De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Ter bespreking toegezonden.

Opstellen betreffende Kinderen en Hun opvoeding, door E.H. du Quesne - van Gogh (Baarn, E.J. van de Ven 1909). - In dit korte opstellen-bundeltje (prijs 60 cts.) geeft de schrijfster, uit den aard der beknoptheid, geene uitvoerige of diepgaande stukjes, maar eenige gezonde beschouwingen ten beste over kinderopvoeding. In het bijzonder troffen mij hare woorden betreffende de vraag van haar jongetje omtrent ‘vleesch’. - Had ik hem ‘de waarheid’ gezegd, zegt ze zeer terecht, dan had ik moeten zeggen: Vleesch komt van de koeien. Jan. Die moeten eerst doodgemaakt; en dat doet een man, die slager heet, met zijn groot mes; en, als ze dood zijn, de koeien, komen al de andere menschen, en koopen ervan, en eten ze op, gebraden in de pan, en dat noemen ze dan vleesch.

- En, tot welk een ontbladering der ‘witte bloemen’ die, zooals zij het poëtisch noemt, het denken van een kind zijn, een dergelijk wreed tot elken prijs ‘de waarheid’ zeggenwillen zou leiden, stelt zij dan zeer verstandig in het licht.

Zoo staan er méérdere juiste opmerkingen in haar bundeltje.

Kleine Liedjes, door Jozef Cohen (uitgave Erven Martin G. Cohen, Amsterdam). - Eenvoudig en ongekunsteld, als het witte omslag, zoo ook doen de ‘kleine Liedjes’ aan van Jozef Cohen. Bij al het gewrongene en gewild-mooi-doenerige van hedendaagsche poezie acht ik dit een gróóte aanbeveling, omdat het een bewijs is van een onafhankelijk eigen persoonlijkheid, die dicht, zooals hij 't voelt en in zich hoort, en niet zooals de sonnetten-makers tot èlken prijs dat nádoen van de grootheden. - Over het algemeen is er een toon van droefheid en van 'n beetje sentimentaliteit in deze zoetvloeiende versjes. Dat hij echter óók rake dingetjes kan maken bewijst de auteur in b.v. onderstaand gedichtje: ‘Voor Louis Bouwmeester’:

Men heeft je al begraven

Vóór je gestorven bent,

Zooals men dat in Holland

Gewoon is en gewend.

Maar bèn je eens gestorven

Dan resolveert de Raad,

Je altijd te herdenken

Op 't naambord van een straat.

Estella Schönberg geeft uit bij de uitgevers W.L. en J. Brusse, Rotterdam: Een practisch huishoudboek, in- en uitwendig zeer smaakvol versierd, door den teekenaar Joh. Briedé, prijs f 1.00. - Het lijkt mij bijna overbodig te zeggen, dat deze uitgave met recht kan heeten een practisch, nuttig, en aanbevelenswaardig geschenk, voor ieder die huisvrouw is, of het gaat worden.

Mejuffrouw Estella Schönberg is leerares in het boekhouden te Amsterdam, en dus ‘bevoegd’, om die plechtige uitdrukking te gebruiken, tot het door haar ondernomen werk. Het boek begint met begrootingen van uitgaven, berekend naar verschillende grootten van jaarlijksch inkomen; het bevat verder kwartaal-overzichten, enz. enz., en het ziet er zóó smakelijk uit, dat zelfs iemand, voor wie ‘boekhouden’ zulk een gruwel is als voor ondergeteekende, bijna lust krijgt er voor haar plezier zich in te verdiepen.

De Vrouwenbeweging, door Ellen Key, vertaald door mevr. Logeman van der Willigen (uitgevers-maatschappij A.W. Sythoff, Leiden). - Ik wilde dat Ellen Key zich niet zoo te buiten ging aan citaten, want waarlijk, daardoor verdrinkt ze als het ware zichzelve en hare eigene soms heel heldere denkbeelden in die van anderen, die toch immers maar geleende waar zijn. In dit boek van haar vind ik véél waarheden en behartenswaardige opmerkingen, al ben ik het met hare overdreven idealistische toekomst-indeeën niet alleen niet eens, maar moet er zelfs om glimlachen, schouderophalend, dat iemand zóó kinderlijk-onnoozel nog kan zijn in geloof aan de menschheid, die reeds staat aan het eind van haar leven, zooals dat met eene Ellen Key het geval is. Ik hoop uitvoeriger op haar boek terug te komen, wil er nu slechts iets uit aanhalen, dat mij trof als juist gezien en goed-gezegd, zooals b.v.:

Ook gebeurt het meer en meer, dat een vrouw haar werk niet als ‘bijverdienste’ beschouwt, maar dat zij er geheel van leven moet. En dit zijn de vrouwen, welke, indien zij niet zelfstandig werkten, ten laste zouden komen van den een of anderen man, en daardoor misschien zijn huwelijk verhinderen; vrouwen ten slotte, die niets liever wenschen, dan de warmte te genieten van den huiselijken haard waarnaar de mannen hen verwijzen. Maar daar niemand hun die warmte aanbiedt, moet men hun ten minste toestaan dat zij zich zelf de kolen verschaffen voor haar eenzaam vuur.

Dit gezond-gedacht feminisme is óók het

[p. 339]

mijne. En juist dáárom haal ik die woorden aan. Waartegen ik tevelde trek telkens, dat is tegen het willen wegredeneeren van het huwelijk, en het moederschap, als zijnde in mijne oogen de eenige ware vrouw-bestemming; ik protesteer tegen het dat alles op den achtergrond willen dringen als iets van bijzaak, tegen het spelen ook met werk, of kunst, of maatschappelijk gedoe, door gehuwde en ongehuwde vrouwen, voor wie deze dingen slechts sport zijn, om zichzelf te amuseeren. Maar ik hen het volkomen eens met Ellen Key, dat de tegenwoordige toestand, waarin 9/10 van de ongehuwd-blijvende vrouwen zijn genoodzaakt zich zelf haar eigen brood te verdienen in harde concurrentie met den man, haar het recht geeft op volkomen gelijkstelling met hem in dien strijd, wat wetten, openstellingen van beroepen, kiesrecht, wat in één woord alles betreft, dat hèm den strijd vergemakkelijkt.

Najaar (2 dln.), door Stijn Streuvels (uitgever L.J. Veen, Amsterdam). - Ik kan niet zeggen, dat ik Stijn Streuvels hier op zijn best vind. Ten eerste is mij van zijn hand een groote dóórwrochte roman liever dan deze verzameling van eenige opstellen, en ten tweede zoek ik in deze bladzijden te vergeefs naar die wonderbare gave van de Vlaamsche natuur in zich opnemen, en zoo den lezer laten zien, dat hij haar moet liefkrijgen, anders Streuvels zoo eigen. O natuurlijk, hij is te veel meester van de taal, en te veel geroutineerd schrijver, om ook nu niet te hebben geleverd gesoigneerd en als een apart iets-daarstaand werk, maar het is mij alsof ik er in mis de geestdrift, de gemakkelijke zoetvloeiendheid ook, van zijn vroegere romans. De blijde dag b.v., het eerste verhaal, doet je zoo ‘bedacht’ aan, zoo onnatuurlijk, met dien breed opgezetten aanhef, verloopend in niets. Toch voel je óók weer, juist in datzelfde verhaal, welk een meester Streuvels is in het weergeven van 'n stemming, in het je daarin laten meeleven, want hij teekent die weesmeisjesomgeving zóó pakkend, je ziet dat leven in die stille klasse, in dat groote klooster, zoo duidelijk vóór je, dat je er als het ware bij bent, je zelve, ik zou haast zeggen, vóelt in de rol van Helene. Die zoo kan schrijven is en blijft 'n kunstenaar, al is hij de eene keer iets pakkender van vorm, of heeft wat meer te zeggen dan de andere.

Catharina, roman uit den Patriotten-tijd, door Elise Soer (uitgeversmaatschappij A.W. Sijthoff, Leiden). - In onzen tijd, waarin niet meer wordt gestudeerd voor, noch gewerkt op een boek, en integendeel ieder slipperdassige jongeling of kortgerokte backfisch zich terstond voelt ‘artist’ bij de gratie Gods, mag men wel verwonderd staan over den ernst en de toewijding, die Elise Soer moet hebben besteed aan de uitbeelding harer historische figuur; want haar boeiend verhaal is gegrond op feiten en gebeurtenissen, welke werkelijk voorvielen in Leiden, in den patriottentijd waarin hare Catharina leefde. Geplaagde hedendaagsche huisvrouwen kunnen uit de ervaringen dezer dame met hare bedienden zien, hoe het óók ruim een honderd jaren geleden niet alles couleur de rose was op dat punt, en, nog iets anders valt uit dezen roman te leeren, namelijk dat, wàt ook verandere, den hollanders het elkaar op godsdienst-questies bevitten en daarover hard vallen eeuw in eeuw uit ingeschapen blijft. Dezelfde gretigheid, die ook nu nog, in onze dagen, den Nederlander, modern of orthodox, bezielt om den andersdenkende te verguizen, zat óók voor in Catharina's dagen, waarin het gold den Doopsgezinden (die er intusschen nù gansch en al gekomen zijn), een hak te zetten. Ik wil den lezer de lectuur niet bederven door over den inhoud te vertellen, alleen allen met warmte aanbevelen dit boeiend en op nauwkeurige gegevens gegrond verhaal; dat handelt over iets anders dan achterbuurt-ellende, en je laat zien hoe smart ook in voorname, deftige kringen kan worden geleden, en dat vooral de groote verdienste bezit van een aardigen, interessanten kijk te geven op ons hollandsch leven in een vroegere minder-zenuwachtige eeuw dan de tegenwoordige; waarin noch auto's noch vliegmachines waren uitgevonden, noch telephoon, noch feminisme, noch zelfs zóó iets als openlijk ongeloof - en waarin toch in den grond de menschen precies net zoo waren als nu, en als ze wel altijd zullen blijven ook.

Jongelui-lectuur.

Het huis op de heide, door A.C. Kuiper (uitgevers Scheltens en Giltay, Amsterdam). Van deze bekende schrijfster ligt een nieuwe uitgave voor mij, die zich om haar welverzorgd uiterlijk, groeten mooien druk, en zwaar papier, bijzonder eigent tot St. Nicolaascadeau. - Het verhaal speelt, gelijk de titel reeds aanduidt, ‘buiten’, waarheen het troepje Amsterdamsche kinderen zich ineens ziet overgeplaatst. - De stijl is levendig en op-

[p. 340]

gewekt, en de denkbeelden, die de schrijfster wil prenten in hare jonge lezeressen, maken een gezonden, eenvoudigen, behartenswaardigen indruk, zonder dat zij in het minst ‘preekt’ intusschen.

De avonturen van den Stadhuisklerk, door Joh. H. Been (uitgever L.J. Veen, Amsterdam) is weer een van die aardig-vertellende boeken, waarin deze auteur zoo ver is. De uitgave is mooi, op zwaar papier, de plaatjes kan ik niet extra-fijn vinden, maar de lezers zullen wel 't méést op den boeienden inhoud aanvallen.

Een ongelukkig schot, door Harold Avery, schrijver van Op en top een jongen, en Van de cricketvlag (uit het Engelsch). Uitgeversvennootschap Erven Martin G. Cohen, Amsterdam. Vertaalde jongelui-lectuur kunnen wij, wegens plaatsgebrek, niet uitvoerig bespreken, moeten er ons dus toe bepalen te zeggen, dat dit lijvige, smaakvol uitgegeven boek een goeden aantrekkelijken indruk maakt.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Boeken, brochures, etc. welke niet tot nadere bespreking in aanmerking komen.

Hoe worden ouders opgevoed (naar Mrs. Craik) door C. Waller - van Marken. (Uitgever C.A.J. Dishoeck te Bussum). (Vertaalde boekjes van dezen aard worden slechts bij hooge uitzondering besproken).

Philip Mauro Leven in het Woord, vertaald door Nellie. (Uitgever D.A. Daamen, den Haag). Voor dit boekje geldt hetzelfde wat hierboven is gezegd omtrent vertalingen.

Mooi-Nederland, 1ste afl. geïll. bladen gewijd aan Natuur- en Steden-schoon. (Uitgever D.A. Daamen, den Haag).

De Nieuwe Gids, November afl. (Uitgever Electr. Drukkerij Luctor et Emergo, den Haag).

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.