De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

P.L. - In antwoord op Uw briefkaart deel ik U mede, - om U niet te verraden slechts kort, - dat gij m.i. alleen daardoor de zaak publiciteit kunt geven, als gij het doet met Uwen vollen naam eronder. Ik betwijfel tenminste of gij een Blad zult vinden dat zulk een ernstige beschuldiging opneemt zonder dien waarborg Uwer goede trouw. Ook moogt gij U daarbij in elk geval wel rekenschap geven van de mogelijkheid, dat de door U beschuldigde U voor de rechtbank daagt. In Uw geval zou ik daarom niet handelend optreden alvorens over een en ander een vertrouwd advocaat te hebben geraadpleegd. Wat gij beweert in het openbaar moet gij kunnen bewijzen. - Uwen vóór de kaart ontvangen brief wil ik nu gaan beantwoorden. - Hetgeen gij mij daarin schrijft heeft mij diep-getroffen, vooral ook omdat ik van al die particuliere omstandigheden niets wist. Om U niet te verraden lijkt het mij voorzichtiger mij hier te bepalen tot eene betuiging van heel oprechte deelneming zonder op de bijzonderheden in te gaan. Zoo hartelijk hoop ik spoedig van U te zullen hooren dat er weer wat zonneschijn is gekomen. Gij begrijpt mij zeker wel wat ik bedoel daarmee. Uw bijdrage neem ik aan; ik ben het met den inhoud ervan, dat men maar niet al te veel moet ‘onderzoeken’, waar het armoede geldt, zoo geheel eens. De andere bijdrage komt spoedig, maar er is veel copie steeds. Zoodra gij betere tijding hebt, laat mij dan niet wachten mij die te doen weten.

- - - Ik heb er niets tegen, dat gij met dit pseudoniem blijft onderteekenen. -

Alma. - Ik begin met het slot van Uw brief, om U ten eerste te zeggen, dat ik, na de ‘inleiding’ die mij niets te lang was, integendeel reken op de verdere beloofde mededeelingen ter zijner tijd, en om ten tweede er bij te voegen, hoe Uw vriendelijke wenschen voor 1910 door mij in dank zijn aanvaard en eindelijk om er mijn groote vreugde over uit te spreken, dat gij zulk een dierenliefhebster zijt, want ik voel mij, gelijk gij

[p. 526]

uit de Lelie wel kunt zien, met iedereen die de dieren liefheeft geestverwant; en omgekeerd is mij iemand, die ze, onverschillig voor hun mooie en trouwe eigenschappen maar vooral zonder medelijden om hun van ons-afhankelijk-zijn uit den weg gaat, nooit heel sympathiek. Er is nu eenmaal voor mij zoo iets wreeds in, dat een dier in onze macht is, in elk opzicht van leven en dood en ziekte en voeding en zorg; en daarom vind ik, dat het onze plicht is, - waarop lang niet genoeg wordt gewezen bij de opvoeding - onze verantwoordelijkheid in al die opzichten voortdurend te bedenken. Wie die plicht, van dierenbescherming en dierenliefde, nakomt heeft er echter daarenboven de groote satisfactie van, dat hij er zich voortdurend in vindt beloond door niet te zeggen tallooze bewijzen van aanhankelijkheid en trouw en teederheid hunnerzijds. -

Wij beiden, mijn vriendin en ik zeggen zoo dikwijls, als onze bekenden ons vermanen niet te toegevend te zijn voor onze hondenjongens en wat dies meer zij van verstands-theoriën: al die menschen weten niet, welk een innige verhouding juist daardoor bestaat tusschen ons en onze viervoetige vriendjes. Zeker, ik weet wel, dat zoo'n teederheid als de onze voor ons-zelt zoogenaamde ‘lasten’ geeft, omdat wij hen verwennen, maar de lusten wegen ver op daartegen. Lievergezegd, het zijn geen ‘lasten’, omdat wij 't doen met zooveel liefde. En hunnerzijds hangen zij daardoor aan ons met een trouw en teerheid, die niemand weet. Welk mensch of kind b.v., zal, als het zijn ouders ziet verdriet hebben, niet willen eten? Dat doet onze Frits. 't Lekkerste eten, de heerlijkste chocolade, schuift hij angstig terzijde, als hij ons bedroefd ziet. En Benjamin slaat zijn dikke leeuwenpootjes om onzen hals, en wil iederen traan wegzoenen. Toen onze Marie een sterfgeval had in hare familie, en daarom bitter huilde, stond hij op het punt met ons uit te gaan, reeds geheel aangekleed, juist toen het telegram kwam. Hij is dol op uitgaan, en laat daarvoor alles in den steek. Welnu, toen hij ineens haar verdriet zag, ging hij op haar schoot zitten, vergat alle uitgaan-plannen, en heeft haar zoolang geliefkoosd tot hij haar kalmeerde. Zoo zijn er duizenden staaltjes te vertellen, waarvoor ik alle ‘lasten’ graag over heb, want alleen onbegrensde liefde kweekt bij een hond onbegrensde wederliefde.

Nu zou ik nog zooveel over onze wederzijdsche dierenvriendschap hebben te vertellen, dat ik geen plaats ging overhouden voor de rest van Uw brief. En dat mag niet, al durf ik hem niet in al te veel bijzonderheden beantwoorden, omdat ik daardoor vrees U te verraden. Hebt gij Bij Ons gelezen van M. van Ravesteijn, dat ik onlangs besprak in de Lelie? Er is daarin zoo veel, dat mij aan Uw familieleven doet denken; - ik bedoel die sympathieke strenggeloovige mevrouw, met twee dito dochters, wier zoon trouwt met de protestantsche heldin uit het verhaal. Zie, m.i. ligt daarin de oplossing, dat gij schrijft de uithuizige, vergaderende, nuttige, hare kinderen verwaarloozende moeders niet te kennen. Dat komt namelijk, omdat die soort moeders in streng-geloovige-roomsch-katholieke kringen niet worden gekweekt; zonder zelf R.K. te zijn, meen ik toch wel te weten, dat geen R.K. priester of pastoor of biechtvader zulke ellendige nieuwerwetsche feministische dwaalwegen van getrouwde-vrouwen ooit zal goedkeuren of aanmoedigen. - Het ongeloof en dáárdoor het alleen eigen-ik-zoeken heeft gekweekt die egoïste uithuizige, de naaste-plichten-verwaarloozende richting in vrouwenleven, die ik houd voor zoo absoluut-verderfelijk, en gij zult daarom de voorbeelden daarvan niet vinden in Uw streng-geloovige omgeving. Goddank niet. -

Ik heb met mijn antwoord aan ‘Hoogland’ niet bedoeld te zeggen, dat een R.K. geen twijfel kent, maar alleen dat het hem toch, voor zoover ik weet, is verboden te twijfelen, zoodat hij daardoor weet te moeten strijden tegen zijn eigen gevoelens. Daarentegen echter is aan protestanten dat twijfelen toegestaan uit het principe dat onderzoek is geöorloofd, ‘vrij’ is. En daarom beheerschen de protestanten zich veel minder in hun twijfelen dan de R.K. - Echter, het twijfelen en waarom vragen is ons allen zoo ingeboren dat het bij nadenkende naturen wel steeds zal opkomen - dat begrijp ik heel goed. Ik geloof echter dat het in zake godsdienstige overtuigingen niets geeft. Geen antwoord op onzen twijfel is mogelijk; in geen enkel Kerkgenootschap vindt gij een volkomen bevredigende oplossing voor de vragen die ons bestormen. Daarom is er geen andere uitweg dan aannemen een dogma of ongelovig worden, en ik voor mij geloof dat zij die een vasten grond onder de voeten hebben in het Roomsch-Katholicisme veel gelukkiger zijn dan de rest. - In dezen geest zou ik U nog wel graag meer willen antwoorden, maar ik durf niet goed uit vrees dat U dit niet aangenaam is als men U herkent. Als gij dus eens weer schrijft, vertel mij dan eens hoever ik daarin mag gaan. De een is op dit punt minder voorzichtig dan de ander; van U weet ik nog niet hoe gij in die questie zijt. - - Wacht nu maar niet te lang met Uw brief, dien gij aankondigt.

Regina. - Ik ben blij dat gij mijn particuliere brieven aan U zoo verstandig hebt begrepen; er is nu eenmaal zooveel copie en òòk, afwisseling moet er zijn in de onderwerpen. Wat de een hoogst interessant vindt, schrijft mij een ander, ‘zoo vervelend’ te vinden en omgekeerd. Daarom moet een redactrice met al die dingen rekening houden.

- Ik begrijp dat die aanstaande gebeurtenis in Uw familie voor U een heerlijk iets is. En dan, hoe prettig dat gij zulk een welkom bezoek hebt gehad van dien vriend van Uw zoon! - Naar aanleiding van dien boozen meneer schrijft gij zeer terecht: ‘De waarheid wil niet gehoord worden’. Dat heb ik-zelve ook zoovéél in mijn leven ondervonden. ‘Ja, 't is wáár wat ik schrijf’ zegt men, maar men neemt het mij juist dáárom zoo kwalijk omdat het wáár is. Ik begrijp dat zóó weinig, dat ik mij altijd weer opnieuw verwonder over de hevige verontwaardiging of ergernis, die mijn waarheid-schrijven zoo gedurig geeft. - Neen, in Wat nooit sterft staat geen portret van mij. - Voor het Uwe heb ik U reeds in de vorige Lelie gedankt. Ik vind dat gij heel

[p. 527]

weinig zijt veranderd naar Uw vroeger portret te oordeelen. - Het ‘zonnige Zuiden’ dat gij mij zoo benijdt is dezen winter niet zonnig; wij hebben ook hier te lijden van de stormen en vlagen die Europa teisterden. Hartelijk gegroet. - Nu komt de rest van Uw werk werkelijk heel spoedig.

Dirk ten Haghe. - Als ik terug ben hoop ik den roman geregeld elke week te geven; dat het vervolg dezen keer eerst drie weken later kwam, in plaats van na veertien dagen, ligt aan de Parijsche overstroomingen, waardoor alle drukproeven, posten, couranten, enz. twee dagen te laat hier zijn aangekomen. - Ik vind het natuurlijk heel prettig intusschen te bemerken uit Uw brief met hoeveel spanning wordt uitgezien naar mijn vervolgen van: Om de Eere Gods. Lieve Dirk ten Haghe, ik moest bij Uw beschouwing omtrent wie U sympathiek is, en wie niet, even denken aan wat ik eens lang geleden, hier of elders weet ik niet meer, schreef naar aanleiding van een dergelijke opmerking van iemand over de romans van Couperus: de auteur, zei ik toen, heeft niet te scheppen zoo en zoovele antipathieke en zoo en zoovele sympathieke karakters, maar moet zich laten leiden door de vraag of zijn personen echt zijn en leven. Als Couperus daarom in zijn Haagsche kringen zoovele verwijfde en pieterige mannetjes ziet is dat niet zijn schuld, maar van de heertjes-zelf. Het is zoo dat den Haag wemelt, in die soort wereld waarin Couperus romans spelen, van zulke nietigheden op lichamelijk en geestelijk gebied. Zoo gaat het mij dus ook met mijn typen. Zij zijn zoo; ik heb ze alle gezien om mij heen. Een Govert-Jaap, een Geerte, een Fredi ten Have, zij vragen niet of de lezer hem meer of minder naar zijn smaak vindt, zij zijn nu eenmaal zoo met hun goed en hun kwaad, hun stoere bekrompen rechtschapenheid, hun lichtzinnige oppervlakkige innemendheid, hun attractie voor de jonge meisjes, etc. etc.

Lieve Dirk ten Haghe, gij haalt mijn uitspraak aan: ‘Hoe dommer je bent, hoe gelukkiger’, en zegt: dat ben ik niet geheel met U eens, omdat ik een paar menschen zoo en zoo ken, die volstrekt niet dom zijn en toch gelukkig. Wel, naar hetgeen gij mij daaromtrent meedeelt, omtrent hun soort van geluk, zou ik mijn uitspraak willen aanvullen met: Hoe gewetenloozer je bent, hoe gelukkiger. Althans, wanneer dat wat gij beschrijft, geluk mag heeten - zelfs in oppervlakkigen zin. Ik geloof dat niet; al weten die menschen zich dan ook nog zoo opgewekt voor te doen. Ik ben overtuigd, bij zulk een onoprecht leugen-bestaan komt te veel geknoei, te veel gekonkel voor, dat kan niet anders, dan dat die menschen waarlijk, ook maar op een oppervlakkige alledaagsche manier, gelukkig zullen zijn. - - Natuurlijk, ongevoeligheid behoort bij gewetenloosheid, dat spreekt van zelf.

- - Ja, dat is de nieuwste leer, dat liefde uitsluitend is ‘natuurdrang’; wat wonder dus dat heel-jonge menschen zich verbeelden met zulke nieuwigheden te moeten wegloopen. Ik geloof dat deze soort van pedanterie en van cynisch willen redeneeren juist over zulke dingen, speciaal eigen is aan hun nog-niet-droog-achter-de-ooren-zijn-leeftijd. -

Mij-ook schijnt dat hard toe, die tijd waarin de ouders zien, dat het kind hun ‘ontgroeit.’ En toch, het is niet te vermijden. Ik geloof dat het in dien zin het kind geestelijk moeten afstaan aan zich-zelf wel het moeilijkste oogenblik zal zijn in moederleven! Ook al weer iets daarom, waartoe dunkt mij een groote superieure liefde noodig is, zijdens een verstandige en begrijpende vrouw. - Ik geloof echter volstrekt niet dat ouders, die in deze dingen minder teerhartig voelen, het om die reden gemakkelijker zullen hebben als hunne kinderen groot worden. Want zij mogen niet lijden, zij ergeren zich des te meer aan andere dingen, huwelijken niet naar hun zin, carrière die zij anders hadden gewenscht voor den zoon, leelijkheid bij de dochter, geen opgang maken in gezelschap, wat niet al van dien aard, van ‘kleinigheden’ waardoor toch met dat al zoovele huiselijke levens worden verbitterd.

- - Dat portret van mij, dat U beviel - ik weet niet welk het is - drukt dan wèl uit door mijn mond wat ik inderdaad ben, want ik geloof wel te kunnen zeggen, dat mijn karakter ‘beslist’ is. - Hartelijke groeten. -

- ‘Hoogland’. - - Toen ik Uw brief had gelezen, dacht ik bij het antwoord, dat ik U zal gaan geven, aan de woorden van den dichter:

Die Weisheit lehr ich dich, die mich das Leben lehrte,
Denn Weisheit anderwärts gelernt ist nicht von Werte.

Want immers, het leven-alleen is m.i. de beste leermeesteres; dat zeide ik U reeds in mijn vorig antwoord aan U, en daarom zult gij alleen daardoor, vrees ik, worden geholpen in Uw oogenblikkelijke moeilijkheden, dat het ouder-worden en de daarmee gepaard-gaande ondervinding U zullen doen inzien het betrekkelijke van alles, van alle leed en alle vreugde. Wie zoover gekomen is, dat hij zich daarvan doordrongen gevoelt, van die betrekkelijkheid van alles, die weet de oogenblikken van blijdschap uit te nutten, zich uit de kleinigheden des levens geluksmomenten te vormen, en omgekeerd de schaduwzijden van alles, de droefheid, die niet kan uitblijven, de teleurstelling en de smart, te beschouwen als die onvermijdelijke, maar ook, evenals alles voorbijgaande dingen, welke niet zijn af te scheiden van welk aardsch bestaan ook. Geloof mij, een theoretische studie van de wijsbegeerte zal U daarom niets verder brengen, maar wel het véél opmerken en om U heen zien in Uw eigen kring; ondervinding is een levensles die niemand onzer gespaard blijft, en, daarom, als gij slechts oogen hebt om te zien en ooren om te hooren, dan zal het leven-zelf U gauw genoeg openbaren wat gij vóór alles noodig hebt te begrijpen: de groote kleinheid van alles waarin gij U thans zoo verdiept, U-zelf niet uitgesloten. - Ik heb U reeds vroeger gezegd, dat gij een echt kind zijt van Uw tijd, en dat toont gij nu ook weer in deze uitingen, die mij zoo recht bewijzen welk een Ibsiaansch type gij zijt, van de zich ikheid-voelende vrouw. - Dat is nu eenmaal zoo. Daarover redeneeren helpt niet. Echter, een ikheid heeft het moeilijk in de wereld; daaraan is nu eenmaal niets te doen. En daarom is de beste raad dien ik U kan geven, dat gij U-zelve - wat

[p. 528]

gij ook reeds doet blijkbaar -, berustend schikt in Uw lot van het voor U-zelve stééds moeilijk zullen hebben, door Uw eigen gedachten, Uw nadenken over alles. Uw behoefte aan een eigen inwendig zieleleven. Wie zoo is aangelegd van nature, die heeft nu eenmaal geen andere keuze dan er zich in moeten schikken; dat de groote meerderheid zijner omgeving veel oppervlakkiger en gedachteloozer en dommer is dan hij zelf. - En hem blijft daardoor niets anders over dan twee levens te leiden, een voor de buitenwereld en een voor zich zelf en voor die enkele verwante zielen, waaraan hij zich in meerdere of mindere mate wil of kan uiten. - - In al die stemmingen die gij mij beschrijft kan ik U dan ook geheel en al navoelen. Zij zijn een onvermijdelijk gevolg van Uw karakter en denkwijze, en gij zijt nu nog te weinig verzoend met het lot en met het leven, om er in te kunnen berusten dat de meerderheid van het menschdom nu eenmaal anders is dan gij, zich vergenoegt met grove genoegens, met zinledige praatvisitetjes, met al datgene in een woord, waaruit de gezellige, omgeving, het gewone alledaagsche leven, bestaat. - Onwillekeurig, omdat gij nog jong zijt, verwacht gij nog steeds dat gij dat alles kunt veranderen, dat er een tijd zal komen, waarin gij Uw ideale levensvoorstellingen zult zien verwezenlijkt; en eerst van lieverlede zal het ouder-worden U doen inzien, hoe dat alles nu eenmaal overal in de wereld zoo is, en zoo blijft, en niet anders wordt. - En daardoor zult gij leeren dan, van Uw eigen innerlijke-leven dat mooie en voor- U-zelf gelukkige te maken, door het besef van de uiterlijke omstandigheden onafhankelijk U te weten, waarvan ik hierboven sprak en waarin ik-zelve sinds lang heb gevonden mijn eigen levensverzoening. -

Tot slot wil ik U nog zeggen, dat ik blij ben indien gij door deze correspondentie met mij iets van steun en van vrede voor U-zelf vindt, en U daarom niet genoeg kan herhalen hoe Uw brieven mij steeds even welkom zijn en volstrekt niet te lang voorkomen. -

H.H. (II.) - Papegaai verheugt zich over mooie poes. Heeft te scherpen bek om zich door zelfs zóó'n verleidelijke poes te laten ‘opeten’. - Het stuk heb ik voor proef naar Uw adres gezonden, omdat ik beter vind dat de correctie door U-zelf geschiedt. Gelieve de daarin aangehaalde gedachtenwisseling nader aan te duiden erin. Wat Uw brief aangaat, ja, daar men nu eenmaal een aanhef noodig heeft, geloof ik dat de meeste menschen zich bij de onderscheidingen van: hooggeacht, waarde, geëerde, enz., niet veel denken. Ik herinner mij nog, hoe ik, met mijn sterk ontwikkeld eerlijkheidsgevoel, als kind het steeds een vreeselijk iets achtte, aan tantes en nichten, die ik allesbehalve ‘lief’ vond, te moeten schrijven: ‘Lieve’ zoo en zoo; en hoe ik bij mijn vader daarover menigmaal mij heb beklaagd, totdat ik zijn redeneering: zij-zelven weten wel dat je er niets mee bedoelt, dan een blooten vorm, aannemelijk ben gaan vinden. Inderdaad, dergelijke verplichte leugentjes leiden m.i. tot niets, omdat zij over en weer worden beschouwd als leege gezelschapsvormen

- - Neen hoor, wie in de gedachtenwisseling wil schrijven, moet zelf maar zijn gedachten bij elkaar zetten in den daarvoor geschikten vorm. Dat ik die uit de brieven, die ik ontvang, zou moeten halen, is te veel verlangd; bovendien echter, hoe zou ik kunnen weten of dat den ander aangenaam is, waar hij mij immers vertrouwelijk schrijft.

Naar aanleiding van die spreuk: ‘Liefde ontvangen is alleen de moeite waard om te leven’, geloof ik voor mij te durven beweren, dat wie liefde ontvangt zeker ook liefde geeft. Het een vult het andere aan. En inderdaad, alleen door die zonnestralen uit een betere wereld, die, door zulk een liefdeleven, vallen in je aardsche bestaan wordt het m.i. dragelijk en mooi. Want ik bedoel hier volstrekt niet: het liefdeleven tusschen man en vrouw. Dat namelijk is altijd vermengd met een deel egoïsme en hartstocht, waardoor het is iets geheel anders, dan de belangelooze zichzelve gevende en daardoor ook terug-ontvangende liefde tot anderen, welke ik hierboven bedoel.

Wat zegt gij van deze spreuk, waarvan ik de waarheid ondervind aan mij-zelf:

‘Iets te bezitten dat men meer dan zichzelf liefheeft is het groote geheim om gelukkig te wezen.’ Gij hebt moeten lachen om mij ‘den lakens uitdeelen voor eventueele bezoeken van vermomde huisknechten’. Wel, ik heb onlangs iemand ontmoet, die zich ontpopte als een kwast, met een geverfden knevel om jong te lijken (de man wist niet dat ik zijn vroegere bekenden toevallig kende), en die zich in zijn brieven steeds had voorgedaan als bezitter van een hem gansch niet toekomenden titel van vroegeren ambtenaar, waar hij maar 'n gewoon soort werkman was geweest.

En zoo ziet gij dus, dat zulke ontmoetingen eigenaardige openbaringen kunnen meebrengen.

Natuurlijk, een intelligente vrouw, die toch haar vrouwelijkheid niet heeft ingeboet, zal zeer zeker een man dien zij heel liefheeft wèl gelukkig kunnen maken. Dat ben ik geheel en al eens met U. Maar het is daartoe noodzakelijk dat zij hem heel liefheeft, en, allicht, zal zij hoogere eischen stellen in zoo'n geval dan een meer alledaagsche natuur. Overigens, die regel gaat niet door. Men ziet gedurig dat intelligente vrouwen domkoppen huwen; alleen, heel-gelukkig eindigen zulke verbintenissen meestal niet.

- - Van die St: Nicolaas-grap van U heb ik niets nog van U vernomen; anders zou ik U immers - al hebt gij het pakje dan ook als ‘onbestelbaar’ terugontvangen -, wel degelijk hebben bedankt voor Uw goede intentie. Ik ben benieuwd wat gij hebt uitgevoerd, waardoor de post het U moest terugzenden als onbestelbaar; omdat ik alle andere pakjes etc. heb ontvangen. Graag hoor ik dat nog eens van U. Voor een grapje ben ik steeds te vinden. En ik heb mijn vriendin geamuseerd, door haar voor te lezen die ‘beleedigende’ vergissing, die U is gepasseerd met die twee andere dames; alleen - - ik voegde erbij toen ik 't haar voorlas: ‘Ik geloof dat hij 't allemaal verzint, want, als 't waarachtig zoo gebeurd is, dan zou 't een te leuke vergissing zijn geweest; daarom zal hij er wel wat bij-borduren.’ Heb ik gelijk gehad? Hartelijk gegroet.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.