De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

[p. 626]

Indrukken uit Genève
Oudejaarsviering.

Van de 22 cantons van Zwitserland is het canton Genève wel het minst Zwitsersch en bijna het minst uitgestrekt.

Voltaire, die te Ferney in Frankrijk zijn buitenverblijf had op slechts 1500 Meter van de grens van het canton Genève - om in een ommezien op dat grondgebied te kunnen vluchten als de nood aan den man kwam - placht schertsend te zeggen, dat, als hij zijn pruik uitschudde, het heele canton door het poeder er van bedekt werd. Maar ik denk dat hij dan overdreef.

Nochthans de ‘Patriarch van Ferney’, zooals de inwoners van dat plaatsje den grooten wijsgeer noemden om zijn weldadigheid, wist toch de deugden der Geneefsche burgers te waardeeren; hij, zoon van het machtige Frankrijk, mocht al eens schertsen over het operette-achtige van zoo'n republiekje in duodecimo, eerbied had hij toch voor hun onverwoestbare gehechtheid aan den geboortegrond en de dapperheid, waarmede zij in den loop der eeuwen hun onafhankelijkheid hebben weten te verdedigen tegenover de groote natie, die den slokop wilde spelen.

Dezen mooien trek heeft het landje met Nederland gemeen; en toen laatst hier een Engelschman mij zeide, dat kleine Staten in onzen tijd geen raison-d'être meer hadden en dat machtige buren ons landje van daag of morgen toch zouden verdeelen, kon ik hem uit volle borst zeggen, dat het wel mogelijk was, dat hij gelijk had, maar dat zulks in ieder geval dan maar niet zoo ‘vredigjes’ zou gaan [om met Suzanna Hofland te spreken] en dat die buren zich dan toch een cadeautje zouden geven, waarvan zij een schijntje pleizier zouden beleven in de komende jaren - ja, ééuwen: ‘Ons onderwerpen, misschien’ zei ik; ‘ons onderhòuden, nooit!

‘Un homme n'est pas planté comme un arbre dans un pays pour y demeurer toujours’ zegt Rousseau in zijn Emile; zeker! - En reizen wordt interessanter als men de gelegenheid gebruikt om op te merken en zeden en gewoonten te vergelijken met die van ‘thuis’; - en het wordt nòg belangrijker als men zich den stelregel herinnert: ‘wilt ge een volk leeren kennen, ga dan zien hoe het feest viert, hoe het zich in het openbaar gedraagt.’

De Geneefsche burger voelt zich erfgenaam van een schoon verleden; zijn nationale feestdagen houdt hij in hooge eere, niet het minst door hen op zóó waardige wijze te vieren, dat het den vreemdeling eerbied afdwingt.

Oudejaarsdag is voor hem de gedenkdag bij uitnemendheid, want behalve de ernst, die op den laatsten dag van het jaar ook over hém komt, is het dan tevens de verjaardag van de afschudding - op 31 December 1813 - van het juk der Fransche overheersching, waaronder de Geneefsche bevolking toen vijftien jaren had gezucht.

Reeds den avond te voren begint de herdenking en zoo ook ditmaal: in de meest volmaakte orde, niet voorafgegaan door een troep straatjongens - een straatversiering die hier gelukkig weinig gezien wordt - trok de militaire muziek den laten avond van 30 December óp naar het hooge terras met de kastanjeboomen, dat gesteund wordt door een eeuwenouden muur van de voormalige vesting Genève, die muur, waartegen dit jaar het monument ter eere van de Hervorming zal verrijzen.

Op dat terras, de Promenade de la Treille, staat de toren Baudet, getuige van menige hardnekkige verdediging, van menige met bloed bezegelde heldhaftige daad; in een zijner gevels vereeuwigt een eenvoudige gedenksteen de kloeke daad van 1813, en die gedenksteen is het doel van den tocht.

Aan den voet van den toren houdt de muziek dan ook halt, omringd door deputaties van studenten-, vak- en zangvereenigingen, allen met hun vaandels, te midden eener tallooze menigte; vaderlandsche liederen worden aangeheven door de blijkbaar goed geschoolde vereenigingen, en daarna wordt in gloedvolle woorden een toespraak gehouden, in herinnering brengend de beteekenis van den naderenden feestdag.

Opvallend is de voorbeeldige orde onder de uit alle elementen van de maatschappij saamgestelde schare; met pieuse aandacht wordt de redenaar aangehoord en als hij daarna den gedenksteen met een lauwerkrans versiert, barst een enthousiast hoerah uit duizend kelen los; bengaalsch vuur overgiet het geheel met rood en geel licht - de kleuren van Genève - en plechtig stijgt de ‘Hymne à la Patrie’ ten hemel, terwijl de sneeuw op de boomen van het zooveel lager gelegen universiteitspark het fantastische licht door

[p. 627]

duizenden facetten terugkaatst en overschoone lichteffecten toovert. - Dan heft een mannenkoor de ‘Hymne National’ aan, en de eenvoudige, maar treffende plechtigheid is geeindigd.

Uiterst correct zich gedragende, gaat de menigte huiswaarts in den bitter kouden winternacht; geen stooten, geen opdringen, geen hossen, geen vechten en tieren en krijschen: niets van dat alles!; politie is wel aanwezig, maar het is duidelijk, ze is overbodig!

Als het den volgenden morgen begint te dagen, word ik gewekt door het gebulder van de kanonnen, die op drie plaatsen van de stad zijn opgesteld om de plechtige feestviering van den oudejaarsdag in te leiden.

Geneve - Promenade de la Treille en de toren Baudet.

Om acht uur al - dus als de spoorklok in Nederland pas zeven uur wijst - beginnen de klokken van de grijze kathedraal St.-Pierre - die lappendeken van de meest héterogene bouwstijlen - haar sonore stem te laten hooren; zoodra zij zwijgen, vallen alle andere kerkklokken - en dat zijn er zeer vele voor een stad van slechts 125000 inwoners - in, de stad vervullende met hun indrukwekkende galmen, stemmende op dezen dag tot ernst, alsof de dikke mist, die al maanden achtereen het zonlicht verduistert, 't zulks nog niet voldoende deed.

Dan, als de laatste toonen van het klokgelui weggestorven zijn, rukken twee militaire muziekkorpsen de kazerne uit, om ieder afzonderlijk langs verschillende wegen een marsch door de stad te doen onder het spelen van meestal vaderlandsche muziek; de scholen, de meeste winkels en kantoren zijn gesloten en het bedrijvige leven staat, voor zooverre dat maar eenigszins mogelijk is, stil; - en als ik mij weldra onder de menschen begeef, is het enthousiasme overal voor mij merkbaar en is het alsof het den éérsten, in plaats van den 85^en jaardag van de bevrijding geldt!

Na een marsch van twee en een half uur ontmoetten de muziekkorpsen elkander op het plein bij het meer, dáár waar het Monument-National verrijst, opgericht tot herinnering aan de aansluiting aan de Fédération Suisse. -

Rond dat monument verzamelt zich een talrijke menigte; de eerste magistraat van ‘L'Etat et République de Genève’, zooals het hier met een breeden zwaai heet - houdt een van vaderlandsliefde tintelende rede, waarin hij zijn ‘concitoyens’ aanspoort om door goed burger te zijn, zich te toonen de waardige erfgenaam van het door de kloeke vaderen van 1813 herworven kleinood: het baas zijn in eigen huis, dat is, de vrijheid!

Weer treft mij de aantrekkelijke correcte houding van die duizenden menschen; zeker, als de traditioneele speld daar gevallen is, dan heeft men het kunnen hooren; en toch was daar hoog en laag bijeen en dóór elkan-

[p. 628]

der, rijk en arm, heer en knecht, oud en jong; het is geen opgeschroefde komedie met gewichtig gedoe van zwart gerokte of in uniform gestoken heeren; het is maar een eenvoudige plechtigheid, die daar plaats heeft op dat plein aan het anders zoo lachende, nu al maanden lang doodsche en sombere meer, gedekt als het daar ligt door een dikken mist, als onder een lijkwade; maar allen zonder uitzondering blijkbaar zóó onder den indruk van het oogenblik, dat, als de muziek eindelijk de ‘Cantique Suisse’ aanheft, en er een krans op het monument wordt neergelegd, en de vaandels worden opgeheven, ondanks de koude de hoeden afgaan en het is alsof een heilige ontroering door de lucht gaat. -

De plechtigheid is afgeloopen en ik volg den grooten stroom der menschenmassa, die zich beweegt in de richting van den stadsheuvel, op welks kruin St. Pierre zich verheft. -

Als ik de kerk binnentreed is ze reeds overvol en met moeite krijg ik een staanplaats; tot op de steenen trappen van de absis hebben velen een plaatsje moeten zoeken; wie het eerst is gekomen heeft de beste plaats, want vaste of betaalde plaatsen kent men niet, nu niet en nooit; alléén voor de magistraten is een rijk gebeeldhouwde bank gereserveerd; overigens zit mevrouw naast haar dienstmeisje, als 't zoo valt, en ik denk, dat wie dáár haar neus voor optrekt, toch ook maar weinig begrip heeft van het wezen van het christendom. -

Het hinderlijke en stootende collecteeren onder den dienst heeft gelukkig niet plaats; vlak vóór iederen uitgang van de kerk is op een vast voetstuk een trone geplaatst, juist zoo hoog, dat de hand, die er iets in wil offeren, zich niet behoeft op te heffen en het offer stilletjes en ongezien daarin kan glijden, zoo in den geest van ‘de linkerhand die van zijn tweelingbroeder niet af weet.’ -

De preek was niet, zooals ik binnenkomende gedacht had, gewijd aan oudejaars overdenkingen, maar aan het nationale feest; na een overzicht van de historische feiten, was zij gewijd aan den eerbied, die het flinke optreden der mannen van 1813 het nageslacht moet inboezemen; verder de schoon voorgedragen opmerking, dat het maar niet genoeg is om trotsch te gaan op groote voorvaderen, maar dat het nageslacht heeft te bedenken, dat juist die groote voorvaderen hun nazaten den plicht hebben opgelegd van het ‘noblesse oblige’; dat de nazaat van heden heeft te bedenken, dat hij zóó moet leven, dat hij met eere de voorvader van later kan zijn.

Het kerkgezang was al evenzeer een kwelling voor het gehoor als in Nederland, en het was dan ook een ware verkwikking toen daarna een zeer goed gemengd koor ‘La Société de chant Sacré’, de Invocation van Mendelssohn liet hooren, welk indrukwekkend gezang door de menigte staande werd aangehoord. -

Goddank, bij het verlaten van de kerk, bracht een vrolijk winterzonnetje aan een helder blauwen hemel een belofte van beterschap na zóó langen, droeven, doodschen nevel; maar toen ik tegen middernacht weer naar dezelfde kerk trok, vroor het toch flink; ik ging er heen, omdat ik wist dat de Genevois, volgens een oude traditie in grooten getale rond de kathedraal de doodsklok van het oude jaar pleegt te gaan hooren, en dàt wilde ik nu óók eens meemaken. -

Op het peristyle tusschen de hooge zuilen, heeft de ‘Union Musicale’ zich al opgesteld; de kerk zèlf is gesloten, doch op het plein er rondom ziet het zwart van de menschen; kwart vóór twaalf klinken de aandoenlijke tonen van het ‘Loin du Pays’ en als de laatste klanken wegsterven, speelt het carrillon; dan valt de eerste slag van twaalf in de doodelijke stilte van den ijzig kouden winternacht, dreunend en plechtig; en als het plein daarop eensklaps verlicht wordt, en het gezang zich weer verheft, dan zie ik in menig oog een traan: velen zijn ‘Loin du Pays’ - er wonen hier 45% vreemdelingen - en menig oog van een die lief was, sloot zich voor altijd in het afgeloopen jaar, ver, vèr van hier....

Dan links en rechts gelukwenschen, handdrukken, omhelzingen; kalm, waardig, maar hartelijk, een lust om te zien!

‘Hebt ge 't van daag nu gezien, hoe ze zijn’ zegt een hier doortrekkende kennis, die mij bemerkt had ‘ze kúnnen hier geen feest vieren; dat zouden we in Holland anders doen, hé!’

Nu, dat laatste was ik volkomen met hem eens; maar de eerste bewering leek mij kant noch wal; als men vele malen gezien heeft hoe de Javaan feest weet te vieren, dan heeft men wel geleerd, wat een volksfeest kan

[p. 629]

zijn en behoort te zijn, maar anders zou men het hier hebben kunnen leeren! En ik was op dezen dag voor de zooveelste maal diep getroffen door het mooie van de wijze, waarop dit volk hier aan een feestdag wijding weet te geven; en toch heeft die bevolking evengoed zijn groote ondeugden als anderen: hier zoo goed het misbruik van absinth als in Nederland dat van jenever! -

Maar een nationale feestdag is hier geen welkome aanleiding om zich op straat beestachtig aan te stellen, zooals in 't Vaderland de liefelijke gewoonte is.

Hoe wordt door het Nederlandsche volk de verjaardag van de koningin gevierd! Een krijschende, door drank opgewonden hossende menigte, bij voorkeur vuile liederen zingende;

Geneve - Kathadraal St. Pierre.

in de Residentie het Haagsche bosch des avonds het tooneel van ruwheid en liederlijkheid; in de drukke verkeersaderen van de Hoofdstad, na zonsondergang hetzelfde; wie zichzelf en zijn kinderen respecteert en het ergerlijke van zoo'n manier van feestvieren voelt, geeft zich dien avond huisarrest! En het zijn niet de onderste lagen van de bevolking alléén; lang niet! De bandeloosheid en tuchteloosheid, die verfoeilijke uitwassen van den vrijheidsboom, zijn zóó ingekankerd, dat men alle zelfrespect ten spijt, tot de ergerlijkste tooneelen komt, zonder er zelfs ook maar iets meer in te vinden.

En dat niet alléén op nationale feestdagen! Of is het b.v.b. niet schandelijk, zooals de Hagenaars, die, meenende dat fatsoen in glacé handschoenen zit, nog wel een houding aannemen alsof zij zich zooveel netter in het openbaar weten te gedragen, dan het overige Nederland, en voorál dan dat groote deel der natie, dat daar woont en werkt in de stad aan den Amstel - is het niet schandelijk, vraag ik, zooals zij zich in dezen tijd gedragen tegenover de koningin, nu de omstandigheden haar noodzaken om te wandelen.

Is het niet weerzinwekkend te lezen, hoe men zich niet ontziet, die dagelijksche wandelingen van het hoofd van den staat, tot een telkens wederkeerende plaag te maken, door óp te wachten, en haie te laten passeeren, brutaal aan te staren, meeloopen, ja, naloopen zelfs! Met geen dozijnen gouden wiegen en geen honderd dito rammelaars maakt men de ergernis goed, die dát dagelijks moet teweeg brengen.

De allergeringste notitie van welgemanierdheid zou den menschen toch behooren te dicteeren, dat het niet alleen beschamend is tegenover de weldenkenden en vreemdelingen, die het zien en uit de couranten vernemen, maar schandelijk en harteloos vooral, om der koningin niet te gunnen, dat, wat de allergeringste vrouw in den lande - en te recht - voor zichzelf als haar rècht opeischt: dat van ongemoeid, onaangestaard en ongevolgd te kunnen wandelen.

En dat nog wel in deze dagen!

En het is niet te vergoelijken door te

[p. 630]

denken: het is belangstelling in de ‘geliefde koningin’; want het is niets dan schaamtelooze nieuwsgierigheid, zoo'n handelwijze, die op ‘posten’ gelijkt. En de verontschuldiging, dat de menschen het goed meenen, is een verzwaring, want zij bewijst dat men zóó verruwd is, dat men zelfs niet meer in staat is het schandelijke er van te beseffen.

Het is niet prettig voor ons, Nederlanders, om te hooren het bekende: ‘Canaux; Canards; Canailles’ en de vreemdeling die het in de wereld heeft gebracht, had zeker het Nederlandsche volk gezien feestvierende of in zijn aanhankelijkheidsbetoon tegen een zijner vorsten.

Maar hoe onprettig zulks ook voor ons gevoel is, dat de vreemdeling tot zulk een hatelijke qualificatie komt, begrijpelijk is het volkomen.

B.W. VAN DE KAMER.

Genève, 28 Januari 1909.