De Hollandsche Lelie. Jaargang 17

Een herinnering aan Heinrich Heine.

Het stond daar zoo rustig, het deftige heerenhuis in de N. straat n^o. 4 met de vier vensters in het front en de breede, eikenhout geschilderde dubbele deur.

Een scherp contrast met deze kalme omgeving, vormde de zichtbaar opgewonden stemming van het jonge meisje, dat tegen den deurpost geleund stond.

Mathilde, zoo zullen we haar noemen, had op school den eersten prijs behaald voor Fransch, en was nu tot belooning in Parijs, om er de tentoonstelling te bezoeken, die met oogverblindende pracht was geopend.

Het meisje, ternauwernood de kinderschoenen ontwassen, had zich Frankrijks hoofdstad als een aardsch paradijs voorgesteld. Hoe verlangde zij er naar de merkwaardigheden van deze stad te bezoeken.

Maar aan dat alles dacht ze op dit oogenblik niet; er zweefde haar slechts één doel voor oogen, hetwelk haar geheele denken in beslag nam, n.l. Heinrich Heine spreken.

Ze had reeds langer dan een week in de wereldstad vertoefd, toen het haar eindelijk gelukt was uit te vinden, waar hij woonde. Daar haar ouders van dit dwaze plan niets wilden hooren, informeerde zij zelf dapper naar den weg. Ze had de Place de la Concorde bereikt en de Madeleine stond voor haar. Onderweg kocht ze wat bloemen en weldra lag het tentoonstellingsterrein achter haar. De buurt werd hier deftiger, maar tevens stiller. Vlug stapte ze verder en bereikte eindelijk haar doel. Zij trok de stoute schoenen aan, klom de stoep op en belde.

Het was maar goed dat het eenige oogenblikken duurde, voor ze open werd gedaan, zoodat ze tijd had om tot kalmte te komen. Ze werd opengedaan door een bejaarde dame die een zwart wollen japon droeg en een wit mutsje. Vriendelijk verzocht zij Mathilde binnen te komen en na gevraagd te hebben waarmee zij haar van dienst kon zijn, leidde ze haar naar een ruim vertrek, waar een groot mahoniehouten buffet stond, versierd met beschilderde glazen en bekers. Openslaande deuren gaven toegang tot den tuin, waar een andere dame zat te naaien. Om haar verlegenheid te verbergen, begon Mathilde een gesprek met deze.

‘Ruiken deze bloemen niet te sterk voor een zieke? Ik zal ze maar niet geven.’

‘Wel ja,’ antwoordde de française levendig, ‘dat zou ik wèl doen.’

Op hetzelfde oogenblik keerde de dame terug, met het verzoek haar te volgen. Zij traden in een hoog, ruim vertrek, waar de herfstzon haar stralen vriendelijk naar binnen wierp. Een japansch kamerschut scheidde het in tweeën en toen haar geleidster, de echtgenoote van den dichter, het jonge meisje verzocht naderbij te komen, sprak een welluidende stem ongeduldig:

‘Baissez les stores, vous-me déchirerez les yeux!’

Mevrouw Heine gaf onmiddellijk gevolg aan dit verzoek, waarop zij de bezoekster met haar echtgenoot alleen liet.

Mathilde was op dat oogenblik diep teleurgesteld; het was dan toch waar, wat men

[p. 334]

haar verteld had, dat de dichter alleen nog Fransch sprak.

Zij hakkelde eenige Fransche zinnetjes, hoe vloeiend ze anders de taal ook sprak. Ongeduldig viel hij haar in de rede:

‘U bent een Duitsche, spreek dus maar Duitsch.’

Zij herademde, toen zij haar geliefde moedertaal hoorde en vertelde, dat groote vereering haar tot hem dreef. Hij strekte de hand naar haar uit, waarin zij haar bloemen legde.

‘Vergeef me,’ sprak hij vriendelijk, ‘zoo ik u daareven heb doen schrikken, ik heb vandaag een slechten dag en kan niet veel met u praten; maar ik zou het prettig vinden als u eens gauw terug kwam.’ Zij beloofde dit en verwijderde zich zacht.

De eene dag vóór, de andere ná verliep, en nog steeds had ze geen gelegenheid gehad, haar belofte te volbrengen en haar geliefden dichter te bezoeken. Met angst en beven zag zij het tijdstip van vertrek naderen, totdat zij op zekeren dag weder voor de eikenhout geverfde deur stond. Na eenige oogenblikken was ze in het vertrek van den lijder en verzocht hij haar dichterbij te komen. Zij zette zich naast de legerstede.

‘Kent u mijn familie in Hamburg soms?’ vroeg hij. Zij moest ontkennend antwoorden.

‘Van den zomer echter heb ik op een badplaats aan de Oostzee vriendinnen van u ontmoet. Een hunner vertelde me, dat u haar eens van school hadt gehaald en hoe jaloersch haar kennisjes waren geweest, toen zij hoorden, dat ze door Heinrich Heine thuis was gebracht.’

‘Ja, dat herinner ik mij nog wel; zij moet een mooi meisje geworden zijn die dochter van.... En hoe is het tegenwoordig in Hamburg? welke letterkundigen van naam wonen er?’ Mathilde wist niemand te noemen dan Robert Heller, den feuilletonschrijver van de ‘Hamburger Nachrichten.’

‘Dien ken ik niet,’ antwoordde hij nadenkend.

‘Vindt u het ook niet een groote onrechtvaardigheid, mijnheer, om de vrouw als dichteres en letterkundige bij den man achter te zetten?’

‘Zeker, zeker,’ antwoordde hij levendig, ‘ik vind, dat de vrouw daarin zeer onrechtvaardig behandeld wordt. Daar hebt ge b.v. Fanny Lewald, zij is een schrijfster van naam.’

‘Ik schrijf ook zoo gaarne, maar alleen in het geheim, want bij ons thuis vindt men dat niet vrouwelijk; en toch trekt het mij onweerstaanbaar aan.’

‘Hoe oud bent u?’

‘Zestien jaar. Dat klinkt heel jong, maar ik voel me veel ouder. Ik heb een drang in me om iets groots tot stand te brengen, maar ik ben nog niet met me zelf eens wàt en daardoor gevoel ik me soms rampzalig.’

‘Ik begrijp u volkomen. Op uw leeftijd was ik net zoo, ik voelde me de ongelukkigste mensch op de wereld.’

Getroffen zag ze hem in het edele gelaat; ze voelde zich begrepen. Ze zwegen beiden, ieder was verdiept in zijn eigen gedachten.

‘Ja,’ hernam het jonge meisje, na eenige oogenblikken, ‘ik zàl iets groots tot stand brengen. Het tooneel trek mij onweerstaanbaar aan; vanaf het tooneel wil ik de menschen beter maken. Welk een ruim arbeidsveld ligt voor den tooneelspeler open!’

‘En vindt uw familie dat goed?’

‘O neen, in het geheel niet.’

‘Daar hebben zij groot gelijk in. Ik geloof, dat, wil men zich met de toestanden aan het tooneel vertrouwd maken, men er bij opgegroeid moet zijn.’

‘En u zoudt er niets tegen hebben, als ik mij aan de muziek ging wijden? Mijn leermeester zegt, dat ik veel talent heb en hij wil maar steeds een beroemde pianiste van mij maken.’

‘Ja, dat is iets anders. Mocht u dus soms naar Parijs komen om hier uw studie te voltooien, dan zal ik steeds bereid zijn om u met raad en daad bij te staan.’

Hoe gelukkig maakten Mathilde deze woorden. Hij, de dichter van wien men haar verteld had, dat hij een man vol bittere ironie was met een hart van steen, sprak zoo vriendelijk tot haar, het onbeduidende meisje.

't Was of hij zich verwonderde over zijn eigen vriendelijkheid, want plotseling zeide hij: ‘En als men u nu vertelde, dat Heine een brombeer is?’

‘Dat moet niemand wagen. O, waarom moet juist u ook zoo lijden? U, die zooveel moois zou kunnen schrijven. Bestaan er dan geen middelen om u beter te maken? Had het maar een onbeduidend mensch getroffen; het zou beter zijn, dat de heele wereld ziek was, of was ik het maar.’

Hij glimlachte en drukte haar de hand. ‘Kind, zeg dat niet.’ En hij vervolgde: ‘Als u langer in Parijs bleeft zou ik u vragen

[p. 335]

eens terug te komen. Kijk mij nu eens even aan, dat ik mij uw gelaat goed in het geheugen prent.’

Hoe gelukkig was Mathilde door deze woorden. Gaarne had zij hem bedankt, maar ze zweeg.

‘Kom aan den anderen kant, daar valt het licht beter.’ Zachtjes liep ze naar de andere zijde van de legerstede; hij hief met de hand het rechter ooglid omhoog en toen zagen ze elkaar eenige oogenblikken aan. Zonder iets te zeggen, keerde ze naar haar plaats terug, zij was zoo onder den indruk, dat de woorden in haar keel stokten. Hij reikte haar de hand, die ze hartstochtelijk aan de lippen drukte.

‘Geef mij een kus op mijn voorhoofd,’ verzocht hij, waarop zij zich over hem heen boog en aan zijn verzoek voldeed. Daarop verwijderde ze zich snel; doch bij de deur gekomen, keerde zij nog eens terug en vroeg:

‘Geeft u mij, als herinnering aan deze oogenblikken, eenige regels van uw hand.’

‘Ik zal ze u zenden; op mijn schrijftafel dáar voor het venster ligt potlood en papier, zet daar even uw adres op.’

Eenige oogenblikken later stond Mathilde weder voor de eikenhout geschilderde deur. Honderd gedachten bestormden haar en zij had een gevoel of ze zooeven uit het paradijs op aarde was teruggekeerd. Zij moest zich geweld aandoen om die plek te verlaten, en nadat ze nog een laatsten warmen blik op de deur geworpen had, die zoo iets kostbaars verborg, daalde ze werktuiglijk de trappen af.

Mathilde keerde naar Hamburg terug.

Onder de souvenirs, die ze voor vrienden en kennissen had meegebracht, bevond zich ook een schoone Christuskop van elpenbeen in een zwarte omlijsting. Deze was bestemd voor haar biechtvader. Zij vertelde hem van haar reis en haar bezoek bij Heinrich Heine.

‘Ik kan me zoo goed begrijpen wat ge voor den dichter van de “Harzreise” gevoelt. Ik zelf vereer hem ook.’ Toen hij haar vroeg wat hij gezegd had en hoe hij er uit zag, antwoordde ze peinzend:

‘Wat hij gezegd heeft, ben ik vergeten,’ ieder woord door hem gesproken, was haar heilig en kon ze niet aan een derde vertellen. ‘Hoe hij er uit ziet? Als de Messias!’ riep ze vol vuur.

De waardige godsdienaar (de onvergetelijke pastoor dr. Gotthard Ritter, wiens beeltenis levensgroot in de St. Petrus Kerk te Hamburg hangt) zag haar verrast aan en terwijl hij Rietz' schoone teekening van Heine met de neergeslagen oogleden uit zijn portefeuille nam en bekeek, sprak hij langzaam: ‘Ja, waarlijk, daaraan doet hij denken.’

Opeens klonk haar weer die welluidende stem in de ooren, terwijl zij de woorden las, welke de dichter eenige jaren te voren er onder geschreven had:

Jahre kommen und vergehen
In dem Webstuhl läuft geschäftig
Schnurrend hin und her die Spule
Was er webt das weiss kein Weber.

Eenige maanden later op een donkeren Februarimorgen, las zij het bericht van zijn overlijden. Zij behield zijn aandenken als iets heiligs.

En wonderlijke wending van het noodlot! zij, de enthusiaste Duitsche, die jaren later naar Amerika ging, hielp daar voor den grooten dichter een standbeeld oprichten, hetgeen Duitschland geweigerd had.

SNOWA.