|
| |
| |
| |
[Nummer 14]
Hermansiana
Literatuur in Oud-West (1)
wfh bracht zijn jeugd door in de Brederodestraat en Eerste Helmersstraat in Amsterdam. Direct om de hoek was de Pieter Langendijkstraat. wfh ging daar op de lagere school en moet er ook later ontelbare malen doorheen zijn gekomen. Hij heeft zelfs over de Pieter Langendijkstraat geschreven [H-m 12].
In 1992 werd wfh's vroegere lagere school vernoemd naar Annie M.G. Schmidt. Inmiddels ging deelraad Oud-West nog een stapje verder. Sinds 1993 bevat de bestrating van de Pieter Langendijkstraat een serie tegels, elk met een letter, die samen een dichtregel vormen. Van wfh? Van K. Schippers.
| |
Literatuur in Oud-West (2)
De Eerste Helmersstraat tussen J.J. Cremerplein en Pieter Langendijkstraat kreeg in 1993 een dichtregel mee van Bert Schierbeek. Verder is in de Brederodestraat tegenover wfh's vroegere woonhuis sinds begin 1994 de eerste Nederlandse zin (‘Hebban olla uogala...’) in het trottoir te lezen.
Daar blijft het niet bij. Het initiatief van kunstenares Akelei Hertzberger werd dit jaar voortgezet met onder andere een dichtregel van Annie Schmidt rondom wfh's vroegere lagere school. Voor de deur van wfh's vroegere woonhuis in de Brederodestraat 93 is plaats voor de poëzie van Judith Herzberg.
Op onze mededeling dat wfh juist in het nu met dichtregels betegelde deel van Oud-West zijn jeugd doorbracht reageert Hertzberger: ‘O, wat vreselijk! Dat wist ik helemaal niet!’ Zij zoekt nu naar mogelijkheden om wfh alsnog enige eer aan te doen.
| |
WFH en de Boekenweek
Het Boekenweekgeschenk 1995 van Leon de Winter Serenade heeft een reguliere oplage van 596.000, 14.000 meer dan dat van wfh in 1993. In het kader van de Boekenweek neemt de oude schrijver op 25 maart 1995 deel aan de ‘Nacht van het Boek’ in de Schouwburg in Tilburg.
| |
Kussen van waarde
Op 29 november 1994 veilde Burgersdijk & Niermans in Leiden nummer 15 van Kussen door een rag van woorden (1944). Op 12 september 1944 had wfh dit exemplaar opgedragen aan A.F. de Savornin Lohman. Antiquariaat Zaal werd voor ƒ 3.500, - de nieuwe eigenaar van het boekje, Aioloz had het nakijken.
Op 20 mei 1992 ging nummer 14, dat wfh op 12 september 1944 opdroeg aan Charles B. Timmer, nog weg voor ƒ 5.000, -.
| |
Een veelvergetende oude man
Tekening: Paul van der Steen in Het Parool, 6 januari 1995
Talrijke keren beweerde wfh de afgelopen jaren dat hij eind 1950 Het behouden huis instuurde naar de cpnb als manuscript voor het Boekenweekgeschenk. In Willem Frederik Hermans en de cpnb 1950-1993 (1993, C.J. Aarts) toonden wij aan dat wfh's bewering niet juist kan zijn. Ten langen leste gaf wfh zijn vergissing toe: in Malle Hugo (1994) schrijft hij dat het om ‘Een veelbelovende jongeman’ ging.
| |
Collaboratie en verzet
De Gerstekorrel in de Damstraat 24 in Amsterdam wordt in De donkere kamer van Damokles beschreven als een restaurant dat in de oorlog nogal deutschfreundlich was. Dat komt overeen met de werkelijkheid, zo blijkt uit De borrel is schaarsch en kaal geworden, Amsterdamse horeca 1940-1945 van Paul Arnoldussen en Jolande Otten (Bas Lubberhuizen, 1994). Wat wfh niet beschreef is
| |
| |
het dubbelspel van restaurant-eigenaar Tino Coffeng. De Gerstekorrel fungeerde als dekmantel voor Coffengs verzetswerk: hij redde zeker honderd mensen het leven.
| |
Onze kindervriend
Een passage in Malle Hugo over ‘domme leerlingen die zich met drugsverslaving zitten te vervelen op de Mavo en zich in hun latere leven zullen beperken tot zwetsen en telefoneren’ bracht de derde klas Mavo van het Merlet-college in het Land van Cuijk in het geweer.
Uit wfh's antwoord op de boze brieven van de leerlingen citeerde onder meer De Gelderlander op 13 januari 1995: ‘Het zal u bekend zijn dat er dikwijls minder fraaie verhalen over de leerlingen van het voortgezet onderwijs worden vernomen. Weinig leergierigheid, geen geestdrift voor de studie. Hard werken ja, maar dan om een centje extra te verdienen met het rondbrengen van kranten en soortgelijk dom werk.’
| |
Uit balans
Legendarisch is de maagbloeding die Adriaan Morriën opliep na het schrijven van zijn brochure De gruwelkamer van W.F. Hermans (1955), maar ook wfh is niet van steen: op 8 oktober 1994 gaf hij op een literaire avond in Leeuwarden toe in het midden van de jaren zeventig evenwichtsstoornissen te hebben gekregen na alle commotie over zijn functioneren aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij moest er het rijden in ‘snelle auto's’ door opgeven.
| |
De jongeheer Oorwurm
Bij de presentatie van het laatste deel van Multatuli's Volledig Werk op 5 maart 1995 in de Stadsschouwburg in Amsterdam was edd's biograaf Hugo Brandt Corstius aanvankelijk niet uitgenodigd, wfh, die bij de presentatie onder andere een openbaar gesprek voert met Olf Praamstra, had bezwaar gemaakt tegen de aanwezigheid van ‘Malle Hugo’, een bezwaar dat door uitgever Wouter van Oorschot en bezorger Hans van den Bergh was gehonoreerd. Toen Brandt Corstius (Battus) op 10 februari protest aantekende in de Volkskrant stuurde de uitgever hem alsnog een uitnodiging.
| |
Uit: WFH-verzamelkrant nr. 13
In december 1994 kwam de wfh-verzamelkrant met het opvallende bericht dat wfh zich medio 1943 zou hebben gemeld voor de Arbeitseinsatz. Daarbij baseerde het blad zich op uitspraken van de schrijver zelf en van een zoon van een vroegere buurman in de Helmersstraat.
Verder was opnieuw te lezen dat Corry Hermans bij haar zelfmoord zwanger was. Ook stelde het blad de verzetsgroep cs6 weer aan de orde.
Een abonnement op de wfh-verzamelkrant kost voortaan ƒ 30, - (Postbankrekening 308537).
| |
Oh, Corry...!
Detail omslag Humo, 12 januari 1995
Niet alleen in zijn werk, ook in wfh's familie zelf is sprake van intieme relaties tussen bloedverwanten. Bekend is de verhouding van zijn zus Corry en zijn neef Piet Blind. In Humo van 12 januari 1995 vertelde de schrijver: ‘Ik moet bekennen, ik heb wel eens op een nacht gedroomd dat ik met mijn zuster in bed lag en klaar kwam. Maar dat heb ik in werkelijkheid nóóit gedaan.’
| |
Te koop (1)
Aan de vooravond van zijn voorlezing voor de radio van De God Denkbaar Denkbaar de God vertelde wfh in de vpro-gids van 31 december 1994 dat hij na Het Evangelie van O. Dapper Dapper nog een tweede vervolg zou willen schrijven: De seksshop van Mirabella Blom. wfh las al eerder delen voor van De God Denkbaar: omstreeks 1956 voor achttien toehoorders in de Amsterdamse bioscoop Kriterion, in 1958 in het Institut Néerlandais in Parijs en in 1969 op Curaçao.
De vpro zond wfh's voorlezing vanaf 2 januari 1995 uit in zes afleveringen. De voorlezing is bij de vpro voor ƒ 80, - verkrijgbaar op vier cd's (van
| |
| |
elk één uur, zeventien minuten en drieëntwintig seconden). Een begeleidend boekje bevat een toelichtend interview met de schrijver.
| |
Te koop (2)
Regisseur van de voorlezing voor de vpro was Wim Noordhoek, na een kritische ingezonden brief in 1971 mede verantwoordelijk voor het voortijdige vertrek van wfh als gastredacteur van Propria Cures. Al in 1969 ageerde Noordhoek in pc tegen wfh - toen wegens diens medewerking aan Avenue: ‘Hermans is te koop.’ Pater Anastase Prudhomme s.j. op 1 november 1969 in een reactie: ‘[Noordhoek is] schijnheilig, onoprecht en leugenachtig.’
| |
Stuitend?
‘Merkwaardig is dat Salden naderhand klaarblijkelijk niet mevrouw Ter Braak heeft opgebeld om te informeren wat de politie was komen doen. Een, mogen we wel zeggen, stuitend gebrek aan medeleven’ schreef wfh op 8 september 1988 in nrc Handelsblad over grafisch vormgever Helmut Salden. Aanleiding was Saldens verhaal dat hij op 14 mei 1940 bij het verlaten van het woonhuis van Menno ter Braak juist een auto vol Duitse politie had zien voorrijden.
Helmut Salden
Foto: Klaas Koppe
In Vrij Nederland van 9 april 1994 werd duidelijk dat Salden wel degelijk achteraf contact had met Ant ter Braak-Faber - niet alleen per telefoon, maar ook in persoon.
| |
(Advertentie) (3)
Reclamebureau Slot & Bos betaalde wfh vorig voorjaar bij schikking ƒ 5.000, - wegens een bewerking van het omslag van De donkere kamer van Damokles [H-m 11 en 12].
In aanvulling hierop: 12 jaar geleden nam uitgeverij Querido zonder wfh's toestemming diens artikel ‘Het Slot, door een vergrootglas’ op in de aan Franz Kafka gewijde bundel Reiziger in scheerapparaten. Ook die zaak werd geschikt: wfh ontving ƒ 6.000, -.
| |
In memoriam
Met zijn vrouw woonde Nico Kervezee in Ik heb altijd gelijk in een tuinhuis achter een speelgoedfabriek aan de Prinsengracht in Amsterdam. ‘Van achter een gordijn kwam een dikke vrouw, gekleed in een blauwe wintermantel met een oude mannenbroekriem als ceintuur en een doekje om haar hoofd geknoopt, naar voren lopen.’ nrc Handelsblad bevatte in oktober 1994 de bovenstaande advertentie.
| |
Nieuwjaarsgeschenkje
Ter gelegenheid van de jaarwisseling 1994-1995 bracht veilinghuis Burgersdijk & Niermans in Leiden De onversleten wandelaar uit. wfh beschrijft in dit mini-verhaal hoe hij eens een schrijfmachine van het merk Wanderer kocht. Het zeventig jaar oude apparaat was nauwelijks gebruikt, maar de koffer eromheen was vreemd genoeg ernstig versleten. De schrijver ontdekte ook hoe dat kwam.
De onversleten wandelaar verscheen in een oplage van zevenhonderdvijftig exemplaren. Daarnaast werden vijftig boekjes met de hand gebonden. Deze luxe editie was te koop voor ƒ 120, -.
| |
Nòg een cercle
Al in nummer 4 berichtten wij dat wfh in de oorlog de clandestiene culturele bijeenkomsten bezocht bij wijnhandelaar Jan Boex en zijn vriendin Danny de Glopper op de Postjeskade 249 in Amsterdam. Verder kwam de jonge schrijver op de clandestiene kunstavondjes van toneelacteur (en lid van de Kultuurkamer) Louis van Gasteren senior.
In de Volkskrant van 21 april 1984 bracht Gerrit Borgers (1917-1987) de bijeenkomsten ter sprake bij ‘de musici Stokvis en Berkhout’. Behalve Borgers (‘Ik geloof dat het kort na de bevrijding was dat Hermans bij ons nog uit Conserve heeft voorgelezen, waarmee hij bezig was. Of misschien was het nog in de oorlog’) bezochten onder anderen wfh, diens vriend Oey Tjeng Sit en Joop Klant deze cercle.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd