De Hollandsche Lelie. Jaargang 20

Misdadig Bloed. Uit het Zweedsch van Victoria Maria Benedictsson vertaald door Zustanny.

Het was een stille, vreedzame zomeravond. Over het moeras hing rondom de elzeboomen een witachtig floers, dat zich tusschen de stammen der eiken tot een schemering verdikte en het kreupelbosch van hazelnoot- en hagedoornstruiken bijna geheel in duisternis hulde.

Eenzaam strekte zich daar het bosch in zijn lichtgroen kleed uit. Geen blaadje, dat zich bewoog. -

Aan den boschrand zat een man op een omgeworpen kalktrog. Hij zat daar, alsof hij wachtte, zijn bleek gelaat strak gericht op het smalle voetpad, dat van de boerderij langs de omheinde tuinen liep en een eind verder, dan de plaats, waar hij zat, door het bosch kronkelde.

De plompe houding en de breede schouders waren die van een aardwerker; om den grooten mond lag een trek van onverschilligheid, zooals men die bij lieden op het platte land waar kan nemen, maar in zijne oogen sluimerde de hartstocht van den bergbewoner. De uiterlijke traagheid verborg hier iets van dien hartstocht, eigen aan het ras en de open, maar fijn gevormde neusvleugels konden trillen, als de neusgaten van een volbloed hengst.

Het lage voorhoofd vertoonde een rooden, zweeterigen rand; zoover hadden de zonnestralen nooit kunnen komen. Zijn pet had hij in zijn nek geschoven, zoodat zijn vochtige haren daarboven uitstaken, grof en verward als die van een poedel. Nu en dan streek hij met zijn arm over mond en kin, alsof het zweet steeds naar voren drong. Steeds staarde hij naar het voetpad. Zijne oogen trokken zich samen onder de dikke beweegelijke wenkbrauwen. Op zijn gezicht geen spoor van ongeduld of ontroering te lezen, slechts de uitdrukking van ingehouden smart deed den krommen neus en de vooruitstekende kin nog sterker uitkomen. Het leunen op zijne eene knie vermoeide hem, zoodat hij van houding veranderde en zijne andere knie en elleboog nu het gewicht van zijn bovenlichaam moesten torsen.

De schemering werd intenser en de lucht koeler door den dauw - hij, die daar zat, gevoelde dit niet, hij bleef maar met den zelfden ijver over zijn gezicht strijken.

Een knecht kwam uit de boerderij, sloeg bij de weide af en vervolgde het voetpad niet. De verlatene boog ter zijde, zoodat de naastbijzijnde heester hem verborg, hetgeen echter niet noodig was, de knecht had zijn verblijfplaats niet opgemerkt.

De lucht koelde af. Langzaam rees de maan. Nog verschool zij zich achter het bosch, maar spoedig zou ze te voorschijn komen. Het was laat en ieder geluid uit de verte klonk met groote helderheid - het sleepende gejank van een hond uit het dorp of het geloei eener koe uit de aan het bosch grenzende weiden - anders sliep alles, dat over dag wakker was, en geen verboden wegen bewandelde.

De eenzame man stond met moeite op en ging voort in de richting van het kasteel. Hij sloop over den weg en bleef bij een venster staan. Hij bedacht zich een oogenblik. Wat hij nu ging doen, deed hij met tegenzin. Waarom ging hij niet liever naar de vlakte, waar gedanst werd? Daar kon hij zingen, drinken en gekheid maken met de meisjes. Waarom gaf hij minder om hèn dan om hààr? Er waren er toch genoeg, wien een enkel woord voldoende zoude geweest zijn.

Met een gevoel van schaamte richtte hij zich op en tikte tegen de ruit. Zijn hart sloeg hem in de keel. Hij gevoelde zich, alsof men hem een pak slaag gaf en alle menschen zagen, dat hij zich niet durfde verweren.

[p. 758]

Nu klopte hij nog harder dan den eersten keer. Moest hij zich tot ieders nar maken, dan toch was dit niet de moeite waard, er een spier voor te vertrekken.

Juist was hij op het punt voor de derde maal te kloppen, toen hij binnen eenige bewegingen bemerkte. Hij keek op en zag plotseling iets voor het raam, dat ook spoedig weder verdween. Dadelijk gevoelde hij, dat zij het niet was. Hij kromp letterlijk inéén van vernedering, maar had hij A gezegd, zoo moest hij ook B zeggen. Er mocht van van komen, wat wilde.

‘Ben jij het Per?’ vroeg eene vrouwenstem, terwijl zij het raam op een kier zette.

‘Ja, ik ben het,’ antwoordde hij kortaf en onwillig, zonder er iets meer bij te voegen.

‘Anne is niet thuis, ook geloof ik niet, dat zij voor het daglicht thuiskomt,’ zeide zacht diezelfde stem en het venster werd gesloten.

Binnen hoorde hij een ingehouden gegiegel. Hij was tot het uiterste getergd. Zijn bloed bruischte door zijn geheele lichaam.

Waarom had hij het ook gevraagd? Hij wist toch het antwoord van te voren! Wist hij het niet? Waarom sloeg hij Malena, die zich altijd zoo over het leed van een ander verheugde, niet in het gezicht? - kon hij haar maar eens zoo met de gebalde vuist slaan, dat het bloed haar uit neus en mond vloeide! Dat zou eene voldoening voor hem zijn! Waarom had hij haar niet geslagen? Hij keek door het venster. Dat was gesloten en de jaloezieën waren neergelaten. Het was nu te laat. Dat was bij hem altijd het geval. Maar hij zou hen wel klein krijgen - allemaal, zonder uitzondering.

Zijne neusvleugels trilden van verontwaardiging; het was, alsof hij eene pijn doorstond, waarbij hij zich op de tanden moest bijten, om het niet uit te schreeuwen. Hij liep het pad af. Gelijk een paard zonder berijder, zoo vonden ook zijne beenen vanzelf den weg. Hij was zichzelf niet; hij wist niet, of hij liep, of stilstond. Zijne gedachten waren bij haar, die bij het aanbreken van den dag thuis zou komen - ook zij zou lachen, als zij wist, waar hij was geweest.

Zij was niet alleen. Hij meende hen te hooren fluisteren en lachen iederen keer, dat zijn naam werd genoemd. Zij spraken slechts over hem. Dat ze ooit over iets anders zouden kunnen spreken, kwam niet bij hem op. Morgenochtend zouden zij er nog meer pleizier over hebben, als zij te weten kwamen, dat hij heelemaal naar de boerderij geweest was en hààr te vergeefs had gezocht. En hij zou dan even eenzaam.... als een verstooten hond, door bosch en veld moeten ronddolen. Hij zou het hen wel inpeperen! Het zou hen voor hun leven heugen! Inpeperen? En dan in het tuchthuis te zitten opgesloten, onderwijl.... Neen, hij was niet aan handen en voeten gebonden en gedoemd bij ieder voor een dwaas door te gaan.

Er kwam een gevoel van machteloosheid over hem; hij zou wel willen huilen en kermen als een kind.

Alles had hij gegeven voor dit enkele: haar voor zich alleen te hebben, voor altijd te bezitten, haar van iedereen weg te nemen.... Maar niet dien lach.... dien zachten schaterlach, veel gelijkend op het gekweel van een vogel, dien zij maar niet kon nalaten en die maakte dat hij niet wist, in hoeverre hij haar gelooven kon. Altijd had hij gewacht; zoo zou het ook nu weer gaan.

Juist dat was het, waardoor hij haar zoo lief kreeg. Want als hij van haar heenging, dacht hij haar nooit weer te zullen zien, en, als zij elkander weder ontmoetten, was het, alsof hij haar gelijk een wonder des hemels uit den doode zag verrijzen. Dan was hij buiten zichzelf van vreugde. Hij dacht aan de vele avonden, dat hij bij den vondel in het met dauw bedekte gras had zitten wachten en luisteren - echter keer op keer te vergeefs - hoe het hem den volgenden morgen bij de gedachte, dat alles nu voorbij was, moeilijk viel aan het werk te gaan en hoe hij haar geheel bij toeval op den weg zou kunnen ontmoeten; haar zien aankomen frisch en netjes in haar schoon katoenen japonnetje en witten doek om het hoofd. Dan zou zij al zijn klagen weglachen en hem beloven, daarvoor in de plaats een ander keer te komen. Telkens weer de zelfde geschiedenis! Deze steeds toenemende zwaarmoedigheid werd hem een ondraaglijke last. Voor hem was de geheele wereld een poel, waarin hij bij elken stap steeds dieper zonk, terwijl zij met lichten tred hem over heuvelen voorbij huppelde.

Nooit had hij van iemand zooveel gehouden, zelfs niet van zijn moeder en toch dacht hij er in te kunnen berusten, als zij een ander haar liefde schonk, wanneer zij hem slechts wilde zeggen dat zij de oogenblikken te zamen doorgebracht, gelukkig was geweest en hem niet als een dwaas beschouwde.

Maar hem alleen te laten met zijn leed;

[p. 759]

hem te laten wachten, hem te pijnigen met ijdele, tot niets dienende gedachten.... Hij hoorde iemand naderen en verborg zich achter een boom. Zij kon het eens zijn. Verborgen door de schaduw, zag hij hen voorbijgaan, de armen om elkaars schouders geslagen. Zij was het, die zacht fluisterend sprak. Als een op de loer liggend beest boog de eenzame man zich voorover, maar hij kon geen enkel woord opvangen van hetgeen zij samen spraken. Toen zij een eind verder weg waren, bereikte die zachte, fiere lach waarmede zij hem zoo wanhopend angstig kon maken, zijn oor. Bijgevolg spraken ze over hem! Die lach kon niemand anders gelden. Daar was hij zeker van.

Nu was alles werkelijk voorbij. Hij zou kunnen huilen en smeeken - zij zou kunnen lachen. Hij zou haar kunnen zeggen, dat hij zich van het leven benemen wilde en zij zou toch lachen.

Maar als hij het eens deed! Dan zou zij, al was hij niet de eerste, die zich door liefdesmart van het leven beroofde, spijt en angst gevoelen.

En later als hij van de aarde verdwenen was!.... Dan zou zij zich des te vrijer gevoelen.

Plotseling bleef hij stilstaan. Er gistte iets in zijn bloed. Hij wist zelf niet wat. Hij gevoelde zich als iemand, verkeerend in zeegevaar, die zijn ziel in Gods handen wilde leggen, maar die op datzelfde oogenblik het roer weer in handen houdt en tegen de klippen opvaart, om alles te verpletteren. Zij zou er zich niet op beroemen, dat zij met zijn liefde gespeeld, maar hem verder niets had geschonken. En hij zou daarvoor het slachtoffer moeten zijn!

Hij verhaastte zijn tred. Bij de boerderij gekomen, wilde hij de bedompte knechtskamer niet binnengaan. Hij klom den hooizolder op, daar kon hij wel slapen, en daar was hij alleen.

Hij maakte zich een bed in het hooi en strekte, om meer lucht te verkrijgen, zijne ledematen in de richting van het bosch uit. Toen egde hij zich met zijne kleeren aan ter ruste. Maar slapen kon hij niet; hij lag slechts te denken. Alles was hem zoo wonderlijk scherp en helder. Hij dacht aan zijn ouden vader met zijn wasgele gevangeniskleur en zijn schuchtere, merg en been doordringende oogen.

Zou hij ook dienzelfden weg opgaan? Geraakte men op die manier in het ongeluk, door in de gevangenis te komen en dan voor zijn leven onteerd te worden?

Bij zijn vader was het toch op eene andere manier gekomen; hij had zijne misdaad in overijling, misschien in een roes gepleegd. Maar hoe het ook zij, hij kon er niet aan ontkomen. Het lag in zijn bloed, dat gevoelde hij duidelijk.

‘Dit is het noodlot,’ zeide hij in zichzelven. Hij gevoelde twee menschen in zich, maar over de sterkste was hij geen baas.

Lang lag hij te denken - niet daarover, of hij nog eenmaal zoo iets zou plegen, maar wel, dat hij den slaap niet vatten kon, en dat alles onmooglijk kon blijven, zooals het nu was. Toen hij meende, dat de nacht ten einde was, keek hij op zijn horloge, of het tijd was om op te staan en aan het werk te gaan. Het was slechts één uur.

Hij richtte zich op en ging naar het openstaande dakvenster, waardoor in den oogsttijd het hooi naar binnen werd gestoken. Hij leunde tegen den met balken beslagen dakrand en keek uit in den nacht. Hij werd zoo warm van het liggen en alles klopte hem zoo hevig. Hij deed beter daar te staan en wat frissche lucht in te ademen.

Er was geen wolkje aan den hemel, maar het scheen, of de sterren geen kracht hadden om te schijnen. Overal heerschte eene drukkende, doodsche stilte.

Vroeger had hij wel eens de gedachte gekoesterd zich zelf van het leven te benemen. Den eersten keer was dit bij hem opgekomen als een jongen van vijftien jaar, toen de schimmel van den opzichter door zijne onachtzaamheid een been gebroken had.

Hij was zwaarmoedig van natuur. Met niemand kon hij ooit spreken over hetgeen hem drukte en wat de anderen met een schertsend woord weder goed konden maken, liet in hem eene knagende pijn na. Hij was niet ruw in den mond, zooals de meesten zijner medeknechten, ook was hij niet volgzaam en onderdanig zooals eenigen van hen. Wanneer men hem onrecht aandeed, zon hij op wraak. Maar nog had hij niet iets slechts begaan. Eens was de gedachte in hem opgekomen, de boerderij in brand te steken; een anderen keer had hij zich in een hinderlaag willen opstellen en dan de boerin doodslaan, maar altijd was het bij ijdele gedachten gebleven en had hij gevoeld, dat het iets was, dat hij òf doen òf laten kon. Dit hing van hemzelf af. Maar zoo was het nu niet. Al moest hij er de hevigste pijnen voor uit-

[p. 760]

staan, toch zou het gebeuren, zooals het moest - hij of zij.

Het staan verveelde hem; hij liet zich in het hooi vallen. Kon hij nu maar slapen! De nacht duurde zoo lang! Opnieuw peinsde hij over het verleden, het heden en de toekomst, daarna keek hij op zijn horloge. Er waren nog geen vijf minuten verstreken. Weer begon hij van voren af aan. Ten laatste was het, of hij zich in een mierenhoop had gestoken; hij kon wel steunen van angst, maar zijne gedachten lieten hem niet los, tot krankzinnig wordens toe.

Het liggen diende toch nergens voor! Hij ging weer voor het zolderraam staan. Het gebeurde dikwijls, dat hij niet slapen kon. Menigen nacht was hij - zooals nu - opgestaan, om naar buiten uit te zien - alleen met zijne booze gedachten. Maar dan strekte de hemel zich wijd en helder boven zijn hoofd uit en blies over zijne slapen een frisch windje. De koelte van den nacht in te ademen was, als uit een boozen droom te ontwaken. Zoo was het nu niet. Hij keek naar den hemel. Wat hij inademde was geen frissche lucht, doch iets benauwd warms, dat hem onaangenaam aandeed.

Welk een wonderlijke nacht! Green levend schepsel waar te nemen! Green wolk die aan den hemel voorbij trok, geen gefluit van een vogel, geen blaadje door den wind bewogen! En in hemzelf was iets, dat hij maar niet kwijt kon raken; iets dat steeds aangroeide als een wanstaltige paddestoel, dien men vandaag kon vertrappen, maar die morgen weer des te weliger zou opschieten.

Hij begreep, dat iemand hem had kunnen helpen, maar ook wist hij, dat die hulp niet komen zou. Daarvoor was het nu te laat.

Was er dan nergens redding te vinden?

Neen.... zij zouden hem uitlachen, of als een dwaas beschouwen.

Niemand zou hem het juiste woord ter ontknooping kunnen geven, wat in dezen nacht de geheele wereld verbond.

Allen zouden zij hem laten, zonder dat woord, dat hijzelf niet kende.

Zijn keel schrijnde van droogte. Hij verkeerde in duizend doodsangsten, maar hij stond daar zoo traag en versuft, of er niets aan de hand was. Alles was immers toch te vergeefsch!

Een wonderlijke nacht! Hij streek over zijne verwarde, natte haren. Zouden die morgen grijs zijn? Zou hij het kenmerk van dezen nacht voor zijn geheele leven moeten dragen? Zouden deze kwellende uren hem twintig, dertig jaar ouder maken?

* _* *

De morgen verrees, of niets was gebeurd, en daar de nachtrust geëindigd was, toog men weer aan het werk. Zijn haar was niet grijs en zijn gezicht niet geel - als dat van zijn vader thuis - zijn kracht niet gebroken. Hij was dezelfde als gisteren.

Maar in hem was het leven en het denken dood, er bleef slechts over: de handeling. Die moest nog ten uitvoer worden gebracht. Hij zelf, of zij moest haar ondergaan. Wie van beiden was hem nu onverschillig. Eerst wilde hij nog met haar spreken. Misschien was er nog redding mogelijk.

Bij het vallen van den avond, zat hij weer op den trog aan den rand van het bosch. Geduldig wachtte hij, tot hij haar zag aankomen. Eerst toen zij zeer dichtbij was, stond hij op.

‘Jezus... ik word zoo bang,’ riep zij hem toe.

‘Je bent niet bang voor mij, je schaamt je; en je bent angstig over hetgeen gisteren gebeurde.’

‘Waarover zou ik mij schamen?’

‘Ik heb je iets te zeggen,’ zeide hij zonder zich over haar antwoord te bekommeren.

‘Ga hier zitten en laat ons samen spreken;’ hij wees op den trog, waarop hij gezeten had. Zij antwoordde niet.

‘Wij zijn zoo menig avond tezamen geweest, dat het wel iets is, om over te denken,’ zeide hij stroef.

Zij ontstelde. Iets in zijn gezicht deed haar schrikken en dwong tot luisteren.

‘Ik ga hier zitten,’ antwoordde zij en zette zich op een steen.

Hij nam zijne plaats op den trog weer in.

‘Aan keus van een bruidegom ontbreekt het je op het oogenblik niet,’ begon hij na een korte pauze.

‘Ik vind, dat het er niets toe doet, of het mij daaraan ontbreekt of niet,’ hernam zij met gedwongen stuurschheid.

‘Zòò - òò. Voor mij is het echter niet hetzelfde.’

Er kwam geen antwoord.

De maan verschool zich achter het bosch; het kon niet donkerder worden als het nu was.

Hij keek haar aan. Zij zag zoo tenger en bleek als een stadskind. Terwijl hij haar zoo opnam, kwam er een trek van wreede smart op zijn gelaat. Zij werd angstig voor dien vreemd starenden blik.

[p. 761]

‘Ik ben toch niet voor mijn geheele leven aan je gebonden,’ zeide zij, terwijl zij haar gevoel van schaamte trachtte te onderdrukken, ‘ik ben zoo vrij om te doen, wat ik wil.’

‘Dat ben je, maar toch had je Zaterdag, zooals ik je had gevraagd, op Höghultet kunnen komen.’

‘Neen, want het moet tusschen ons uit zijn,’ zeide zij, terwijl zij hem recht in de oogen zag.

Hij aarzelde een oogenblik met antwoorden, ‘maar je wist, dat het ernst was.’

‘Het weten brengt niet altijd heil aan.’

‘Neen, dat doet het niet’ - hij sloeg met de gebalde vuist op den kalktrog.

‘Nu ga ik heen.’ Zij wilde opstaan.

‘Neen, je blijft,’ riep hij uit en gaf haar zoo'n duw, dat zij weer moest gaan zitten.

‘Ik weet niet, wat je van avond scheelt,’ zeide zij met onzekere stem.

‘Slechts dit, dat het tusschen ons tot eene beslissing moet komen.’

‘Die is er al. Ik ga niet meer met je.’

‘Dan kun je met hem gaan,’ hij wees in de richting van het kasteel. ‘Je kunt gaan met Per Ols' Henrik en anderen.’

‘Je liegt.’

‘Zoo, vindt je?’

Zij richtte zich weer op, maar hij wierp haar terug. Een oogenblik stond zij op handen en voeten, teneinde niet te vallen.

‘Jezus, wat wil je toch,’ riep zij op halfgesmoorden toon. Zij beefde van angst. Uit de richting van het kasteel verscheen een man, die echter in het kreupelbosch aan den anderen kant der boerderij weder verdween.

Hij had beiden gezien.

‘Geloof je soms, dat zoo'n heer als hij zulk een jong meisje tot vrouw begeert? Je zult met mij trouwen. Voor dat dralen bedank ik nu langer. Al zou je er ongelukkig door worden, toch wil ik met je trouwen,’ ging hij luid-fluisterend voort.

De andere was zoo dichtbij gekomen, dat hij de woorden, die te hard werden gesproken, verstaan kon.

‘En dan een draaier die achter slot gezeten heeft, tot schoonvader te krijgen! Het is me eene fijne familie!’

Sloeg hij haar nu, dan behoefde zij slechts om hulp te roepen. Hij nam er echter niet het minst de houding van aan. Zijn lichaam schokte, of hij zelf werd geslagen.

‘Je weet, dat vader dit in een roes deed,’ zeide hij bijna deemoedig.

‘Wij Bolsätringars hebben heet bloed in de aderen, dat als men ons te na komt, spoedig aan het koken geraakt. Die geschiedenis met vader heb ik mij genoeg aangetrokken, daar behoef jij mij niet aan te herinneren’.

‘Maar de smet kan men toch niet uitwisschen.’

‘Er is zooveel, dat we niet kunnen uitwisschen, maar dat ons later toch vergeven wordt. Viermaal 's jaars krijgen wij bijbeltektsten voor de dank- en bededagen. Die zijn meer dan voldoende, om ons onze zonden te vergeven’.

Weer stond zij op. Dezen keer liet hij haar begaan. Hij greep haar slechts stevig bij den pols.

‘Je had niet behoeven te zeggen, dat je mij niet kondt uitstaan. Nu moet je het bij het oude laten.’

Tevergeefs trachtte zij zich los te wringen.

‘En als je dat niet kunt,’ ging hij met nadruk voort, ‘wees dan 's avonds zoo tegen mij, als je vroeger was. De gedachte, hoe wij het samen gehad hebben, stemt mij zoo heerlijk. Hoe menig keer heb ik bij den vondel zitten wachten! Als je mij het hart uit mijn borst had willen bedelen, zou ik gezegd hebben: neem het’.

‘Ik ben met minder tevreden’.

‘Op dien toon zal je niet spreken! Je weet niet, wat er in mij zit.’

‘Zooveel bijzonders zal dat wel niet zijn!’

Hij was opgestaan en keek haar voortdurend aan, maar zij ontweek zijn blik. Hij dacht, dat ook zij moést gevoelen, hoe hij liever van haar vandaan zou gaan, dan haar pijn te doen, als zij hem maar door een enkel woord weekhartig wilde stemmen. Zij moèst hem begrijpen, veronderstelde hij. Daarom hield hij niet op, haar aan te kijken.

Maar het was onmogelijk haar iets te zeggen, waarop zij geen honend antwoord zou geven.

‘Jij bent de eenige, van wie ik houd - misschien zien wij elkaar nooit weer,’ was het eenige, dat hij er uit kon brengen.

‘Wil jij mij soms wijsmaken, dat jij je gaat ophangen?’ kwam er spottend en zorgeloos uit.

Zij wist immers, dat hij dit slechts zeide om haar schrik in te boezemen.

‘Dat - of misschien iets anders,’ zijn stem klonk vol en onduidelijk.

‘Laat ik je dan een goeden raad geven,’ zeide zij lachend, terwijl zij onderzoekend naar het kreupelbosch keek, of vandaar geen hulp kwam opdagen. ‘Neem een touw, dat een jonge os kan houden en zorg, dat er geen knoopen in zijn. Het is zoo akelig als

[p. 762]

iemand, die zich wil ophangen, in het leven blijft.’

‘Je hebt geen grein menschelijk gevoel - slang!’

Een doffe slag - hij gooide haar op den grond - een hartverscheurende gil. Nog hield hij niet op haar met een mes te stompen; hij vreesde, dat haar akelige lach zich nog zou doen klinken.

Maar er kwam geen geluid - geen geschreeuw, noch gelach.

Twee menschen kwamen uit het kreupelbosch geschoten, zoodat de takken kraakten.

Zij zagen het meisje op den gronden liggen. Beiden staarden hem aan. Nu herkende hij hen; het waren de onderwijzer en een der knechten uit de boerderij. Opeens werd alles hem duidelijk.

‘Breng mij naar den landheer,’ zeide hij, en wierp het mes met afschuw weg.

‘Nooit zal ik er echter berouw over kunnen gevoelen.’