den bloedprijs, dien Lodewijk XIV en de Fransche priesterschap op zijn hoofd hadden gezet.
't Is de innerlijke drang, het denkbeeld van broedergemeenschap, die jongelingen tot zendelingen onder de blinde heidenen maakt.
Zelfbewuste kracht, langs de banen van evolutie, onderzoek en wetenschap geleid, voeren tot meerder beschaving van het individu, tot meerder welvaart van de maatschappij, tot meerderen bloei ook van het land.
Wat een Leeghwater niet wist te volbrengen met windmolens in de zeventiende eeuw, gelukte den vernuftigen ingenieur, gewapend met de kennis van het stoomwezen, in de negentiende met stoomgemalen: de droogmaking van het Haarlemmermeer. Hoeveel huisgezinnen hebben sinds dien tijd op dezen polder hun brood kunnen verdienen!
Helaas! niet altijd leidt zelfbewuste kracht tot zulk een loffelijken uitslag.
Het genie van een Napoleon, die door zijn talent zichzelf wist op te werken van gemeen soldaat tot keizer, en een leger schiep, waarop hij door zijn bezielende taal kon rekenen in de bange uren van een veldslag, hij kluisterde vorstentronen als speelgoed aan zijn zegekar, om zijn eerzucht te bevredigen; hij dompelde, om zijn doel te bereiken, duizenden huisgezinnen in diepe ellende.
De Bond van Spoorwegpersoneel, sterk, naar het scheen, door de organisatie, overrompelde de Spoor- en Stoomvaartmaatschappijen met een algemeene werkstaking in Januari. Het was misbruik van macht tegenover het niet erkende gezag - en hoe men het keert of wendt, af te keuren blijft het.
Een herhaling van dit onverkwikkelijke tooneel, heeft bij de spoorbeambten minder aangename herinneringen achtergelaten. Het had weinig gescheeld, of de burgeroorlog was het gevolg geweest van de schoone leuze van solidariteit, waarmee de leiders van spoorwegbond en Sociaal-Democratische Arbeiderspartij hun leden in 't harnas jagen. Dan waren de woorden van Schiller, uit ‘Das Lied von der Glocke’ van kracht geweest:
‘Freiheit und Gleichheit hört man schallen,
‘Der ruhige Bürger greift zur Wehr; (verdediging).
‘Die Straszen füllen sich, die Hallen,
‘Und Würgerbanden ziehn umher. (benden moordenaars).
‘Nichts Heiliges ist mehr, es lösen,
‘Sich aller Bande frommer Scheu,
‘Der Gute räumt den Platz dem Bösen,
‘Und alle Laster walten frei. (zonden).
‘Gefährlich ist's den Leu zu wecken (leeuw)
‘Verderblich ist des Tigers Zahn,
‘Jedoch, der Schrecklichste der Schrecken,
‘Das ist der Mensch in seinem Wahn.
En toch, hoe ver de kracht de perken kan te buiten gaan, er schuilt veel goeds in de organisatie.
Wat den eenling in zijn verzoekschrift dikwijls geweigerd wordt, staat men de Vereeniging toe.
Zonder coöperatie had men geen ‘Eigen Hulp,’ zonder Bond van Orde geen krachtige poging de werkeloosheid bij winterdag weg te nemen.
Een Provinciale Vereeniging van ‘'t Groene Kruis’ maakt kostelooze desinfectie in eigen ovens, het plaatsen van barakken gedurende een epidemie, verbodsbepalingen op het verontreinigen van openbare wateren mogelijk, wat zonder ‘Vereeniging’ niet of slechts gebrekkig tot stand kwam.
Ook de Vrouwenbeweging heeft hare goede zijden, waar zij b.v. de dienstboden, die een betrekking zoeken in een haar vreemde stad, door onderlinge correspondenties of informatiebureau's inlichtingen verschaft, en bewaart voor een onverstandige keuze. Wanneer zij echter meent, de kracht, die er in ‘Vereenigen’ steekt, te moeten gebruiken tot het oprichten van bewaarplaatsen voor zuigelingen, het zenden van petitionnementen aan deze of gene overheid, het tot stand brengen van liefdadigheidsbazaars (tot eigen uitspanning veelal), van toynbeeavonden, waar weinig of geen dienstboden verschijnen, - dan ontaardt zij in een Bond, met een slecht omlijnd programma.
De vereeniging gelijkt dan op een huis, dat aanvankelijk uit weinig goed gestoffeerde vertrekken bestond, maar dat langzamerhand zoodanig is verbouwd, dat men er nu een doolhof van kamertjes in vindt, waarin de directrice met haar ondergeschikten zelf den weg niet weet, nog minder een vreemdeling den weg kan wijzen.
Voor deze Vrije Vrouwen Vereeniging heb ik nog een ander beeld:
Oorspronkelijk had zij overeenkomst met een rivier, wier mond eenmaal de oevers eener zee kuste, waaraan zij haar helder water schonk, later nam ze een andere richting; de open zee kon zij niet meer bereiken, en thans eindigt zij traag en troebel haar loop in het dorre zand.
‘Vereenigt U!’ is in de laatste 30 jaren de leuze geworden, waaronder men strijdt voor gemeenschappelijke belangen: Bonden,
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
