De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

Pierre Artimon. - Uw vriendin, over wie gij zoo sympathiek schrijft, heeft mij intusschen juist dezer dagen zelve haar bijdrage gezonden. - Ja, dat ben ik met U volkomen eens, dat de raadselen, omtrent het leed waarvan men zich afvraagt: Waarom?, steeds onverklaarbaar blijven. Dit door U medegedeelde geval is zeker een van de droevigste sterfgevallen, waarvan ik in langen tijd hoorde, en ik kan mij best begrijpen, hoe zij, die zoo van de overledene hield, daardoor ten diepste moest zijn geschokt, zoodat het haar werkkracht verlamde.

Ik benijd U dat gij Uw honden zoo telkens zelve kunt kieken. Als ik de kunst verstond, zou ik, vrees ik, den heelen dag mij bezig houden met het photographeeren van de poses van onze honden-jongens, want zij nemen zulke leuke houdingen aan, juist op die huiselijke oogenblikken waarop je nooit 'n beroeps-photograaf bij de hand hebt. Dus, uit dat oogpunt, is het voor mij maar gelukkig niet in de verzoeking te worden gebracht. Die club, die gij mij beschrijft, is wezenlijk heel aardig, dunkt mij. - De gezonden bijdrage is niet interessant genoeg voor de Lelie, en óók te weinig boeiend van stijl. Het spijt mij dat ik met deze teleurstelling voor U moet eindigen. Maar wat is er aan te doen? - Gij moet U toeleggen op een meer oorspronkelijken stijl, niet zoo opstelachtig, en dan moet gij ook de kunst verstaan van een eenvoudig onderwerp, zooals in dit geval een logeerpartij, iets zóó aparts te maken door vorm of beschrijving, dat het iedereen interesseert, en daardoor de moeite loont van de lezing. - Uw vriendin-zelve beantwoord ik op haar brief aan mij; ik hoop dat gij door mijn weigering niet te zeer zult zijn ontmoedigd, en mij dat eens gauw zult laten weten.

P.L. - Uw stukje uit Parijs kon ik niet aannemen, daar wij uit Parijs een goeden correspondent hebben, die ons geregeld ‘brieven’ zendt. Er is dus geen reden iets zoo weinig bijzonders als dit Kerkhof-bezoek op te nemen. Uw briefkaart vertelde me wat ik al wist, en, eerlijk gezegd, mij maar matig interesseert. Ieder moet zelf weten wat hij doet. Het is voor U heel jammer, en een groote teleurstelling, denk ik. Maar nu alles zoo is geloopen, als geschied is, zult gij toch misschien van achteren af ook wel moeten toegeven, dat zulk een einde was te voorzien. Op A volgt B. Gij hadt, dunkt mij, wel kunnen verwachten dat B hier niet kon uitblijven, gegeven Uw beider leeftijd. - Ik ben heel blij voor U, dat het U in elk geval zoo goed gaat, maar ik begrijp niet goed wat gij precies uitvoert, en wáár gij nu woont? Daarom hoop ik dat dit antwoord onder Uw oogen zal komen, en zal dat gaarne bij gelegenheid van U vernemen.

Marah Lotus. - Nu dat doet mij dan óók ‘echt’ plezier, dat de aanname van Uw bijdrage U zoo ‘echt’ plezier deed. Vooral dáárom óók, omdat ik weet hoeveel leed over Uw hoofd is heengegaan, en daarvoor zoo innig meevoelde toen ik ervan las. - Van die typhus ben ik inderdaad gezegend afgekomen, omdat ik het zoo héél erg had, en er zulk een ernstige longontsteking en hart-aandoening bij had - vermoedelijk omdat ik er, in Italië op reis zijnde, zoo lang mede had rondgeloopen vóór ik, in Montreux doodziek teruggekomen, een dokter liet roepen. Mijn longen zijn nu weer heelemaal in orde, alleen mijn hart, dat al niet heel goed was, heeft veel geleden, en kan nooit weer genezen, maar dat vind ik veel minder erg, dan wanneer ik iets anders er uit had gehouden. - Wat het abonnement aangaat, als die firma, bij wie gij het hebt besteld, alles zoo vlug afdoet, dan zal zij wel niet vooruitgaan. Het is jammer dat gij daardoor een gedeelte hebt gemist. - Wat gij mij meedeelt ‘intiem’, wist ik volstrekt niet, en vernam

[p. 383]

ik met groote belangstelling; zoooals gij wel kunt begrijpen.

Mijn werkkring, ja, die hééft veel benijdbaars, èn veel moeilijks soms. Ik denk, zoo zal het wel gaan met elk leven, dat iets betéékent. Wie heelemaal niets is, en maar sullig voortleeft - zooals met zoo menigeen het geval is, - heeft niets dat hem of haar interesseert; - en ik geef U volkomen toe, dat ik niet graag met al die menschen zou willen ruilen, en heel blij ben dat mijn leven zóó liep en niet anders; - het reizen is inderdaad voor mij een heerlijk iets; altijd door in Holland zitten zou ik op den duur niet kunnen uithouden; ik breng er nu telkens een gedeelte van het jaar door. - Uw instemming met mijn Soer: Handelsbladartikel over ‘Benjamin in de kinderkamer’, deed mij veel genoegen natuurlijk. Het is opmerkelijk hoeveel verstandiger Indische menschen over 't algemeen over al die questies oordeelen, dan de Hagenaars b.v., die in één overdreven, neuswijs kringetje zich opsluiten, zonder verder te willen of te kunnen zien dan ‘de’ mode, op 't gebied van kunst, of van kinder-opvoeding, wat het dan ook zij waarin de een of ander, die op dat oogenblik den toon aangeeft, hun vóórgaat.

- Dat tooneeltje uit ‘darkest S'!.. dat U mij afschildert, deed mij schaterlachen. Ik vond het zoo raak en aardig en levendig weergegeven, en zoo ‘teekenend’ voor zeker soort moderne moeders, die hunne kinderen voor 't ‘gemak’ alles maar vertellen zooals het is, omdat ze dan niets behoeven te ‘verzinnen’, dat ik heel, heel graag het gedeelte letterlijk uit Uw brief had overgenomen; uit vrees U daardoor te verraden, liet ik het. Maar het spijt mij bepaald dat U daarvan geen schetsje voor de Lelie hebt gemaakt. Ik zou zeggen, Uw levendige dialoog lezende: dat is bepaald Uw genre; en daarom raad ik U dan ook aan: Doe het een volgenden keer; zoo'n tooneeltje is van het leven afgezien. Uw thans gezonden bijdrage neem ik óók aan; ik plaats haar het éérst. -

Neen, een brief van een ‘onbekende’ als gij ‘verveelt’ mij geenzins; iedereen moet toch ééns voor den eersten keer schrijven. Ik kende U al een beetje, en door dezen langen prettigen brief van U-zelf, en het vertrouwen mij daarin geschonken, heb ik nu een vrij goed kijkje op Uw leven en Uw gedachtengang. Heel gaarne hoor ik méér van U. Vriendelijk gegroet. -

Gonda. - Ofschoon gij eigenlijk nog niet aan de beurt zijt, wil ik U dezen keer wat spoedig antwoorden, om U te zeggen, dat gij m.i. H.B. niet behoeft te antwoorden als gij er geen lust of geen tijd toe hebt. Gij hebt intusschen reeds mijn correspondentie aan haar kunnen lezen, en zult daarin hebben gezien hoe gij beiden m.i. elkaar voorbijpraat, omdat zij zich stelt op een geheel ander standpunt dan gij innaamt. - Enkele opmerkingen uit Uw brief aan mij neem ik gaarne hier over voor H.B. Zoo b.v. deze, die m.i. zéér juist den spijker op den kop slaat:

Degeen die werkt uit eigen verkiezing zal heel anders tegenover z'n patroon staan dan wij, die moeten. Door het moeten zijn wij door tal van omstandigheden afhankelijk, van onzen patroon - zijn wij gebonden aan deze of gene betrekking -, terwijl zij, die niet moeten, weg kunnen gaan of beter van zich af kunnen spreken als haar 't een of ander niet bevalt.

In verband hiermede, en met hetgeen gij verder in Uw brief laat volgen, herinner ik mij een voorbeeld uit eigen aanschouwen, van zoo'n jonge dame, die o zoo'n groot woord had, terwijl zij op een teeken-academie leerde, over al de nuttigheden die zij zou uitvoeren, en waarvan geldverdienen (voor haar plezier) de grondtoon was. Klaargekomen, gelukte het haar eerst na heel veel wachten en teleurstellingen iets te vinden, 'n betrekking aan 'n behangselpapier-fabriek, waar zij de ontwerpen zou moeten teekenen. De chef zeide haar, dat zij zich echter niet moest inbeelden een gemakkelijk baantje te zullen krijgen: den heelen dag op 't kantoor zitten, en dan om te beginnen een bescheiden salaris. Gij hadt de vertoornde verbazing mijner bekende moeten zien. ‘En dat zou zij zich laten welgevallen, zij - dáárvoor bedankte ze.’ - - Etc. etc.

Ze zit nu nog leeg, de handen in zalig nietsdoen over elkaar, de mond echter druk in de weer over nuttigheid, kunst, etc.

Zooals gij zeer juist opmerkt, hadde zij moeten werken, dan ware er van zooveel beleedigde ‘eigenwaarde’ geen sprake geweest, en zou zij met beide handen het buitenkansje hebben aangegrepen. Juist zulke juffers echter schreeuwen dan later het hardst. En gij hebt óók gelijk, dat die het zijn, welke de werk-markt het méést drukken, en het degenen, die moeten werken, het zwáárst maken. Ook daarvan twee voorbeelden uit mijn eigen kennissenkring. De eene, een héél rijk meisje, die altijd, uit louter gierigheid, derde klasse reist, en zich kleedt om dezelfde reden als 'n schooier, wou met alle geweld de acte teekenenmiddelbaar halen, om ‘les te geven’.

Toen ik haar vroeg wat zij zich daarbij voorstelde, legde zij uit, dat zij lessen voor 25 cts kon aannemen, omdat alles voor háár, die bij haar ouders in huis woont en daarenboven héél rijk is, natuurlijk zuiver verdienste blijft.!! Zoo'n schepsel durft dan ondertusschen den mond vol hebben van nuttigheid en van vrouwenplichten, terwijl zij hare naasten op die manier het brood verdienen belet, uit louter hebzucht. Gelukkig is zij herhaaldelijk gezakt. Nommer twee, niet gierig, maar uit zenuwziekerigheid, op aanraden van 'n arts, verpleegster geworden, en óók héél rijk, gaat bij hare rijke kennissen voor niets uit verplegen, en stoot dus eveneens het brood uit den mond van diegenen onder hare collega's, die moeten geld verdienen met verplegen. Waarom dan niet alleen bij arme menschen gegaan, als zij waarachtig nuttig wil zijn? - Zoo zou ik U vele voorbeelden kunnen noemen van gespeel, op werkelijk godgeklaagde wijze, met het woord ‘nuttigheid’.

Zéér waar is ook deze zinsnede uit Uw brief:

Zij - die zich ondergeschikt maken - en tevens de wetenschap hebben, dat het thuis met de financiën goed gesteld is - zullen niet Het Leven voelen zooals wij, die heelemaal door eigen kracht onzen eigen weg moeten vinden en niet elk oogenblik thuis kunnen komen met geklaag over dit en dat, enz. Zij - de welgestelden - wachten immers niets af. - Als 't haar niet bevalt gaan ze weg, hebben niet noodig hier of daar lang te blijven om b.v. een goed getuigschrift te krijgen - enz....

Uit eigen ondervinding - als gij verder komt in mijn Dagboekbladen zult gij dat zien - weet ik hoe wáár dat alles is. Ik denk altijd, als ik die rijke meisjes zoo hoor lenteren: zij, die rijk zijn, weten niet wat ze beginnen, omdat ze weer terug kunnen in het oude leven van rijkdom, zoodra ze het verkiezen; evenals de altijd arm-geweestzijnde meisjes niet weten van de eigenaardige moeilijkheden, waarmede zij die vroeger rijk zijn opgevoed haar heele leven lang te kampen hebben. Zulke uitzonderings-levens als het mijne, eerst rijk, dan moeten werken, die zijn het méést geschikt om te getuigen uit veelzijdige ervaring.

Wat ‘Mabe’ aangaat, in mijn correspondentie aan haar zult gij reeds hebben gezien, dat ik onmogelijk die brieven heen en weer kan zenden. Wilt gij haar antwoorden - dat is ook een der redenen van mijn spoedig antwoord aan U - doe het dan in de Lelie. Als zij U haar eigen adres opgeeft, dan kan zij natuurlijk met U direct correspondeeren, maar ik persoonlijk kan niet als tusschenpersoon optreden. -

Hoe heerlijk voor U van die Londensche reis! Ik ook begrijp niet, hoe gij het voor die som hebt kunnen doen. Dat zal dan wel komen omdat ik niet zoo zuinig heb leeren zijn als gij. Het is mij met den besten wil ter wereld niet mogelijk zoo goedkoop te reizen als sommige menschen het schijnen te kunnen. Het eten in dat boardinghouse zou voor mij geen bezwaar zijn, omdat ik het Engelsche eten wel lekker vind; ik houd van mutton-chops, en muffins, en ham and eggs; ook van de Engelsche groente-toebereiding; daarentegen stel ik zindelijkheid als éérsten eisch. Maar in dal opzicht laat Engeland niets te wenschen over. - Dat U de drukte in Londen kolossaal voorkwam - als gij nog nooit in het buitenland waart - verwondert mij niet. Ik-voor-mij vind het veel minder angstig in Londen dan in Parijs, omdat de Londensche politie zoo uitstekend is, en daardoor de orde zoo goed bewaart. Ik denk niet dat Schotland U zoo goed zal bevallen als gij er een korten tijd slechts zijt. De Highlands zijn in den zomer héél

[p. 384]

mooi, maar het reizen is daar niet goedkoop. Edinburgh is echter wèl héél schilderachtig, en heel interessant. Maar mij dunkt, er is genoeg keuze a.s. jaar. Ik ben zoo blij dat gij dit reisje hebt kunnen doen. Reizen verruimt den blik, is vooral voor jonge menschen zoo héél goed.

Hoe veel genoegen deed het mij, dat het honorarium U zoo verrast heeft. Ik dacht dat eigenlijk wel, en juist daarom vond ik 't prettig Uw blijdschap te lezen.

Hartelijk gegroet.

Catholicus. - Om met het slot van U brief te beginnen: ‘Ik vind het prettig dat ik U eens heb kunnen schrijven.’ Wèl, die zin van U onderschrijf ik van ganscher harte, al is de aanleiding ertoe dan ook, dat ik U ‘boosmaakte’. Ik ben van meening dat het beter is iemand ‘boos te maken’ soms, dan hem koud te laten altijd. 'N blad, dat niemand interesseert, zal vermoedelijk óók niemand aanstoot of ergernis kunnen geven; ik ken er zoo, onder onze bladen, en ik vind het een héél negatieven lof. De reden Uwer ‘boosheid’ is mij niet héél duidelijk echter; en, om U de waarheid te zeggen, ik schrijf haar voornamelijk toe aan Uw blijkbaar ingekankerden afkeer van den R.K. godsdienst, die maakt dat gij mij kwalijk neemt wat zij leert - althans wat ik meende, dat zij in zake de onbevlekte Ontvangenis leert. Viola, een protestant, heeft daaromtrent een bewering uitgesproken, welke bewering door een Roomschen inzender is weerlegd. Ik heb daarop gezegd in een correspondentie aan Viola: ‘De Roomsche abonné zal het vermoedelijk beter weten dan gij, die protestant zijt.’ Wat is daarin dat U ‘boos’ maakt op mij? Vergis ik mij daarin, en heeft Viola gelijk, dan kunt gij mij dat toch niet kwalijk nemen, dat ik het niet weet wat de R.K.K. in dat bijzonder opzicht leeraart. - Ik ben niet R.K., en geef mij er niet voor uit precies op de hoogte te zijn van de leerstukken dier Kerk; juist daarom zei ik tot Viola, dat de Roomsche abonné het vermoedelijk wel het best zal weten hoe het is. Uw vele citaten heb ik dan ook gelezen als een niet alleen volkomen onpartijdig, maar ook onverschillig buitenstaander, want ik wil heel graag gelooven dat het is zooals gij 't zegt, wáárom niet? - Laat mij U, in antwoord op een zin uit Uw brief, nog even dit antwoorden, dat ik de Roomschen, juist in zake politiek, wèl heb leeren kennen, - wacht maar tot dat gij dat hebt gelezen in de Dagboekbladen - en niet van een voor ons-persoonlijk aangename zijde. - In zake politiek is elke partij hetzelfde, en wordt alle werkelijke godsdienstzin ondergeschikt gemaakt aan partijbelang. De Roomschen zijn daarin niet beter en ook niet erger dan welke politieke partij ook. -

Natuurlijk denk ik er niet aan mij in Uw schrift of stijl te verdiepen met muggezifterij; trouwens beide zijn uitstekend, dunkt mij. De aanhef van Uw brief, dat gij mij zoo dikwijls hebt willen schrijven naar aanleiding van 't een of ander in de Lelie, deed mij veel genoegen, in zooverre als er uit blijkt dat het blad U dus interesseert; dat het echter tot hiertoe bleef bij ‘willen’ spijt mij, en ik ben er dan ook eigenlijk het twistgeschrijf met Regina dankbaar voor, dat dit middelijkerwijze de oorzaak werd van Uw zóó groote vertoorning, dat gij de pen eindelijk ter hand naamt, ondanks Uw drukte. Doe het s.v.p. nu een volgende maal opnieuw; mijn correspondenten zijn mij altijd welkom als zij blijk geven van zulk een belangstelling, of zij 't met mij eens zijn of niet.

Thekla. - Gij zoudt, vrees ik, denken, als ik U al te lang op antwoord laat wachten, dat Uw brief werkelijk in mijn oogen niet ‘interessant’ genoeg is, zooals gij zoo angstvallig vreest. Om U dus het tegendeel te bewijzen geef ik U maar wat spoediger dan gij eigenlijk recht hebt een beurt. - Uw zoo heel vriendelijke goede meening over mij deed mij natuurlijk te méér genoegen, omdat gij Uw getuigenis over den goeden invloed der Lelie staaft met zulk een voorbeeld uit Uw eigen omgeving. Ik wil U graag bekennen, dat ik héél, héél blij was dat te lezen, te vernemen er door hoe ik daardoor dus wat goeds mocht tot stand brengen. - Ja, die godsdienst, die wéét wat in ons Nederland! Het redetwisten daarover schijnt den hollanders ingeboren. Ik voor mij begrijp 't niet. Maar, wat gij schrijft over die eigenaardige vijandschap tegen de Roomschen, die de menschen zulke onzinnigheden in den mond legt als: ‘Ik weet niet of ze 't wel oprecht meent, want ze is katholiek’ - dat is een domheid, die ik-óók menigmaal hoorde, evenals de zoo bekende hatelijke uitdrukking: 't ‘Is een Roomsch gezicht.’ - Het geven ook ‘alleen aan je eigen geloofsgenooten’ is een bekend bekrompen protestantsch idee, evenals het alleen koopen bij protestantsche winkeliers - behalve als de zucht naar eigen voordeel te machtig wordt. Daarvan woonde ik eens een prachtig staaltje bij. Een Haagsche orthodoxe dame zat te zwetsen over hare ‘principes’, in dat speciale opzicht van altijd alleen bij protestanten koopen. Een poosje later, haar woorden vergeten, raakte ze in vuur over een zóó goedkoop stofje voor een japon, door haar gekocht bij Schröder (een der bekendste Roomsch-katholieke magazijnen in den Haag). Een aanwezig jong meisje merkte naief aan: Maar mevrouw - - Schröder is immers toch óók Roomsch? - Waarop de dame, die zich had verpraat in haar drukgedoe: ‘Nu ja, maar 't was lapjesdag - en dan is 't er altijd zóó dol-goedkoop!’ Zoo zijn de menschen! Godsdienstvuur in den mond - maar zak-voordeel boven alles.

Gij begrijpt niet hoe Johanna Steketee zóó kan schrijven! Ik wel. Johanna Steketee, en met haar honderden in den lande, op allerlei gebied, is een slachtoffer van mevr. Goekoop's Hilda van Suylenburg. Die heeft al die toen voor 't meerendeel jonge meisjes voorgepraat, dat ze allemaal 't een of ander ‘talent’ moesten ontwikkelen. Dat deden ze. 't Zijn talentjes van niets, maar die ze - als alle niets-beteekenende menschen - nu zelven aanzien voor héél wat extra bijzonders, en aan de ‘ontwikkeling’ waarvan ze haar jeugd, haar huiselijk leven, haar heele levensgeluk dikwijls, offeren, inplaats van doodgewone huismoeders en huisvrouwen te wezen. - Jammer is het van al die daardoor in de war geraakte levens. Met háár heb ik medelijden; zij zijn de slachtoffers, maar de schuld en de verantwoording dragen de mevrouwen Goekoop, Aletta Jacobs, Versluys Poelman c.s., die, omdat zij aparte levens leiden, uitzonderingen zijn, zooals ik-ook er eene ben, aan jan en alleman voorpraten dat de uitzonderingen nu eigenlijk de regel moeten worden - of ze er toe geschikt zijn of niet.

Ja, dat begrijp ik heel goed, dat mijn leven en mijn persoon mijn correspondenten interesseert, juist daarom gaf ik die Dagboekbladen, na rijp beraad, aan U allen, omdat ik wil dat gij ziet, hoe ik U uit eigen ervaring tracht te helpen en den weg te wijzen, en hoe ik-ook door schade en schande soms wijs werd, en hoe ik-ook mijn eigen leven moest lééren maken. - Wie niet zelf leed heeft ondervonden, niet zelf in de diepte was, hoe kan die oordeelen over anderer levens-moeilijkheden en levenslijden! En daarom moet gij omgekeerd ook nooit denken dat Uw leven en Uw vertrouwen mij niet zouden interesseeren, want dat doet het wel, omdat ik mijn correspondenten graag kennen leer, en daardoor óók van hen leer.

Ja, Wiesbaden is ook mij heel sympathiek; - sinds het nieuwe Kurhaus en 't nieuwe station is het niet meer zoo gemütlich als in vroeger dagen, en die beide nieuwe gebouwen vind ik ook héél leelijk, maar toch is mij de stad en de heele omgeving altijd bijzonder vertrouwd, als een lieve oude bekende. Ik ben er nu om het klimaat, dat zachter en droger is dan het Haagsche, en minder vochtig en kil; maar de Reviera is toch voor mij eigenlijk de aangewezen lucht. Wiesbaden echter is zoo prettig dichtbij om eens over te wippen, zooals ik 't nu doe in deze weken. - Natuurlijk moogt gij mij zoo veel en dikwijls schrijven als gij maar wilt. Gij doet mij daar bepaald plezier mee. En ik wil niet eindigen, zonder U nog eens heel oprecht gedankt te hebben voor Uw meedeelingen omtrent het goede dat ik U deed door de Lelie, want het is mij natuurlijk aangenaam dat te hooren, dat mijn schrijven werkelijk anderen helpt.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Sluiting red: ged: