Historie vanden vier heemskinderen

[fol. 16]

Dat V. ca. Hoe coninc Karel sinen soen Lodowijc woude doen cronen coninc van Vrancrijc. Ende hoe bisscop Tulpijn des niet en woude laten toe gaen, ten waer dat die grave Aymijn hem mede croende ende te hove quam ende hoe om die grave geseynt was ende hoe die grave van sijn wijf geseit was dat hi vier kinder had, dat hem verwonderde, ende sloechse ridder ende gaf den ioncsten Volbeyert.

Het is geboert dattet ginc tegen Pinxter als dat coninc Karel hof hielt also hy gewoenlic was, so dat hi hevet alle de edelste bi hem doen comen geestelic ende wairlic. Als de paeus die patriarch bisscopen coningen hertogen ende graven ende sonderlinge de.xii. genoten Ende als si al bi hem inder salen waren ghecomen heeft coninc Karel een stilt doen bieden ende is opgestaen seggende: ‘Ghi edele hoge moghende baroenen, u is wel wetelic dat ic seer out van dagen worde ende mi dese pijnlicheit der werlt swair wort, als dat ic voirtaen die wapen niet wel gebruken en mach noch die grote heerlicheyt ende digniteit dair ic in bem niet wel berechten en mach overmits grote moyenis de dair in is. Daer om wil ic ende begere dat ghijt consenteert. ende volbrenct als dat ic mijn soen Lodewijc over geve mijn crone ende lant ende dat gi hem croent ende set als gheweldich coninc ende erfhere want hi een ionc vroem iongelinc is.’ Doe sprac bisscop Tulpijn voir alle de heren ende seide: ‘Heer coninc, het is waer ende het wair wel mogelic mer ic weder segge dat want al is Lodewijc ionc ende scone ende tot redeliken oude, ten mach nochtans niet ghescien. want u hof en is noch niet volmaect.’ Doe sprac coninc Karel met haestigen moede: ‘Wie is hier gebrekende: want ic hebbe hier binnen minen hove de voertbariste edelste, als geestelic ende waerlic van al kerstenrijc.’ Doe antwoerde bisscop Tulpyn den coninc weder ende seide met soeten woirden: ‘Heer coninc, ic segge u voerwaer, hier breect een de vrijtste ende edelste man vander werlt ende is vanden hoechsten geslachte ende een vry onbedwongen man.

[fol. 17]

want hi en voert zijn goet van niemant te leen ende was van u gebannen xvj. iaren ende vj weken. Also dat hi menige overmoedige reyse op u volc dede mit feiten van wapen want hi sloech al doot ende roefde ende brande in u lant wast geestelic of waerlic ende dat gout daermen Gode mede dienden opten outair dat sloech hi sijn paerden onder hare voeten.’ Ende als bisscop Tulpijn sijn woerden geeindt had sprac coninc Karel: ‘Dit is Aymijn de oude, de hevet mi dicke menich verdriet ende laster ghedaen. Nochtans ben ic bekennende ende weet dat hi wan metter hant de doernen crone ons heren Ihesu Cristi de hem op sijn gebenedide hoeft was ghedruct ende hi wan mede de nagelen dair onse lieve here mede aenden cruce genagelt was doir handen ende voeten. Ende ick weet voerwaer dat hi myn doot gesworen heeft. ende al dat van mi gecomen is; ic segghe u waerlic ende ic beloeft Gode: conde ic yemant van minen vrienden magen of enige van minen heren bevinden dat si Aymijn enige hulpe of bistant deden, ic soudese doen doden. Mer wist ic enige bode so stout, ic soude om Aymyn senden ende ic bid u lieve here bisscop Tulpijn, wilt mi bier in raden wat hier best in gedaen is, ghi weet doch hoet mit mi staet.’ De bisscop antwoerde den coninc ende seide: ‘Heer coninc, den besten raet die ic weet dat is dat gi u feeste ende hof doet verlanghen.xI. dagen ende seynt ter stont om Aymijn een bode met enen brief inhoudende dat gi hem sweert vrede ende vaste geleye op sinte Dyonijs lichaem. Ende stelt te borge dat te houden xij de beste heren van uwen rijke, al valtet u wat swaer ende verdrietelic, tis nochtans best ende eerlicste gedaen.’ Als coninc Karel desen raet van bisscop Tulpijn gehoert hadde dochtet

[fol. 18]

hem goet. Ende seyde totten bisscop: ‘Waer soude ic yemant vinden so coen de soude dorren annemen de boetscap te doen?’ Doe sprac bisscop Tulpijn: ‘Ic salder vier kiesen die de last vander boetscap. an nemen sullen ende sullent gaerne doen.’ Doe ginc bisscop Tulpijn ende dede voir den coninc comen den stouten Roelant, Willem van Oringen, Bertram ende Bernaert. Als si voir den coninc quamen vraechde hi hem of si die boetscap annemen wouden, welc si gaerne deden ende gaf hem een cierlick paert met costelic gereyde. want dat gerey was al van goude ende side ende een costelic hoetbant de gracioes ende suverlic was int ansien. Dese vier heeren gereiden hem om te reisen ende saten op haer paerden de hem coninc Karel gegeven had die goet waren. Ende als si te punte saten ende cierlic toegemaect, wort elc gebrocht enen rijckeliken mantel ende enen telge van olive. Aldus reden dese vier edel heren met enen bliden moede ende vroliker herten sonder enich merren nacht of dach so lange dat si quamen in Aymijns lant. ende versagen Pierlepont daer Aymyn op die tijt hof hilt met alle zyn vrienden. ende dair waren xxx vrome ridders Ende Aymyn hadde de gewoent: als hi hof plach te houden, had hi altoes in zyn casteel vij hondert man die altoes gewapent waren. ende wel versien van hernas. Die wtgenoemste van zyn volk de namen ware dat casteel tot Aymijn voir verraet of opstel. Soe geboerdet na dat die maeltijt ghedaen was, dat vrou Aye de scone vrouwe was voir een veijnster vander salen gaen staen ende sach in een valleye comen ridende de vier ridders. Doe si[se] gewaer wert comen ridende mercte si met groten naersten ende sorchvoudicheit wie si wesen mochten: ten laetsten wert sise kennende. ende seide in haer selven: ‘En is de een niet min neve grave Roelant, die ander grave Willem van Oringhen, den derden een stout

[fol. 19]

ridder ende hiet Bertram, de vierde is heer Bernaert so mi dunct: begeren si hier te wesen, ick duchte dat si in haer doot riden; ic woude dat si waren over dusent milen.’ Dye edel vrou riep de poertier ende seide tot hem: ‘Ganc haestelic tot geen vier heeren de ginder comen ende bringe hem dese vier hoebanden: den besten gevet minen neve Roelant. ende segt hem datse zyn moye hem heeft gesent, de vrou is van dit lant. ende doet haer paerden te gemake ende brengetse in die sale: si comen voir den overmoedichsten man die in alle die werlt is; ick duchte seer voir hem luden: ic woude wel dat si van hier waren.’

Tot desen tiden sat Aymijn onder al sijn edele baroenen in scoon. ende costelic bliaut van groender side dat verciert was met menigen costeliken steen die seer genoechlic waren te sien ende hadde dat een been op dat ander geleit; bi hem in die sale saten vij hondert mannen gewapent ende reden om vechten. Aldus sat Aymijn met groter overmoet al hadde hi here geweest over al Kerstenrijc. hy was occ so ontsien onder sijn baroenen datter niemant en was, hoe hoge of hoe edel, de spreken dorste. ten was bi oerlove of wille van Aymyn. Die vier ridders dair ic voir of seide sijn gecomen in die sale ende teerst dat si in de sale quamen ende si Aymyn gheware worden hebben si hem met reverencie ghegroet ende al dat binnen der sale was. Dair en was niemant so stout in de sale die spreken dorst of seggen ‘welcoem’. Doe vielen die vier heren over haer knien voir Aymijns voeten, doe seide die grave Roelant met soeten woirden: ‘Edele grave Aymijn, wy comen tot u als boden gesent vanden coninc van Vrancrijc de ons bi u laet bidden dat ghi comen wilt tot Parijs ende cronen zijn sone Lodewijc. want hi en kent niemant

[fol. 20]

so edel of hoge geboren de hem sonder u mach spannen de croen ende heeft daer om zijn hof doen verlangen xl dagen.’ Aymijn anhorende die tale van Roelant en antwoerde hem niet. ende sweech stille ende en woude niet opsien mer al sijn bloet ver anderde in hem ende sijn verwe ontginc hem, so dat hi dicwil bleec wort als hi sijn vianden so voer hem sach staen: had hi se enichsins met eren mogen slaen, si en souden hem niet ontgaen hebben. Anderwerf seide Roelant: ‘Spreket tegen ons, edele grave Aymijn, dat bidden wi u vriendelic ende segt ons u meninge of gi Lodewijcke cronen wilt, want gi soudt op dusdaniger condicien antwoerde geven een misdadich of snode mensch.’ Aymijn en antwoirde noch niet ende sweech stille. Doe sagen die vier ridders op malcander seer droevich. Vrou Aye de edele vrouwe mercte dat ende nam een gouden scale ende goetse vol van den besten wijn ende seide: ‘Drinct neve Roelant, de edel wijn, ic wil huden u scencker gaerne wesen.’ Dair gaf si Roelant den scale ende dair na die ander drie heren dat si drincken souden ende hietse welcoem met een vrolick ghelaet. Dit belchde hem alte seer, Aymijn, daer hi sat. Do seide vrou Aye tot Aymijn: ‘Edel here, ic bid u vriendelic: wilt doch dese heren antwoerde geven want het sijn u selfs magen ende de beste van Kerstenrijc: dat gi nu swicht dats grote dorperheit.’ Als Aymyn dese woerden van vrou Ayen hoirde was hi met toerne ontsteken ende sloechse mitter aefscher hant dat si voer hem ter aerden nederviel ende dat bloet ten nasen ende ten monde wt scoet. Hierbi stonden de iiij. ridders als Roelant ende de ander drie ende waren seer verstoert van binnen dat si daer waren gecomen sonder wapenen. Si hieven vrou Ayen vander aerden ende als si tot haer selven quam. docht si in haer selven dat si de onminne breken woude van haer man ende seide: ‘Gi

[fol. 21]

heren, ic en heb genen noot.’ Si dwoech haer selven van den bloede ende ginc met een vroliken ansichte tot Aymyn ende custen vriendelic an sinen mont ende omhelsden seggende: ‘Edel here, ic bid u vriendelic, geeft dese heren antwoirde.’ Als Aymyns toernigen moet began te vercoelen sprac hi tot hair seggende: ‘Gheminde vrouwe, wat mach ic antwoerden, wat mach ic seggen, ic seg u certein dat ic ben de ongevallichste man die ye ter werlt quam. Ende gi sijt dat ongevallichste wijf die ye lijf ontfinc.’ Doe antwoirde vrou Aye: ‘Waer om segdi dat, vercoren man?’ Aymyn seide: ‘Wairde vrou, ic mach wel seggen, want ic heb u meer dan xx. iaer gehadt ende God en verleende mi nie soveel gracien dat ic een kint hadde an u gewonnen dat mijn lant na mijn doot besitten mocht ende nu sal mijn lant comen an de gene die mijn doot viant is, want ic wetet wel voerwair dat hijt mijn vrienden ontweldigen sel als ic doot ben. Ende nu willen si begeren dat ic hem cronen sal, des ic niet doen en wil want ic hate hem mer dan den vader, want had ic yemant van sine vrienden begaen, ic soudese scaden daer ic mochte. Ende des gelijcs souden si mi mede doen, want worden si mi machtich dat si mi crigen, si souden mi doden.’ Doe seide vrou Aye: ‘Edele here, oft waer dat gi kinder had luttel of veel, soudise doden?’. Doe sprac Aymijn: ‘Wairde vrouwe, ic seg u certeyn, hadde ic kinder ic soudese voeden, ophouden ende liefhebben ende doen hem wes een vader schuldich is zijn kinder te doen.’ Doe seide dye edel vrou: ‘Voerwaer heer, so zijn de eden verloren de gi swoirt doen ic u eerstwerf besliep, als dat gi doden soudet alle die kinderen die ghi bi mi wont.’ Doe antwoirde Aijmijn ende seide: ‘Waerde vrouwe, verbolgen of bedwongen eden en zijn van geenre wairden; had ic kinder so mocht ic vrolic wesen, mer God betert: neen ic, dat mi leet is’. Doe sprac de edel vrou

[fol. 22]

Aye: ‘Swert mi bi u ridderscap dat ghi u kinder vrede doen sult. lichte ghi sulter enige vinden.’ Als Aymijn dese woirden van vrou Aye hoirde hads hem vreemde, seggende: ‘Vrouwe des wil ic gairne doen mer ghi segt mi dat ic qualic gheloven mach want ic weet wel dat ic nie kinderen en wan an u, mijn edele vrouwe.’ Doen nam de edele vrou Aye den grave Aymijn bider hant ende seide: ‘Gaet met mi, ghi sultse sien.’ Aymijn verblide hem seer van die woerden de hi sijnder vrouwen hoerde spreken. ende stont op ende ginc mit hair. So als hi voerbi de voerseide ridders liden soude, groete hise elc bi namen ende hietse wellecoem; hi seide hi soude weder bi hem comen in de sale, dat si sijns ontbeiden, hi soude hem goede antwoirde gheven. mer hi most nu eerst gaen ende besien sijn kinder daer hem na verlangede, Als hi sijn woerden gheeyndt had, leyde hem die edele vrou voer een stenen camer daer si in waren. Doe bleef Aymijn een weinich voer de dore staen eer hi inginc; ter wijlen dat Aymijn voir de doere der camer stont, die iongelingen de daer binnen saten hier niet of wetende, so heeft Reinout geseit mit enen overmoedigen sinne (want hi stout ende onvervairt was): ‘Ondanc moet hebben de geen de hier is hofmeester ende drossaet ende dient ter tafelen van eten of drincken want wat gerechten dat hi hier brenct, hebben eerst op ander tafelen geweest ende sijnder of genomen ende wi en hebben gheen wijn de doech. had ic hier den bottelgier ende scenker ic segt u voerwaer, ic soudese slaen dat si nymmermeer op en stonden ende des nemmermeer doen en souden.’ Doe antwoirde de coene Adelaert Renout ende seide: ‘Broeder, ic bid u dat gi van dier talen op hout; wi seggen dat geen dat ons gelieft, ghi weet wel, dat ons moeder ons bevolen

[fol. 23]

heeft dat wi stil wesen souden: al weten wi wie ons moeder is, wi en kennen onsen vader niet. want ons moeder en wilt ons niet seggen ende ic segt u certein: sloechdi Aymijns drossate bottelgier ende scencker, hi is so wreet ende homoedich van sinnen, hi soude u doen doden mitten alderhertsten doot die men man doen mochte. Gewapent volc hi altoes heeft inder salen ende opten castele: daer bi, broeder, laet sulcke woerden meer te spreken gi hebt onrecht.’ Als Reinout dese woirden van zyn broeder hoerde sprac hi met toernigen woede: ‘Soude mi doen doden Aymyn de oude grise hont, des moeste de duvel wouden. ic en gave om alle sijn gewapende luden niet een caf, ic soude hem so slaen met mijnre vuysten dat hi nemmermeer op en stonde.’ Dese woirden hoerde Aymyn dair hi voir de doere stont ende verblide hem dair om in sijn herte, seggende tot sijnre vrou: ‘Ic seg u voerwaer, dat kint es mijn, dat hore ic wel, mer vanden anderen twifelt mi.’ Doe sprac de grave Aymijn de stoute man: ‘Ic wil proven haren moet of si oec vroem sijn van herten.’ Hi heeft met sijn voet op de dore gestoten met sulcker cracht dat si ontween brac ende viel neder in de camer op die vloer. Reinout spranc op met groten haest ende mit dat Aymijn in de camer quam, werp hi hem over enen banc dat hi ter airden viel, seggende tot Aymijn: ‘Wat doetstu hier, du oude grisaert, ic seg u voirwair: wi hebben gegeten ende waerdi eer gecomen hier, gi mocht van onser caritate hebben genomen.’ Doe quamen de ander drie broeders toe gelopen: als dat Aymijn siende wert, so vervaerde hi hem dat hi ter aerden lach ende Reinout over hem stont mit een wreet aensicht, doen riep Aymijn mit groten haest ende seide: ‘Edele iongelingen, en wilt mi niet slaen. ic ben u vader ende ic sal u alle van avont ridders maken.

[fol. 24]

Doe sprac Reinout: ‘Sidi onse vader, here oude grise, soe waer mi leet dat ic u had geslagen.’ Ten eerste so custe Aymijn Wridtsaert an sinen mont, daerna de stoute Adelairt ende Ridsaert. Ende als hi Reinout custe dructe hi zyn aensicht herde an tsine so dat Reinouts lippen bloeden: des was Reinout toernich ende seide: ‘Wat doetdi, here oude grise? Ic seg u, also helpe God, en waerdi mijn vader niet, so geschiet u evel: ic soude u slaen met mijnre vuyst, u sterf dach lage daer an. ’ Doe sprac Aymijn: ‘Soen, des ben ic blide dat gi die gracie hebt van Gode dat ghi nut daer toe sijt dat gi wapen dragen moget: ic sal u noch huden ridders maken.’ Doe sprac vrou Aye: ‘Edel here, wes si behoeven sullen van ridderliker wapen dat heb ic hem alle doen maken cierlic ende puntelic. Aldus so moechdi met groter eren riden met u kinderen tot mijns broeders hove want hi heeft u gesworen vrede ende dat gevestiget met. XII. die besten van kerstenrijc.’ Op dese woerden die vrou Aye sprac, sweech Aymijn.