De Hollandsche Lelie. Jaargang 22
(1908-1909)– [tijdschrift] Hollandsche Lelie, De–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Hoofdartikel
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 162]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
houding uit van de middelijn tot den omtrek van een cirkel en komt geregeld in berekeningen te pas) tot in eenige decimalen te onthouden, schrijf of zeg ik op:
en plaats er onder de cijfers, die 't aantal letters van elk woord weergeven; en de komma laat ik staan: Inderdaad, een zeer gemakkelijk middeltje.
* * *
Hierop doelt Kant als hij het geheugen drieërlei noemt: a. 't mechanische of werktuiglijke, b. 't judicieuse (oordeelkundige) of verstandige en c. 't ingenieuse of vernuftige geheugen. Bekend is 't verschil tusschen eerste en laatste kwartier (Premier et dernier), de onderscheiding van de drie soorten van hefboomen door de drie medeklinkers van 't woord Sa Lo Mo, 1e soort: Steunpunt in 't midden, 2e soort: Lastpunt in 't midden, 3e soort: Machtpunt in 't midden. De scherpe medeklinkers vindt men alle in 't woord: 't kofschip, de vloeiende in: molenaar enz. Om te onthouden dat bij de verdeeling van 't Romeinsche Rijk Arcadius het Oosten en Honorius het Westen kreeg, zegt men b.v. Arcadius kreeg het deel waarin Arcadië lag, dus 't oostelijke, of: Arcadius begint met een a de eerste letter van 't alphabet, in 't oostelijk deel gaat de zon 't eerst op. De eerste vier bijrivieren van den Donau vergeet men niet licht, als men zegt: de Iller legt de Isa rer in (Iller, Lech, Isar Inn). 't Volgend kreupelrijmpje bedacht ik om de zeven soorten van sterke Duitsche werkwoorden in 't geheugen te prenten:
De eerste woorden van de zeven eerste regels zijn elk een voorbeeld van een werkwoord van alle achtereenvolgende zeven klassen. Wie een groote verzameling staaltjes van mnemotechniek wil zien, doorbladere Beckering Vinckers, Engelsche Spraakkunst, 1e deel, Uitspraak. Bij de beoordeeling van deze hulpmiddeltjes moet men zich plaatsen op het standpunt van iemand, die de zaken nog leeren moet en bedenken dat er zijn, voor wie 't leeren en 't onthouden moeilijk, van sommige dingen bijna onmogelijk is. En voor hen in de eerste plaats is de geheugenkunst bestemd. Als bezwaar wordt soms opgegeven dat men bij de te leeren zaken nog bovendien wat nieuws, n.l. het hulpmidpeltje, moet onthouden. Maar dit is geen geldig bezwaar, vooral niet als de hulpmiddelen zelf bedacht zijn. En dit is, zooals we aanstonds zullen zien, de eisch bij de mnemoniek als stelsel. Wie vreest dat het onthouden van iets er bij een verzwaring is, geeft zich geen rekenschap van den aard onzer kennis, alsof men ruimte noodig had om ze te bergen. Neen, alle kennis, die geassocieerd is, wordt gemakkelijk bewaard. De mnemoniek is voornamelijk gericht op 't in-'t-geheugen-prenten van getallen. De nieuwere geheugen-kunst is saamgesteld door Otto Reventlow en verder uitgewerkt door dr. Hermann Kothe, neu bearbeitet von dr. Georg Pietsch (te Leipzig bij J.J. Weber, 8e druk, prijs f 1. -Ga naar voetnoot(1) Zij bestaat in 't veranderen van getallen in woorden en begrippen. Voor elk cijfer neemt zij éen of meer medeklinkers aan, klinkers tellen niet mee in dit stelsel 1 = t of d (naar willekeur); 2 = n; 3 = m; 4 = r of q; 5 = s of sch; 6 = b of p; 7 = of v; 8 = h of ch; 9 = g of k; 0 (nul) = l, z. De beteekenis der cijfers is gemakkelijk te onthouden; men moet daarbij in 't oog houden dat het in 't Duitsch bedacht is en dus aan Duitsche schrijfletters en woorden denken. Om de overeenkomst in vorm is 1 = t en daar t en d verwant zijn, ook = d; 2 = n (2 beenen); 3 = m (3 beenen); 4 = (= r) om de overeenkomst in vorm (maar ook omdat het de eindmedeklinker is van quator en = q (quator, quatre), 5 = s (om de overeenkomst in vorm in ons, 't Latijnsche, schrift), en = sch (ook een sisklank); 6 = b om de overeenkomst in vorm, en = p, omdat deze met de b verwant is; 7 = f (overeenkomst in vorm) en v verwant met de f); 8 =  (= h) om de overeenkomst in vorm, en = ch en = j (als halve h); 9 = g (= g) om de overeenkomst in vorm) en = k (ook een keelletter; o (= nul) = l en z is de laatste letter van Nul(l) en de z is de eerste letter van zèro), 95 = x (ks).
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 163]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wil men nu het sterfjaar van Karel den Grooten onthouden, 814, dan maakt men een woord waarin slechts de medeklinkers h of ch (= 8), t of d (= 1) en r of q (= 4) voorkomen, of een zin of uitdrukking, waarvan elk woord met een dier medeklinkers begint; het woord, de uitdrukking of de zin moet toepasselijk zijn op Charlemagne. Hoeder (= beschermer van 't rijk) of heer des rijks vertegenwoordigt 814 en doet ons gemakkelijk aan den groeten vorst denken. Gewoonlijk komt het er slechts op aan twee cijfers, dat der tientallen en dat der eenheden te onthouden, daar men veronderstellen mag dat de eeuw waarin een gebeurtenis voorvalt, wel bekend is. Om nu van 1789 de 8 en de 9 te onthouden, zegt men Jakobijn of Jakobijnen of hakbijl (guillotine). (10)95, Lexicon, 't eerste woordenboek gemaakt. (10)15 Oudste bezienswaardigheid, de Straatsburger dom gebouwd (door Erwin von Steinbach). (18)48 revolutie-ajar. (18)12 loon naar werk, Napoleons leger trekt uit Rusland terug. (17)93 Koningsmoord, Lodewijk XVI en zijne gemalin Marie Antoinette onthoofd. (14)23 Nieuwe manier van boeken-maken. (Boekdrukkunst uitgevonden). (15)68 Bevrijdingsoorlog-Heiligerlee. (Begint heerlijk). (15)74 Victorie Redding. (Leiden ontzet). (15)73 Vaarwel Mijnheer. (Alva vertrekt). (15)67 Bloed volgt zijn schreden. (Alva's komst). (16)29 Nooit grooter slag geslagen. ('s Hertogenbosch ingenomen). (16)72 Vreeselijk nieuws. (Frankrijk en Engeland verklaren ons tegelijk den oorlog). (18)15 De Staat wordt grooter. (België met ons land vereenigd). (17)69-(18)21 Begin - Eind van Napoleon. (16)48 Rust hersteld. (Vrede te Munster). (10)96 Groote beweging in Europa. (Begin der kruistochten). (15)76 Volle bevrediging. (Pacificatie van Gent). Uit onderstaanden zin onthoudt de Duitscher de twaalf teekens van den dierenriem: Wie still zwischen dem Krebs und dem Löwen die Jungfrau war; da schosz der Schütz vom steilen Wall die Fische, n.l. Widder (ram), Stier, Zwillinge, Krebs, Löwe, Jungfrau, Wage (Weegschaal), Scorpion, Schütz, Steinbock, Wassermann, Fische. De belangstellende zie in Kothe's Gedächtniskunst hoe allerlei andere zaken, b.v. maanden, sterrenbeelden, planten, in getallen worden omgezet. Ik geloof dat de lezer nu wel eenig denkbeeld zal hebben gekregen van de geheugenleer.
* * *
Tot slot wensch ik een paar kunststukjes te vertoonen, die ik uit de geheugenleer heb geleerd. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Toovervierkanten.
In alle richtingen: (1 + 92) × 9/2 = 369. In het algemeen voor n2 is ½ n (n2 + 1) de som van de n cijfer is in alle richtingen; n moet oneven zijn, of ook 4 (zie boven: 't eerste vierkant); men kan dus de getallen van 1 tot 81, van 1 tot 121, van 1 tot 169, enz. alle op zulk een wijze in een vierkant plaatsen, dat de som is (1 + 92 (81)) × 9/2 = 369; 1 + 112 (121)) × 11/2 = 671; (1 + 132 (169)) × 13/2 = 1105.
Alleen om te laten zien wat er zooal bedacht wordt, het volgende: | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De op vernuftige wijze afgedankte werklieden.Een fabrikant had 30 werklieden, van welke de helft (15) getrouwd en de andere 15 nog vrijgezel waren. Door velerlei verliezen zag hij zich genoodzaakt zijn zaak in te krimpen en de helft zijner arbeiders af te danken. Op den laatsten betaaldag laat hij hen een halven kring om zich heen vormen en maakt hen met de treurige noodzakelijkheid bekend dat hij de helft van hen moet afdanken en hij dit, om niemand van hen voor te trekken | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 164]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
of te doen achterstaan, zal doen door telkens de negende af te danken. Als men nu elken gehuwden en niet af te danken werkman aanduidt door eene 1, en elken vrijgezel door eene 0, heeft hij hen als volgt gerangschikt: 111100000110111010011000100110 en telkens dien werkman als afgedankt uit den kring laten treden, dien bij 't tellen 't getal 9 trof. Op deze wijze heeft hij telkens de door eene 0 aangeduide vrijgezellen afgedankt en bleven dus de gehuwde werklieden in zijn dienst, waarvan men zich door proefneming overtuigen kan. Om te weten hoe hij de werklieden daartoe moest opstellen, had de fabrikant 't volgende zinnetje bedacht: Reisende mitten in Medien(l)ande en liet nu afwisselend gehuwde en ongehuwde werklieden op elkaar volgen, beginnende met r (= 4) = 1111 gehuwden, vervolgens s (= 5) = 00000 ongehuwde arbeiders, enz. De l, tusschen haken geplaatst, doet niet mee. Deze volgorde kan men ook krijgen, als men neemt a = 1, e = 2, i = 3, o = 4 en u = 5 in 't volgende zinnetje:
of uit:
C.G. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||