De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

Hoofdartikel
Mijn getuigenis naar aanleiding van Dr. F.W. Förster's brochure over den modernen Student en Geleerde.

Dit boekje trof mij in verband met de gedachtenwisselingen tusschen de katholieke mevrouw van Roggen - Blomhert en vele niet-katholieke bestrijders van haar, welke gedachtenwisseling in de laatste weken de lezers van dit blad zoo dikwijls bezighoudt. Ik haal den aanvang woordelijk aan, opdat de volkomen onpartijdigheid van den auteur boven alle verdenking zij:

Een kort persoonlijk woord moge de volgende beschouwingen voorafgaan: ik behoor niet tot de Katholieke Kerk - ben zelfs vele jaren achtereen haar verbitterde tegenstander geweest, wijl ik gedurende een langjarig verblijf in

[p. 626]

katholieke streken overvloedig gelegenheid had een reeks van zeer onaangename misbruiken, mismaaktheden en zwakheden op het gebied der katholieke zielzorg en propaganda te leeren kennen. Uit gebrek aan levens- en menschenkennis legde ik toen de instelling, de Kerk als zoodanig, ten laste, hetgeen voortkomt uit de algemeene onvolmaaktheid van het menschelijk materiaal, waarvan nu eenmaal in deze wereld elke idee, hoe verheven ook, en elke instelling hoe hoog ook gedacht, zich bedienen moet.

In het bijzonder leg ik den nadruk op dien laatsten zin, in verband met den aanvang. Mij dunkt dat prof. Förster hier zoo recht goed onder woorden brengt de fout, die vele niet-katholieke menschen maken, wanneer zij voorbijzien de kracht welke uitgaat en uitging van die immers sinds eeuwen zich handhavende Roomsch-katholieke Kerk, haar een verwijt maken van de ‘misbruiken, mismaaktheden en zwakheden’, welke dáár ook voorkomen, als in elke instelling ter wereld, maar waarover men der R.K. Kerk eenzijdig hard valt uit wangunst op haar macht. Zoo voel ik - die even weinig Roomsch Katholiek ben als wie ook der bestrijders van mevrouw van Roggen - Blomhert (Regina) - het uit een zuiver rechtvaardigheidsbeginsel, en om diezelfde reden deed het mij genoegen in het hier-genoemde boekje zooveel te vinden, waarmede ik het eens ben, en dat ik breng onder de aandacht der lezers, omdat het komt uit een andere evenmin Roomsch-Katholieke pen als de mijne:

Er heerscht onder onze ontwikkelden levendige belangstelling voor de godsdienstige gebruiken van de bewoners der Fidschi-eilanden of van Tibet; ten opzichte van de Katholieke Kerk evenwel is de onwetendheid zelfs bij ernstige lieden ronduit hemeltergend - en dat tegenover een stichting, die niet zoo maar van vandaag of gisteren is en door een sekte of een paar zotten of waanwijzen in stand wordt gehouden, maar die de moeder geldt van geheel onze beschaving, en die niet alleen gedurende vele eeuwen de grootste en manlijkste zielen in geestdrift bracht, maar nog heden onder alle volkeren ongeveer talrijke mannen en vrouwen, rijk aan levenservaring, tot hare oprechte belijders telt, en nog in onze dagen door hare geestelijke Orden in het vaderland en in den vreemde wonderen van opoffering schept, waarom zij openlijk of heimelijk door allen, die daarbuiten staan, benijdt wordt.

Zie, waarde lezers en lezeressen, hier slaat professor Förster (die deze brochure schreef voor duitschers, maar bij ons is het evenzoo) zoo recht den spijker op den kop. - Mij ook ergert het altijd bovenmate wanneer zoogenaamde ‘ontwikkelden’ op een hoogen toon redeneeren over een Kerk en een Geloof, die ‘de moeder is van heel onze beschaving’ terwijl zij tegelijkertijd, (ik bedien mij al weder van de woorden van prof. Förster) voor een ‘sekte van een paar zotten of waanwijzen’ vol vuur en ijver de meest mogelijke belangstelling aan den dag leggen. -

Men versta mij wel, ik wil, om maar een paar voorbeelden te noemen, noch de theosofie, noch de Vrije Gemeente, noch het in Haagsche high-life-kringen met zooveel enthousiasme omhelsde Christian-scíence-gedoe te na komen, veel minder beweren, dat het zotten of waanwijzen zijn, die zich daarmede bezig houden. Indien ik deze richtingen hier aanhaal, doe ik slechts een greep uit vele dergelijke ‘gelooven’, die heden ten dage ontstaan en aanhang vinden. Iedereen zal mij toegeven, hoe men er ook over denken moge, dat alle deze gemeenschappen van godsdienstigen aard hoogstens tientallen van jaren van bestaan bezitten om zich op te verheffen, (want de theosofie moge zich tot in het Buddhisme terugvinden, en zich als zoodanig te goede doen op een eeuwenlang geweest-zijn, zij, de theosofie, zooals zij nu onder dezen naam optreedt, is een door Annie Besant en mevrouw Blavatsky eerst in onze dagen in zwang gebracht nieuw geloof).

De tijd moet dus nog leeren in hoeverre al deze richtingen zullen blijven bestaan, laat staan de wereld kunnen veranderen of beheerschen, zooals de R.K. kerk het gedaan heeft. Neemt niet weg, dat iedereen die erover meepraat, begrijpt, tenzij hij tot de spotters behoort, (en ik redeneer nu alleen over ernstige menschen in zulke questies) dat hij of zij in elk geval moet op de hoogte zijn van de door hem of haar be-of ver-oordeelde leer. ‘'t Is mij veel te diepzinnig al die theosofie,’ - ‘'t Is mij te omslachtig dat boek van mrs Eddie (over Christian Science) te lezen.’ - Met zulke antwoorden maken oppervlakkige menschen zich ervan af maar... zwijgen dan tevens, omdat ze inzien zichzelven belachelijk te zullen maken, als ze dóór-redeneeren overzoo iets zonder voldoende kennis van zaken. Stel daartegenover de brutale, de ‘hemeltergende’ onwetendheid van de protestanten im durchschnitt genomen, wat betreft het Roomsch-Katholieke geloof, de biecht, de beteekenis van de Mis, de opvoeding der priesters, de bezigheden der nonnen, allerleidingen van dien aard, waarover

[p. 627]

zij op smalenden, minachtenden, meesterachtigen toon durven redeneeren nogtans, vergetende hoe die Kerk, die alle deze instellingen in het leven riep, sinds eeuwen en eeuwen de moeder is van de christelijke beschaving, en wetenschap, en kunst, omdat vóór haar het heidendom regeerde. Ondanks al hare fouten, al hare tekortkomingen, maar óók ondanks al de aanvallen op en tegen haar, handhaafde zij zich jaar in jaar uit en eeuw in eeuw uit, tot zegen van duizenden en tienduizenden harer eigene leden, maar ook van niet-Roomsch-Katholieken, die zij in hare monnìken en nonnen op tallooze wijzen hulp, voorlichting, verpleging, zegen bracht. - Heeft zulk een instelling dan niet recht op dezelfde achting minstens, op dezelfde belangstelling minstens, die ernstige lieden bereidwillig toonen voor spiritisme, theosofie, Christian Science, wat dan ook van dien aard, waarover zij zich schamen zouden te willen meespreken zonder kennis van zaken; iets wat zij echter dagelijks doen over de R.K. Kerk. Is zulk een onwil en partijdigheid geen bewijs van onmacht en van vrees tevens?

Wat blijft er van Christus, indien ik het diepe geheim van het Zoonschap Gods niet aanneem? Christus wordt weldra met Kant, Goethe en Schiller op ééne lijn gesteld, en ten slotte door moderne geesten als ‘overtroffen’ en zelfs ‘verouderd’ erkend. En het einde der ‘persoonlijke’ uitlegging is dan, dat Hij zelfs niet geleefd heeft. Laat men Christus over aan de individueele verklaring van elken geestelijke, dan zal wat er grootsch en dieps in Hem is maar al te spoedig vervluchtigd en geëffend en uit de beschaving verdwenen zijn, en er blijft enkel over: een Oostersche sociaal-democraat of een zedenmeester van beteekenis of een aandoenlijke menschenvriend.

Terwijl professor Förster met deze korte, rake woorden m.i. de wonde peilt waaraan het protestantisme doodbloedt in het modernisme, omdat, gelijk hij terecht zegt, elke dominee individueel uitlegt en verklaart wat hem bevalt in den Bijbel en wat niet van het oogenblik af waarop de Goddelijkheid van den Christus, en, daarmede gepaard, de eenige houvast is losgelaten, tegelijkertijd illustreert deze protestantsche verdeeldheid inzake de Christus-opvatting de eenige éénheid, die alleen haar nog samenhoudt, het eenige geloofspunt, dat alle protestanten onderling gemeen hebben: de vijandschap tegen de Roomsch-Katholieke Kerk.! Immers deze heeft in hare leerstellingen die Goddelijkheid van Christus, dat Zoenoffer dóór Hem, weten te bewaren eeuw in eeuw uit, als de leer waarom alles draait. Wat straks de ondergang zou worden van het protestantisme, zag zij met wijs beleid vooruit, door ongerept haar geloofsbelijdenis, haar dogma, te behouden. - Ziedaar m.i. de kern der woede van de modernen, méér nog dan van de orthodoxen, tegen Rome. Zij oogsten wat zij zelf zaaiden, toen zij het modernisme invoerden, in hun tornen aan de Goddelijkheid van den Christus. Hunne kerken hebben zij leeg-gepreekt, toen ze hunne moderne individueele beschouwingen over ditten en datten gingen geven aan de toehoorders, inplaats van geloofsbelijdenis en avondmaal en doop- en huwelijksformulier. Al die dogmatiek moest weg, vonden zij in hun waanwijsheid, om vervangen te worden door.... phrasen. Voor die phrasen dankt sinds lang de meerderheid van het menschdom onder de protestanten, want van een phrasen-godsdienst heeft elk mensch gauw genoeg. En zóó komt het dat de R.K. Kerk de vruchten plukt van hetgeen de protestanten in hun modernisme zelf veroorzaakt, maar niet vooruitgezien hebben! Vandaar hun verbittering.

Ik herhaal, indien ik zoowel in de correspondenties van de Holl. Lelie, als op andere wijze, steeds partij trek vóór de R.K. Kerk, dan is dit uit een gevoel van rechtvaardigheid, en van verontwaardiging tegelijkertijd, over de onwetendheid en partijdigheid en bekrompenheid waarmede de meeste protestanten oordeelen en veroordeelen, zonder te weten of te willen weten, uit naijver. - Geen enkele andere drijfveer dan die gevoelens beweegt mij.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.