De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Hoofdartikel
Grepen uit Tilman Pesch' ‘Gedanken über Religiöse Wahrheiten’ (1907) en eenige beschouwingen van mijzelve.

I.

Meermalen hoort men het verwijt: ‘De Christelijke godsdienst is vol duisterheden.’

Dat is zoo. Maar is dan de mensch geschapen om alles te begrijpen? De mensch kan de duisternissen, die de Christelijke Geloofsleer aankleven niet ontvluchten, zonder zichzelf te veroordeelen en in een nòg dichtere duisternis rond te tasten; hij kan datgene wat zijn vernuft verdeemoedigt niet ontgaan, zonder in iets anders te vervallen, wat door het vernuft als tegenspraak erkend wordt. Ook de natuur is vol geheimzinnigheid. Er bestaat niets waarin geen duisternis te vinden is. Waarom zouden er dan ook geen geheimen zijn op het gebied, waarin de Christelijke Godsdienst ons een inzicht ingeeft?

II.

De menschelijke trots verzet zich en zegt: Wie kan een neerbuigendheid van God be-

[p. 322]

grijpen, zooals die door het Christendom wordt geleerd?’ De Liefde Gods is wel van alle onbegrijpelijkheden de allergrootste onbegrijpelijkheid. Daarom zegt de Heer: ‘Zalig zij, die zich niet aan mij ergeren.’ (Matth. 11, 6. Luc. 7, 23). Voor hen, voor wien geld alles is, is de liefde Gods een ergernis, voor hen, die zingenot boven alles stellen, is ze een dwaasheid; voor hen echter, die zich hunner afhankelijkheid van God bewust zijn, is ze de grootste zaligheid.

Christus stelt als toetssteen voor de Waarheid van Zijn Leer: ‘De ondervinding.’ ‘Mijn leer is niet van mij, maar desgenen, die mij gezonden heeft; als iemand diens wil doen wil, zoo zal hij ondervinden of deze leer uit God is of dat ik uit mijzelf spreke.’ (Joh. 7.17). Wat zou men doen, als iemand zeide, wijzend op eenige zaadkorrelen in zijn hand: ‘Dit is zaad, daaruit zullen planten en vruchten voortkomen.’ Als men daaraan twijfelt, blijft er niets anders over, als die zaadjes in den grond te leggen en overtuigend te toonen, wat men betwijfeld had. Zoo is het ook met de geloofsleer. Laat ze diep wegzinken in uw ziel, die schijnbaar onbeduidende zaadjes en draag ze in uw geest. Laat over die zaadjes heengaan het leven en alles wat erin is, met al zijn wisselvalligheden, zijn beproevingen, zijn smarten, zijn droeve, moeilijke en zwakke uren, zijn hoop en vreugden. Houd levend in U dezen kiem, en let op het antwoord, dat in hem U wordt gegeven voor al uw nooden, uw twijfel, uw smarten en vragen.

Zooveel goede Christenen, zoovele getuigen voor het goddelijk karakter des Christendoms. Dat is het Christendom. Mochten zij, die het bevechten, tenminste éérst leeren, hoe zijn leeringen zijn!

Men heeft uit den persoon van Christus een fabel, een mythe willen maken. Maar zou men niet eerder uit iedere persoonlijkheid van het verleden een mythe kunnen maken dan uit Christus? Hij staat helder als de dag in de geschiedenis. In de geschiedenis staat Christus als den van God gezondenen. De Evangeliën betuigen, dat Christus veel wonderen heeft verricht. Het uitvinden van een boek, waarin de Evangeliën zijn samengevat, zou nog veel wonderbaarlijker wezen, dan het bestaan van den in dat boek gevierden Held. De wonderen van het Evangelie verrassen weliswaar door het neerbuigen tot de kleine nooden en aangelegenheden van het aardsche menschenleven. Maar ze bezitten den stempel der goddelijkheid. Slechts God, die boven de wereld staat, kan wonderen werken. Een wonder is een zinnelijk waarneembaar, een als uitzondering ingrijpen in den gang der natuurwetten, waarvan het vaststaat, dat het de natuurkrachten overtreft of te boven gaat. Christus nu deed verschillende soorten van wonderen.

Aan hen, die de wonderen van het Christendom kritiseeren, staat het Christendom zelve als het grootste wonder voor oogen. Tot het Christendom behooren sedert eeuwen millioenen der beste menschen. God alleen kon hoogmoedige geesten zulke deemoedige waarheden, aardsche harten, zulke hemelsche gezindten, verdorven menschen, eene zóó strenge zedelijkheid bijbrengen. Christus putte zijne leeringen niet uit systemen van menschelijke wetenschap. Deze leer is vrij van alle dwaling, terwijl ze in den meest omvattenden zin alle diepste vragen aanraakt. Christus leerde met majestueuse rust, met beslistheid en zekerheid, Hij bevredigde alle dringend verlangen, waarvoor de mensch een verklaring zoekt in de gewichtigste aangelegenheden van zijn bestaan. Na het schemerlicht, kwam eindelijk het felle daglicht in Jezus Christus.

Van Jezus Christus gaat een licht uit, dat iederen mensch verlicht, die op deze wereld komt. Ieder mensch heeft iets in zich van Christus en is voor Christus bestemd. De menschelijke ziel is van nature christelijk. De van Christus uitgaande invloed, doordringt de geheele menschheid, doordringt het verstand als waarheid, doordringt den wil als kracht.

In al onze brandende levensvragen, is het Christendom en zijn leer een Licht, dat de dwalingen des levens verlicht, en door zijne Liefde alleen is het de onsterfelijke Macht, die de wereld overwint.

Het smachten van het menschenhart.

De Duitschers zeggen ‘Die Sehnsucht des Herzens.’ In 't Engelsch zou ik het ‘the divine Yearning!’ willen noemen. Het smachten van het menschenhart naar geluk, zooals zoo treffend staat in een der psalmen (of gezangen?)

‘'t Hijgend hert, der jacht ontkomen,

Hijgt niet sterker naar 't genot

Van de frissche waterstroomen,

Als mijn ziel verlangt naar God.’

[p. 323]

Zóó zijn we allen zonder onderscheid, we verlangen, we smachten... waarnaar? Naar Wien?... Naar God. De frissche waterstroomen... Het frissche, het overvloedig-stroomende... Dat is het, we willen overvloed! En nu ik dit overdenk, komt op eens over me het gevoel wrat ik heb, als ik sta bij de fonteinen van Rome. Fonteinen, die altijd dag en nacht springen, waterbekkens die steeds overvloeien van het prachtigste, helderste water; op zooveel plaatsen der stad.

De grandiooze Fontane di Trevi, waar het allerpuurste water uit Rome is, maakt wel door haar enormen waterovervloed den meesten en heerlijkst verfrisschenden indruk. Wat is water toch heerlijk, vooral in een groote, drukke wereldstad. De twee prachtfonteinen voor Sint Pieter geven ook enorm veel water, zoo overvloedig, dat toen eens één der regeerende vorsten van Europa uit Sint Pieter kwam, hij zeide, meenende dat al die weelde en overvloed ter zijner eere werd geboden en denkend, dat die fonteinen slechts ter zijner eer zóó overrijk sprongen: ‘Laat nu het waterspringen maar ophouden’ waarop hem natuurlijk lachend geantwoord werd: ‘Nacht en dag en in alle jaargetijden springen Rome's fonteinen in vollen overvloed!’

Merkwaardig is het, dat juist in Rome een overvloed, een toevoer van water is, als nergens op de wereld in een stad gevonden wordt. In bijna iederen particulieren tuin van beteekenis is stroomend water.

Niets toch doet, vooral in een warm land, zóó weldadig aan, als het zien en hooren van frisch-stroomend water. Dat levende, klare, dat tintelend-jolige, dat ruischende, vlietende... 't is laafenis voor het oog en het oor!

Het levend water is hier overal aanwezig; levend, zooals ik het nergens ooit zag; ruischend, zooals ik het nergens ooit hoorde. Hier in Rome is dat zeker één der grootste aantrekkelijkheden en ik zou me Rome niet kunnen voorstellen, zonder die profusie van levend vocht, zonder dien rijkdom van fonteinen, waterbekkens en watervallen.

Hier is de natuur in volkomen overeenstemming, in volmaakte harmonie met het boven-natuurlijke! En het is of de schepper hier, als symbool van zijn overvloeiende Liefde en Goedheid en Mildheid, aan dit oord geschonken heeft, die verkwikkende gave bij uitnemendheid. Evenzeer als de dorstige mensch nergens beter zijn dorst lesschen kan dan aan frisch water, evenzeer is het waar, dat nergens ter wereld het Christenhart meer voldaan wordt dan hier in Rome. Het smachten van het menschenhart!

Toen Ceasar de halve wereld beheerschte en zich alle genietingen die maar te bedenken waren, verschafte, riep hij vol bittere ontgoocheling uit: ‘Is dit alles?’

En toen Alexander de Groote hoorde, dat er nog andere werelden bestonden, toen schreide hij van smart en verlangen. Wij allen kunnen veilig met Augustinus zeggen: ‘Mijn hart is niet eerder gerust en rustig, voor het rust in God.’ Hoe men ook dit aardsche leven beziet, overal is het voor den mensch pijnigende zorg en verveling. Nooit en nergens wordt de mensch bevredigd door de aardsche werkelijkheid en tevergeefs tracht hij zijn dorst naar vreugde te stillen met herinneringen aan het verleden en door hoop op de aardsche toekomst.

Wat is hoop, wat zijn plannen, die de mensch, het vluchtige kind van uren, opbouwt op den bedriegelijken grond? Tegenwoordig is men met koortsachtig verlangen en nauwgezetheid bezig om het aardsche leven te verbeteren. Gebouwen voor vermaken van allerlei aard verrijzen en met zooveel pracht en smaak ingericht, zóó, dat ze haast kunnen gaan wedijveren in heerlijkheid met de producten van het antieke heidendom, kort vóór zijn val. Men wil en zal tot elken prijs het paradijs hier op aarde bevestigen!

Maar wát men ook jagen zal en doen, het aardsche leven zal blijven, datgene wat het uit zijn aard en wezen is.... een vluchtige schaduw, een voorbijgaande wolk, een korte bloeitijd.

Kàn dan den drang naar geluk hier op aarde ooit bevredigd worden? ‘Ja’ zeggen een soort modernen, ‘ja’; ‘wanneer men alles wegneemt, wat de dierlijke behagelijkheid hier op aarde stoort’.

Maar dan moest men beginnen om eerst de menschelijk natuur te verwijderen, want die is met aardsche welbehagelijkheid niet tevreden te stellen.

De menschelijke natuur bezit nu eenmaal een hoogere behoefte, die wil bevredigd worden. En deze behoefte dringt zich het sterkst en sprekendst naar voren, hoe meer de mensch voelt, dat hij ‘Mensch’ is. In de menschelijke natuur ligt het verstand. Hoe zou het verstand ooit vrede kunnen vinden, ooit tot rust kúnnen komen bij de vele verwikkelingen, dwalingen en bekrompenheden hier beneden.

[p. 324]

Een groote geest, Newton, zeide stervend: ‘'t Is mij te moede of ik een kind ben, dat speelt aan het strand der zee, terwijl de groote oceaan der waarheid zich onuitvorschbaar aan mijn voeten uitstrekt’.

In de menschelijke natuur ligt de Wil, die door geen kleine, voorbijgaande bezitting wordt bevredigd en die in alle omstandigheden blootgesteld blijft aan aanvallen van hartstocht en lage begeerten. Vijanden in ons zelve, vijanden om ons heen! En hoe spoedig wordt dan de denkende mensch het vele ‘strugglen’ moede bij al die onbestendigheid van uiterlijke dingen en bij de onbestendigheid van zijn eigen hart!

‘Zu dem ewigen Unbehagen stöszt dich heute, was dich gestern zog; kannst du zu der Welt nur Neigung haben, die so oft dich trog?

Het oneindige omvatten wij in onze wenschen; het eindige slechts geeft het enge leven.

Rome..

REGINA.