De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

Ernst. - Het geld ontving ik in goede orde. Wat spijt het mij vreeselijk, dat het niet goed is aangekomen. Ik zal mijn best doen U een nieuwe te bezorgen. Op dit oogenblik is het seizoen echter geheel en al afgeloopen, zoodat de winkels natuurlijk niet veel meer hebben van dien aard. De meeste trouwens - ook die waar ik de Uwe kocht - zijn des zomers in een andere seizoen-plaats. Tegen den winter zal ik schrijven aan kennissen daar, of zij mij een nieuwe willen zenden voor mijn rekening, die ik U dan overmaak, omdat ik niet wil dat gij de schade lijdt. Het spijt mij ontzettend, zooals gij wel zult begrijpen.

Ik heb niet gezegd, dat ik den bijbel aanneem als Gods Woord, omdat ik niet zoo ver ben van mij zelve als zulk een beslist-geloovige te durven voorstellen. Ik heb slechts geredeneerd tegen U, mij stellende op het standpunt van hen die dit doen, (den Bijbel als Gods Woord beschouwen), en ik heb er bijgevoegd, hoe ik-persoonlijk mij alleen kan voorstellen, dat men er troost uit put, wanneer men hem beschouwt als onfeilbaar, niet wanneer men hem bepeutert en critiseert, en voor onwaar verklaart al datgene wat er ons niet in bevalt. Want wáár is dan de troost erin? Als het maar redeneeringen zijn van menschen, wat beteekenen die dan om wat aan te hebben in leed en droefheid? En zoo ook de persoon van Jezus. Als Hij niet Gods Zoon, niet de Heiland der Wereld, niet de Middelaar en Verlosser is, hoe kan men dan zijn woorden en zijn praatjes anders dan belachelijk en pedant vinden? Hijzelf immers stelt zich als Gods Zoon voor. Neemt men dus dit niet aan, dan is Hij een verwaande eigenwijze zelfverblinde, zooals er ten allen tijde en in alle eeuwen valsche profeten te over rondloopen. En, redeneert men alles weg wat Hijzelf zeide op dit punt als fabel en legende, waarom neemt men dan de rest van zijn leven wèl aan als ‘rein’ en ‘voorbeeldig’, en weet ik wat al moois meer? Als het eene, al het goddelijke aan hem en in zijn eigen beweringen ‘legende’ is, waarom dan niet al de rest ook? - Ziehier dus mijn persoonlijk standpunt: geloof, bijbelgeloof, vind ik benijdenswaardig; modernisme vind ik negatief; een verzameling fraaie en brave woorden, maar zonder grond en zonder hoop en zonder beteekenis.

- Ik vind de volgende zinnen in Uw brief zoo héél troosteloos waar:

Maar wat blijft er over voor ons armzaligen die het gelooven niet kennen? 't Geloof aan iets Hoogers verwerpen laat, mij althans, ook hoogst onbevredigd Waaraan dan alles toe te schrijven: heel de natuur met zijn prachtige regelmaat en groote wonderen! En dan de verschillende stemmingen waaraan een mensch onderhevig is. Vanwaar die geestvervoering bij het genieten van iets schoons en het onverstoorbaar voldane gevoel als men iets goeds heeft gedaan! In zulke gevallen kan men God tenminste wél rechtvaardig noemen, en loont dan toch wel het goed en kwaad zijn meester Wel denk ik dat de eene mensch dat ook wel weer sterker zal gevoelen dan de andere; immers je hebt er die oogenschijnlijk maar goedsmoeds hun weg gaan, al hebben ze iemand het grootste onrecht gedaan of door hun hardheid en scherpheid iemands leven vergald.

Vooral die slotzinnen vind ik helaas droevig wáár, want ik-althans erger mij steeds over de ‘goedsmoedsheid’ waarmede heel wat schurken en wreedaards hun weg gaan, zonder dat het hun ooit schijnt in te vallen zichzelf anders te zien dan in het licht van 'n heel braaf mensch te zijn. Om maar één voorbeeld te noemen, wijs ik U b.v. op de helden der oorlogen, op de soldaten en officieren, die, omdat ze zoo'n voddig lintje op zich krijgen gespeld wegens betoonde ‘dapperheid’, dikwijls het voor nog heel wat bijzonders houden als ze hun naasten hebben verminkt en onder het afzichtelijkst lijden hebben beroofd van hun leven, en daarmee meteen een onnoemelijk aantal weduwen en weezen in de wereld hebben geschopt, plus al de daaruit voortvloeiende moreele en finantieele ellende. Want praat me als het U blieft niet van oorlogen om ‘het vaderland te verdedigen.’ In vorige eeuwen was er misschien eenigzins sprake van zoo iets, in de onze geschiedt alles uit politiekalleen. Denk b.v. maar eens aan dien schandelijken oorlog van '70, op touw gezet door Bismarck en Moltke, omdat ze Duitschland één wilden maken, of, wilt ge hunne eigene lezing, gewild door Eugenie, om daardoor zichzelve populair te doen worden en den dreigenden ondergang der Napoleons te verhoeden. Hoe dan ook, de beide volken-zelf, het vaderland, stonden geheel en al buiten de questie. En dáárom moest, onder geschetter en geschreeuw van patriotisme, het bloed vloeien van duizenden en duizenden mannen, die elkaar niets hadden misdaan, nooit hadden gezien; dáárvoor moesten ze elkaar leeren haten, en met verfijnde wreedheid van het leven berooven, en ‘God danken’(wat moet God toch wel bitter lachen soms daarboven om ons!) voor elke behaalde overwinning! - Zoo gaat het met elken oorlog: er zit altijd een gemeene bijbedoeling achter van politiek of finantieel geknoei. En dan de koloniale oorlogen! Die alleen worden gemaakt om het eigen grondgebied uit te breiden, met vertrapping van alle recht en gevoel ten opzichte der ingeborenen, de waarachtige bezitters! - Wijzelf hebben in Atjeh zulk een gemeenheid op ons geweten; in Frankrijk heeft thans de regeering voor de binnenlandsche moeilijkheden een uitweg trachten te vinden in den evenzeer onrechtvaardigen oorlog tegen de Maroccanen. En heb ik geen gelijk, dat officieren en soldaten, welke men, als zij van zulke schandalige bloedige moordpartijen thuis komen, versiert met een ‘ridderorde’, zichzelf dan ten slotte nog voor héél nobel en heel bewonderenswaardig houden, en heelemaal niet stilstaan bij hetgeen zij op hun geweten hebben genomen, zonder éénige noodzaak! -

En nu nam ik opzettelijk een voorbeeld van een gebrek aan nadenken, waarover wij allen kunnen mede-oordeelen. Maar hoevele toestanden zijn er niet, waarvan alleen de betrokkenen weten, toestanden die het levensgeluk kosten aan de eene partij, terwijl de andere rondwandelt met opgeheven hoofde, zelfverzekerd, en hooggeacht, en inwendig heel goed wetend, dat hij leeft van onrechtmatig verkregen geld, van onrechtmatig veroverde betrekking, of wel zich zonnend in de algemeene achting, terwijl hij de eer en de reputatie roofde van een ander, terwijl hij zich schaamt voor de nederige moeder en vader, de ondergegane zwoegende zuster, etc., etc. Ik heb juist op dit punt zoo ontzettend veel gezien, dat ik-voor-mij geloof hoe verreweg de

[p. 32]

meerderheid van het menschdom er geen geweten op nahoudt, het heeft weten tot zwijgen te brengen ten minste voor goed, door niet-willen-nadenken.

Gij vraagt mij wat ik denk van het elkaar weervinden hiernamaals alléén van geestverwanten? Omdat, zooals gij terecht schrijft, die geestverwantschap juist onder familieleden zoo dikwijls ontbreekt, zoodat het weerzien met hen dan weinig waarde zou hebben. Ja, wat zal ik U daarop antwoorden! Ik vind het ‘wederzien’, als het er is, zulk een hoofdbrekend raadsel, dat niemand het kan oplossen. Toen ik een kind was, en volkomen geloofde wat de Bijbel en de Openbaring daaromtrent leeren, heb ik dikwijls mij verdiept in die questies en in het denkbeeld eeuwigheid, tot ik bang werd van hetgeen ik-zelve mij voorstelde. Mijne moeder, die een zeer geliefd kind had verloren, tobde dikwijls over de vraag: Zal ik hem zóó, als jongen, terugzien, of zal hij zijn opgegroeid als volwassen man? En, zoo ja, zal hij mij dan niet zijn ontgroeid? - Florence Marryat, een bekende spiritiste, beweert in een harer boeken daarover dat zij haar dochtertje - gestorven als baby - als achttienjarig meisje in de geestenwereld terugvond, en dat haar daar de taak was toebedeeld kleine kindertjes op te voeden. Misschien is zulk een voorstelling nog de aannemelijkste: dat wij, óók aan de overzijde, weer onze taak zullen vinden, zullen moeten omgaan met iedereen, met niet-geestverwanten dus ook. Maar daarmede vervalt geheel en al het denkbeeld: hemelsche zaligheid, volmaakt geluk.

- Neen, de door U genoemde boeken las ik niet. De man, die ze schreef, is mij zoo onsympathiek door zijn ziekelijk, lievig gedoe. Persoonlijk ken ik hem niet, maar als ik iets van hem lees staat zijn ziekelijk gezeur altijd tusschen de regels, en bederft den inhoud voor mij. Daarom lees ik liever niet van hem.

Frada. - Gij geeft mij geen pseudoniem op. Ik kies echter maar Uw vroegeren schuilnaam, dien ik mij nog herinner, om U te zeggen, dat ik dat stukje van U wil aannemen als artikel. Omdat ik vermoedde, dat het U wel plezier zou doen spoedig mijn oordeel te vernemen, heb ik het terstond doorgelezen, en laat het U nu ook dadelijk weten.

Djiwa. - In de eerste plaats hartelijk dank voor Uw briefje bij mijn komst hier in Holland. - En dan heb ik ook nog Uw vorig briefje te beantwoorden, dat ik in Menton van U ontving. Neen, Annie Salomons ken ik niet. Wel van naam natuurlijk. Misschien heeft U gelezen de brochure over háár brochure, door Annie Sillevis!? Zoo gaat het. Zij critiseert, en juffrouw Sillevis critiseert hàár weer. En zoo critiseeren in ons kleine landje alle groote en kleine lichten, en nachtlichtjes incluis, elkaar op den meest hoogen toon, en met de meest mogelijke zelftevredenheid. En het publiek heeft daardoor wat te lezen! - Vriendelijke groeten, en ik hoop tot wederzien in den nieuwen jaargang!

Dat ik de rest van Uw brief onbeantwoord laat is omdat U-zelf dit verzocht. U zult zich dat herinneren!

Rie. - Gij geeft geen pseudoniem aan. Ik antwoord U reeds spoedig, in de eerste plaats om U te zeggen, dat gij reeds sinds lang hebt bericht ontvangen omtrent het lot van Uw laatste, door den heer Veen mij toegezonden bijdragen. Zie Lelie van 22 April l.l. Ik kan niet genoeg herhalen, dat ik niet particulier antwoord, en niet toezend aparte exemplaren met antwoorden. Gij moet, als gij inzendt, trachten de Lelie geregeld te lezen, of U tevreden stellen met een toevallig onder Uw aandacht geraken van het antwoord. - In de tweede plaats wil ik U gaarne ten spoedigste doen weten, dat de vrees mij te zullen ‘vervelen’ U geen oogenblik moet terughouden van het verlangen dat gij uitspreekt mij vertrouwelijk te schrijven. Integendeel, ik wil niets liever dan Uw brief dienaangaande ten spoedigste ontvangen. Het is wel een negatieve troost, wanneer men zijn hart uitstort bij een ander, maar toch kan het een gróóte leed-verzachting zijn soms, zich begrepen te zien, te weten dat iemand ons navoelt. En dat kan ik, waar gij schrijft: ‘Men behoeft niet altijd, zooals veel menschen zeggen, op jaren te zijn, om te weten, wat smart is. Ik heb geweten wat leed is.’ -

Zeker, ik ook, toen ik nog heel jong was. En ik geloof integendeel, dat juist dan het leed het meeste schrijnt en de onheelbaarste wonden nalaat. Later worden we gestaald, zien we om ons heen hoevéél ellende en hoevéél smart overal is! Later óók worden we cynischer, kouder, bitter wellicht. En eindelijk komt de periode van berusting, van inzien hoe gauw ook het langste leven voorbij is, hoe betrekkelijk alle leed, en hoe gering en nietig wij-zelf in de onmetelijkheid van het heelal!

Maar o de eerste wreede ondervindingen, de eerste slagen van het noodlot, de eerste ontgoochelingen! Wat dan in onze mooie jeugd bloedig wordt geslagen heelt nóóit weer zonder roode striemen en litteekens na te laten! Dat weet ik uit ondervinding. En daarom kan ik U misschien een beetje helpen, als gij mij wenscht te schrijven. Ik vind het ook zoo heel jammer van Uw studie. Is daar nu niets meer aan te doen? - En wat voert gij dan nu uit? - Vertel mij dat alles eens.

Gij zult reeds gezien hebben, dat door een vergissing de titel was weggelaten. Gij zijt in de Lelie van 22 April 11. eveneens beantwoord onder het pseud: Rie, dat gij mij thans ook opgeeft. De redenen der weigering zijn opgegeven in dat nommer.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Sluiting red: ged: