De Hollandsche Lelie. Jaargang 20

[p. 417]

2 Januari 1907.
20^ste Jaargang.
N^o. 27.

Hoofdartikel
Feminisme.

Madame Curie. Madame Zola.

Reeds meer dan eenmaal heb ik gewezen op het hoofdgevaar van het feminisme, daarin schuilend, dat het van de uitzonderings-gevallen wil maken den regel. - Als regel genomen is een vrouw bestemd tot voortbrengen, tot al wat daarmede in verband staat, ligt haar werkkring niet in het openbaar leven, maar in den huiselijken kring, niet om daar de rol te spelen van keukenmeid-slavin van haar man, maar om er te zijn de opvoedster van haar kinderen, de geestelijke levensgezellin van haar echtgenoot, aan hem verbonden door de dubbele banden van lijfs- en zielsliefde, onmisbaar hem geworden om deze laatste de hoogste der twee, ook waar de jaren de eerste hebben doen afslijten of versterven. -

Het was Zola, die in zijn Fécondité zulk een vrouw meesterlijk schetste, op het oogenblik zelf, waarop de levende madame Zola zich in waarheid supérieur toonde, toen ze het zonder bitterheid verdroeg, dat hij dit boek schiep neven de andere, de maitresse, die haar man datgene vermocht te schenken wat hij tevergeefs zocht bij haar, de wettige echtgenoote: kinderen. -

Want het is de weduwe van den grooten Emile Zola, die ons de werkelijkheid toont van die ideaal-verhouding, die ideaal-liefde, door den schrijver van Travail geschilderd, toen hij zijn held liet beminnen op even gelijkelijk onbaatzuchtige wijze, door de wettige echtgenoote, de geestelijke vriendin en gehuwde-vrouw, en de verre-staande eenzame old-maid. -

Alleen, in de werkelijkheid is het geval omgekeerd, en daardoor tragischer. - Want, is in Travail de wettige echtgenoote óók de moeder der kinderen, de vriendin slechts een geestelijke ‘amie’ ondanks haar eigen stille liefde, in het geval Zola-zelf heeft de wettige echtgenoote al de bitterheid en smart moeten dragen van het onvruchtbaar-zijn, moeten lijden daarom, dat hij, die in zich voelde het verlangen naar het vaderschap, haar ontrouw werd om bij madame Rozerot die vervulling zijner wenschen te zoeken en te vinden. Hier dus moest zij, de wettige vrouw, zich tevreden-stellen met het geestelijke aandeel alleen in het leven, den arbeid, den strijd van haar man, terwijl de andere, de on-

[p. 418]

bekende, de door geen wetten of rechten beschermde, hem dat hoogste, dat onzegbare geluk vermocht te schenken: het kind, band die voortduurt tot over het graf, die den naam Zola zal doen voortleven anders nog dan in zijn romans, zijn hersenarbeid,... in zijn levende nakomeling-schap. -

Want zoo heeft zij, de nobele weduwe, het gewild. - Zij heeft, toen haar man leefde, vergeven, en begrepen; zonder schandaal te maken, of tranen te storten in het publiek over zijn handelwijze, heeft zij berust in de haar toebedeelde rol, geaccepteerd wat het lot haar liet: zijn geestelijke liefde, heeft erin toegestemd, dat hij zijn Fécondité schiép, als in de armen van haar, die het werk vermoedelijk ten deele heeft geïnspireerd, zeker althans door haar liefde er dat geniale cachet van echtheid, van zelfbeleefdheid op drukte. -

En, nu hij dood is, nu hij-zelf haar de zorg als het ware overliet voor die naam-looze kinderen, nu is zij het, die den nobelen moed heeft den naam, die hun zedelijk toekomt, voor de wet te eischen voor hen. Madame Zola-zelve vraagt voor de kinderen van madame Rozerot de wettiging, het recht zich voortaan te noemen: Zola. -

En madame Curie?

Misschien weten vele mijner lezeressen niet eenmaal wie zij is, deze ‘beroemdheid.’ En, als ze een weinig nadenken, dan kan dat feit-zelf reeds hun leeren, hoe ijdel, hoe vergankelijk hij is dat leege woord: roem.

- Voor enkele jaren, door de toekenning van den Nobel-prijs, drong plotseling de naam van madame Curie door tot over de grenzen van Frankrijk. Feministen in alle landen van Europa wezen gretig naar haar: Zie, zie, al wéér eene die wat kan, die wat beteekent, geen humbug, maar èchte, puik-puike waar. En daarbij zetten ze zoo'n hooge borst en zulke verwaande gezichten, als hadden ze zelf aandeel gehad in die wetenschappelijke uitvindingen van de groote scheikundige madame Curie, die haar, met haar man, professor Curie, waardig maakten tot het toekennen van den Nobel-prijs, om beider beteekenis voor de wetenschap. -

Welnu, dezen zomer maakte een ongeluk, een overrijden door een vrachtkar, een plotseling einde aan het leven van professor Curie, en in Parijs, waar op dit oogenblik en onder deze regeering de radicale pers tot mode-artikel heeft het feminisme, sprak het van-zelf, dat de courànten riepen om de benoeming zijner vrouw tot zijn opvolgster. - Hetgeen ook is geschied, zoodat madame Curie den vijfden November jl: plechtig haar intrede deed als zoodanig, voor een groot publiek, van geleerden, Parijsche mondaines, journalisten, feministen, enz. -

Triomf van het feminisme!?

Neen. Duizendmaal neen. Want madame Curie is juist een bevestiging van de onmacht der gewone, der durchschnitts-vrouw, omdat ze zelve is een uitzondering, een van die tweeslachtigheden, die de natuur ten allen tijde en in allerlei voortbrengselen schept, die afwijken van het normale, gezonde type, en als zoodanig zijn te beklagen.

Madame Curie - al heeft ze twee kinderen - is geen vrouw in den echten, waarachtigen zin, is een natuur-afwijking, niets anders. Zij-zelve bewijst dit, in de echtheid, de oprechtheid van haar opgaan in haar studie. - Bij haar niets van het jacht-maken naar effect, het reclame-geschreeuw harer feministische zusteren, artisten, schrijfsters, schilderessen - zonder haar genie. - Met schuwheid heeft ze, zoowel bij het leven van haar man als daarna, elke feministische poging ontvlucht, haar aan haar laboratorium en haar studies te onttrekken, om haar te bewierooken en tot een mode-stokpaardje te maken. - Toen de feministische Parijsche dames, bij haar benoeming tot professor, van de gelegenheid wilden profiteeren om, onder het motto háár een hulde te brengen, zichzelf voor de zooveelste maal in de hoogte te steken, heeft ze in een korten, zakelijken brief aan de Parijsche couranten verzocht haar met rust te laten. -

Want, madame Curie - juist daarin steekt haar uitzondering-zijn - is geleerde uit natuurbestemming, uit waarachtigen aanleg tot haar vak. - Bij toeval heeft de natuur haar nebenbei het lichaam van een vrouw gegeven, zoodat ze, op dezelfde wijze, bij toeval, een paar kinderen kreeg. Maar die hebben niets veranderd aan haar ingeboren behoefte tot studie. Met haar man, dien ze als studente leerde kennen, wiens engagement met haar is geweest een samen-studeeren, heeft ze die geestelijke vriendschap, van twee in hetzelfde vak uitmuntende geleerden, vóórtgezet in een samen werken en samen proeven doen, waarvan het eind-resultaat werd de uitvinding van het radium (Nobel-prijs). Na zijn dood zet ze haar geleerden-loopbaan alleen voort, met denzelfden, aan alle reclamejacht vreemden, onverflauwden ijver; geen - vrouw,

[p. 419]

geen moeder van twee jonge verweesde kinderen, maar een tweeslachtigheid, een apart wezen, naar wier geheel abnormalen toestand geen regels mogen gemaakt worden voor ‘het’ wezen ‘der’ vrouw. -

- Zoo ook werd haar benoeming en plechtige intrede, waarvan juist de feministen zich zulk een triomf hadden voorgesteld voor hun zaak, een jammerlijke teleurstelling voor deze bent, en niets anders. Want madame Curie dacht er niet aan - zooals zij gehoopt en verwacht hadden - van haar eerste optreden te maken een zelfverheerlijking, een reclamepleidooi voor ‘de’ vrouwenzaak. Zij verscheen niet voor haar gehoor, - zooals die Parijsche dametjes die, tot advocaat toegelaten, beroemdheden zijn van één dag, - met toga over het mode-kleed, en baret op 'n Parijsch-aanstellerige modepruik, neen haar gebrek aan vrouwelijke ijdelheid, haar geleerd-zijn-zonder geslacht, kenmerkte zich tot in haar uiterlijk; géén aanstellerige man-wijverij, maar ook geen vrouwelijke elegantie; een japon zonder gratie en zonder vertoon getrokken over haar magere lichaam, het haar achteloos opgemaakt, zoo stond ze voor haar verbaasde toehoorders, verbaasd omdat ze gerekend hadden op effectbejag, op woord-gespeel met herinneringen aan den afgestorvene, op phrasen-maken over het feminisme, en die, in plaats daarvan, niets anders zagen dan een geheel met haar wetenschap bezige, droge geleerde, die dadelijk begon te doceeren, zonder eenige inleiding, zonder eenige emotie-volle toespeling, alleen vervuld met haar vak, en alleen vragend dáárvoor de aandacht, niet voor zich-zelve. - Zooals een der Fransche bladen, die het meest hebben aangedrongen op haar benoeming, en het meest ijveren vóór het feminisme, haar beschrijft bij die plechtige gelegenheid: ‘Alles in haar is een zichzelve in de schaduw stellen, eenvoud, teruggetrokkenheid. Haar overvloedige haartooi is in een rol tegen haar hoofd gelegd, zoo klein mogelijk gemaakt. Op haar japon, haar lijf, haar sjaal, niets dat de oogen tot zich trekt, niets dat verraadt vrouwelijke elegantie... niets dan een zwarte gedaante, nietig, en als saamgeperst, die den indruk maakt van pijnlijke nederigheid. Maar het voorhoofd! Het mooie, trotsche, eigenzinnige voorhoofd. Weldra ziet men alleen naar dit voorhoofd. Hier staat geen vrouw; hier spreekt verstand, een gedachte. -’

In dit, het feminisme zoo zeer toegedane blad, getuigt juist deze beschrijving op schitterende wijze vóór mijn beweren, dat we hier te doen hebben met een uitzondering, en dientengevolge met een nederlaag van het feminisme veel méér dan met een overwinning. Want, stel daartegenover de geheele bent van reclame-makende schrijfsters, schilderessen, vrouwelijke advocaten, doctoren, woordvoersters voor dit en voor dat; bij allen reclame hoofddoel, vak bijzaak. Al te maal in hun vak groote middelmatigheden, geen genieën natuurlijk, maar zelfs niet eenmaal talenten of talentjes, juffers en mevrouwen, die volmaakt goed konden gemist worden als artiste of als doktores of als advocaat, en die als zoodanig ook zoo wat niets te doen hebben. Haar eenige beroemdheid bestaat daarin, dat ze schreeuwen en schetteren over het feminisme, en daardoor op zich zelf zoeken de aandacht te vestigen. -

Uitzonderingsgevallen beide, eenerzijds de geleerde, de beroemdheid, ‘het verstand’, mevrouw Curie, die, na den dood van haar man, zijne en hare twee zeer jonge kinderen als een van-zelf sprekend iets overgeeft aan de zorg van vreemden, van gehuurde hulp, of familieleden, om den geleerden-loopbaan van professor te kunnen volgen in de plaats van den afgestorvene; anderzijds de weduwe van die andere beroemdheid, van Emile Zola, vrouw in wie niet het ‘verstand’, maar het hart de eereplaats inneemt, die, na den dood van haar echtgenoot, zijn nagedachtenis eert, niet door geestelijk zijn voetspoor te volgen als een madame Curie het doet, maar door zijn kinderen, die niet eenmaal de hare zijn, tot zich te nemen, den naam te geven die hun toekomt, te maken den vader waardig. -

- Daartusschen-in ligt de groote meerderheid der Durchschnitts-vrouwen, van al diegenen, die het nimmer zullen brengen tot de edele vergevingsgezindheid, de hooge levensopvatting eener madame Zola, veel minder echter nog tot de beroemdheid eener madame Curie. -

Tot het eerste behoort een hart vol liefde, tot het laatste een hoofd met buitengewone hersenen. -

Zij, die de eerste tot haar ideaal nemen, zullen misschien nimmer gesteld worden voor háár smartelijken proef, zullen in de meeste gevallen het bescheiden maar gelukkige lot deelachtig worden der gewaardeerde, en in haar opgroeiende zonen en dochteren zichzelve en haar toewijding beloond-ziende echtgenoote en moeder. Zij daarentegen, aan wie de laatste het benijdbaar voorbeeld toeschijnt

[p. 420]

om na te streven, zullen - juist omdat zij gewone vrouwen en geen tweeslachtigheden, abnormaliteiten van de natuur zijn - hoogstwaarschijnlijk jammerlijk mislukken in die gekozen richting, worden tot caricaturen van haar geslacht, zoowel als van haar zoogenaamde ‘wetenschap’ of ‘kunst’.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.