De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Ter bespreking toegezonden.

(Op deze boeken wordt wellicht nader teruggekomen.)

John Hall (twee deelen) uit het Zweedsch van Sophie Elkan. (uitgever G.J. Slothouwer, Amersfoort), - Een solide, hier en daar wat onbeholpen-gestelde, maar in zijn verschillende lotgevallen boeiende roman; de geschiedenis van een goed, braaf man, ongeschikt gemaakt voor de wereld en den strijd ermee, door een rijkeluis-opvoeding van te zwakken vader. Het gegeven is goed, en het slot roert door de ontknooping, die niets heeft van Eind goed al goed. - Wat mij vooral in de karakter-teekening van John Hall bevalt, is zijn zorg voor 't arme kanarievogeltje, dat hij in zijn armoede meeneemt en tegen de kat beschermt. Zoo heeft het boek vele kleine trekjes, die van groote gevoeligheid getuigen. -

Van Kussen en tranen. (Haagsche roman) door Jan Wz. Andenne. (uitgever L.J. Veen, Amsterdam). Deze ‘Haagsche’ roman munt al vast uit door één ding, en dat is 'n ploerterige grove toon, iets dóór en dóór vulgairs in het spreken en met elkaar omgaan van de verschillende personen. Er zullen er óók wel zulke kringen zijn - ik spreek het den auteur niet tegen - van die, waarin Couperus, of Jeanne Reyneke van Stuwe, of Borel met Vlindertje, U binnenvoeren, hebben ze echter niets - niets. Deze Klaartje Frohwein gaat om met de jongelui op 'n manier zoo plat en zoo ruw mogelijk, en de taal die zij en ‘dolle Lien’ uitslaan is van 'n aard zoo burgerlijk en zoo ordinair, als men ze bij de meeste Haagsche meisjes gelukkig niet vindt. - De stijl is heel dikwijls oorspronkelijk, en belooft wat, evenals de gedachtengang van den auteur verraadt, dat hij niet behoort tot de nadoeners en, in stede van de platgetreden wegen te bewandelen van andere roman-voorbeelden, zich toelegt op iets eigen, iets van zich zelf. Tot zoover is hij mij sympathiek, óók in zijn smaak voor van Haaren, en Marnix van St. Aldegonde, en Jan de Rijmer en Constantijntje-Zalig-Kijntje - en al die ouderen. Maar het ongeluk van dezen meneer van Andenne - (wat een pseudoniem schijnt te zijn -) is dat hij te veel Schopenhauer en Nietzsche enz. heeft gelezen - en dat is hem naar 't hoofd gestegen. Zelf zegt hij heel naief: ‘alleen sterke mannen, koppen van ijs en ijzer, kunnen die wijsbegeerte verdragen.’ - Nu, daarmee heeft hij zijn eigen vonnis geveld - want zoo sterk was zijn kop blijkbaar niet. Integendeel. - Van karakterteekening is nog weinig spoor. Al de menschen handelen zooals de auteur 't wil; niets is b.v. onmenschkundiger dan die vriendschap van Henk en Frans, of die van Duco en Frans, onder die omstandigheden, of dan de onbaatzuchtige bewondering van Lien voor haar zóó gefêteerde vriendin Klaartje, en de liefde van Liens moeder voor deze Klaartje tot in het overdrevene, etc. etc. En dan is óók nog een in het oog vallende fout, dat de menschen allemaal op precies dezelfde manier rabbelen, Klaartje, Lien, mevrouw Frohwein, mevrouw Tuijll, Frans, Hendrik, ze spreken allemaal van: zoet nou maar - poes - pop -; of je de een hoort of de ander 't is al maardoor dezelfde manier van spreken zonder eenige variatie. - Dat zijn mijn hoofdbezwaren tegen de uitwerking; waarin ik met dat al toch wat zie dat de auteur onderscheidt van jan en alleman; tegen den inhoud heb ik veel grooter en ernstiger protest in te leggen; die is plat niet alleen, maar geméén. Gemeen is de manier van doen van Klaartje, gemeen die van al de personen in dit boek; welke de auteur voorstelt als niet-gemeen te zijn. Er is een groot onderscheid tusschen dergelijke daden - óók al drui-

[p. 345]

schen ze in tegen de heerschende fatsoensbegrippen - uit 'n mooi hartstochtgevoel toch begaan, en 'n opzettelijk en met plat plezier toegeven aan alle neigingen en zinnenbegeerten, van den méést voorbijgaanden aard; van daag deze morgen dien. De Klaartje van dit soort is 'n lichtekooi. En Frans en Duco zijn weerzinwekkend van viesheid. -

Zwerftochten door Jan Feith (uitgevers Scheltens en Giltay, Amsterdam). - Ik voor mij begrijp niet hoe er uitgevers worden gevonden, die zulke echte één-dag lectuur van couranten-opstelletjes willen herdrukken. - Zijn ze er nu eenmaal - (misschien betalen ze ook niet veel er voor) - mijnentwege natuurlijk. Alleen de twee opstellen Per luchtballon boven Jeruzalem (een panorama-studie uit de Amsterdamsche plantage) en In de onderzeesche boot zonder ik uit, omdat die bevatten niet-alledaagsche ervaringen, die je dus nog wel met genoegen kunt overlezen. Maar dat als 'n kokinjeuitgerekte gezeur over 'n tochtje op schaatsen door Friesland, of dat akelig-afgezaagde nadoen van geradbraakt Duitsch en Engelsch in Amsterdam; (zie: Als vreemdeling in het Rijksmuseum), bah, 'n couranten-verslinder is nu eenmaal blij met elke kolom méér, die zijn dagblad hem biedt. Maar heusch, literatuur, voor 'n boek, is zoo iets niet. -

De flikflooierij van de bloemendames is 'n fantazie, welke heel veel quasi nuttige dametjes ijselijk zal behagen, maar die zoo onwaar mogelijk is. Ik sprak eens zoo'n derde klasse patiënt, ook uit 'n Amsterdamsch ziekenhuis als het door Feith beschrevene, die mij, met dezelfde letterlijke woorden, zeide: ‘O, we waren altijd woedend op de zaal, als die lievige dametjes hare afgedankte bloemen van diners en recepties kwamen brengen eenmaal 's weeks. Dan coquetteeren ze met mekaar, en maken 'n drukte, dat wij dood-af zijn, doodaf. - - - We staken altijd de tong uit, als ze 't niet zien konden.’ -

Natuurlijk echter, meneer Feith pent er allerlei lievigs over, tot belooning voor de hem bewezen onderscheiding; want hij komt, net als de Koningin, niet onverwachts, maar met voorkennis der lieve ‘bloemen’-dames. Behoef je na die naieve meedeeling nog te vragen, hoe netjes, voor de courant-ingericht, op 't mooie-verslag-straks-berekend, zóó 'n lievige bloemenmiddag, in gezelschap van Jan Feith, dan afloopt!?

- ‘Op zoek naar den Cullinan-Diamant’ is flauw, en de Delftsche Maskerade onbeduidend, en alles behalve nieuw van vinding. - De heele verontschuldiging van des heeren Feith schrijven zit 'm in zijn eigen woorden, in den aanhef van 't eerstgenoemde stukje: dat hij is ‘een beschrijver van de onderwerpen des dagelijkschen levens.’ Juist, als dat je beroep is: over alles te leuteren en te kwezelen, kolommen vol, wat heusch niet de moeite waard is in zooveel woorden aan de vergetelheid ontrukt te worden, dan moet je er wel toe komen elk schaatsentochtje en elk bezoekje aan Texel, etc. uit te vezelen en uit te rekken, in klets-maar-toe-taal, vooral wanneer je, zooals de heer Feith, als specialiteit hebt iedereen honig om den mond te smeren, en alles mooi en best en braaf enz. te vinden - vooral geen waarheden zeggen. -

Anne-Maria, door Marie G. Schmitz (uitgever G.W. Bruna en Zn., Utrecht). Ik ben blij dat ik van dit bundeltje veel goeds durf zeggen. O zeker, de uitwerking laat heel dikwijls nog heel wat te wenschen over, en 't eerste stukje: Anne-Maria is héél-afgezaagd van vinding, maar al die verschillende schetsjes toch getuigen van iets anders, diepers, dan het gewone dames-geflikflooi met liefde en suikerzoetigheid. Deze schrijfster heeft leed gezien, dat kijkt om den hoek uit al haar verhalen, en een ervan, dat van den lupuslijder, die geen werk kan vinden om dat ongeluk, is wezenlijk aangrijpend, en van vinding en van uitwerking hier en daar. -

Anna Karine, door Barbra Ring (naar het Noorsch door mevr. A.M. van der Linden-Van Eden) (uitgever P.N. van Kampen en Zn., Amsterdam). Een van die eigenaardig-Noorsche boeken, waaruit je de lucht van ginds tegenwaait. Bij ons toch zou het ondenkbaar zijn, dat een jong meisje en een luitenant zóó met elkaar omgingen als Kari en Einar, - zoo heerlijk-eenvoudig. Wat zou het er 'n heele boel beter en gemakkelijker door zijn, als ook bij ons 'n jong meisje zoo maar op de kamer kon komen van 'n meneer die, ongetrouwd, alleen woont; om hem te vragen met haar te gaan schaatsenrijden; etc. etc.

't Idee in het verhaal doet je frisch, natuurlijk, gezond aan. 't Kon beter en vollediger zijn uitgewerkt, maar toch, het is een meisjestype waarvoor je kunt voelen; - als die geschiedenis met die kat maar niet ware. Hoe kan de schrijfster dat als iets sympathieks voorstellen: 'n schieten op 'n arme weerlooze kat - en blijkbaar vinden dat hare heldin dáármee sympathie verdient; - al kreeg de tante ook duizendmaal hoofdpijn van die

[p. 346]

nachtmuziek! Dat ééne trekje bederft het heele karakter van Kari voor mij, maakt het ruw en wreed. - Jammer.

Beátrys. door P.C. Boutens - uitgegeven door C.A.J. van Dishoeck, Bussum, is een zeer fraaie uitvoering; een berijmde wedergave van de lieflijke sproke van Beatrijs, eene die hier en daar niet altijd vloeiend aandoet, mank gaat soms, maar toch hoogst sympathiek blijft, door den eenvoud van taal en beelden, welke behoort bij het onderwerp. 'N wel-lieflijk aandoende poetische verschijning, zoo'n Beatrys-sproke, te midden van al ons nuchtere proza -.

Moeder en Kind door Ellen Key (vertaling van mevr. Logeman van der Willigen) (uitgever A.W. Sythoff, Leiden). Ellen Key is 'n idealiste; óók in deze brochure. Maar soms zegt zij ware dingen, zooals b.v. blz. 25 ‘Uit de wijze waarop de maatschappij tegenwoordig in dit opzicht georganiseerd is, zou men tot de conclusie kunnen komen, dat krankzinnigen de sociale leiding in handen hadden. Moeders en kinderen worden - als de eerste niet gehuwd, en de tweede onwettig zijn, aan de ellende des levens prijsgegeven. - De moeders uit de groote massa des volks moeten het brood voor 't gezin verschaffen. - De vrouwen treden onvoorbereid het heiligste gebied des levens binnen.’ Of ook - - ‘Zoolang de ouders in den waan leven dat het kind hun kind is, is de kultuur van het moeder of vadergevoel nog niet begonnen’ (blz. 34) - De remedies, die Ellen Key op 'n héél vermoeiend betoogende manier der maatschappij voorhoudt van: geneeskundige onderzoekingen, beloften van weerszijden, - allerlei op de menschelijke brááfheid veel te veel steunende ideale plannen, zij komen mij onuitvoerbaar voor, niet te verwezenlijken, gegeven de zoo minne menschelijke natuur en hare oppervlakkigheid en egoisme. Maar de wijze waarop heel het brochuretje, heel het boekje heenwijst naar de hooge heilige plicht der ouders aan de kinderen, der moeder bovenal, maakt dat ik het in alle moeders-handen zou wenschen te zien. -

Ons Thuis - is het bekende maandschrift van K. Leopold en H. Dietz, voor kinderen van 6-10 jaar, waarvan hier de zevende jaargang No. 1 voor mij ligt. De namen der medewerkers zijn sympathiek: C. van Rennes - Agatha Snellen - Christine Doorman e.a. - (uitgever L.J. Veen, Amsterdam).

ANNA DE SAVORIN LOHMAN.