De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Deze brieven zijn afzonderlijk voor de Holl: Lelie geschreven en komen niet voor in andere bladen.

Uit de Seine-stad. XIII.

Ik heb het er ditmaal weêr van genomen.

Den 31^sten December spoorde ik van Parijs naar Amsterdam om oudejaarsavond en nieuwjaar te vieren te midden van mijn gezin, dat, uit hoofde van de opvoeding mijner kinderen, voorshands mijn huiselijk leven in de Seinestad nog niet kan helpen opvroolijken.

Ik neem het er nu lekker van en verheug me ‘au sein de ma famille’. Ik sta op het punt om een gebruikelijk citaat neêr te schrijven. ‘Où peut-on être mieux....’ - stop! het is hier de plaats niet om de vreugden van den huiselijken haard te beschrijven, al zoû mijn lange afwezigheid van huis mij wellicht eenigermate tot verontschuldiging kunnen dienen voor het geval ik nu zelfs zin had, een gedichtje à la Beets op den zooveelsten verjaardag van het zooveelste kind te rijmelen.

Dat is echter, in het verband van mijn bedoeling, het eieren eten niet.

Kom ik hier thuis, dan voel ik me tevreden, ‘heimisch’, gelukkig. Maar buitenshuis...!

Te drommel! wat valt Holland je gruwelijk tegen, als je uit Parijs komt. Wat krijg je dan weêr heimwee naar ‘la ville lumière’.

Eerstens het Hollandsche klimaat. Toen ik den 28^sten December, in weêrwil van den geweldigen sneeuwval - zóó had het te Parijs in geen dertig jaar gesneeuwd -, met mijn, voor eenige weken overgekomen vrouw moeizaam over de Parijsche straten baggerde, voelde ik me betrekkelijk licht en welbehagelijk. Maar hier in Holland met zijn nijpende koû, zijn vochtigheid, zijn zware, dampige lucht krijg ik een gevoel, of onzichtbare handen mij lichamelijk en geestelijk neêrdrukken.

Dan het volkskarakter.... Neen, het is beslist niet tegen te spreken, dat, na een terugkomst uit Parijs, het Bataafsche volk, over het algemeen genomen - elke Janus Batavus kan zich onder de uitzonderingen rekenen -, je duf, zwaar op de hand, kleinsteedsch en.... volstrekt-niet-degelijk lijkt. En meer dan ooit kun je het je verklaren, waarom het meerendeel der buitenlanders met de eigenschappen van ons ras een loopje neemt en zelfs met der Bataven physieke kenmerken den draak steekt. Om maar, ten opzichte van het laatste, één ding te noemen: als je uit den vreemde weêr in het land tusschen Dollard en Schelde terugkomt, valt het je op, hoe de Hollanders niet voortmarcheeren, maar sjokken. Haastige spoed is immers zelden goed. En de Hollander, die in een stad als Parijs komt, ergert zich gemeenlijk in den beginne over het feit, dat hij doorgaans beenen moet maken - anders dan in zijn land wacht noch de tram, noch de omnibus, noch de autobus, noch de métro geduldig op zijn komst.

Kom een restaurant te Parijs binnen. Ge ziet menschen, die onder vroolijk en gezellig gekout eten, luid en prettig lachen, kwinkslagen ten beste geven, elkander zelfs over verscheidene tafeltjes heen toespreken. Tusschentijds maakt men hier en daar afspraken omtrent de wijze, waarop men den avond verder zal doorbrengen. In de meeste gevallen is een theatergang de uitkomst.

Kom daarentegen in een Hollandschen restaurant. De lieden zitten aan tafeltjes en voeren fluisterende gesprekken, af en toe nieuwsgierige blikken werpende naar de groepjes aan andere tafeltjes, onwelwillende opmerkingen makend, sluiksgewijze gichelend.

[p. 477]

In een Hollandsch café ziet men een groot gedeelte der bezoekers lezend en zwijgzaam geschaard om de leestafel - alle kranten moeten toch worden doorgelezen! Anderen verdiepen zich uren lang in het eene of andere spel.

In een Fransch café bestaat doorgaans geen leestafel, en het aantal spelers is er uiterst gering. De Franschman kout, causeert liever, en is blij, als hij het spreekwoord bewaarheid kan zien:

Du choc des sentiments et des opinions

La vérité s'élance et jaillit en rayons.

De krant koopt hij zich gewoonlijk op straat, aan een kiosk, en leest hij gaandeweegs of als hij toevallig heel alleen zit en het reëele leven om hem heen hem op het oogenblik geen belang inboezemt.

Ik heb ook iets heel vreemds opgemerkt. Teneinde de beschuldiging van overdrijving te ontgaan, maak ik hierbij gewag van het feit, dat mijn conclusie op veel meer dan slechts een paar waarnemingen berust. Welnu: een Franschman bestelt zich in een café een kop thee of een kop koffie. Onder het spreken vergeet hij te drinken; de thee of de koffie is koud geworden - hij laat het goedje, dat hij nu niet meer lust, staan. De Hollander, wien hetzelfde overkomt, drinkt daarentegen het koud geworden vocht op. Hij heeft er immers voor betaald of zal het althans straks moeten doen. En hij moet waar voor zijn geld hebben, zij het ook slechte waar.

Er wordt in Holland ook schrikbarend veel meer gedronken dan in Frankrijk. Wij Hollanders, staan trouwens, helaas, in het buitenland algemeen als drinkebroêrs bekend. Verstaat de Engelschman onder ‘Dutch courage’ niet den zoo bij uitstek vaderlandschen drank: jenever? En wat ter zake de meening der Franschen betreft: Met een landgenoot, die voor eenige dagen te Parijs was, zat ik in een café. Mijn vriend wilde eens, voor het eerst van zijn leven, absinth proeven. Den kellner, die hem den bestelden drank voorzette, vroeg hij in onberispelijk Fransch, of hij het goedje al dan niet aangelengd had te drinken. Het voor ons beiden hoogst verrassende bescheid luidde: ‘Uitgezonderd dranklustigen, zooals Hollanders en Kozakken, drinkt men absinth aangelengd!’ Hoe cosmopolitisch ik ook ben, op dàt oogenblik voelde ik me toch eenigermate vernederd. Intusschen zijn dergelijke uitingen verre van ongegrond. Slokt de Hollandsche werkman geregeld zijn jenevertje op, de Fransche ‘ouvrier’ drinkt wijn of melk of een ‘apéritif’, dat veel minder alkohol inhoudt dan onze beruchte ‘volkskanker.’ De absinth is den Franschen werkman overigens te duur.

Kenschetsend is wel het feit, dat het drankhuisje van Lucas Bols op den Boulevard des Italiens kan blijven bestaan, ofschoon het er ongezellig en duf is en de inrichting alle aantrekkelijkheid van een Fransch café mist. Daar worden Hollanders samengebracht door specifiek Hollandsche borreltjes, verkocht tot sterk verhoogde prijzen - is het wonder, dat een paar Fransche journalisten, die er curiositeitshalve met mij binnen waren getreden, mij vroegen, of sterken drank drinken een der grootste genietingen voor den Hollander is? Ietwat onthutst en vreezende voor satirische artikels hunnerzijds over de Hollandsche zeden en gebruiken, antwoordde ik: ‘Neen, maar de herinnering aan hun land, door het meubilair stijle Hindeloopens, trekt de Nederlanders aan.’

_* * _*

Neen - laat mij niet voortgaan met de opsomming van de minderwaardige eigenschappen van ons ras. Ik zoû bitter worden en mijn pen zoû beven in mijn koortsige handen.

Laat mij liever meêdeelen, dat de omgang met Franschen mij ook hierom zoo aangenaam is, omdat in hen het enthousiasme leeft en zoo velen hunner bereid zijn om te strijden voor ideeën. ‘Waarom zoû ik er mij druk over maken’, zegt de Hollander, en hij verstikt zijn betere gevoelens. Niet aldus de Franschman. O, dat enthousiasme der Franschen! Zelfs de ‘miséreux’ onder hen kennen de geestdrift, die hen niet zelden weet op te voeren boven de verschrikkelijke beseffingen der stoffelijke ellende. Daar schieten mij de volgende versregels van Aristide Bruant te binnen:

Nous retourn'rons au bord d'la Seine,

A Meudon, cueillir du lilas,

Après qu'j'aurais fini ma peine

A Mazas.

Een verdoemde van het leven, die zóó zijn hoopvolle verlangens uitspreekt - ik verzeker u, dat er dergelijken in Frankrijk bestaan en dat de dichter volstrekt niet overdreven, noch minder gefantaseerd heeft. Er steekt kracht in dat enthousiasme. En een volk, dat de geestdrift intiem kent, bezit ongetwijfeld een groote mate van vitaliteit.

Sinds een paar maanden woont in hetzelfde

[p. 478]

hôtel, waar ik mijn slaapsteê heb, een jongmensch van even twintig jaar. Hij ziet er mager en bleek uit. Geen wonder: hij is teringachtig. Spreekt hij veel, dan hoest hij. Soms geeft hij zelfs een weinig bloed op. Het is echter merkwaardig, hoe deze jongeman, die zijn lichamelijke zwakte volkomen beseft, energiek, geestdriftig en opgeruimd is. Hij behoort tot de royalistische partij en maakt deel uit van een vereeniging, die, hand aan hand met ‘L'Action Française,’ de Fransche republiek hoopt omver te werpen en den hertog Philip van Orléans op den troon wenscht te helpen. De royalisten zijn op het oogenblik een zwakke partij, ten spijt van de heftige artikelen en opzienbare daden van Léon Daudet, Charles Maurras, Maxime Réal del Sarte, Henri Vaugeois enz. Doch hoor onzen twintigjarige eens spreken! In gloedvolle bewoordingen en met glinsterende oogen tracht hij u aan het verstand te brengen, dat de republikeinsche regeeringsvorm noodlottig is voor Frankrijk en dat het land slechts gered kan worden door de troonsbestijging van een pretendent uit den huize Orléans. Meen niet, dat hij er maar op los kakelt - het jongemensch is zeer goed op de hoogte van de geschiedenis en de sociaal-economische toestanden van zijn land; hij brengt argumenten aan, en als hij soms paradoxaal wordt, zijn ernst en zijn overtuiging blijven ongerept. Al mocht hij u niet overtuigen, toch komt het geen enkel oogenblik in u op, dezen enthousiasten royalist nièt ‘au sérieux’ te nemen.

Voorts blijft het bij hem niet slechts bij spreken. Hij werkt, tot groot nadeel voor zijn ziekelijk gestel, hard voor de zaak, die hem heilig is. Hij neemt deel aan alle mogelijke manifestaties, wakkert zijn partijgenooten aan, beweegt en roert zich, als gold het zijn zaligmaking. En deze jongeman van adellijken huize heeft reeds eenige malen wegens ‘voies de fait’ in hechtenis gezeten. Qu'importe? Alles heeft hij over voor wat hem ‘la grande cause’ is. ‘Binnen drie, hoogstens vier jaar,’ zei hij mij in vervoering, ‘moet de Fransche republiek omvergeworpen zijn en Philippe d'Orléans den troon beklommen hebben! Anders is het wellicht te laat. Daarom werken wij hard.’ Toen ik hem diep in de eerlijke, trouwhartige oogen keek, kromp ik ineen bij de gedachte, dat binnen drie, hoogstens vier jaar deze teringlijder misschien reeds ten grave zoû zijn gedaald....

O, de zoete hope der ernstige royalisten! - ‘ernstige’ zeg ik, want er zijn natuurlijk ook tafelschuimers onder die partij -. Hoor, hoe Henri Vaugeois een artikel eindigt:

‘C'est donc chose acquise: la vérité politique française n'est plus brouillée avec les imaginations et les coeurs; elle les attire, elle les meut. Mais ce qui fait que ce mouvement doit être dit unique, et que nous renonçons à en prévoir l'accélération, d'après des précédents comme le boulangisme, c'est que, par cela même que le principe en est raisonnable, il meut les Français, tout à la fois, et du dehors, par l'imagination, par la vision du Roi, éclatant de jeune autorité, - et du dedans, par le plus secret, mais le plus lucide et le plus invincible des amours, l'amour de l'ordre, que remplit perpétuellement le souvenir, la connaissance d'une immortelle beauté: la France royale. Oui: c'est unique.’

* _* *

Ik kijk, nu te Amsterdam, uit het raam, zie de nevelige, dampige lucht, krijg een gevoel van klamheid.... Er is toch zeker een triestige harmonie tusschen het klimaat en het gemis van geestdrift in Nederland. En ik moet me inhouden om niet dien eenen versregel van ik-weet-niet-meer-welken-dichter te neuriën:

Oh! ne quittez jamais le seuil de votre porte!

OTTO KNAAP.