De Hollandsche Lelie. Jaargang 20

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

H. IJ. S.M. schrijver van Uit zijn Schooltijd (zie vorig nommer van 26 Sept: j.l.) wordt verzocht zijn juist adres nogmaals te willen bekend maken bij de redactrice.

Mevr. van M. geb. G. te V. Ja, het pakje copie was inderdaad te weinig gefrankeerd; daar ik Uw hand zoo goed ken, begreep ik wel dat hier geen onwil, maar 'n verzuim in het spel was, en heb het dus gaarne aangenomen. Ik had 't U juist willen vragen, er een volgende keer aan te denken, toen ik hedenochtend Uw vriendelijke kaart hierover ontving. Dat is dus in orde. - Tot hiertoe bevalt het ons uitstekend hier. We genieten vooral zoo van het aanhoudende mooie weer, want dat was in Interlaken altijd een drawback, dat de regen er dikwijls zoo rijkelijk valt. Al is het dadelijk weer mooi en droog als de bui over is, 't is toch nog aangenamer als zij gansch en al uitblijft, vind ik. -

Ina de G. Ik vind het uitstekend wat die honorariumvraag aangaat. - Ik kan niet nalaten dat geestige gezegde, dat U nog aanhaalt, hier even te herhalen, want inderdaad ‘een asyl voor verwaarloosde vaders’ zou heden ten dage wel op zijn plaats zijn. - Weet U dat er in Amsterdam reeds bestaat een asyl voor rijke zuigelingen? Een menschenvriend heeft daar een soort bewaarplaats gesticht, waar moderne mama's hun kinderen beneden het jaar kunnen deponeeren, tegen een tamelijk hoogen prijs. Daarvoor worden de kinderen dan zoowel materieel als anderzins uitstekend verzorgd, veel beter dan dit thuis zou geschieden, als mama 't huis uitloopt, en alles maar overlaat aan de eerste de beste gehuurde meid of bonne. Op die wijze meent de bedoelde menschenvriend het kwaad te bestrijden, en de jonge onschuldige zuigelingen te redden van de gevolgen eener slechte opvoeding. Mijns inziens is dit echter 'n ziekelijke en verkeerde methode. Op die wijze moedigt men de uithuizigheid juist hoe langer hoe meer aan, nu de lieve moeders dat doen kunnen op zoo'n manier ‘met 'n gerust geweten’. Daarenboven, het héét natuurlijk dat de verpleging en verzorging door de aangestelde zusters boven allen lof is verheven. Maar wat weet men daarvan? Wie houdt toezicht? En hoe wordt dat uitgeoefend? Het zijn natuurlijk meisjes, die het moeten doen om hun brood te verdienen - hetgeen nog beter is trouwens, dan quasi-nuttigheids-behoeften van leegloopende freuletjes - wie staat er echter voor ín, dat die meisjes den rechten takt, de juiste ondervinding, bovenal het echte geduld hebben, noodig voor zoo iets? Kan men de moeder zoo gemakkelijk vervangen? Onze tijd vloeit zoo recht over van nonsens-‘nuttigheden’. -

Veritas S. Van Uw ‘bijna’ heb ik maar werkelijkheid gemaakt, zooals gij ziet. - Hartelijk dank voor Uw belangstelling in mijn gezondheid; ja, die mij lief zijn, heb ik hier om me heen, ook onze Marie. Ik heb in dit klimaat geen last van pijnen wat rheumatiek betreft, maar wel heb ik vroeger veel daaraan geleden, en ken dus het onaangename ervan. - Met de moordenares in Interlaken gaat het alweer, zooals tegenwoordig mode is met misdadigers. Ze heet nu ‘krankzinnig’, en zal, evenals bij ons Marinus Brouwer, een jaar worden geplaatst in een krankzinnigengesticht om haar ‘gade te slaan’. 'n Mooie ‘krankzinnigheid’, die haar niet belette het geheele plan met de grootste voorzorgsmaatregelen en listigheid uit te voeren en te beramen. - Op die wijze wordt het moorden een gemakkelijke tijdpasseering; in plaats van te worden gestraft, wordt je beklaagd om je ‘zwakke hersenen’. Alles genre Marinus Brouwer bij ons. Dergelijke rechters moesten zelf maar eens gevoelig worden geraakt in iets wat hun lief is, dan zouden ze wel wat minder ‘menschlievend’ gaan oordeelen. Grooter ziekelijkheid bestaat er niet, dan aldus elke gemeene handeling te willen wegredeneeren met ‘krankzinnigheid’. - Ik zal Uw stukje lezen, en ter gelegenertijd vermelden of het wordt geplaatst. Van nu af kan weder alles worden toegezonden, óók novellen en schetsen.

Annie de G. De vertaling heb ik ontvangen, en zal ik spoedig plaatsen. - Dank voor Uw vriendelijk begeleidend schrijven. -

E. van O. Gij geeft geen pseudoniem op. - Ik hoop dat gij U hierin herkent. Er is zoo veel in Uw beide brieven, waarop ik U gráág wil antwoorden. Ten eerste ben ik blij met den niet-conventioneelen aanhef, dien ge hebt gekozen; ik ook houd niet van ‘stijf’. Wat nu Uw ondervinding aangaat, die ongesteldheid die U stoorde in Uw examen-plannen, eigenlijk behoef ik niet eens véél te zeggen daarover daar de ware en lieve woorden dier oudere dame, die gij mij mededeelt, U reeds hebben overtuigd van Uw nááste plicht. Ik mag ze hier wel afschrijven. Zij kunnen ook nog anderen dan U ter hulp en leering zijn:

‘We zoeken onze levenstaak zoo licht in de wolken, terwijl zij juist hier op aarde, heel beneden, ligt. Tracht voorloopig in huis een zonnetje en tot zegen te zijn en gij zult zien, dat Uw leven niet nutteloos en leeg is.’

Ja, zoo is het inderdaad. Op Uw leeftijd kan men immers ook nog zoo weinig weten wat het leven zal brengen, en hoe spoedig gij wellicht in eens alleen en eenzaam zult zijn, en terug zult verlangen met heete tranen naar een omgeving, een thuis, om een zonnetje in te zijn. - Te laat zoudt gij U dan beklagen, dat gij dezen tijd hadt laten voorbijgaan met ijdele beschouwingen over Uw ‘nutteloosheid’. Juist zoo iets heb ik onlangs nog bijgewoond. Iemand veel ouder dan gij, van mijn eigen leeftijd, vond zichzelve ook thuis zoo ‘nutteloos’, en liep daarom er uit, en deed er haar heele omgeving bitter leed door. Een gansch en al onverwacht, vreeselijk-droevig sterfgeval riep haar na enkele maanden terug. Nu heeft ze een ‘taak’, kan zich-zelve heel ‘nuttig’ voelen, maar mij dunkt het zelfverwijt moet haar dag en nacht plagen. Is het niet, alsof ze dat ongeluk heeft ‘herauf-beschworen’, zooals de Duitschers zeggen? Ik herinner me nog hoe ik haar schreef: Wie weet hoe spoedig het leven je een of ander plotselinge verandering brengt, die je ineens uit den sleur zal uittrekken. Dan zal je het berouwen nu zoo lichtzinnig met je gelukkige zorgeloosheid te hebben gespeeld. - En ik vermoedde weinig, dat alles zoo gauw zou uitkomen, want niemand kon dat vermoeden toen. Welnu, indien zij toen stil en bedaard op haar post was gebleven, dan zou zij nu met een rein geweten de nieuwe taak hebben kunnen aanvaarden. Daarentegen lijkt mij nu de voldoening daarover vergald door haar egoïst gedrag vooraf. - Weet ge wat een oude Duitsche predikant, aan wiens hartelijke deelneming in mijn toen weinig vroolijk leven ik steeds zal terugdenken met groote vereering, eens tot mij zeide:

[p. 239]

‘De Heer moet óók Zijn tijd hebben. Hij wil niet dat wij-zelf haasten; Hij wil dat wij wachten tot Hij het rechte oogenblik heeft gevonden voor ons.’ Zoo dikwijls denk ik aan die woorden terug. Er is waarheid in. Die oude man was streng-geloovig; zelf heb ik vele jaren doorgemaakt, waarin de twijfel, het ongeloof, mijn ziel vaneen rukten, maar altijd heb ik de hand, de onzichtbare Hand, die mij leidde en heenvoerde over afgronden, nu en dan meenen te ontdekken, heb ik mij ten slotte in eerbied neergebogen voor dat Onbekende, dat ik zie en voel om me heen, althans in eigen leven. - Ik vertel U dat, omdat gij schrijft dat het gelooven U zoo moeilijk valt. Zeker, ik-ook heb dien tijd gekend, heb, waar ik, evenals gij, geloovig was opgevoed, mij afgevraagd: Kan God dit alles, al die ellende, toelaten? Bestaat Hij wel werkelijk? Nu, na veel ondervinding, veel vreugde en veel leed, veel droeve en veel blijde ervaringen, nu zeg ik: Neen, ik ben niet ongeloovig. Ik moet het erkennen, in mijn eigen leven was een macht, die mij leidde, mij den weg wees, mij bewaarde, een macht waarvoor ik me aanbiddend buig, al begrijp ik haar niet, al is alles mij Raadsel en Geheim. Gij zijt nog zoo jong, gij zult zeker dit alles ook doormaken, en ik ben er zeker van, gij zult U dan gelukkiger gaan voelen dan gij 't nu zijt, nu gij nog niet weet wat van Uw leven te maken, en hoe het zich zal ontplooien. - Om nog even op die ziekte terug te komen, gelooft gij niet dat die juist een bewijs is voor wat ik altijd zeg, en vele artsen met mij beweren het, dat het gestel der vrouw lijdt onder examen-studie en ingespannen hoofdwerk. Uw lichaam wil niet mee, zooals Uw geest zich zou kunnen ontwikkelen. Geloof me, dat is het gewone vrouwenlot. Wees dankbaar dat ge niet behoeft te werken om Uw brood, zooals duizenden onder ons het wèl moeten door de sociale questie. En geloof me, Uw leven kan veel rijker zegen verspreiden door den raad Uwer oudere vriendin te volgen, en lief en beminnelijk te zijn, voor al wie met U in aanraking komt, dan door examen doen. Weet ge wel, dat ge daarmee andere meisjes, die wèl moeten in betrekking gaan, het brood uit den mond stoot, als ge met hen concurreert? Is dat ‘nuttig’.... of egoïst? O, het een ‘zonnetje’ zijn is niet gemakkelijk, vereischt zelfopoffering, geduld, zelfverloochening, uur aan uur. Juist dáárom ontvluchten de hedendaagsche jonge meisjes hare nááste plicht zoo graag, en maken zichzelve wijs, dat hare plichtverzaking eigenlijk ‘nuttigheidsbehoefte’ is. Maar wie het in wáárheid te doen is om nuttig te zijn, die vindt hare roeping en haar taak juist in die dagelijksche onophoudelijke plichtsvervulling, die juist zoo moeilijk is, en zooveel van ons eischt. -

Toen ik nog een klein meisje was, woonde er in onze buurt een verlamde boerenvrouw met haar man. Ze waren vrij-welgesteld, hadden geen kinderen, hielden, ter verpleging van de eerste, een dienstbode. Dat meisje, een vijf à zes en twintigjarige gezonde, flinke, en knappe deerne verbaasdde iedereen door de toewijding waarmede zij, jaar in jaar uit, die zware en weinig vroolijke taak van zieken-oppasseres waarnam. Ze had overal een rijken en voornamen dienst kunnen krijgen, want ze was van zessen klaar, en haar trouw en eerlijkheid waren boven allen twijfel verheven. Maar op alle aanbiedingen van dien aard, alle raadgevingen het toch ergens elders te zoeken, waar ze hooger loon en vroolijkheid en jonge menschen om zich heen zou hebben, antwoordde ze bedaard: ‘Och vrouw... is zóó aan me gewend; ik zou mijn eigen niet verantwoord achten, als ik haar in den steek liet.’ Het is mij altijd bijgebleven met welk een onbegrensde bewondering mijn moeder, die dat meisje op die wijze jaar in jaar uit zag verouderen en verwelken bij hare taak, steeds sprak over haar, hoe ze mij als het ware heeft grootgebracht bij dit bescheiden voorbeeld naast onze deur van de ware nuttigheid, der edele vrouw, die bewondering afdwingt, door haar plichtsbesef. Zulke vrouwen worden niet in de courant vermeld, krijgen geen ridderorden, worden niet bij haar dood opgevleid met schoone toespraken over haar edel leven, noch hij haar leven verafgood door een kringetje van aanbidders en bewonderaars. Maar zijn zij niet de eigenlijke ‘nuttigen’? En kunnen we niet ieder op onze beurt ‘nuttig’ zijn in eigen kring en omgeving als we maar willen zien, en niet terugdeinzen voor het vervelende, moeilijke, eentonige? (Dat echter in de meeste gevallen minder erg is dan in het hierboven door mij aangehaalde).

Neen, in een ‘ideaal-staat’, dien de menschen maken zullen, geloof ik ook niet. En ik ben blij dat gij, ondanks uw jeugd, zelve het dwaze en onmogelijke inziet van zooiets. Integendeel, hoe meer de menschen in dat opzicht zich zelf wat wijsmaken over hun ideaal-staat, hoe erger het juist wordt van lieverlede. Kijk maar eens om U heen. Het geval dat gij-zelf mij mededeelt van dien vreeselijken moord in de Ostadestraat, die de toeschouwers kalm-weg aanzien, is weer een bewijs daarvan. Zooals ik hierboven schreef in de correspondentie aan Veritas S., het is een hedendaagsche ziekelijkheid alles maar op ‘krankzinnigheid’ te schuiven. Dat zal zeker met dat geval óók wel weer worden aangevoerd. Juffrouw Meyboom, óók zoo'n ideaal-staat-mensch, schreef onlangs ergens den onzin, dat zij de menschen braaf kijkt. (Je moet je zelf niet weggooien.) Jammer dat ze niet tegenwoordig is geweest in de Ostadestraat, of in Interlaken bij dien moord! Door haar ‘kijken’ waren die menschen zeker ‘braaf’ geworden. Tot zulke zelf-aanbidding en belachelijke pralerij komen ten slotte menschen, die gelooven dat ze alles kunnen door hun eigen wijsheid en braafheid en ideaal-staat-plannen. -

Uw schetsje lees ik te zijner tijd; gij leest dan mijn oordeel onder de aangenomen en geweigerde bijdragen.

H.T.K. (Ned. Indië). - Gij zijt ‘pijnlijk getroffen’, dat de Lelie van 25 April 1906 bevat een portret van prins Hendrik in duitsch uniform. Gij schrijft woordelijk:

Gij, Jonkvrouwe de Savornin Lohman, die toch waarlijk fijngevoelig zijt, die zich voor zooveel dingen op velerlei gebied interesseert, die ik wil beschouwen als eene flinke vrouwe die voor hare opinie durft uittekomen, aan U, Hollandsche Jonkvrouw wil ik vragen, hoe 't U mogelijk was om de Hollandsche Lelie met zoo'n portret te bezoedelen?

Wilt U mij hierop eens te gelegener tijd antwoorden, zoo zult U me een groot genoegen bereiden.

Op een eerlijke vraag een eerlijk antwoord!

Ik zou mij kunnen excuseeren met een stuk van de wáárheid, die bestaat in dezen, dat de uitgever niet ik het bedoelde portret heeft verschaft, zoodat het voor mij even nieuw was als voor U, toen het in de Lelie verscheen.

Maar, ik wil U de rest der waarheid niet verhelen. En die is, dat het mij persoonlijk volkomen koud laat, of de prins wordt afgebeeld in de Holl. Lelie in een duitsch of een Holl. uniform, om de zeer eenvoudige reden, dat ik hem vind een duitscher pur-sang, welk pakje hij ook aantrekt.

't Komt toch met aan op het kleed waarin iemand steekt, maar op dat wat hij is naar zijn aard. - En aangezien prins Hendrik ‘der Nederlanden’, zooals we allemaal best weten, hier gekomen is omdat er een gemaal nóódig was voor onze Koningin, en aangezien hij bij iedere gelegenheid er uitwipt naar zijn vaderland, en, zoodra hij gehuwd was, van de Koningin een landgoed dáár present kreeg, vind ik het je-zelf-wat-wijsmaken hem een ‘Nederlandschen’ prins te noemen. Voor mij is hij dezelfde volbloed Duitscher, die hij was vóór zijn huwelijk, en voor mij is zijn en Koningin Wilhelmina's eventueel kind dan ook géénzins een pur-sang Hollander, zooals ik trouwens geen enkel vorsten- of koningskind pur-sang vind. Al de vorstenhuizen van Europa trouwen in elkaar om, en zij vormen dus één groote familie, waarvan de spruiten niets te maken hebben respectievelijk met Rusland, Engeland, Duitschland, etc. Tenzij dan in uitzonderings-gevallen, zooals het huwelijk van den Duitschen kroonprins met een Duitsche princes, etc. Maar overigens, de heele questie laat mij zoo koud als een steen. Al wil de uitgever prins Hendrik ook in Turksche uniform afbeelden, mij wel! Mijn vaderlandsliefde beweegt zich géénzins in die richting,.... van vorstenaanbidding. -

Ik was korten tijd in Indië, Oost- en West-Indië beiden. Maar het grootsche van de natuur is mij hier in ons Europa altijd méér nog toegankelijk dan daar. - Natuurlijk niet in Holland, maar in 't land waar ik nu woon.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.