De Hollandsche Lelie. Jaargang 20

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

Excelsior. - Uw vraag luidt:

Freule Lohman, U hebt eens in de Lelie gezegd, dat U de opvatting van Kainz in de rol Cyrano de Bergerac beter vond dan die van Coquelin, weemoediger, volgens U. Maar mag ik U daar een vraag over doen? Vooraan in 't boek slaat:

‘C'est à l'âme de Cyrano, queje voulais dédier ce poème. Mais puis qu'elle a passé en vous, Coquelin, eest à vous que je le dédie.’

Edmond Rostand heeft Coquelin de rol zien spelen, en we mogen veronderstellen dat hij die met den acteur heeft behandeld; dit en, de woorden die ik aanhaalde, wijzen er toch op, dat Coquelin de opvatting van den schrijver goed heeft vertolkt? Zou Rostand dan een ‘weemoediger’ opvatting hebben daarvan? En is een rol niet goed vertolkt als die aan de opvatting van den schrijver beantwoordt?

Naar aanleiding van die vraag heb ik voor U opgezocht, wat ik in het Ochtendblad van 23 Mei jl: in De Telegraaf schreef, in mijn critiek naar aanleiding van het optreden van Coquelin, in de rol van Cyrano. Ik laat het ter verduidelijking voor U letterlijk volgen:

‘C'est à l'âme de Cyrano, que je voulais dédier ce poème,
Mais puisqu'elle a passé en vous Coquelin, c'est à vous, que je le dédie.’

Aldus getuigt Edmond Rostand-zelf, dat Coquelin de ziel van Cyrano heeft gemaakt tot zijn eigene in zijn spel. Er is dus geen twijfel aan, dat de opvatting van Coquelin de ware, de juiste moet zijn! Toch herinner ik mij, hoe mijn eerste kennismaking met zijn Cyrano-vertolking, in de ‘Porte Saint-Martin’, in Parijs, mij niet zóó bevredigde, als ik had verwacht; omdat ik onder den invloed verkeerde van hetgeen ik gezien had van Kainz, in Berlijn toen nog. De Duitsche vertaling, met Kainz in de hoofdrol, is mijn eerste bezoek bij Cyrano geweest. Misschien komt het ook wel een beetje dáárvan, omdat ik toen inééns dat stuk zoo héél lief kreeg, dat ik aan die eerste Duitsche kennismaking altijd met een zekere vóórliefde terug denk. Kainz -, het Duitsch en het karakter van den Duitscher leenen zich daartoe ook, - legde iets ideaals, iets schwärmerisch, iets weeks en overgevoeligs in zijn Cyrano, waardoor je zijn leelijken neus niet meer zag, hem zelfs geen oogenblik leelijk kon vinden. Bij hem trad veel minder sterk dan bij Coquelin het overmoedige en geestige op den voorgrond; den Gascogner zóó spelen, als Coquelin dat vermag, dáárvoor moet je een Franschman zijn! Dat kan zelfs 'n Kainz hem niet nadoen! En dan zijn onvergelijkelijk zeggen van die vloeiende, die zangerige verzen, in dat welluidend Fransch!

Ik herinner me, hoe ik dien eersten keer in Parijs dikwijls heb geluisterd met gesloten oogen, omdat het zien me stoorde, omdat het was als muziek. - Je moogt dan vinden, bij critische beschouwingen, dat Rostand het àl te gemakkelijk kan: dichten, dat hij daardoor wel eens wat héél lang wordt, en wat véél aan elkaar rijmt, je kunt toch niet anders dan hem liefhebben, om de schoonheid van het geheel, om den gevoelvollen eenvoud van regels als:

‘...... ma mère

Ne m'a pas trouvé beau. Je n'ai pas eu de soeur.
Plus tard, j'ai redouté l'amante à l'oeil moqueur.
Je vous dois d'avoir eu tout au moins une amie
Grâce à vous une robe a passé dans ma vie’.

Dat te hooren zeggen met zachte teerheid door dienzelfden Coquelin, van wien ge het bekende:

‘Ce sont les cadets de Gascogne’

eenige oogenblikken vroeger met zooveel bravoure hebt hooren voordragen, die in het derde bedrijf met zoo gloeiende, weemoedige aandoening zijn liefde zegt aan Roxane, op het balcon, om in het volgend oogenblik de kracht te vinden tot den overgang van lichten scherts, als hij de Guiche op een afstand moet houden, - zie dat is een van die kunstgenietingen, die je nooit moede wordt, die je overal opnieuw opzoekt, zoo dikwijls je de gelegenheid hebt Coquelin opnieuw te hooren, in Rostand's meesterwerk.

Gij ziet uit het bovenstaande, dat ik natuurlijk berust bij de uitspraak van den in dezen alléén tot een eind-oordeel bevoegden Rostand.

Ik geloof niet, dat de bewuste dame, die gij kent, dezelfde is tot wien ik de correspondentie richtte, omdat deze blijkens haar schrijven reeds langeren tijd tot de abonneés behoort, terwijl de Uwe nog eerst sinds kort abonnee zon zijn geworden. - Misschien wilt gij haar een nommer zenden van die bewuste correspondentie aan F.L.S., waaruit zij dan zou zien, dat gij haar goed hebt ingelicht? - Wat gij mij van die boeken schrijft, deed mij natuurlijk veel plezier, en ‘vragen’ er over wil ik steeds graag beantwoorden. - De bewuste ‘brieven’ heb ik nog niet gelezen Principieel haat ik de uitgaven van dergelijke intieme uitingen, die bijna altijd het uitvloeisel zijn van uitgevers-speculaties. Hebzuchtige bloedverwanten en vrienden laten zich dan vinden tot het afstaan van in vertrouwen ontvangen epistels, volstrekt, niet bestemd voor het groote publiek. Op die manier moet dat een verkeerden indruk krijgen van de(n) schrijver ervan.

Wat nu ten slotte die zoo ernstige vraag aan het einde van Uw brief betreft, ik geloof wel dat ik daarop Ja durf antwoorden - maar méér dan ‘gelooven’ kan zoo iets niet zijn. - Ik ben opzettelijk een beetje zakelijk gebleven in mijn antwoorden, omdat gij zelf vrees koestert U te verraden. -

Eugenie. - Ik heb alles in goede orde ontvangen.

[p. 288]

Noord. - Gij ziet dat Uw laatste schrijven het mijne heeft gekruist. - Ik was U juist vóór geweest. - De plaatsing is reeds een antwoord op Uw vraag. - Strafport behoefde ik niet te betalen, tengevolge der weigering mijnerzijds. - - Kent gij La Terre van Zola? Dat is wel een roman in den geest als gij bedoelt. - Maar ik veronderstel, dat hij U te realistisch zal zijn. -

Bernarda. - Ik zal het heel prettig vinden als gij mij meer omtrent U-zelf wilt vertellen, omdat, gelijk gij zelve ook schrijft, dit voor onze wederzijdsche verhouding niet anders dan aangenaam kan zijn, om elkaar goed te begrijpen. - Ja, het zich in gezelschap ‘ergeren’ kan ik zoo volmaakt navoelen Het is mij dan ook een raadsel, hoe de menschen in zulk een oppervlakkigen omgang van ‘visites’ en ‘kennissen’ zooveel genoegen kunnen vinden. - Wat heeft men aan een conservatie, die tot niets leidt dan geleuter, want dat is het meeste elkaar ‘visites’ maken en bij elkander ‘avondjes’ doorbrengen toch eigenlijk! - De groote oppervlakkigheid van de meeste menschen komt juist dáárin ook zoo uit, dat een verstandig, van dieperinzicht in een zaak getuigend antwoord nooit eenige aandacht waard wordt gekeurd. Let maar eens op: Die spreekt zonder eenige kennis van zaken over dit, en gene oordeelt op dezelfde wijze over dat. En als een derde ertusschen komt, en wil uitleggen hoe de zaak eigenlijk zich toedroeg of toegaat, dan ontmoet hij blikken van verbazing, verveling, onwil. - Alleen als het geldt schandaaltjes uitpluizen is het wat anders. Die daarin uitmunt, vindt het gewilligste gehoor! - Een páár goede vrienden met wien men intiem is, dat is natuurlijk wat anders. Maar het een ‘uitgebreiden kennissenkring hebben’, die men met visites en jour-afloopen en het geven van ‘diners’ moet bijhouden, heeft altijd in mijn oogen behoord tot het beuzelachtigste en onbevredigenste leven dat ik ken. -

A.A. - Ik wil het stukje gaarne opnemen. - Honorarium ontvangt gij door den uitgever. -

M. - Ik vind een jongen, die op dien leeftijd plezier heeft in het verdrinken van een dier, een min karakter, van wien ik niet denk dat veel terecht zal komen. - Kinderen zijn wel eens onbewust wreed of hard tegen dieren, omdat zij te jong zijn zich in te denken in het gevoel van die anderen (de dieren), maar een kind dat plezier heeft in den dood aandoen en in het aanzien van de benauwdheid daarvan heeft een léélijk karakter. - In de intieme questie geef ik U groot gelijk, en het treft mij, dat gij daarin zulk een verstandig en helder oordeel hebt, en U niets hebt laten wijsmaken om daardoor op Uw gevoel te werken. Want ik geloof dat even weinig als gij. Bij mannen op dien leeftijd is dat ondenkbaar, maar het voorwenden ervan, een geschikt middel om een jong-meisje op te vleien. - Dat jonge meisjes uit berekening huwen dikwijls, lijkt U mijnerzijds een te hard oordeel in ‘Over liefde en trouwen’. Wel, eenerzijds moet gij niet vergeten, dat gij op Uw leeftijd de jonge meisjes in een méér ideaal licht ziet, dan gij dat later zult doen als gij meer kent van de wereld en van huwelijken, maar anderzijds geloof ik inderdaad, dat in de provincie en op het land veel meer onbedorven en nog niet-berekenende jonge meisjes bestaan, dan in de steden en in de aanzienlijke kringen, zoodat ik aan Uwe verzekering, dat gij er velen kent, die hare verloofden eerlijk liefhebben, wel geloof kan slaan. - Ook Uw beschuldiging tegen de berekening van de mannen gaat wel op in dit zinverband, zoodat ik Uwe alweder van gezond verstand en opmerkingsgave getuigende opmerking gaarne over neem.

Er zijn graden van liefde en soorten van liefde. En al is 't nu verliefdheid, wel, dat is toch eigenlijk ook een soort van liefde. Ik zou denken, dat een vrouw altijd veel meer liefheeft dan een man, en dat een vrouw er veel minder buiten kan. Mannen trouwen veel meer uit berekening, want 't is toch een feit, dat er van arme meisjes veel minder notitie genomen wordt dan van rijke. 't Gebeurt misschien onbewust, maar 't is toch vreemd.

Als mijn vader niets bezat, zou ik ook niet gefêteerd woorden, dat weet ik zeker. Maar dat is nu eenmaal zoo; we leven in een eeuw van materialisme.

- - Dat een wezenlijke ‘dame’, (ik bedoel niet eene naar den stand maar naar den geest), plezier kan hebben in 'n huwelijk met een boer, is m.i. alleen toe te schrijven aan zuivere zinnelijkheid, behoefte aan lichamelijken omgang, zooals een man die bevredigt buiten het huwelijk om, terwijl een ‘dame’ het alleen kan doen door wettelijk te trouwen. - Want de manieren, de kleeren-reuk, de gedachtengang, alles in een woord van een boer is zoo-geheel verschillend van die eener beschaafde vrouw, dat er bij haar nooit sprake kan zijn van ‘liefde’ in geestelijken zin. Als de geslachtsbehoefte is voldaan, moet er in zoo'n geval de grootste ellende volgen, en in alle mij bekende gevallen van dien aard is dat ook steeds zoo gegaan. Misschien echter was die Engelsche miss maar 'n schijn-dame, in waarheid van niet veel hoogeren stand dan hij. Engelsche vrouwen takelen zich gemeenlijk nog al gauw op als ‘dames’, en geven zich daarmee 'n heel airtje. -

Waarom zoudt gij op Uw leeftijd ‘zwaar werk’ zoeken op andere wijze dan gij 't beschrijft, in genieten van Uw jong gelukkig leven namelijk? - Ik denk dat gij daarmede meer goed doet dan kwaad. - Hartelijk gegroet. -

Nevermind. - Ik heb U wel particulier die kaart gezonden, maar groet U toch ook nog even langs dezen weg om U de aankomst van Uw briefjes te melden. - Ik ben benieuwd hoe alles zal afloopen met Uw plannen. -

G. - Hartelijk dank voor Uw langen opgewekten brief; voorloopig slechts dit weinige tot antwoord. - Ik was zoo blij Uw handschrift weer eens te zien -

Adé. - De uitgever zal het U overmaken als gij hem per briefkaart opgeeft in welke Lelie het staat, en hoe het heet. - Anders hebt gij niets te doen. -

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Nagekomen Correspondentie.

Ds: Ternooy Apel Uw ingezonden stuk komt de volgende week.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.