De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Hoofdartikel
Ook een goede raad.

De heer A.J. Servaas van Rooyen geeft in No. 36 den raad: ‘Maakt U los van de meiden’.

Ik betwijfel het echter hard of dat mogelijk zal zijn! Laten we eens zien.

De eerste van de drie genoemde huisvrouwen is in een pension gaan wonen. - Nu over pensionleven kan ik meepraten: een kinderloos paar, dat over redelijk ruime middelen beschikt kan zich de ‘meidenplaag’ op die wijze wel besparen; doch als er kinderen zijn - en dat is toch de norm - deugt het redmiddel zeker niet, omdat het pensionleven de vernietiging is van die intieme, huiselijke gezelligheid, die het ouderhuis vooral voor de kinderen kan maken tot een paradijs, waaraan zij tot in lengte van dagen met warmte terug zullen denken, lang, lang nadat het verdwenen is.

Daarbij komt nog het nadeel, dat men in een pension wonende, dikwijls in het geval kan komen, dat men, om des lieven vredes wille, zijn kinderen moet laten omgaan met kinderen en volwassenen, die men, om welke reden dan ook, niet voor hen gewenscht acht.

Bovendien, de allerbeste manier om een meisje nooit eenig begrip te doen krijgen van het bestier eener huishouding, is ook wel juist het grootbrengen in een pension, waar alles en alles voor haar moeder gedaan

[p. 722]

wordt en het kind dus zelfs nooit in de gelegenheid is om iets van huishoudelijken aard te zien, laat staan, te leeren.

De tweede huisvrouw, meldt de geachte schrijver, ‘heeft gekocht, bij opbod, en hoopt nu het beste er van’. Het spijt mij, maar ik begrijp niet, wàt deze dame eigenlijk heeft gedaan: ‘koopen, bij opbod, en er dan het beste van hopen’, ik moet bekennen de bedoeling ontgaat mij ten eenenmale; zou de heer S.v.R. misschien zijn bedoeling nog willen ophelderen?

De derde heeft zich: ‘losgemaakt van de meiden.’

Het zou zeer zeker interessant zijn over een half jaar of zoo, van die huisvrouw eens te vernemen, hoe haar die regeling gesmaakt heeft.

Zeker is het, dat het velen een ideaaltoestand zal schijnen. En die dus als alle idealen onbereikbaar zal blijken.

Ik vermoed dat de moeilijkheden verplaatst zouden worden, zoodra vele dames deden als die derde, te weten: zonder meid zich redden en véél zelf doen; alléén het grove werk laten verrichten door ‘werkvrouwen’ of ‘oppassers’ [die zijn duur] of ‘jonge huisknechtjes’. Want die soort van hulp, zou óók in prijs stijgen, als ze véél gevraagd werd en we zouden bovendien het tegenwoordige dienst-dag-meisje al spoedig zien veranderen in een ‘werkster’ en dan precies even ver zijn als nu.

Bovendien, het is toch duidelijk, dat, als de geheele huishouding, behalve dan het grove werk, zelfs in een klein gezin, op de huìsvrouw rust, de machine ook dadelijk stilstaat, zoodra deze ziek wordt; wat dan? Volwassen dochters zijn er niet altijd en zeker! aankomende dochters kunnen dan wel eens inspringen, maar toch ook niet lang of het ontaardt in een ongeoorloofde kinderexploitatie.

Welken weg dàn ingeslagen ter verbetering?

Ik zal mij niet vermeten te roepen ‘Euréka’, maar ik zou willen raden: begin eens met wat meer betalen en wat minder mallen hoogmoed, want, wat het eerste aangaat het bekende Engelsche verwijt is ook hier van toepassing:

In matters of trade, the fault of the Dutch
Is giving too little and asking too much.

Meer betalen. Zeker! Geen land in Europa, misschien Zweden en Noorwegen uitgezonderd, waar de dienstbode zoo slecht betaald wordt als in Nederland.

Nu weet ik uit eigen aanschouwing, dat de Nederlander in doorsnee absoluut geen notitie wenscht te nemen van wat er in een ander land gebeurt; de wereldbeschouwing: er zijn op aarde Nederlanders, en dan zijn er behalve dat nog een beetje menschen, maar dat zijn ‘vreemden’ - niet van smetten vrij, volgens ons volkslied! - dùs minderwaardig, is een zeer gangbare en dùs zeer ‘fatsoenlijke’, en toen een mijner kennissen in Amsterdam hoorde, dat ik mijn meisje in een ‘vreemd land’ ging grootbrengen trok mevrouw een vies gezicht en mijnheer verdacht mij van gebrek aan vaderlandsliefde! Toch behoorden beiden tot de ‘gebildete Leute’: zij, eindexamen H.B.S., hij geneesheer.

Nevermind, ik zal toch maar eens vertellen, hoe hier de dienstbode betaald wordt. - Welnu, wij betalen hier onze ‘bonne à tout faire’ het dubbele van in Amsterdam!! De gemiddelde prijs 480 frs. per jaar, of rond 230 gulden. In Amsterdam 120 gld., waarbij men moet bedenken, dat de dienstboden deze betaling besteden moeten voor kleeding en kleine uitgaven en dat die hier even duur of goedkoop zijn als daar.

Ik kan nu van onze gedienstige deze beschrijving geven. Drie en twintig jaar; nooit ziek; zeer ijverig; altijd werkend en vlug werkend; nooit brutaal; nooit is iets te veel; staat stipt op, op het aangegeven uur en gaat met de kippen naar bed; soms om negen uur al; na achten 's avonds wordt er van haar diensten nooit iets meer gevraagd; het gezin is klein, man, vrouw en één kind. Zij houdt alles in orde: vijf flinke kamers, keuken en badkamer, die driemaal daags gebruikt wordt; eens in de week, op ‘kamerdag’ wordt zij bijgestaan door een werkvrouw; bovendien gaat zij tweemaal in de week naar de markt - soms met de huisvrouw - en iederen dag naar den slager (groenten, aardappelen, vruchten, visch en fijne vleeschwaren, worden hier niet thuisbezorgd). Zij kookt ook, doch wordt hierbij af en toe bijgestaan door de huisvrouw, omdat wij de Hollandsche keuken op den duur prefereeren boven de Fransche. Zij is altijd gewillig en goed gehumeurd; erg vergeetachtig; dood eerlijk; veel te veel wáre trots om het niet te zijn; nooit kregelig ondanks herhaalde terechtwijzigingen wegens een neiging om ‘met den Franschen slag’ af te doen, wat

[p. 723]

niet geduld kan worden. Zij gaat alléén Zondags na 2 uur uit en is half elf weer thuis; - verlangt geen andere regeling.

Behalve haar 40 frs. loon, heeft zij recht op bewassching en een halven liter wijn per dag, wat per maand op 6 frs. komt. Met inbegrip van fooien - Nieuwjaar enz. - kost deze française per jaar ons ongeveer 625 frs. zegge rond 300 gld.; in Amsterdam, óók een goede meid, óók gebrekjes - wie heeft ze niet? - maar die belangrijk minder arbeid presteerde al was het maar alleen, omdat alles door de leveranciers thuis wordt bezorgd - en dan per jaar ongeveer 160 gld. - dus iets meer dan de helft!

Nu weet ik ook wel dat meerder - en belangrijk meerder - loon, geen panacée zal zijn, maar aan den anderen kant: zou het spreekwoord ‘alle waar is naar zijn geld’ nu juist alleen nièt van toepassing zijn op dat nuttige rad in het groote maatschappelijke raderwerk, dat dienstbode heet?

Waarlijk, ik kan de heer S.v.R. niet redelijk vinden, als hij zegt: ‘terwijl de dames-meiden nooit genoeg hebben om aan haar zucht tot opschik te voldoen, haar koopzucht en verspilnatuur bot te vieren.’

In de eerste plaats vraag ik: wat gaat het de meesteres aan, hoe haar dienstbode haar eerlijk verdiend geld besteedt? Zeker, zij mag daarover terecht een afkeurend oordeel hebben; dat oordeel háár kenbaar maken, daartoe mist zij het recht.

In de tweede plaats: hun 26 guld. waschgeld hebben zij dáárvoor dringend noodig; en meent men nu in ernst, dat er van hun 110 of 120 gld. tractement, veel over kan schieten als de kleeding betaald is?; men eischt toch en terecht, dat de dienstbode in huis net voor den dag kome - nergens zag ik zulke net gekleede meiden als in Nederland - maar dat kost toch geld!

Haar leegloopende ‘jongens’ vrij houden: mogelijk! Veel zal het toch niet kunnen zijn van wat er overschiet van die 120 gld. [In het jaar, Indische lezeres] als kleeding en schoeisel betaald zijn. Onze Amsterdamsche dienstbode gaf dat overschot niet aan haar jongen, maar aan haar vader, als deze, een knap werkman, werkloos was.

En sparen? Pluk eens veeren van een kikvorsch!

Reeds hoor ik mij tegenwerpen, evenals in het stuk van de heer S.v.R. ‘haar zucht tot opschik dan’?

En dat is zoo - hier héél erg - maar ik kan er alléén van zeggen, dat die zucht bij hen gelijken tred houdt in zijn toename, met die van de dames en dat het wel een wondere soort van vrouwen zou zijn, die dienstbodenklasse, als die alléén in die ‘zucht’ niet mede was gegaan, en alle andere categoriën wèl.

Wat minder malle hoogmoed.

De indruk, die ik in Nederland heb gekregen van de normale verhouding tusschen de huisvrouw en haar dienstmeisje, is niet die van de meesteres, die door meerdere ontwikkeling en hooger standpunt - niet ‘stand’ - de werkelijke meerdere is, maar die van een huisvrouw, die op alle andere en dan natuurlijk malle manieren, de dienstbode haar verregaande minderheid doet gevoelen; de goeden niet te na gesproken: ik spreek van de normale verhouding. Dit is vooral heel erg in die schijn-burgergezinnen, die het ‘krap’ hebben, of families van zeer eenvoudigen oorsprong, of wel zulke, die door vrouw Fortuna een beetje naar beneden zijn getrapt. De eene toont zich dan al vindingrijker dan de andere in het voor den dag brengen van nonsens fratsen, van airtjes en natuurlijk is dan de meid een zeer geschikte wrijfpaal om eens den ontzaglijken afstand van háár, de meesteres, te toonen. Vooral in den Haag is dat héél sterk.

Ik heb een familie gekend, waar het consigne was: nooit met de meid spreken dan over het werk; iedere drie maanden was er een andere. In een andere familie had de meid steeds aanmerkingen te verduren over haar kleeding; op een goeden dag vertelde mevrouw, dié meid, ze was best, maar ze kon haar niet houden: ze ging veel te chique gekleed; en ze had de domheid er bij te voegen, dat zóó het verschil tusschen mevrouw en de meid verloren ging. In een derde familie was de gewoonte, dat zelfs het onbeduidendste gesprek ophield, zoodra de meid binnenkwam. Zulke houdingen beleedigen: of denkt men van niet?

Toen mijn vrouw op een goeden dag aan een dameskennis, die een blauwen Maandag in Indië was geweest, en daar baden had geleerd, vertelde dat ons dienstmeisje op ons verlangen van ons bad gebruik maakte, volgde de waarschuwing, dat zoo iets de meid zéker veel te familiaar zou maken; zij zou het nooit willen hebben; vond het medegebruik ‘vies’!!!

[p. 724]

In weer een ander gezin, moest de meid na afloop van het diner de keukenkachel laten uitgaan en dan, hoe koud het ook was, de rest van den avond in de kou zitten; - daargelaten het hartelooze van zulke gedragingen, zou men denken soms, dat de gedienstige niet het minachtende fel voelt?

De belachelijke kleinachting die men heeft voor ‘de meid’, vindt in de grootere steden van Nederland zelfs zijn uitdrukking in het plan van den architect voor het burgerwoonhuis. Te Amsterdam benedenhuizen zoekende, stond ik verbaasd te zien, welke vochtige, vunzige, donkere holen mij in geheel nieuwe huizen werden aangewezen als de dienstbodekamer, in de sousterrains. Was er overigens aan zulke huizen, die toch 7 à 800 gld. huur kostten, niets aan te merken, dan was de meidekamer bijna zonder uitzondering een aanklacht tegen de wijze, waarop men meent met ‘de meid’ wel te kunnen omspringen, en een getuigenis van de minachting voor haar, tegelijk.

Heeft men een nieuwe meid, een der eerste daden is dan: wantrouwen toonen, door alles zooveel mogelijk af te sluiten; ik vraag: móét dat geen kwaad bloed zetten en hoe kan men goede diensten en toewijding verwachten, waar men al aanvangt met een beleedigend wantrouwen te toonen, dat geboren wordt uit mallen hoogmoed.

Dat alles kán anders zijn, als men maar wil; hier is het anders; ik merk in de gezinnen hier op een vriendelijke behandeling; niet die ontzettende hooge houding; een redelijk goede dienstbodenkamer; een uitstekende betaling en dan heeft men ook recht om te eischen. Als ons dienstmeisje hier uitgaat, staan wij verbaasd over haar kleeding, een echte, typische hollandsche dame zou er zich aan doodergeren; dikwijls óók nog uit jalousie.

Toen wij ons hier vestigden, presenteerden er zich op een annonce negen meisjes en het was curieus om te zien, dat allen zonder onderscheid bang waren in dienst te komen, zoodra zij hoorden, dat mevrouw een Hollandsche was. Waarom? Wel, ze wisten het wát goed: Les dames Hollandaises sont bien vétilleuses et bien difficiles’. De rest wisten ze ook wel, maar zeiden het niet.

Enfin, we hebben er een keus uit gedaan en zijn goed en met toewijding gediend; en in Nederland door één meid drie jaren lang eveneens: de meid hield van haar meesteres; hier ook. Zóó moet het zijn en zóó kan het zijn in vele gevallen.

Ik vind het heel gewoon, dat de dienstboden zeggen: ‘Zij kunnen niet buiten ons’; want het is wáár! - La Fontaîne heeft het goed gezegd:

‘On a souvent besoin d'un plus petit que soi.’ -

B.W. VAN DE KAMER.

Genève, 21 April 1909.