De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden. aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

No. 10. - Dat is lang geleden, dat ik van U hoorde, zoodat Uw vriendelijke brief mij te meer genoegen deed! Het spijt mij, dat gij die in Uw oogen te slecht geschreven brieven hebt laten liggen; doe dat niet weer, ik weet dat gij een druk leven hebt, en zal gaarne wat extra moeite doen om U te ontcijferen. Bovendien, ik zelve heb in dat opzicht óók toegevendheid nóódig, wat mijn particuliere correspondentie aangaat; die is alles behalve duidelijk geschreven somtijds. - Gij schrijft, dat gij zulk een lust gevoelt ‘den geest aan de kaak te stellen’, door mij geschilderd in de corr. aan B.W. van de K. en Dorna, in de Lelies no. 9 en no. 11, omdat gij het met den inhoud dier correspondenties volkomen eens zijt. Ik sloeg die Lelies op, en veronderstel dat gij bedoelt wat ik schreef over het ten onzent tot in het bespottelijk opgedrevene ‘standverschil’, en de daarmee gepaard gaande bekrompenheid. - Wel, ik wilde dat gij alsnog de werkkracht vondt, om daarover eens een flink hoofdartikel te maken, want hoe mèér daartegen geprotesteerd wordt, hoe beter het is. - En nog méér zoudt gij mij verheugen met een artikel over ‘Vrouwengedoe, en Eer- en Heerschzucht.’ Heb ik U niet dikwijls reeds gezegd: Gij zijt een der weinigen, die het om de zaak te doen is, daarom zult gij eerst recht ondervinden hoe weinig het bij de meeste Uwer zoogenaamde medestandsters óók daarom gaat. Bij háár is het, juist zooals gij nu zelve óók zegt: ‘Eerst zich zelf en dan de zaak, waarom 't heet te gaan’. Juist die diep-innerlijke op ervaring gegronde overtuiging, dat het de menschen en de vrouwen dáárom te doen is, niet om de goede zaak, maar om 't prettige van vergaderen en in de courant genoemd worden, dus, om eigen ik, doet mij zoo verre mogelijk van hen blijven.... En die verloochening wegens ‘standverschil’ van familie onder elkaar, van den eenen neef of nicht door den anderen, omdat deze opklom, en gene daalde van den maatschappelijken ladder, och lieve No. 10, die komt óók voor in adelijke families, geloof mij, daarvan zou ik U heel aardige staaltjes kunnen vertellen. - - Gij ‘kookt’ soms van verontwaardiging. Ja, die toestand kan ik mij beter voorstellen dan 't phlegma waarin de rechtgeaarde Nederlander leeft en sterft, met een behagelijk: ‘'t Gaat mij niet aan, als ik mijn natje en droogje maar heb.’

Gij benijdt mij mijn werkkracht; wel, ik benijd U, dat gij een staatsbetrekking hebt met

[p. 350]

pensioen straks. Zoo hebben we gewoonlijk allemaal onze zorgen. - Ik geloof niet, dat gij heel gauw zoo maar ineens een maand- of weekblad zult vinden, dat Uw werk zoo ruim betaalt, dat gij ervan zoudt kunnen leven zonder Uw tegenwoordige betrekking. Gij zijt niet in Amerika, maar in Holland, waar men met centen rekent als men 't ginds met dollars betaalt. - En denkt gij heusch dat zulk werk U minder zou vermoeien, dan Uw tegenwoordige arbeid? Lieve No. 10, ik kan óók over onderwijs meespreken, daar ik een jaar lang, tot volkomen tevredenheid mijner chefs, die mij nog lánger behouden wilden, in Schotland werkzaam was om fransch en duitsch te onderwijzen; welnu ik, die als niet daartoe opgeleide het veel moeilijker had, dunkt mij, dan een geëxamineerde onderwijzeres, vond na een zes weken 't geheele werk routine en niets anders, waarover ik mij geen oogenblik na de lesuren bekommerde. Heel iets anders is het wanneer men zijn ziel legt in zijn artikelen voor 't publiek, zooals gij het zeker zoudt doen, even goed als ik. Dat mat veel méér af. En dan, gij, met Uw eerlijk partijtrekken vóór en tegen, o wat zoudt gij in ons landje van water-en-melk-menschen het zwaar te verantwoorden hebben met de op U gerichte aanvallen!

Mij dunkt, Uw huishoudingtje heeft nu wel iets van 't mijne; dat is toch een groote verbetering op Uw vroeger-alleen wonen! - Over Menton denkt gij om er U te vestigen. Ja, ik ook voel wel véél daarvoor. Maar gij moet de bezwaren óók overdenken; die bestaan in de heete zomers, en in den verren afstand van Holland. - Persoonlijk zou ik-voor-mij daarover heenstappen, maar niet iedereen geeft zich daarvan rekenschap wat hij doet, als hij zooiets begint zonder die bezwaren vooraf te kennen. Dus zou ik er in Uw geval nooit terstond voor goed heengaan. Er een ‘baantje’ vinden, lijkt mij haast uitgesloten in Uw geval. Want het eenige zou dan zijn een pension aanvangen, en dat lijkt mij niets voor U.

In 't Gooi zit 'n heele dames-kolonie, geloof ik, maar ik ben daar niet persoonlijk bekend.

Ja, de questie van een groote drukke klasse rustighouden, is natuurlijk weer iets àparts; ik begrijp hoe dat vermoeiend kan zijn.

Ik las met genoegen die leuke zetten van Uw jongens, en ik ben het met U eens, dat het een soort zelf-overwinning kost zulk klein-goedje niet àl te veel toe te geven. Onder mijn bijlessen in Schotland behoorde ook het geven van beginsel-onderricht in teekenen aan kleine meisjes van ongeveer 8 jaar, en ik had altijd veel moeite met mijzelve om die kleine babbelmondjes maar niet geheel ongestoord haar gang te laten gaan; zoo hard vond ik het reeds op dien leeftijd haar tot het gedwongen stilzitten en ‘werken’ te dwingen. - Mijn hart-ongesteldheid brengt mede, dat ik my lichamelijk zoo heel weinig mag en kan vermoeien, en daardoor niet veel kan uitgaan of in het gewone, gezellige leven kan meeverkeeren. Maar mijn hoofd bezit gelukkig een groote werkkracht. - Dank voor Uw goede wenschen.

Hermine van T. - Uw gedichtje Muziek is in den aan vang zangerig, maar aan het slot zijt gij met Uw maat in het ongereede geraakt. Zijt gij abonnee? Zoo niet, dan kan ik het niet terugzenden wegens het niet-insluiten van postzegel.

Uitgestootene. - Ik dank U héél hartelijk voor Uw lieven brief en Uw hartelijke belangstelling in mij. Ja, de Bad-Nauheim kuur hééft mij goed gedaan, maar zij is zeer aangrijpend geweest. - Ik ben blij, dat gij en ik elkaar op al die punten zoo geheel navoelen. - Wat het werken voor die Vereeniging betreft, ik geloof niet, dat gij daarmede genoeg zult verdienen om er van te kunnen leven later, en ik heb dikwijls gehoord, dat men, om te worden aangenomen, niet alleen zeer mooi moet kunnen werken, maar óók moet hebben een of andere protectie. Indien er ten Uwent geen onderafdeeling bestaat, waartoe gij U in Uw woonplaats zelve dan zoudt moeten wenden, dan zou het het beste zijn aan het Hoofdbestuur te schrijven. Ik weet niet of dit in Amsterdam of in den Haag is gevestigd, maar dat is gemakkelijk te informeeren. - Het soort werk bestaat uit datgene wat men het best kent: schilderen, hout-snijwerk, borduren, naaien, stoppen, verstellen, etc., etc. Dat, waartoe gij U het best geschikt acht, zult gij-zelve moeten opgeven. Misschien, maar dat weet ik niet zeker, moet gij in elk geval éérst proeven Uwer bekwaamheid inzenden. - - - Ik moest hartelijk lachen om de door U opgedane ondervinding, die gij mij verder in Uw brief beschrijft. Want dat is 't nu juist, wat ik-ook zoo afstootend vind, die koude hoogheid, waarmede liefdadige dames de meerdere spelen tegen de van haar genadigen bijstand afhankelijke sollicitanten. Inderdaad, zóó behoorde het te zijn, dat zij medelijdend, en hulpvaardig, en hartelijk zoo'n ongelukkige tegemoet kwamen. In plaats daarvan echter spelen zij de beschermende presidente of secretaresse uit...

Ja, daarop rekenen de Kamerleden en de Haagsche aristocratie in hunne quasi-vroomheid juist, dat men in de provincie niet weet hoe het toegaat achter de schermen. Denkt gij, dat ook ik, toen ik hier kwam wonen, wist hoe het toeging.? O, de heeren-zelf, hebben zoo goed-gezorgd dat ik léérde zien en weten. Ik ken er zoovelen, die toen voor geen geld ter wereld in de zondige Ned. Herv. Kerk gingen zitten, en die nu boos worden als je hen daaraan herinnert, en met denzelfden godsdienstijver die eens zoo verguisde Ned. Herv. predikanten gaan hooren; (want nu is doleeren niet meer in de mode; het heeft afgedaan nu); of anderen, die weleer op ‘dien Kuyper’ neerzagen hemelhoog, als op 'n burgerman-raddraaier, en die nu de deuren hunner salons niet wijd genoeg weten open te zetten, wanneer ze maar een tipje van zijn jas zien. (Want toen was Kuyper in Amsterdan niets dan 'n dominee, nu is hij ex-minister en grootheid nommer een van geld en relaties). - - En zoo is er zoo oneindig véél wat de buitenwereld in de provincie niet merkt of ziet. Ik wil U nog een voorbeeld uit mijn eigen ondervinding vertellen. Een mijner heel orthodoxe familieleden verweet mij eens, dat ik vrije-liefde had gepredikt volgens hem, en dat dit onzedelijk was. Daar hij mij totaal verkeerd had begrepen, kon ik hem

[p. 351]

op dat punt gauw genoeg gerust stellen, maar in zijn betoog kwam óók voor een beschouwing over het vreeselijk-zondige van zulke gevallenvrouwen, over de ellende hunner verleiding door zondige mannen, enz. Toen antwoordde ik hem naar aanleiding daarvan: ‘Als gij er zóó over denkt, dan hebt gij ook niet het recht, als Christen, in Uw eigen salon erkend-onzedelijke mannen te ontvangen, wier schandalen iedereen hier in den Haag wéét. Dan moet gij als Christen die mannen de deur wijzen.’ - Kan je begrijpen? De door mij hem met name genoemden waren immers mannen van invloed, van naam. En den zedelijken moed tegen dezulken partij te trekken en aldus openlijk te ‘getuigen’ voor zijn geloof, dien had hij niet. Ik heb hem zelfs met name een dame genoemd, die er zich op beroemde onder hare ‘vriendinnen’, dat ze al het mogelijke deed om een miskraam te krijgen, omdat ze ‘kwaad’ was, dat ze bij ongeluk ermee zat, met kind nommer twee. Maar toch bleef die vrouw heel zedelijk gezelschap voor zijn familie. Want - ze was van naam en invloed!

Alles wat gij schrijft over dat godsdienstgekibbel beaam ik volkomen. De menschen voelen zich onbevredigd in hun niets wezenlijks hebben. Zij vinden in het modernisme geen houvast. Dan zoeken ze 't in modedingen, als daar zijn Christian Science, óók 'n extra Haagsch-artikel, omdat het uit Engeland komt, (en, 'n Hagenaar, die meedoet, is 'n naäperij van 'n Engelschman,) verder theosophie, spiritualisme, wat niet al... Maar voor mij staat het vast, dat er over honderd jaar - als we er dan nog zijn - alleen geloovigen zullen overblijven namelijk Roomsch-Katholieken, en ongeloovigen namelijk protestanten.

Ik zal Uw verlangen naar meer geregelde opname van de toilet-rubriek niet vergeten. - Over hollandsche lectuur wordt geregeld in de Lelie geschreven. Die vraag van U begrijp ik daarom niet geheel. - Hartelijke groeten. - Schrijf gerust maar eens gauw weer.

Dora J. - Het spijt mij zeer voor U, dat zuinigheid U noodzaakte Uw abonnement op te zeggen, maar voor mij kan dat geen reden zijn U particulier te beantwoorden. Gelijk ik reeds telkens uiteenzette, op die manier zouden de niet-abonnés bevoorrecht worden boven de abonnés. Het stukje kan, bij de vele dergelijke copie van dien aard, niet tot plaatsing in aanmerking komen.

Hoopvol. - Met het zakelijke beginnende, vind ik het stukje, dat moet voorstellen: de dood, niet heel duidelijk; zelfs het slot geeft in dat opzicht niet voldoende helderheid. Gij zegt, gij hebt het niet ‘somber’ opgevat; dat geef ik U toe, maar... daardoor óók alles-behalve nieuw, want gij-zelve zult mij moeten toegeven, dat het ‘naar-huis’-idee niet uitblinkt als een oorspronkelijke vinding van ‘Hoopvol’, maar vóór haar reeds is gezegd door honderden en duizenden, dichters, en predikanten, enz., enz. - Het artikeltje, dat gij ‘zoo maar losjes weg hebt geschreven’, draagt van die handelwijze ook wel een weinig de sporen. Ik vond het begin niet onaardig, om dat ‘luchtschip’ er bij te pas te pas te brengen, maar het gaat uit als een nachtkaars, zoo iets als een toast van een dominee op een bruiloft; (en dan nog van een dominee, die niet véél er van weet te maken).

En nu ten slotte het fragment. Daarover kan ik niet oordeelen, voor ik 't heele verhaal heb gelezen. Het begin is wel goed geschreven, maar het is nog niets dan een begin; ik moet eerst, voor ik U daaromtrent iets kan beloven, het gehéél voor mij zien. Als het verhaal als zoodanig goed is, dan is er geen bezwaar tegen het in de Lelie op te nemen, als het tenminste niet te lang is, maar ik kan onmogelijk er over oordeelen voor ik het geheel heb. - - Om U eerlijk de waarheid te zeggen - en ik hoop hoe gij hierbij wèl in het oog zult houden, dat ik, juist omdat ik wat zie in Uw werk, U zoo uitvoerig er over schrijf - meen ik dat gij op dit oogenblik, (wat onder Uw tegenwoordige omstandigheden zoo héél natuurlijk is), te veel zijt vervuld van allerlei gedachten en allerlei bezigheden, om U met den noodigen ernst, en met rijpelijk overleg, te wijden aan het schrijven. Gij hebt een vlug hoofd, een helderen kijk op de dingen, daardoor gaat het U heel vlug en vlot af zoo iets in elkaar te flansen, maar... het rechte wordt het dan ook niet. Het is daarvoor te oppervlakkig nog. Zendt dus iets anders ter gelegenertijd. Ik ben steeds ter Uwer beschikking.

Uw hartelijke lieve brief, over die kuur in Bad-Nauheim, heb ik zeer gewaardeerd. Gij moet U dat geschoven worden in een fahrstuhl nu niet zóó erg voorstellen, want het is in Bad Nauheim iets zóó gewoons, bij al die hartlijders, waaronder zoo velen, die veel jonger nog zijn dan ik, dat het minder opvalt, en minder ‘ziek’ lijkt dan op andere plaatsen het geval is. Het moet nu eenmaal, indien men iets werkelijk ernstigs heeft, en dat gevoel van moeten helpt je er gauw doorheen, juist omdat je het van zoovelen ziet. Den eersten dag vond ik-ook het vreeselijk, en had een gevoel alsof iedereen er mij op aanzag, maar het went gauw en... als men niet veel kan loopen, en toch zoo graag buiten is, dan geniet men aan den anderen kant zoo oneindig véél van dat zonder inspanning en zonder hartbeklemming kunnen zien alles om zich heen, kunnen mee-aanschouwen allerlei mooie lieflijke plekjes, waar je anders nooit komt, en die, als ze maar iets in de hoogte gaan, voor hart-lijders als ik verboden terrein blijven.

Van mijn vacantie heb ik niet véél kunnen profiteeren door het ellendige regenweer voortdurend. Maar toch deed de rust mij véél goed, en ben ik in die drie weken zéér aangesterkt. - Ik ben blij dat gij mij kunt navoelen op het punt zich gemakkelijker schriftelijk dan mondeling kunnen geven; want velen gaat het juist andersom, die zeggen: Je praat zooveel gemakkelijker. Wat gij daaromtrent schrijft neem ik met instemming over:

En zéér trof me een woord, dat U eens in een Uwer correspondentie-brieven schreeft, dat U in Uw brieven veel gemakkelijker met de menschen praat, en veel onbevangener, dan U dat ooit in een mondeling gesprek zoudt kunnen. Mij gaat dat namelijk net zoo: op papier kan ik niet alleen veel méér, maar ook veel prettiger praten over dingen, die me lief zijn. Misschien ligt 't 'm wel

[p. 352]

daarin, dat we dan niet oogenblikkelijk in de gelaatsuitdrukking van de(n) luisterende kunnen gadeslaan wat onze woorden uitwerken. Zoo dikwijls, als je met iemand praat, maakt een kleine, vaak onbewuste trek in 't gezicht, of een beweging, een eind aan een ontboezeming, je gaat je schamen èn - wordt daardoor vaak gekunsteld of onwaar. In een brief, wanneer je rustig, alleen zit, vloeien de gedachten regelmatig uit de pen, al komen heel dikwijls (tenminste mij gaat dat zoo), nà dat de brief verzonden is, onrustige gedachten op: hoe zal dat of dat wel opgenomen worden? zoodat 't antwoord soms met eenige vrees tegemoet wordt gezien.

Juist, zóó is het. Aan het papier geef ik mij geheel; vergeet mij zelf; gelijk gij terecht zegt, als men praat, dan ziet men hoe de tegenover je zittende persoon je ondertusschen bekijkt, je japon, je haar, wat dan ook aan je; of wel hoe hij of zij er naar snakt óók aan 't woord te komen; of wel, hoe hij of zij wordt afgeleid door een geluid in huis, of op de straat, of door iets van dien aard. Dat ik dit alles opmerk, en dat het me hindert en me in mijn eigen vrij uitpraten belemmert, zal óók wel weer komen omdat ik ‘niet ben als 'n ander.’ - Want de meeste menschen merken niets van dien aard op, en keuvelen en leuteren maar voort, zonder zich in het minst te bekommeren of de bezoeker 't interessant vindt, of ook maar kan vinden. Als ik in gezelschap ben verwonder ik mij altijd over de onbeduidende gesprekken die worden opgezet, en lang- en breed-voerig-uitgesponnen, en waarnaar de anderen luisteren, en dikwijls héél zichtbaar niet-luisteren, alles onder het motto ‘gezellig’ samen-zijn. Zoo vind ik 't ook altijd voor degenen die mij bezoeken, een ware kwelling, dat zij uit beleefdheid zich verplicht rekenen mijn gezondheid ter sprake te brengen, ik waardeer wel hunne bedoeling, maar ik denk ondertusschen aldoor: Wat vervelend voor hen, dat moeten belangstelling toonen in kwaal nommer zooveel, van ziekte nommer zooveel! (Want wie heeft tegenwoordig géén kwalen!) En zoo gaat het mij bij zooveel dingen van dien aard. Daardoor ben ik een slecht causeur, maar, geloof ik, een goed luisteraar, omdat ik dit bereidwillig doe, volstrekt geen behoefte voel zelve aan 't woord te komen. - -

- - - Ik waardeer het zéér dat gij mij zoo vertrouwelijk hebt geschreven over uw particuliere omstandigheden, en natuurlijk vind ik het juist aardig, dat gij het zoo zonder eenige terughouding doet. Ook kan ik best begrijpen dat gij, zooals die nu zijn, wèl tijd hebt tot schrijven, ofschoon het mij voorkomt dat het aanleeren van al die huishoudelijke bekwaamheden toch óók den noodigen tijd zal vereischen. Echter, ik vind zooiets in de eerste plaats een zaak tusschen U en hem, waarover gij beiden het moet ééns zijn met elkaar, en ik begrijp volkomen hoe het U in zijn afwezigheid bezigheid geeft uw gedachten te uiten, en te werken. Ja, om de betrekking, die hij heeft, beklaag ik U. Maar het door U gevonden ‘lichtpunt’, dat men op die manier eigenlijk altijd frisch blijft voor elkaar, is misschien juist gezien. - - Ik ben zoo blij, dat gij, na zulk een overgang, na zulk een geheel ander studie-leven, (en een waarin gij terstond zijt geslaagd), zoo eerlijk en natuurlijk erkent het ware vrouwgeluk en de ware vrouwbestemming. Want natuurlijk, er zijn er velen, die in Uw tegenwoordig geval overgaan, maar juist die stellen er dan maar al te dikwijls een eer in zich voor heel onafhankelijken te blijven verklaren, en op alle vrouwelijke bezigheden te blijven neerzien. Op die manier wordt dan m.i. zulk een verbintenis niets anders dan het zuivergeslachtelijk zich bevredigen van twee dieren. - Dit brengt me, ook in verband met Uw variatie op Lessing, erop U voor te stellen daarover een flink hoofdartikel te maken. Zou dat niet iets zijn juist voor Uw tegenwoordige stemming? - Het spijt mij zoo, dat ik Uwe in mijn ‘genade aanbevolen’ geesteskinderen niet kan accepteeren, en ze moest ter dood veroordeelen. Maar heusch, gij kunt beter. Nogmaals dank voor Uw brief.

Nagekomen Correspondentie.

Han. - Voor dit St. Nicolaas was ik reeds voorzien. Ik vind het niet belangrijk genoeg om het tot een volgend jaar te bewaren.

REDACTRICE.

Sluiting red: ged: