De Hollandsche Lelie. Jaargang 20

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

Adé. - Zooals gij ziet, heb ik alles geplaatst, en gauw ook. Het deed mij zoo innig leed, te lezen van Uw weinig vooruitgaan, ofschoon het slot van Uw brief in dat opzicht een weinig hoopvoller klonk. - Ik schrijf U voornamelijk om U te zeggen, dat gij toch m.i. verkeerd doet met zoo troosteloos te spreken over een voortbestaan na den dood. Waar we zoo weinig - ik mag wel zeggen niets - weten van al de raadselen rondom ons, vind ik de mogelijkheid van een voortbestaan, al weet ik niet hoe het zijn zal, geenzins uitgesloten. Ja, vooral het spiritisme geeft mij zelfs in dat opzicht een bepaalde hóóp - Het wil er bij mij niet in, dat alles wat op dit gebied is gezien en bijgewoond en wetenschappelijk onderzocht door geloofwaardige menschen, heel de wereld door, zou berusten op zinsbedrog of op leugen. - Met mijn overleden vader placht ik veel over die dingen te spreken, en ik denk zoo gaarne terug aan zijn opvatting van het sterven-moeten: ‘Als ik dood ben, zal ik slechts een station verder zijn op de groote reis naar de eeuwigheid dan gij hier op aarde.’ - Zou het inderdaad niet zóó kunnen zijn, geen hemel of hel dadelijk maar, doch een voortreizen moeten óók aan gene zijde des grafs van station tot station.

Ja, die aangehaalde woorden uit ‘Ships that pass in the night,’ dat ik inderdaad ken en mooi vind, troffen ook mij door de groote waarheid ervan. - Vooral ook die eerste woorden zijn zoo juist: Every-one is lonely, but every one does not know it... but now and again the knowledge comes like a revelation, and we realise that we stand practically alone... Ach, ik geloof, dat die openbaring tot de meerderheid nóóit komt. Hoe gedachtenloos, hoe jammerlijk laag hij den grond leeft het meerendeel van het menschdom voort! - Maar tot hen die indenken, komt zij inderdaad, en zij stemt hopeloos-droevig soms! Ik geloof, dat het dáárdoor ook zoo moeilijk wordt, te strijden tegen een weemoed die je neerdrukken kan te midden van het grootste persoonlijk geluk, dáárdoor dat het besef je niet loslaat van de nutteloosheid, de troosteloosheid, de vergankelijkheid van alles rondom, alle vreugde en alle leed, alles, alles... Maar breng zulke gedachten onder woorden, dan voel je dadelijk het eenzame van je eigen ziel, die dat wat ze zóó voelt, zoo heel-intiem, niet uiten kan, aan niemand. -

Ja, die dichterlijke ontboezeming van Coppée over Montreux is wèl waar, ofschoon ik-voor-mij nog nooit zoo licht, zoo dicht mij bij den hemel heb gevoeld als aan de Riviera. - Juist over Monte-Carlo's rotsen, waar de menschenwereld beneden, zichzelf aanstelt in haar grootste verdorvenheid en praalzucht en botte eentonigheid van geld- en zinnelijkheidsbegeerte, juist daar zweeft een wonderbaar licht, zooals ik het nergens op aarde gezien heb, een licht, dat als 'n ingang lijkt naar betere gewesten. - Zeker, óók als de zon schijnt over 't Lac-Léman, en als ginds Caux en Glion zich baden in licht-glansen, die hangen over de dichte bosschen rondom, dan ook voel je zoo recht het wonderbaarbemoedigende eener ‘Gottbegnadete’ natuur, dan denk je met een soort angst terug aan ons kil, nevelig landje met zijn eeuwig-durende, alles-verhullende misten, en het lijkt je zoo natuurlijk, dat zij, die daar wonen, zoo dikwijls, dat gedrukte, dat zware in hun karakter hebben overgenomen van het klimaat waarin zij leven.

Wel neen, de trional-vergiftiging ben ik nu gelukkig heelemaal te boven. Geheimrat Burkart die mij in Bonn behandelde, zeide mij wel, dat ik misschien zeer lang aan de gevolgen zou moeten lijden, omdat deze soort van vergiftiging in zijn nasleep weinig bekend is, daar in bijna alle geconstateerde gevallen de lijders zijn gestorven, maar gelukkig kwam mijn gestel, toen het levensgevaar eenmaal voorbij was, daarna de zaak-zelf, in die vijf maanden tijds, volkomen te boven.

[p. 334]

Voor zoover ik mij kan herinneren, heb ik nooit strafport betaald voor een Uwer brieven, zoodat in dit geval excuses onnoodig zijn. Mocht dit wel het geval zijn geweest, dan geeft Uw opheldering voldoende de oplossing aan over het te weinig frankeeren. -

Hartelijk gegroet. -

M.E. - Juist had ik Uw stukje: Herfst-stemming geplaatst, toen ik Uw langen brief ontving. - Ik hoop dat U het goedkeurt, wanneer ik, tot voorbeeld van anderen, Uw opheldering over Uw lang stilzwijgen hier overneem in Uw eigen woorden:

Hoe gaat het echter? Echtgenoote, moeder, meesteres, dat zijn er drie posten waar te nemen, die niet gemakkelijk zijn en heel wat liefde, zorg en tact en - laat ik niet vergeten - heel wat ontwikkeling van verstand en overleg vereischen om die drie verschillende functiën naar behooren, d.w.z. volgens plicht en geweten te vervullen. Voegt U er nog eene wereld van geduld aan toe en - bij al deze gegevens, bij deze hooge eischen is en blijft het mij steeds een raadsel, hoe er zoovele vrouwen zijn, die het huwelijksleven zoo banaal opvatten, haar moederzijn zoo ergerlijk-gemakkelijk, en haar meesteresseschap zoo kleingeestig-bekrompen.

Het doet mij altijd zooveel genoegen, wanneer echtgenooten en moeders zelven getuigen in dit opzicht. - Er zijn er honderden gelukkig, die in hun eigen leven bewijzen van Uw meening te zijn, maar het is goed dat ze heden ten dage getuigen, ter waarschuwing van anderen, nog aan den ingang van het vrouwenbestaan staanden. - Zij, die niet anders willen, kan men niet helpen, niet tot andere gedachten brengen, verdienen, al naar gelang hun omstandigheden en hun gedrag, spot of medelijden. Maar er is zulk een breede categorie van jonge moeders en jonge meisjes, die dwaalt te goeder trouw, die niet ziet het veel-omvattende, het waarachtig-mooie van het moeder-schap En die kunnen wèl geholpen, wèl den weg gewezen worden; háár oogen openen is zulk een waarachtig nóódig en nuttig iets, in het belang van het gezins-leven, en bovenal van de toekomst, van het kind dat straks man wordt, of echtgenoote en moeder op hare beurt. -

Ja, arts is een prachtig vak, en, op de wijze waarop U er over schrijft opgevat, heb ik er dikwijls over nagedacht, dat het zoo eigenlijk alléén mocht worden uitgeoefend. - Helaas, de werkelijkheid brengt ook in dat opzicht zoo enorm veel ontgoocheling en dikwijls ergernis aan de patienten, die zien hoe de doktoren op een werkelijk onverantwoordelijke wijze heenloopen over hun naaste plichten, onderzoekingen verwaarloozen, zich afmaken van niet-‘interessante’ gevallen (en dat zijn natuurlijk de meesten), en eigenlijk allèén om het geld, om zoo en zooveel visites per dag te maken, hun baantje afjakkeren. Wel geloof ik, dat dit alles veel erger is in de groote steden, dan in kleinere en op het platte land, en dat men meer kans heeft een wezenlijk conscientieus arts te vinden onder de provincie-dokters, dan onder de zoogenaamde beroemdheden in de groote steden. -

Lieve mevrouw, wat een héérlijk verhaal van de dierenliefde Uwer kinderen. Ik zeg héérlijk, omdat ik geloof dat niets beter opvoedmiddel is voor kinderen, dan hen dierenliefde in te prenten. Hoeveel méér brengt dat niet mee: mededeelzaamheid, zorg voor anderen dan voor zich zelf, liefde, geduld, nadenken, wat niet al! Een kind dat in zijn jeugd veel liefde toont aan dieren, zal naderhand geen gedachtenloos of egoïst mensch worden. En omgekeerd, leert de studie van groote misdaden (der neue Pitaval o.a ) dat de meest verstokte moordenaars, giftmengers en in een woord de meest laagstaande soorten van misdadigers bijna zonder uitzondering begonnen zijn als... dierenplagers. -

Ik kan best begrijpen, dat U met zulk een gezin, (en terwijl er aan andere dieren reeds zooveel liefde wordt besteed ook nog, geen gelegenheid hebt tot het houden van een hond - die inderdaad - dat weet ik uit ervaring - heel wat liefde, zorg en overleg voor zich-alleen eischt, als men hem wáàrlijk liefheeft. En daarom hoop ik ook, dat U nooit een hond zult aanschaffen vóór U zeker zijt dat U hem kunt behouden. Want ik vind het zoo vreeselijk, als zoo'n arm dier bij een meester gewoon is geraakt en zich aan hem heeft gehecht, hem op een goeden dag als lastpost de deur te zien uitzetten, naar hem geheel vreemden verhuizen, waar hij het misschien materieel veel minder goed heeft, en in elk geval zijn vorigen meester mist, aan wien hij zich toch heeft gehecht. Dat dit laatste geen sentimenteel beweren van mij is, bewijzen duizenden verhalen waarvan ik hier slechts één meedeel:

Een zeer rijk en zeer-veel-van-honden houdende meneer uit Amsterdam vertelde mij, hoe hij een hondje, dat hem om zijn mooiheid beviel, had gekocht van een dood-armen schoenmaker. Niettegenstaande de liefde die hij het beestje bewees, en het lekkere rijkelijke voedsel dat het van hem ontving, liep het tot twee malen toe naar zijn vorigen baas terug. -

Een van de dingen waaraan ik mij dan ook steeds erger, is de onverschilligheid waarmede de menschen hun honden, zoodra zij hun om de een of andere reden niet meer bevallen, wegdoen. - Nooit wordt er gevraagd hoe zoo'n arm dier-zelf het vindt, maar alleen wat het gemakkelijkst is voor eigen-ik. Heeft men dan aan dieren die men koopt en tot zich neemt niet óók een verantwoording? M.i. zeer zeker. Ik moet dan ook altijd lachen, maar mij gelijktijdig ergeren, wanneer mij de vraag wordt gedaan bij verhuizingen of veranderingen in mijn leven: ‘Gaan Uw honden ook mee?’ of ‘Hebt U Uw zelfde honden nog?’, of zoo iets. Alsof het mijn vriendin of mij zou kunnen mogelijk zijn de arme dieren weg te doen uit gemakzucht. Toen we dit jaar in Interlaken terugkwamen, werd die vraag ons ook gedurig gedaan: Of het nog dezelfde honden waren van het vorige jaar. Zoo zijn de menschen er aan gewoon, dat honden uit mode-zucht worden afgeschaft en geruild voor nieuwe. - Slechts eens hebben we in haar eigen belang, omdat zij als wijfje bij onze andere honden niet kon blijven, eene weggedaan bij iemand, die wij van zeer nabij kennen, en waar ze méér wordt vertroeteld en op de handen gedragen dan bij ons. En toch is zelfs dat hondje ons nog altijd zóó trouw, dat ze ons overal in huis naloopt als wij daar komen, en toen we nog in dezelfde stad woonden (den Haag) meer dan eenmaal wegliep naar ons huis.

Wat U schrijft van het kind dat veearts wil worden omdat het zegt: ‘eigenlijk veel meer van dieren dan van menschen te houden’, trof mij inderdaad, zooals U terecht veronderstelde. - Want, eerlijk gezegd, kan ik mij dat gevoel zeer best voorstellen. Menschen hebben zooveel ondeugden die dieren niet hebben, en hoe meer men de dieren gadeslaat, hoe meer men ziet, dat zij intellectueel veel hooger staan dan de menschen gelieven toe te geven, terwijl zij bovendien zich kenmerken door een trouw en een toewijding (aan hun jongen) waaraan de meeste menschen een beschamend voorbeeld kunnen nemen. -

Onze ‘Kaatje’ praat precies wat zij-zelve wil. ‘Dag vrouw’ ‘Anna’ (wij beiden, mijn vriendin en ik hebben denzelfden voornaam) - ‘Dag Kaatje, Dag Bennie, Dag Fritz - Stoute en zoete Bennie, en stoute en zoete Frits: Kom dan - Ja. - Al die verschillende dingen zegt ze heel dikwijls, maar nooit op commando, alleen als 't haar-zelve invalt. En nóóit als er vreemden bij zijn. Dan gaat ze als een verlegen kindje stil-zitten, en geeft geen enkel geluid. - Ook is ze bijzonder ver in het nadoen van geluiden, blaffen, hoesten, huilen, lachen, fluiten. - ‘Marie’ schijnt ze niet te kunnen zeggen. Eens, toen we héél hard riepen om Marie, deed ze ons duidelijk na: Ma-ie, maar alle pogingen haar dat te doen herhalen, bleven tot hiertoe volkomen vruchteloos. Trouwens is ze behoorlijk koppig op al zulke punten, en de gewone methoden om het spreken-leeren te bespoedigen, van in den donker-zetten, een doek over de kooi werpen, etc., etc., vinden we zoo wreed. Ze moet zich maar amuseeren met zon en licht en afleiding, zooveel ze kan, dat is onze leus ten haren opzichte, waarbij zij zelve zich best bevindt, want ze is tweemaal zoo dik als toen we haar kochten, en een en al leven en vroolijkheid. -

Neen ‘onze’, Marie is niet friesch voor zoover ik weet, maar ik-zelve ben geen friezin, en heb dus in geen geval het daar geleerd. - Ik heb het mij aangewend zoo van haar te spreken, omdat zij zoo geheel en al bij ons behoort, en is samengeweven met ons leventje, niet als een dienst-

[p. 335]

bode, maar als een huisgenoote. - Wat U zelve schrijft van de trouwe dienstbode uit Uw kinderdagen, wil ik hier letterlijk overnemen, opdat de moderne dames eens uit de werkelijkheid zien, hoe het vroeger was, en nog kon zijn indien er in de gezinnen iets anders heerschte dan reglementen en rechten, namelijk... onderling plichtbesef en waardeering en liefde:

‘Ik heb gesnikt, Freule Lohman, toen ik met mijne moeder bij haar doodbed stond, zóó ontroerde het mij, toen ik die goede, trouwe, werkzame handen daar zoo roerloos uitgestrekt zag. De handen ledig van haar, die ons als kind niet met rust liet, als ze ons met ledige handen zag. Ik heb haar altijd, altijd bezig gezien, en nog heb ik in mijne huishouding herinneringen aan hare welbestede snipperuurtjes Bij al mijne zusters en mijne moeder leeft zij in gedachten voort als eene huisgenoote met een trouw, eerlijk hart, dat wij allen oprecht liefhadden. Zij was een zeldzaam bestaan, en even goed heeft zij onze kinderharten gevormd ten goede als onze ouders’

Ziet U, lieve mevrouw, hier hebben we nu weer een voorbeeld van de ware nuttigheid, die zich niet openbaart in aanstellerigheid, maar in het plichtgetrouw-zijn. Is het met heerlijk voor de nagedachtenis van elke vrouw, wanneer men naderhand van haar dat getuigenis leest: Zij heeft onze kinderharten evenzeer ten goede gevormd als onze ouders. -

Ten slotte heb ik U hartelijk te danken voor Uw vriendelijken en langen brief, want, zooals U 't gelezen hebt, in de door U aangehaalde woorden van mij, zoo is het: niets is voor mij prettiger dan zulk een band met mijn lezers, waardoor ik mijnerzijds ook hen leer kennen, zooals zij mij.

G. - Dat was zulk een heerlijk opgewekte brief, dien ik van U kreeg, een genot hem te ontvangen na al die droevige uit een vroegeren tijd! En wat heeft dat kleine nakomertje U reeds een zegen gebracht op allerlei wijzen! Nu, U behoeft zich waarlijk niet te verontschuldigen, dat U zooveel van Uw brief hebt gevuld met hem, want ik vind het nog al natuurlijk, dat U vervuld zijt van zoo'n groot geluk, en trotsch op Uw pracht-jongen. - Ik zou U een onnatuurlijke moeder vinden als U dat niet waart, en in het genre van Johanna Steketee's Mimosa zat te suffen op ‘de voor de maatschappij verloren weken van het kraamvrouw-schap’ of dergelijken nonsens. -

Ja, het klimaat bij ons is het groote bezwaar voor zoovelen. - Ik moest lachen om Uw schertsende vraag, of ik hier soms een baantje weet voor Uw echtgenoot, want ik geloof dat het nergens zoo moeilijk is voor een niet-Zwitser om er in te komen, als in dit rijkgezegende landje, waarin het Zwitser-zijn bij eenigen goeden wil en vlijt (en die hebben bijna allen) meebrengt, kan men wel zeggen, welvaart en een zorgeloos bestaan, zooveel geld en voorspoed brengen de toeristen mede Maar dientengevolge houden ze ook in zaken al wat vreemdeling is angstvallig op 'n afstand, in het concurreeren met hen, en houden er in den regelrechten zin des woords een familie-regeering op na. Aardige staaltjes zou ik U daarvan kunnen vertellen uit Interlaken, waar ik in die drie zomers heel wat heb leeren kennen en heb gadegeslagen. -

Ik heb een Uwer stukjes - het eerste dat gij mij gezonden hebt - reeds eenige weken achtereen opgegeven voor de Lelie, maar elken keer is het ten slotte weer terzijde gelegd door den zetter, wegens plaatsgebrek. - Misschien komt het er dezen keer wel in. - Dat laat zich niet altijd vooruit bepalen, omdat ingezonden stukken wel eens op het laatste oogenblik een verandering brengen in den inhoud, maar ik belóóf U dat gij niet in het vergeetboek raakt. Mijn vriendelijke groeten aan U beiden en aan Uw jongens. -

Regina. - Ja, dat ‘geloof’ de beste steun is die ons helpt zulke levensmoeilijkheden te dragen, geloof ik gáárne. - M. i is dit juist de grootste zegening van geloof. - Ik kan me ook best begrijpen, dat U zoo'n groote behoefte hebt Uw geluk en Uw overtuiging aan anderen mee te deelen, want dat is het kenmerk van elk waarachtig positief gelooven, dat men - wat zeer natuurlijk is - een ander even gelukkig zou willen zien als zich zelf. - Dat U in dit opzicht ‘weinig goeds hebt gezien van preeken’ begrijp ik zeer goed.- Het bewustzijn dat de predikant daar voor U staat op zijn Zondags, en zoo mooi redeneert omdat het zijn baantje nu eenmaal is, komt er helaas zoo storend tusschen, als men onder wordt en meer nadenkt, en ziet hoe de heeren er dikwijls op losleven in hun dagelijksch leven. - Toen ik jonger was, heeft menige preek mij wel eens in het hart gegrepen, en er zijn nog wel herinneringen uit, die mij steeds zijn bijgebleven als behartenswaardig. - Overigens geloof ik, dat een moderne preek in dat opzicht altijd veel onbevredigder laat dan een orthodoxe (of het een R.K. of een orthodox-protestantsche is, doet er niet toe), omdat een orthodoxe preek berust op een positief iets, namelijk op den inhoud van den bijbel, terwijl een moderne preek altijd neerkomt op vage aansporingen tot goed en braaf handelen, dus geheel en al afhangt van de meerdere of mindere toevallige begaafdheid van den spreker - Als gij dan weet of verneemt, dat hij bij al zijn mooie woorden zelf maar een heel middelmatig soort man is in handel en wandel, dan kunt gij geen grooten indruk behouden van zijn preek. - Van daar ook dat ik theosofie,- hoezeer ze mij-zelf koud laat - toch een veel aannemelijker richtsnoer vind dan het vage modernisme. - Want ook in de theosofie berust het geloof op een bepaalde leer, terwijl het modernisme niets is dan wat elken dominee of professor afzonderlijk ervan gelieft te maken. -

- Voor Uw vriendelijke woorden aan mij-persoonlijk ben ik U van harte dankbaar, ook voor Uw goede meening omtrent mijn durven strijden voor het moederschap, al ben ik-zelve ongetrouwd. Neen tot kinderen-aannemen zou ik - afgescheiden van de finantieele bezwaren - toch nooit den moed vinden. - Mijn eigene, van den man dien ik liefhad, zou ik kunnen groot brengen zonder terugdeinzen voor wat ook, dat weet ik - maar die van een ander, dáártoe mis ik den moed. - Ik geloof, dat het juist het sterke der waarachtige moederliefde is, die de vrouw in staat stelt de van een geliefden man ontvangen kinderen op te voeden en groot te brengen, ondanks alle teleurstellingen, zorgen, moeiten, nooden. - Maar zoo er misschien zijn, die zulk een liefde in zich voelen ook voor het hun vreemde kind, daartoe behoor ik niet, vooral niet omdat kinderen zoo spoedig groot worden. Een klein kind zou ik nog wel lief kunnen hebben, ook al was het niet mijn eigen vleesch en bloed, want een klein kind heeft zelden of nooit terugstootende eigenschappen en leelijke zielsgebreken. - Maar als ik om me heen zie zoo menig opgroeienden jongen of grootwordend meisje, met allerlei hinderlijke of zelfs weerzinwekkende neigingen, dan dank ik den hemel, dat ik niet de vrijwillige mama behoef te zijn van dezulken. -

Uw tweeden brief ontving ik intusschen, en geloof in Uw geest te handelen, door hem niet uitvoerig te beantwoorden van wege den vertrouwelijken inhoud. - De verandering waarvan U spreekt, lijkt óók mij voor zulk een jong ding hard en moeilijk, maar het hangt toch ook veel af van het karakter. Ik zou het op dien zelfden leeftijd heerlijk hebben gevonden, maar in mij zat nu eenmaal van jongs af een gróót verlangen om de wereld te zien. - Het ingeslotene zend ik U terug. - Het lijkt mij voor U een moeilijke questie, maar, lieve mevrouw, wat redeneert U daarover voorbeeldig! Ik heb juist op dit punt zulke andere toestanden en handelingen bijgewoond!

Mevr. O. - H. te L. - Ik ontving Uw present-ex. en later Uw briefje in goede orde, had U eigenlijk particulier willen antwoorden, maar de tijd ontbreekt me, en, daar U toch abonnée zijt, doe ik 't nu maar langs dezen weg. - Ja, ik zit hier evenzeer als in Holland onder mijn reissouvenirs, want we hebben hier ons eigen huishoudentje. - En ik verzeker U, dat er geen plekje aan de muren of op mijn schrijftafel ledig is. Overal kijken me photo's aan van reizen, of van vrienden en kennissen. - Overigens heb ik niet de behoefte aan een eigen-kamer, die U doet verlangen naar Uw huis. Ik ben een trekvogel, die eigenlijk overal in elke kamer thuis ben, als ik mijn photo's maar om me heen heb, en, ware 't niet voor mijn vriendin, dan zat ik-voor-mij gemakshalve maar overal op gemeubileerde

[p. 336]

kamers, wèl te verstaan mèt Marie; die hoort nu eenmaal bij ons. -

Vriendelijk dank voor Uw schrijven, en voor Uw latere moeite om op die vragenbus te antwoorden. -

Mevrouw A.K.D. te Soerabaija. - Ik was blij toch eindelijk weer een iets van U te hooren Uw bijdrage is reeds naar de drukkerij. - Nu, in Indie hebt gij wel alle gelegenheid tot het liefhebberen in dieren. - Ik heb het indertijd gebracht tot hertjes, papegaaien, honden, vogels, zelfs een jong tijgertje, dat met de zuigflesch werd gevoed evenals het hertje. - Toen het voor die behandeling te groot werd, moest het naar Holland, want werd het gevaarlijk. En helaas overleed het onderweg. Mijn grootste vreugde - ik was toen nog maar een jong ding - bestond in den angst van een onzer bezoekers voor hem Die goede man wilde maar niet gelooven, dat het diertje nog geen tanden had, en niet kon bijten. Een tijger was voor hem een tijger, en dus gevaarlijk! Het hertje liep mij overal na, maar overleed terwijl ik uit de stad was - Aan apen heb ik slechts een korten tijd gedaan. Gij zult U wel herinneren hoe ik dikwijls in de Lelie vertelde, dat een aapje, waaraan ik enkel goedheid en liefde had bewezen door het op te passen toen het uit een boom viel en zich blesseerde, uit jaloezie een vogeltje van mij verscheurde. Dien vreeselijken aanblik, dat arme verscheurde diertje, en die boosaardige, van vreugde grijnzende aap er neven, hebben me voor altijd een afkeer van het apenras doen opvatten, dat m.i. niet voor niets te véél lijkt op het menschenras. -

Neen, vogels zijn niet ‘dom’. - Ik zou U wonderen kunnen vertellen van onzen vroegeren papagaai thuis.

Maar wat zegt ge wel van den kraai, waarvan een mijner correspondenten (M. E zie herboven) vertelt:

Toen kreeg A. longontsteking, en de kraai miste zijn kleinen meester. Toen hij weer beterend was, vroeg hij zoo lief of hij zijne kraai even mocht zien. Ik haalde het dier en och! wat was hij blij, en of het dier hem ook herkende, toen hij riep! 't Was aardig! En sedert, Freule Lohman, stond het beest elken morgen (hij kon van uit den tuin in de gang komen) aan de trap te schreeuwen, of hij zeggen wilde: daar moet ik zijn om bij mijn meester te komen Hij moest n.b. nog onder een tochtgordijn door om bij de trap te komen. En elken dag ging hij rouw mee naar boven, waar ik een laken over het bed spreidde, zoodat A. een kwartier het dier bij zich kon houden

Ik vind dat zoo'n dier het wint in verstand van menig sufferig, altijd maar in denzelfden plooi voortsukkelend kind. - En ik geloof dat bijna elk dier intelligent is als men maar de moeite doet het te leeren kennen. -

Ja, dat vind ik ook, dat in Indië de vogels - zoo mooi van kleuren - niet halen bij die van Europa, omdat ze niet zingen. -

Ik moest lachen om Uw uitval over ‘school’ waarin veel waars is, wat het onbegrepen blijven van kinderzielen betreft. Mijn ‘juffrouwen’ gedenk ik toch wel met een soort dankbaarheid Ik kan zeggen dat ik wèl van haar heb geleerd, en ook dat ze zich eerlijk véél moeite gaven voor ons. - Maar ook thuis blijft een kinderzieltje zoo dikwijls onbegrepen. - Op dat punt hebt gij blijkbaar - dat heb ik U al meer gezegd - een bijzonder gelukkig intérieur gehad, wel iets om Uw heele leven dankbaar voor te zijn. - Ik denk altijd, dat de herinnering aan een gelukkige, zonnige jeugd, en aan de liefdevolle leiding van verstandige ouders, een steun is voor 't heele latere leven, dat daardoor wordt gevormd voor al wat komt. - 't Reizen met mijn vader - mijn moeder was daartoe te zwak - behoort ook voor mij tot mijn liefste herinneringen; daarin kan ik U zoo recht navoelen. Maar Uw reizen was dat van een leuk gezin, ouders en dochters; het mijne was het samenzijn van twee vrienden; hoe jong ik toen ook nog was, ik was door de omstandigheden zijn kameraad geworden. Dat was ernstiger dan Uw reizen, maar toch óók heerlijk om aan terug te denken - Hartelijke groeten. -

Nevermind. - Een boekbeschouwing over Blicher Clausen's Sonja kan ik als zij goed is, wel gebruiken. - Zendt haar maar. - Ja, ik kan best begrijpen, dat gij in dubio zit met die zaak. Ik vind er ook wel véél voor te blijven in A., om de finantieele zijde namelijk. - Het andere lijkt me finantieel haast niet te doen, en, als U altijd uit moet voor dat diner, ook vreeselijk ongezellig. - Ik hoop dat U onze kaart hebt ontvangen met de photo. - Nogmaals hartelijk dank. -

Zuster A. - Het is niet doenlijk nu nog eens achteraf Uw eersten brief te plaatsen, omdat niemand meer zou weten waarop die terugslaat. Tot recht begrip van de zaak, zou ik dan mijn noot, die tamelijk lang was, óók nog eens moeten afdrukken, en daartoe is in de eerste plaats geen ruimte, en in de tweede geen reden, want het zou voor het geduld der lezers niet zeer aangenaam zijn. - Ik heb U nu reeds eenmaal uitgelegd, dat en hoe ik erover denk, en als gij mij niet gelooven wilt, kan mij dit alleen spijten, maar verder kan ik niets anders doen, dan nog eens herhalen, dat niemand Uw stand ‘aanviel’, ook ik-niet, zoodat Uw verdediging geheel en al overbodig wordt.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.