breekt ook van het mooiste figuur. Robes princesse en nauwsluitende tailleur-costumes zie ik gaarne, maar geen dergelijke wansmakelijkheden. Dezen winter op de Promenade des Anglais in Nice waren er reeds veel van die nieuwe toiletten te zien, die nu langzamerhand hierheen komen ook. Hartelijk dank voor Uw brief. Juist in deze dagen denk ik dikwijls aan U, met bijzondere sympathie, om bijzondere redenen. - Schrijf mij nog maar eens gauw.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.