De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Hoofdartikel
Een en ander.

V. Over de Loonkwestie.

I.

Indien door een wonderwoord de beperktheid van het menschelijk voorstellingsvermogen eensklaps ware te verruimen tot een klaar overzien aller levensmogelijkheden en wij een oogenblik in staat zouden worden gesteld te aanschouwen dan in volkomenheid de maatschappij naar Gods woord, dan ben ik er zeker van, dat tegenover zulk een visioen van geluk en schoonheid, niet ééne vrouw nog haar wenschen en streven zou willen richten naar een ander einddoel dan dit voor alle tijden gestelde, een oogenblik nog zich zou laten meesleepen door de schijnleugens van de moderne zelfstandigheidstheoriën.

Helaas, niet dan in oogenblikken van zeldzame genade, en dan nog even schemerlichtend slechts, wil zich ontsluiten het velum onzer engzichtigheid. En zonder uitzondering dan ook hebben wij te treden den weg onzer dagen in stadig uitzien binnen neveligen gezichtskring, in moeizaam streven van mijlpaal tot mijlpaal, in telkens voorzichtig ontwijken of omschrijden de betrekkelijk zoo geringe doch voor onzen kleinen zin zoo dreigend opdoemende steilten der lagere werkelijkheid.

Gelukkig zij, die in hun zielebewustzijn

[p. 690]

niettemin blijven gevoelen het bestaan der bovenbedoelde hoogere wezenlijkheid en daarin erkennen het over alle betrekkelijke noodzaak als een zonnehemel wijd zich uitgoudend ideaal.

Maar zooals gezegd, het opportune doet zich nu eenmaal gelden ten spijt van alles, en wij kunnen noch mogen dan ook anders dan rekening houden met de onmiddelijke werkelijkheid en hare eischen. En waar wij gezien hebben, dat deze werkelijkheid thans gebiedt het zoeken naar een tijdelijke uitbreiding van het arbeidsveld der vrouw, daar, in nauw verband, dringt zich ook op de vraag omtrent de regeling der loonen, omtrent de billijkheid van het al of niet gelijkstellen der vergoeding voor den arbeid der vrouw en dien van den man.

In den regel nu stelt men zich bij het beantwoorden dezer vraag ofwel theoretisch op het standpunt eener absolute billijkheid, - en dan kan het antwoord niet dan luiden, dat zoowel in hoeveelheid als in hoedanigheid gelijke arbeid evenzeer gelijkelijk dient te worden vergoed, onverschillig door wie deze wordt verricht - ofwel men gaat uit van de practische opvatting, dat iedere vergoeding uitsluitend dient te worden bepaald door de mate van vraag en aanbod, en bekommert zich even weinig om de wetten der billijkheid, als om degenen, die min of meer het slachtoffer zijn van dit nuchtere utiliteitssysteem.

Nu spreekt het vanzelf, dat oppervlakkig beschouwend het gevoel-aller weldenkenden zich terstond moet verzetten tegen de volkomene liefdelooze strekking der laatste opvatting en partij zal kiezen voor het ethisch mooie beginsel dat gelegen is in de eerste. Dat echter - 't zij gedeeltelijk uit onnadenkende zelfzucht, maar ook toch omdat de aequiteitstheorie niet weinig practische bezwaren met zich voert -, dit welwillende gevoel tot nu toe weinig invloed ten goede vermocht uit te oefenen op den stand der dingen, moge blijken uit het hier volgend, weinig rooskleurig overzicht.

II.

Het is een Christelijke Zedenwet, dat, op straffe van zonde, een ieder verplicht is zorg te dragen voor het onderhoud zijns levens. Om dit te vermogen echter is het noodig, dat het loon voor den daartoe verrichtten arbeid minstens zoo zij dat het kan volstrekken tot een menschwaardig levensonderhoud.

Dit laatste nu is allerminst het geval met het loon dat wordt uitbetaald voor een groot gedeelte van den vrouwelijken arbeid. Wanneer men uitzondert eenige hoogere emplooien, - meestal bezet nog door krachten uit kringen waarin de noodzakelijkheid het minst tot arbeid dringt - en tot op zekere hoogte ook den huishoudelijken dienstbodenstand, dan wordt men allesbehalve opgewekt gestemd, als men nu en dan inzage neemt zoowel van officieele als van wetenschappelijke en particuliere bescheiden omtrent dit punt. Want verre, verre van voldoende toch ten opzichte der aangehaalde zedelijke verplichting, zijn de middelen waarover de meerderheid der arbeidende vrouwen te beschikken heeft. Is de fabrieksarbeidster in den regel nog in staat zooveel, maar ook hoogstens zooveel te verdienen als noodig is voor een schamel wonen en een spaarzame nooddruft, de werksters daarentegen op veen en veld mogen zich nauwelijks verheugen in dit laaggestelde bestaansminimum, terwijl de huiszittende stukarbeidsters van verschillenden aard met den besten wil en de grootste vlijt doorgaans niet meer kunnen verdienen, dan wat men gerust mag noemen een slaven- of gevangenisloon, en vaak zich moeten tevreden stellen met een dagelijksch inkomen, dat uitgedrukt kan worden in weinige stuivers.

Het onvermijdelijke gevolg hiervan is een in deze kringen voortdurend veldwinnende onverschilligheid omtrent alle dingen van eenigszins hoogeren aard, is een stage lijdelijke inzinking, een brute verontzedelijking, en een - zoo niet algemeen, dan toch bedenkelijk veelvuldig zich verliezen in de armen der prostitutie. Van een weldoend gezinsleven is geen sprake meer, hoogstens nog van een sleurgewijze kuddensamenhang. Aan een zelfs ook maar rudimentair opvoeden der meestal met tegenzin ontvangen kinderen wordt niet meer gedacht, kàn trouwens door de omstandigheden ook niet ernstig meer gedacht worden. Goedheid en liefde worden tot een legende, terwijl ondeugd en misdaad hand over hand toenemen en beschouwd worden of als een middel tot rechtmatige zelfverdediging of een uit wrok geboren gelegenheidsvermaak.

En hierin ligt niet de minste overdrijving! Want al moge het voor velen den schijn hebben, dat ik den toestand uitbeeld te zwart, en al is deze in onze landen tot nu toe dan ook minder donker nog dan elders, een feit blijft het, dat de toekomst alom tot ons komt

[p. 691]

duister en onheilspellend, met grauwe noodzwarte luchten. En waar wij hiervan blijven onbewust, waar wij ons bewegen te midden van zooveel leed en ellende in koelen bloede, terwijl we ons rimpels groeven in 't voorhoofd om eigen bekommernissen van allerlei luttelen aard, daar is dat of te wijten aan de meergenoemde engzichtigheid, die met het hooger verschiet ons tevens afsluit alle uitzicht dat ligt buiten zekere afgebakende sfeer, of wel aan een benepen lafhartigheid, die als den vogel struis het aangezicht bergt, waar zij op eenigerlei wijze bespeurt de aanwezigheid van een dreigend gevaar.

III.

Nu zou het onbillijk zijn te willen beweren dat er alom stilgezeten wordt, dat niet velen in allerlei richting doordrongen zijn van het imminente in dit steeds meer voortwoekerende euvel en de noodzakelijkheid voelen van een ernstig ingrijpen. Dank God, het ontbreekt niet geheel aan denkend inzicht, aan ijver en goeden wil. En van mannenkant zoowel als van vrouwenzijde komen in de weer niet weinig pogingen tot leniging van den nijpenden nood, wordt er vlijtig gewikt en gewogen omtrent de mogelijkheid en de wijze waarop een einde zou kunnen worden gemaakt aan den noodlottigen misstand.

En dan, met het oog op de vrijwel algemeen erkende wenschelijkheid van het terugvoeren der moeder in 't gezin en 't weer door haar ter hand nemen van de verzorging der kinderen, zien wij in de eerste plaats opkomen de gedachte aan een schijnbaar radicale behandeling van het euvel, aan een beslist en algeheel verbod van allen arbeid voor de gehuwde vrouw, een onafwijsbaar gedwongen wedergeven der moeder aan hare bestemming.

Hoe schoon deze idée zich nu ook voordoet in de van haar gehoopte uitwerking, verzuimde men echter te bedenken, dat een verbod slechts daar mag worden uitgevaardigd, waar met den wil ook de mogelijkheid aanwezig is om te gehoorzamen, en dat in het onderhavige geval deze onmogelijkheid vrijwel verre te zoeken is. Want niet alleen dat hier sprake zou zijn van een al te staatsmachtig ingrijpen in de persoonlijke vrijheid van het individu, maar ook is het een feit, dat in het grootste gedeelte der noodgevallen het inkomen van den man niet dan schaarselijk, vaak zelfs in 't geheel niet voldoende is om het gezin te kunnen verzekeren een dragelijk bestaan, en dat dus een bijverdienste der vrouw niet alleen welkom, maar zelfs onmisbaar is om te kunnen rondkomen zonder armoede, zonder ontbering.

Hiertegen nu werd met eenigen schijn van waarheid weer aangevoerd, dat de voordeelen van een voortdurend aanwezig zijn der huisvrouw in 't gezin niet alleen van onberekenbaar belang zouden zijn in zedelijk opzicht, maar tegelijkertijd van groote beteekenis, waar het geldt een zuinig en oordeelkundig beheeren en besteden van het verdiende door den man, zoo dat dit verstandig overleg waarschijnlijk zelfs zou kunnen compenseeren het door haar minder bijgebrachte loon. Uit het oog verloren echter werd weer hier, dat, waar een gelijkluidend verbod niet evenzeer werd uitgevaardigd voor de ongehuwde vrouwen en meisjes, deze dan toch ook weer de gelegenheid zouden missen om zich behoorlijk te vormen tot een huishoudelijke kracht en zich die hoedanigheden eigen te maken, die noodig zijn voor een oordeelkundig beheer als bovenbedoeld. Zoodat er van de geheele veelbelovende idée ten slotte weinig aannemelijks meer overbleef, dan een bescheiden streven naar inkorting van den arbeidsduur en een evenredig verhoogen van het loon.

In het midden gelaten nu of de vrouw gebaat zou zijn door een dusdanige regeling, of, bij een kortere daagtaak, zij dan nóg wel geschikt zou zijn om met ijver en toewijding zich naar behooren te kwijten van hare plichten als huisvrouw en nuttiglijk te besteden de uren voor haar uitgewonnen door de geringere loonarbeidsduur, doet zich hier wederom op de vraag omtrent de wenschelijkheid en de oirbaarheid van den vrouwenarbeid over 't geheel, en is het noodig nogmaals te herhalen en in 't licht te stellen het volgende.

Meer dan iets anders grijpt, in verband met den vrouwenarbeid deze loonskwestie diep in het bizondere wezen van het vrouwenvraagstuk en is het daarbij tevens nauw verwikkeld met het probleem der algemeene oeconomie.

Immers is en blijft het een met bijna wiskunstige zekerheid vastaand feit, dat, waar de vrouw treedt uit hare natuurlijke sfeer, om te arbeiden buiten den eigenlijken kring van 't gezin, zij optreedt als mededingster van den man, dat, waar zij in deze mededinging slaagt, dit steeds beteekent het ver-

[p. 692]

dringen eener mannelijke arbeidskracht, en het haar toegekende loon een vermindering - natuurlijk in verschillende betrekkelijkheidsgradatie, - van de mannelijke bestaansmogelijkheid. En nu ligt het voor de hand dat als terugslag daarvan - en hier wringt het - tegelijkertijd moet intreden een evenredige vermindering der vrouwelijke huwelijkskans, een verplaatsing van zwaartepunt, waardoor telkens opnieuw een schrede wordt gezet op het hellend vlak dat noodzakelijkerwijs moet leiden naar de geheele ontwrichting eener gemeenschap, waarvan het gezin vormt het construeerend beginsel. En zoo vindt hier plaats een fatale wisselwerking, een noodlottig proces, waarbij het voordeel dat schijnbaar toevalt der vrouw, in werkelijkheid is een ernstig nadeel, een indirecte weliswaar, maar niettemin daadwerkelijke belemmering voor het nakomen harer eigenlijke bestemming.

En zoo blijkt ook hier, weer als elders, dat, indien het ons al geoorloofd en in zekere mate plicht is ook in dezen te streven naar verbetering der maatschappelijke bestaansvoorwaarden, en op waardige vrouwelijke wijze, - dat is door ingetogen, intieme actie en langs den weg van zachtheid en eenvoud - te verkrijgen voor onze misdeelde zusteren die remuneratie voor verrichten arbeid waarop zij volgens allen redelijken maatstaf onbetwistbaar recht hebben, dit streven nimmer mag ontaarden in een blindelings najagen van opgeschroefde leuzen, en dat nimmer mag uit het oog verloren worden de wezenlijke hoofdzaak, die niet is het kortzichtig op den voorgrond stellen van een deel ten koste van 't geheel, maar wel integendeel een gelijdelijk welzijnsverhoogen van alle organen door een wijze vergezonding van het geheele organisme, dat het leven niet is of zijn mag een slaafs zich plooien naar de ruw opdringende eischen van het louter stoffelijke, maar een zoo zuiver mogelijke uitbeelding van de hoogere erkenning, die ons geworden is uit God en Zijne Openbaring.

Nijmegen.

H. v. ROGGEN-BLOMHERT.