Hier beginnen sommige stichtige punten van onsen oelden zusteren

(68) Guede punten ynt gemyen.

Het was een zuster, als oer wat beyegende van yement, dat oer swaer was, soe plach si in oeren herten die zuster an te siene, recht of si³⁾ stonde onder dat cruce ons Heren Ihesu Cristi ende weer beloepen myt Sijnen duerbaeren bloede^b). Ende als oer dan duchte dat si sie aldus mitten bloede⁴⁾ Cristi besprenget sach, soe en conde si giene onweerdicheit noch⁵⁾ passiën op oer hoelden.

Een zuster plach die ydele glore soeseer te schuwen, dat si ondertijden in den hof genck ende sloech die pellen doernkens⁶⁾, recht oft een kint hadde geweest. Ende als si daer dan [145b] om veroetmodicht waert, soe gaf si oer oetmodelike schuldich, recht of sijt van lichtverdicheitgedaen hadde, dat si nochtan van oetmodicheit dede⁷⁾, vliende dat lof ende gonste der menschen.

Een zuster gaf oer alsoe seer tot sterven, dat si des voermyddages, als si liever geswegen hadde, ende hadde oer gebedet of anders wat guets gelezen, soe plach si te callen des si behoefde; mer nae den eten, als oer meer luste te spreken, soe sweech si ende en calde niet meer dan alsoe veel als si van noedes wegen niet vorbij⁸⁾ wesen en mochte.

3) nam. de zuster, die haar onaangenaam bejegend had.

b) Beloepen myt Synen duerbaeren bloede, t.d.d.; verg. D 212: ‘overstort mytten heyten durbaren bloede ons lieven heren Ihesu Cristi’; ‘besprenget mitten bloede Christi’, A A U, 28, p. 12.

4) onder in margine geschreven.

5) voor noch is op geschrapt.

6) welke bloem of plant hier bedoeld wordt, is niet duidelijk; pellenvogel is een dialectische benaming voor vlinder, waarschijnlijk voor bepaalde bonte kapellen (zie Mnl. Wdb. i.v. pellen en pellenvogel); misschien zal men hier, in verband met de beteekenis van pellen, moeten denken aan een purperkleurige bloem, misschien aan een vlinderbloem, of kan het woord verband houden met het Engelsche pellitory = muurbloem?

7) bovengeschreven.

8) als strikt noodzakelijk was; verg. het Duitsche nicht umhin können; hs. v'bij.

[p. 254]

Een zuster plach te seggen, dat si volstandich¹⁾ weer gebleven in enen gueden leven, ende dat si die passiën ende die gebreke niet verheert²⁾ en hadden, dat weer allene, omdat sij apen hadde geweest in oere bicht ende anders, daer sijt wesen solde.

[145c] Een zuster was, die hadde enen boem, die in deser weer stont, mit alsulker lieften beseten, dat sijs niet wal licmodelike dragen en conde, als hem yet geschiede, dat hem niet guet en scheen te wesen. Ende dijt³⁾ waert onsen vader, her Iohan Brinckerinck, gesecht, dat si mit alsulker synlicheit tot desen boeme gekiert was. Ende doe liet hij sie haelen ende heyt oer doen, dat si den boem mitter wortelen op solde trecken ende slepenen in der Yselen. Ende al wasset oer swaer te doen, si was nochtan gehorsom, ende dede als onse weerdige vader wolde^a).

Een zuster plach te seggen, dat hem een nye bekiert mensche alsoe vuerichlike tot onsen lieven Heren ende totten⁴⁾ doechden mochte geven, dat die doechden sijn natuer worden^b).

Eenre zuster mysviel⁵⁾ eens wat, dat si wat dede, [145d] daer si merckelike om veroetmodicht solde werden. Ende als dat een ander guede zuster hoerde, soe nam si die schult op oer, ende sij toende oer in alre manyeren van buten, recht of sijt gedaen hadde. Ende die correctie, die de ander zuster gehad⁶⁾ solde hebben, die nam sie oetmodelike op oer.

Een zuster plach te seggen: een mensche, die sijn herte dicwile

1) standvastig.

2) overwonnen, den baas geworden.

3) y met haaltjes.

a) Hetzelfde verhaal met eenige afwijkingen komt ook voor: An. I, 18; Vita Ioannis Brinckerinck p. 344. Hier heeft men weer een bewijs, hoe ver het volkomen opgeven en verloochenen van het wereldsche werd doorgevoerd. Een analoog en niet minder sprekend voorbeeld geeft D 61, waar een zuster het bevel krijgt de twee hondjes, welke zij in het klooster meebracht, te verdrinken. In de Vitae Patrum V 14 No. 8, ook bij Johannes Cassianus, Institutiones l. IV, c. 27, leest men nog het volgende verhaal: een monnik komt met zijn zoon in een klooster; de abt beveelt hem zijn kind in het water te werpen; hij gehoorzaamt; de abt heeft echter maatregelen getroffen, welke een ongeluk voorkomen.

4) hs. tot (eind regel) totten.

b) Deze Aristotelische gedachte, Ethica Nicomachea, l. I, c. 1: ‘οὒτ᾽ ἄϱα φύσει οὒτε παϱὰ φύσιν ἐγγἰγνονται αἱ ἀϱεταί, ἀλλὰ πεφυϰόσι μὲν ἡμῖν δέξασϑαι αὐτάς, τελειουμένοις δὲ διὰ τοῦ ἔϑους’, is tevens goed Thomistisch, cf. Prima Secundae qu. 51: ‘Virtutum et vitiorum habitus ex actibus causari necesse est... Unde ex multiplicatis actibus generatur quaedam qualitas in potentia passiva et mota, quae nominatur habitus... Habitus virtutis netesse est ex pluribus actibus causari... habitus virtutis non potest causari per unum actum, sed per multos.’ Aan bewuste of onbewuste, middellijke of onmiddellijke ontleening behoeft niet gedacht te worden. Ook wordt de meening van de zuster gegeven als een voorstelling met sterken gevoelstoon: men mag haar een generatio aequivoca toeschrijven.

5) mislukte.

6) na gehad is di geschrapt.

[p. 255]

becummerde mytter passiën ons lieven Heren, dien vielen die ghebreke of, dat hiselven nouwe en wiste, hoe dat hi dier quyt worde.

Het gevyel op een tijt, datmen een zuster uut solde senden om een nye vergaderinge te helpen begynnen. Ende doe woende hier een zuster ende heyte Griete Schoemakers^a), ende want onse vader her Iohan Brinckerinck lichte wat op oer geraemt¹⁾ hadde, of [146a] hi wolde sie veroetmodigen, soe genck hij int reventer ende liet sie tot hem comen. Ende als si dan tot hem gecomen was, soe hiet hi oer doen, dat sijt altesamen van oeren hoefde solde doen, dat si daerop hadde, ende²⁾ leggent bi hem op die banck ende gaen alsoe mitten bloeten hoefde^b) int bedehuys tot moder Barten ter Clocken ende vragen oer, of si³⁾ oelt ende wijs ghenoech weer meistersche te wesen. Dese guede zuster schaemden oer wonderlike⁴⁾ seer; mer nochtan was⁵⁾ si gehorsom ende nam oeren doeck van den hoefde, ende genck alsoe int bedehuys⁶⁾ tot moder Barten, ende segede tot oer dieselve woerde, die oer geheyten weren. Ende want moder Barte oer chroene^c) vermeeren wolde, soe veroetmodichde si sie daertoe⁷⁾, ende gaf [146b] oer enen smete bi oer kenebacke, ende segede: ‘Neen zuster, ten duncket my niet guet⁸⁾, noch ghi en sijt daer oeck niet wijs genoech toe’. Ende als sij dese antwoerde aldus ontfangen hadde, soe genck si oetmodelike weder tot onsen vader ende segedet hem. Ende daernae, doe hijt oer orlofde, sette si oeren doeck weder op oer hoeft, ende genck schemelike weder enwech. Ende toe dier tijt en waert si niet uutgesant, mer daernae quam si toe Eymerick int zusterhuys, daer sij een seer stichtich ende goddienstich leven leyde hent tot oeren dode toe.

a) Alleen hier vermeld.

1) mogelijk wat met haar voor had.

2) bovengeschreven.

b) De zusters in het Meester-Geertshuis droegen het haar zoo kort mogelijk, wat wel blijkt uit Devote zusters 14, waar van een vader, die zijn dochters uit het Meester-Geertshuis terughalen wil, gezegd wordt: ‘Temptans vero cognoscere si tonse essent, capitale pepulum illis abstraxit, vidensque capita sine capillis.’ Wanneer Brinckerinck haar dus haar hoofddoek (146b) laat afnemen, zal de bedoeling daarvan wel zijn haar beschaamd te maken, haar voor de moeder een dwaze houding te laten aannemen; verg. de aant. bij 45b.

3) na si is w geschrapt.

4) wondelike, ook 122d.

5) aan den kant bijgeschreven.

6) hs. beddehuys met geschrapte d.

c) Chroene, Lat. corona, is hier overdrachtelijk gebruikt, om de belooning, het augmentum gratiae, aan te duiden, dat deze zuster wacht; verg. de zegswijze: ‘die croene des ewighen levens verdienen’, Marialeg. I, 337 en ‘corona vitae, gloriae’, Jac. 1:12, 1 Petr. 5:4, Apoc. 2:10. Waarschijnlijk heeft men hier tevens een toespeling op de voorstelling, dat de maagden in het eeuwige leven met een aureola gekroond worden; verg. de aant. bij 139c en Sap. 4:1-2, ‘O quam pulchra est casta generatio... in perpetuum coronata triumphat.’

7) bovendien.

8) voor guet is ge geschrapt.

[p. 256]

Een zuster was, die hadde een swarte hoyke, ende die plach si seer nouwe te verwaeren, want sij plach si in een laeken te bewijnden¹⁾, opdat si niet bestuven en solde. Doe gevyelt op een tijt, dattet [146c] een zuster her Iohan Brinckerinck onsen vader segede, dat si aldus veel onleden mit deser hoyken hadde²⁾. Ende want hi een vuerich man was ende die rechte doechden mynde, soe quam hi op een tijt in die weer ende geboet der zuster, dat si tot hem solde comen ende brengen oer hoyke mede. Ende als si dan quam, soe brachte si oer hoyke gewonden in een laeken, als si plach, ende hij segede tot oer: ‘Zuster, doet my die hoyke’, ende si genck schemelike tot hem, ende dede si hem, ende die stede, daer hi stont, was merclike stoevych³⁾ ende onreynlick. Doe nam hi sie ende warp sie mydden in den stof, ende trat daerop. Doe si dat sach, stont si ende sach schemelike toe, ende segede: ‘Och, here, onse beste hoyke!’ Doe segede hi oer: ‘Zuster, men sal u een ander hoyke geven,’ ende daermede genck si van hem^a). Ende doe si des avendes bi oer bedde quam, [146d] soe vant si daer een ander hoyke. Ende si plach naemaels al guethertelike te seggen: ‘Ick hadde gehopet, si hadde swart geweest, mer doe ic sie bij den dage besach, was die quaetyaer⁴⁾ graw.’

nbsp;

Hier eynden sommyge devote punten van onsen lieven, oelden, eerweerdigen zusteren.

God si gelaeft!

1) in te wikkelen.

2) veel zorg had over deze huik, het er zich heel druk mee maakte.

3) stoffig.

a) Men vindt dit verhaal in verkorten vorm ook Vita Ioannis Brinckerinck. p. 344. D 97 geeft een analoog verhaal: als Kathrina van Naeldewick ingekleed is en zij in het ‘slot’ zal gaan, dan ligt de tabberd, welken zij in de wereld placht te dragen, op de trap. Zij vermijdt er op te loopen, maar Brinckerinck zegt: ‘tredet daerop.’

4) lett, een jaar vol rampen; dat ongelukkige ding; verg. Mnl. Wdb. i.v. jaer.