De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Hoofdartikel
Een en Ander.

Gedachten en Invallen.
I.

Is het niet kortzichtig en dwaas van den kant der socialisten, waar zij den katholieken telkens weer verwijten de uiterlijke pracht van hunnen ritus en den rijkdom waarin gehuld is hunne symboliek?

Immers toch is het eene onafwijsbare noodzakelijkheid voor ieder harmonisch geheel, dat vorm en inhoud aan elkander even waardig zijn; en is het den mensch als ingeboren, het gevoel dat elke hoogere handeling behoort gepaard te gaan zoowel met statigheid van gebaar als met meer dan gewonen tooi; en hebben dus de verheven waarheden die den kern vormen van den roomschen ritus en zijne symboliek, het natuurlijke recht te eischen, dat hunne uitwendige veraanschouwelijking in overeenstemming zij met hunne innerlijke hoogheid. Hiertegen nu zullen de mannen van het onmiddelijk nuttige, met eenigen schijn van rede (en daarbij niet ongelukkiglijk speculeerend op de harten veler gevoeligen) aanvoeren, dat het niettegenstaande dat alles, tòch beter en liefderijker ware, indien deze kostbare weeldedingen te gelde werden gemaakt, en besteed om te lenigen zooveel dringende nooddruft

[p. 786]

om ons heen, zooveel nijpende armoede en ellende.

Toch ten onrechte! Want niet alleen dat door het bannen van alle pracht en weelde uit den roomschen eeredienst alwederom meer beperkt zou worden het gebied, waarop in deze tijden nog wordt voortgebracht groote monumentale kunst, en dat de hierdoor overtollig-geworden arbeidskrachten het overcompleet elders opnieuw zouden gaan versterken; maar ook dringt de vraag zich op, of bij het verloren gaan van al deze pracht en schoonheid dan toch een noemenswaard aantal armen daardoor eenigszins ernstig gebaat zou zijn, of winnen zou aan werkelijke bevrediging en geluk. En is daarenboven al deze pracht en heerlijkheid, al deze weelde van Schoonheid dan niet een eigendom algemeen en voor allen?

Is ze niet een bron van verheffing, waaraan zich laven en verlustigen kan het oog der armen evengoed als dat der rijken? De mensch leeft toch niet van brood alleen!

II.

Nu neemt dit alles niet weg, dat, waar het Socialisme of de Socialisten ernstig streven naar een wegnemen van maatschappelijke misstanden wij het (of hun) onze achting en waardeering allerminst zullen onthouden, en dat, als wij hun nu en dan toevoegen een hard woord, dit nooit zal gelden dat streven, maar veeleer én het averechtsche der middelen, die zij wenschen te gebruiken ter bereiking van hun doel, én de zeer eigenaardige wijze van strijdvoeren, die hen in den regel kenmerkt. Want wáár en door wie er ook gevoeld wordt voor hen die verkeeren in druk, voelen wij Christenen van ganscher harte mee!

En zéker de sociale nooden zijn hoog gestegen en dringender wordt met den dag, de noodzakelijkheid om ter hulpe te komen, en te vinden de eindelijke en beslissende oplossing van de met deze nooden verband houdende problemen.

En nu is de vraag, zou het mogelijk zijn die oplossing te vinden bij de Socialisten, zou inderdaad de Marxistische levensbeschouwing of hare ‘revisie’ in zich bergen de nieuwe heilboodschap, en zouden de volgelingen dier leer in ernst zijn de apostelen, de verkondigers van een nieuw vrede en verlossing brengend evangelie?

Neen! Want uitsluitend langs stoffelijken weg zoekt het socialisme te verhoogen den levensstandaard, te vermeerderen en te verrijken het levensgeluk. En al is er in dezen op te merken eenige kentering, en is men in den laatsten tijd gaan voelen dat hier een leemte was in de leer, en heeft men getracht die leemte te vullen met hetgeen men wel wat wijdsch genoemd heeft: ‘Volksverheffing door volksontwikkeling’ -, een niet te loochenen feit blijft het, dat dit geestelijke element er slechts is voor de leus en vrijelijk mag gerangschikt worden onder de surrogaten; en dat, waar men de ontwikkeling slechts zoekt in het propageeren van de resultaten der wetenschap - dat is het boeken der waarnemingen van uitsluitend physische of psychophysische verschijnselen, - het socialisme, met zijn kleinburgerlijk reglementeeren aller stoffelijk-maatschappelijke verhoudingen, in zijn essence is en blijft een op zuiver materialistischen grondslag geveste leer.

‘Eerst verbetering..... van den stoffelijken levensstandaard..... en de verheffing van het geestelijk peil en het zedelijk bewustzijn volgt vanzelf!’

Alsof een grein menschenkennis en ook maar eenig begrip van de - ik moet toegeven door de ongunstige omstandigheden gescherpte - aspiraties van het proletariaat, niet onmiddelijk doen inzien, dat het tegendeel waar is. Waar niet vóór alles aanwezig is een hooger zedelijk bewustzijn, daar zal de vergunstiging der stoffelijke levensvoorwaarden - zelfs bij een intellectueel ietwat omhoog gehaald worden - niet de minste waarborg geven voor een veredeling der levensinzichten. Integendeel, een zich finantieel ruimer bewegen, heeft veelal ten gevolge - de goeden niet te na gesproken - een evenzeer toenemen van allerlei zinnelijke behoeften van lager orde, een onbegrepen navolgen der cultuurweelde van de fijner begaafden, een genotzucht, waardoor alle levensernst en hooger geestelijk besef droeviglijk gedrongen worden op den achtergrond.

Neen! niet van het socialisme zal ons komen het heil! En een dwaling is het te meenen dat de heerschende ellende het uitvloeisel zou zijn van een verkeerde inrichting der maatschappij, en kortzichtigheid niet in te zien, dat redding nimmer te wachten kan zijn van systemen, en dwaasheid is het niet te begrijpen, dat het geluk - een staat van geestelijk welbehagen - zou kúnnen worden verkregen uitsluitend langs stoffelijken weg!

Neen, de oorzaak voor alle ellende is te

[p. 787]

zoeken in de geestelijke misstanden, is hoofdzakelijk gelegen in het gebrek aan Goedheid, aan echte Goedheid des Harten, in het afwezig zijn van de Liefde, de Ware, de Hooge, de Eenige!

En al zou te verwezenlijken zijn dan ook het schitterendste systeem, en al zou de maatschappij hier op te bouwen zijn naar de plannen van het geniaalste vernuft, en al zou de wil bestaan, bij de geheele menschheid zonder onderscheid, tot dezen wederopbouw, de ernstige wil en de willende kracht, het zou niettemin steeds blijken te zijn ‘IJdelheid’, indien die wil en die kracht niet de hoogere wijding ontvingen door de Liefde, door de Christelijke Liefde, dat is de groote zuivere Goedheid des Harten.

De Goedheid des Harten, waarvan het bewustzijn ieder redelijk wezen is aangeboren.

De Goedheid des Harten, die als wij niet willekeurig verharden ons gemoed, ons innerlijk-beschamend waarschuwt tegen 't begin zelfs van elke minderwaardige daad,

De Goedheid des Harten, die ons waardeeren doet de goedheid in anderen, hetzij die anderen groot zijn of nederig, hetzij die goedheid is hel-schitterend of zacht-schijnend,

De Goedheid des Harten die geen blijheid kent waar anderen verkeeren in druk,

De Goedheid des Harten die verhoogt het eigen geluk door de vreugde om des naasten geluk.

De Goedheid des Harten die Kracht is en Zachtheid, Hoogmoed en Eenvoud, Schoonheid en Deugd!

De Goedheid des Harten, die is de voornaamste der deugden, die is de Liefde, de afstraling van Gods goddelijke Deugd!

III.

Het socialisme nu is een secte van Haat! Of wordt men ooit getroffen in de hetzij geschreven of gesproken sermoenen hunner apostelen door één woord van teederheid, door één accent van echt, innig meegevoel met hen die achterbleven of werden verdrukt en vertrapt in het koortsig begeerlijkheidsgedrang naar den tempel der fortuin! En is hun ten berde komen telkens en telkens weer met het enumereeren van de nooden des volks, iets anders dan grijpen het meest voor de hand-liggend wapen om te lijf te gaan de gehate bevoorrechten?

Het socialisme is een secte van Haat!

Indien dát Liefde moest heeten, wat ons toekomt uit de woorden en daden, uit de prediking der socialisten, dan zou ik in staat zijn te vervloeken niet alleen de Liefde, maar ook het Leven! Het Leven, dat, zónder de Liefde inderdaad zou zijn om te vertrappen, zóó droef als het dàn zou wezen van dorre leelijkheid! Maar het Leven is mooi, het leven is mooi als een glorieuse morgenzon; het leven is mooi in zijn frissche blijheid en hooge kracht en warme heerlijkheid! Het Leven is heerlijk mooi als het bezield wordt door den goddelijken adem der waarachtige Liefde, der Liefde, die is het Kind des Geloofs en de Moeder der Hoop!

Wànt de Liefde, is het Kind des Geloofs! In het Geloof, in den Gosddienst dan ook, is alléén en uitsluitend het Heil. Er is géén alternatief! En indien het er ware, dit alternatief, dan nòg zou de tweede keuze niet liggen bij het Socialisme. Neen, dan veeleer nog zou zij te vinden zijn in het Anarchisme, dat, doorgevoerd tot zijn uiterste consequentie, verre van te leiden, zooals het eerste, tot benepen kleinburgerlijkheid, noodzakelijk uitloopen moet op het recht van den sterkste; dat van hieruit wederom niet anders zou kunnen, dan eindigen in het absolute despotisme: het anarchisme, dat niet is het klerksch geschreven reglement, maar de groote, zelfbewuste kracht, en dat de poëzie is ten minste van het geweldige bergland, in stede van het sarrend-eentonige der zandige hei!

Indien er ware een alternatief!

Maar ze bestaat niet deze wisselkeuze. Ook de kracht is levenloos, zonder den bezielenden adem der Liefde, ook de Kracht brengt niet anders voort dan zaadlooze vrucht, ook de Kracht vereeuwigt niet het verworvene, is in hare uitwerking slechts tijdelijk, zooals alles wat niet komt of is uit God!

In den Godsdienst is alleen en uitsluitend het heil! En van alle Godsdiensten, in de eerste plaats in die der Christenen, in de Godsdienst der Liefde! En een met overvloed van redenen te staven feit is het dat deze Godsdienst der Liefde nergens zuiverder belichaamd is dan in het Katholicisme!

Want al blijven ook de Roomschen ‘menschen’, zijn de belijders van den katholieken Godsdienst bij lange niet allen heiligen, gebruiken ze hun katholicisme niet steeds als richtsnoer bij al hun daden en bezitten ze verre van allen de zedelijke volmaaktheid die de leer hunner kerk hun predikt, toch is het een waarheid boven alles, dat het katholicisme in zijne grondregels nageleefd,

[p. 788]

de stimulans bevat tot de hoogste onderlinge zelfopoffering en barmhartigheid, dat het Katholicisme, waar het mag ontplooien in zijn geheelen om vang al zijne krachten, de zekerste waarborg schenkt voor de ruimste sociale rechtvaardigheid, en dat uit de aloude kerk van Petrus vloeit de onuitputtelijke bron der heiligste Christelijke Liefde; dat daar is te vinden de leniging van alle nooden, hetzij ze dan individueel zijn of algemeen, hetzij ze geestelijk zijn of wel van stoffelijken aard.

Nijmegen.

REGINA.