De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Boekbeschouwing.
Aan Vesta.
Das Liebesnest door Edward Stilgebauer.

Als abonné van de Holl: Lelie vraagt gij mij mijn oordeel over Stilgebauers ‘Liebesnest.’ Ik heb het boek terstond ter hand genomen, en ik wil beginnen met U de verzekering te geven dat ik - ware het niet dat mij de gedachte een abonné, die zoo vriendelijk schrijft, als gij het deed, gaarne een dienst te willen bewijzen had vertroost - den verloren tijd aan dit vod gegeven van ganscher harte en onverdeeld zou moeten betreuren. -

Ja, een vod! Ik kan voor dit vuil en onnoozel gebazel geen ander woord vinden, tenzij een dat nog krachtiger mijn meening uitdrukt. 'n Totaal mislukt pogen de ‘naturalistische’ details na te apen, waardoor Zola's Nana is geworden tot een handboek voor op zulke bijzonderheden beluste mannen en vrouwen van zeker gehalte, kijkt zoo onverholen-onhandig om den hoek, dat de auteur ten slotte zijn eigen begeerigheid van in dezen op Zola te gelijken niet meer heeft kunnen verbergen, en haar plompweg neerschrijft. -

Ik behoef U niet te zeggen welke scenes ik bedoel, welke, met een ruwe verfkwast er opgesmeerde, schilderingen mij voor oogen zweven. - De heele vieze liefdes-tempel, met zijn gewrongen onnatuurlijke onmogelijkheid, gegeven de omstandigheden, zoowel als de latere smerige verhouding, tusschen de jonge vrouw en haar zwager, zij zijn ingelascht alleen om den auteur gelegenheid te geven met schauwe voorstellingen te werken op den smaak van een publiek, dat tevreden is als het zulke ‘piquante’ sausjes krijgt, om de taaiheid van de rest onder te verwisschen. -

Ik herhaal intusschen, ter waarschuwing zelfs voor hen die op het sausje azen mochten na 't bovenstaande, dat ook dit hun niet eenmaal zal monden. Het is slecht, onhandig, zonder een spoor van talent toebereid; alleen 'n onnoozele backfisch, jongen of meisje, zal er misschien nog iets van zijn of haar smaak in vinden, door 't ‘onthullende’ ervan. Voila tout. - -

Voor de rest. - Ik vraag U, die een verstandig man zijt, wat is onnoozeler en bedachter dan de heele roman als zoodanig!? Van karakter-ontwikkeling geen spoor. De menschen handelen allemaal als halve wijzen, precies omgekeerd zooals een vorige bladzijde het van hen zou doen vermoeden; alleen maar omdat dit zoo in 't ‘verhaal’ te pas komt. In 't begin b.v. is de jonge boekhouder een edele figuur van 't zuiverste gehalte; iemand in wien wel 'n groote mate van wilskracht moet schuilen, als hij zijn kunstenaars-idealen er aangeeft, alleen omdat hij zich door des vaders onverwachten dood verplicht acht moeder, broers, zusters te onderhouden, en dan in de nuchtere prozaïsche cijfers zich zoo volkomen thuis leert vinden, dat hij 't weldra brengt tot eersten boekhouder op het groote handelskantoor.

Nietwaar, dat is toch logisch, dat zoo iemand onmogelijk een lammeling, een nul kan zijn, wanneer hij zijn geheele jonge-man-leven wijdt aan de plicht voor de familie te zorgen, en zich om hunnentwille alles ontzegt. En toch, pour le besoin de la cause, verandert deze zelfde figuur, wanneer hij ontdekt in zijn huwelijk te zijn bedrogen, zonder eenigen overgang, in een onnoozele, die zich door iedereen voor den lap laat houden, niet weet een scheiding door te zetten, niet weet zich zijn roofgierige familie van het lijf te slaan,

[p. 294]

niet weet zijn vrouw tot haar plicht terug te brengen, niets weet en niets kan, dan zich te laten opsluiten ten slotte als gek - ('n soort kinderachtige nadoenerij denk-ik van Hegeler's boeienden en machtigen roman: Ingenieur Forstmann, uit het duitsch vertaald ten onzent onder den naam: Samson en Delila.) - Want ook die gek-verklaring, die verloopen dokter, die zich maar dadelijk tot dat spelletje laat vinden, die oude mallootige collega, dien men alles kan wijsmaken, zij zijn zulke met schelle kleuren geschilderde onnatuurlijkheden, dat geen enkel lezer ook maar een oogenblik kan denken aan iets anders dan keukenmeiden-lectuur. 'N dito geweld-aandoen is geschied met het karakter van de moeder; in het eerste gedeelte een hoogst-gewone duitsche middelklasse vrouw, in het tweede niet alleen een van alle menschelijk gevoel ontbloot monster, die bloedschande en ten onrechte gekverklaring van een gezonden zoon hoogst natuurlijke kleinigheden vindt, maar bovendien iemand met plotseling zeldzame qualiteiten, wat betreft het voeren van finantieel beheer, het uitdenken van allerlei wonderbaar sluwe machinatieën, etc, etc. Verder zou ik U nog kunnen wijzen op de ondenkbaarheid dat wij van de lieve, beminnelijke oudste zuster, wier huwelijk nog wel dóór haar broer is tot stand gekomen, niets, niets meer hooren daarna. Hij, die zóó intiem met haar was, denkt er niet aan háár in zijn nood te schrijven wat er is gebeurd, haar raad in te roepen. Zij, harerzijds, laat hem aan zijn lot over; zelfs als hij als krankzinnige is opgesloten komt zij niet eenmaal eens naar hem kijken. Maar, waartoe al de ongerijmdheden van deze zooveel belangstelling allerminst verdienende kletspraat nog verder in details opsommen? - Gij vraagt mij of ik het bewuste boek zou laten circuleeren in een leesgezelschap met zooveel dames erin. Wat zal ik U daarvan zeggen? Het stuit mij altijd tegen de borst volwassen menschen, mannen en vrouwen, te ontmondigen door te zeggen: ‘Dit of dat is geen lectuur voor U.’ Iets anders is het waar het backfischjes en jonge meisjes geldt; maar daarmede heeft de directie van een leesgezelschap voor volwassenen niet te maken; het is de plicht van de ouders te waken voor de lectuur hunner kinderen. Mij dunkt echter, elke vrouw, elke vrouw van smaak, moet en zal een boek als Das Liebesnest ongenietbaar vinden, omdat het óók literair niets waard is, prulwerk van 't minste allooi, zoodat hierdoor de eenige reden om de naturalistische scenes voor lief te nemen volkomen vervalt. Er zijn boeken te over, die hun geld oneindig beter waard zijn dan deze Stilgebauersche prullaria, maar... als er dames zijn die 't willen lezen, dan bewijst dat hoe zij een slechten en verdorven smaak bezitten, en wascht dunkt mij de directie van het leesgezelschap haar handen in onschuld. -

Das Liebesnest is, gelijk gij weet, vroeger geschreven dan den reeds hier indertijd door mij besproken Beurskoning, en zonder twijfel is die vervolg-roman heilig bij dít éérste product. -

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.