|
| |
¶ Piretrum. Policaria. Papaver Polegium. Pionia. Polipodium. Porus. Percicaria. Petrocilium. Petrocillum macedonicum. Pes columbinus. Pyocella. Primulavens. Prassium. Planta leonis. Pines. Pruma. Pertulaca. Pira Passuli. Pastenachia. Pencedanum. Propolium. Pepides calcis. Prelagos Persika. Perpinum.
| |
| |
| |
[131]
PIretrum of pertram. of pertrec. ende selke sceldent bertram. hets al eens. Ende het es heet ende droge in den .4. graet. ende die wortelen gaen in medicinen. In den winter salmense gadren ende geduren .5. jaer goet ¶ Ende iegen alle ziecheiden salmen pertram pulveren ende doen in bussen Ende so wat ziecheiden du heefs. Nem enen lepel vol van desen pulvere ende nuttet. het helpt iegen al evel. ¶ Ende als men pertram cuwet tusscen die tande so trecket uten hoefde fleume inden mont ende daer omme eist goet jegen tantswere die van verscen humoren comt want het sceedtse. ¶ Alexander ende stephanus orconden dat pertrec goet es jegen tgroet evel ja gedronken ende getempert met zeeme ¶ Galyenus seit dat pertrec es goet gehangen ane den hals kindren die tgroet evel plegen te hebbene ¶ Pertram es goet jegen alle dese ziecheiden. Jegen die jucht. buuc evel. quade mage. steen. bose varwe. sucht. hoeftswere. rede. bose doeme. watersucht. dronkenscap. bose gedrochte. dovende sucht ende vore venijn. So wien wee es in sinen live in wlker manieren dat es. Hi nutte des pulvers alsoet vorleert es. So wat hem deert. hem wert bat
| |
| |
| |
[132]
POlicaria es heet in den iersten graet ende droge in den andren. Ende dit es drierande. cleine. groet. ende meerre. Ende van den meesten gaen die blade in medicinen. ende geduren .1. jaer goet. Ende geneest spenen. Ende olye daer af gemaket opent die darmen. Ende wolle daer in genet in die olie ende geleit optie muus van den armen die gescoort siin geneest si. Ende geneest oec wonden
| |
| |
| |
[133]
PApaver dats oele of olycruut. ende es cout ende droge in den .2. graet. Ende olye hier af gemaect verdrijft smetten optie ogen ¶ Ende papaver ende mancopijn siin al eens. Ende dit saet es van .2. manieren wit ende bruun. Ende dat witte es cout ende wac. ende dat brune cout ende droge ¶ Als men iemenne wille doen slapen. So sal men wit mancopiin pulveren ende tempernt met wijfs melke ende met wit van den eye. ende geplaestert leggen op sinen slaep. Ende men doeter kindere wel met slapen ¶ Die verhit es in die levere. Neme tsaet van papaver ende olye rosaet. ende make .1. plaester daer af ende legt optie levere ¶ Dits ene goede latuarie ter borst. Nem tsaet van mancopiin ende tsaet van ricolissien ende gomme
| |
| |
van arabien ende dragant. Ende maect hier ave .1. latuarie ende minget met cyropen dits goet der borst
| |
[134]
POlegium. of polyon. of poleye. es heet in den .2. graet ende droge in den derden Ende alst bloyt salment gadren ende hangent in die scaduwe. ende also maecht een jaer goet geduren ¶ Ende iegen coude reume salmen polyoen wermen in enen scarf al geheel. ende also warm leggen opt hoeft ¶ Polyoen genut maect hoeftswere ende deert der magen ¶ Polyoen gesoden in wine ende in olyen van oliven. ende gezalft opt evel. es goot iegen alreande zeerheit die van winde comt. Ende iegen die orine die versluust es ¶ Polyoen geso\den
| |
| |
in wine es goet jegen verstopte levere ende melte. galle. lendenen ende verstopte orine. ende doet spise verduwen op dat ment drinct. Ende po. in wine gesoden met figen es goet jegen coude hoeste
| |
| |
| |
[135]
PYonia. dats pyonie. Ende es heet ende droge in den .2. graet. ende selke seggen in den derden. Ende .X. jaer houdt men tsaet goet. Ende beide wortele ende saet gaet in medicinen. Ende heeft cracht te dissolveerne ende te verteerne quaede humoren ¶ Nemt pyonie in den linter alse de bloemen uut comen. ende zietse in wine dits volmaecteleke goede medicine iegen tgroet evel. Of haer pulver gedronken met wine ende met sape van ruten ¶ Dyascorides sach datment enen kinde hinc an den hals .1. jaer lanc dat tgroet evel plach te hebbene. ende het en hads binnen den jare niet. Ende tenden van den jare dede ment hem vanden halse af. ende het viel van den groeten evele. Ende doen hinc ment hem weder an den hals. ende doen hadt pays. Ende doen dede ment hem weder af. ende het viel echter neder. Ende derdewerf hinc ment hem weder an den hals. ende doen hadt die bate ¶ Dyasco. seit dat pyonie helpt alle den genen die tgroet evel hebben. hoe sise nemen ¶ Ende si es goet iegen die geelsucht met wine daer castorie in gesoden es. Ende iegen bestoptheit vander orinen als mense ziet in wine. ende dan drinct
| |
| |
| |
[136]
POlipodium. dats wilt varen ende es heet in den .3. graet ende droge in den .2. Dit wast an ouden dyken ende an ouden maysieren die droge siin. Ende wast oec op eyken ende dats dbeste. tander ne doech niet in medicinen. Ende dat op eyken wast die wortelen siin medicinael. ende siin buten root ende binnen groene. Ende si purgieren ende doen sciten melancolie. ende meest die in de darmen ende in de mage siin. Ende men gevet jegen den cotidiaen ende jegen den .4.den dach corts. het ontstopt die melte van groven humoren. ende es goet jegen lanc evel. ¶ Polipodium brinct in wint ende torcioen daer omme salmer met geven. mastijc of venkel saet. Ende men saelt zieden. .1. dr. met enen
| |
| |
hoene of met swinen vleesce. ende doenre toe comijn om den wint te suverne. of anijs om sine quaetheit te bedwingene. Ende men sal drinken tsop dat purgiert melancolie ende fleume ¶ Ende selke seggen polipodium 3. dr. ende cassia fistula ende .1. luttel anijs gedronken ene weke. helpt den genen die lasers siin ¶ Polipodium wel gestoten met swinen smoute. trect been ende yser uten wonden daer op geleit. dat seit men.
| |
| |
| |
[137]
POrus dats poret looc. hets heet ende droge. Ende het suvert ende men orbort die bladere ¶ Ende tsap es goet in fistelen in kankeren ende in vulen gaten. want het suvertse ende droechse. Ende geplastert op puusten geneest. Ende geminct met zeeme eist goet int selve ende gestoten. Ende met wegebreden gestoten eist goet in allen quaden gaten
| |
| |
| |
[138]
PErcicaria. dats kniewiet ende selke sceldent roetselle. of vitriola. hets heet ende droge in den .3. graet. hets goet op coude leden ende op artetike geminct met aysine. Hets goet in fistelen in cakere in allen vulen quaden gaten ¶ Ende gesoden. ende vrouwen daer in geseten. dat suvert die moeder van vulen humoren
| |
| |
| |
[139]
PEtrocilium. dats petercelle. ende es heet ende droge in den .2. graet. Ende dit persiin es tweerande. tam. ende wilt. Ende als mense vint gescreven salmen nemen dat saet. Ende .5. jaer duret goet. het heeft cracht vele te verduwene. Maer die wilde heeft meerre warmoes. Ende in sausen daer doetse wel verduwen de spise ende suvert die longene ende wonden ¶ Persiin gestoten ende in wlvam gesteken doet die saken wel te pointe comen
| |
| |
| |
[140]
PEtrocilium macedonicum. dats persiin van marcedonie of alexander. Ende dit persiin werket tselve dat dander werct. Ende meest tsaet in graveelen. Ende jegen alle coude humoren. of ziecheit. Ende het es heet ende droge in den .2. graet. Ende men orbort dat saet meest
| |
| |
| |
[141]
PEs columbinus. dats duven voet. ende es heet ende droge in den iersten graet. ende dit wast int coren. ende heilt utermaten zere wonden. ende die gevenijnt siin ¶ Ende iegen dat wilde vier gestoten ende daer op geleit saelt verderven als ment te voren daer met wrijft ¶ Echter omme ander zeer dat root es dat men heet die ommelage. of single. verdrijft men oec aldus. gewreven metten sape ende daer op geleit. Het heilt wonden. cakere ende apostemen ende fistelen
| |
| |
| |
[142]
PIocella of nepita of musore. dats tcrudekijn metten hare dat plat op deerde lecht. Het heilt wonden ende es goet in wonden dranke. ende meest in hoeft wonden. Ende het wacht die wonde van spasmus
| |
| |
| |
[143]
PRimula veris. dat heeft al die gelike dat doet herba paralisis van wortelen van stelen van bladen ende van bloemen Sonder dat primulaveris en draget maer .1. bloeme ende dander draechter vele ¶ Hets goet jegen artetike. ende heilt wonden. ende hets goet in wonden dranke. Ende doet dat selve dat herba paralisis doet in den werke
| |
[144]
PRassium of marobium. dats witte marobie. Si es heet in den .2. graet ende droge in den .3. Ende die blade gaen in medicinen. ende men hancse op in de scaduwe Si geduren goet .1. jaer. Ende si heeft cracht te scedene ende te verteerne die humoren ende verduwet wel ¶ Ende jegen borst evel ende die qualijc verademen daert van coude comt dien salmen geven nuchteren dyaprassium ¶ Jegen worme in de darme salmen nutten gemeyne marobie geminct met zeeme ¶ Tsaet van marobien ende pulver van ricolissien ende dragant tegadere gesoden es ene goede medicine ter borst ¶ Jegen die spenen. Nemt marobie. zout. ende water zeem ende wiin. dit siedt tegadere ende mac .1. supponitorie. ende dit moet siin eer si breken. Ende ontstopt die verstoptheit van der niere. vander melten ende vander leveren. Ende
| |
| |
neist vule humoren vander borst ende vander levere. ende doet menstrua hebben. ende suvert wonden. Ende met zeeme getempert ende dranc daer af gedronken claert dat sien. Ende sacht die swere in doren gedropen. Ende den mont daer met gedwegen sacht den tantswere. Ende es goet jegen wit water ¶ Nochtan seggen selke dat deert der nieren enter blasen. Ende den genen die bloet pissen en salmens niet geven Ende selke oude seggen datmen sine dere brinct weder te pointe op dat ment geeft met dranke daer venkel saet in es gesoden. of dranc met venkele na hem genomen
| |
| |
| |
[145]
Planta leonis. es .2. manieren cleine ende groet. ende beide siinse cout ende droge in den andren graet. Ende es goet optie bloeme geleit hets goet gedronken hem die bloet spuut Ende die spenen hebben eist goet gedronken met olien van rosen. Ende dien ontfuncten leden eist te beter daer met geminct bolum armenicum
| |
| |
| |
[146]
PInes. dat siin pijnapplen ende siin heet ende wac. Ende als mense wilt doen in medicinen. sal mense optie colen .1. luttel bernen ende dan af doen die scorssen entie kerle weyken ¶ Ende dese hebben cracht te sachtene ende weec te makene ende tontplukene. Ende men maecter af goede spise die becommert siin omtrent die borst van couden saken. Ende es goet die tysike es. Ende moruwet bloet. Ende doet goyen
| |
| |
| |
[147]
PRuma dat siin prumen. ende siin some wit. ende some roet ende some bruun. Alle siin si cout. Maer prumen van damas siin die beste. ende hebben macht te coelne ende te sachtene. Daer omme siin si goet dien. die in de sucht liggen. Ende die den lichame vast hebben
| |
[148]
PErtulaca of porceleyne. es cout ende wac ende heeft grote cracht te sachtene ende wac te makene ende te coelne. Ende hets goede spise alrou geeten die den rede hebben.
| |
| |
Ende eist datsi den lichame vast hebben. so salmen nemen pulver van portulaca ende van prumen van damas ende siedent in watere. Entie zieke sal dat cruut eten entie prumen. ende dat sap sal hi drinken
| |
[149]
PIra. dat siin peren ende siin cout ende droge. ende some siinse tam. ende some wilt Die in der liede hove wassen siin min cout dan dandere. Entie wilde wassen in bosscen ende in hagen ende hebben .1. ander vertuut ¶ Tamme peren rou geeten of gebraden na ander spise bi haerre swaerheit doense die spise sinken
| |
| |
ende idelen dat vat. Maer wilde peren geten vore den etene stiven den lichame. Echter peren gesoden in regen watere ende gestampt ende geplaestert opten crop vander magen es goet jegen walgen ende spuwen. Maer leit men tplaester beneden der navele. so stremmet tmenisoen.
| |
[150]
PAssuli of weepassie dat siin rosinen ende siin heet ende wac. Ende hebben cracht te sachtene die borst ende te verwarmene. ¶ Ende jegen die coude hoeste salmen nemen die beste rosinen ende ziedense in wine ende dien wiin salmen drinken
| |
| |
| |
[151]
PAstenachia es heet ende wac. ende die vrucht comt van over zee. ende siin gelijc piinapplen. Ende dat daer binnen es salmen doen in medicinen. Ende si hebben cracht te verwarmene ende wac te makene ende te sachtene. Ende siin goet der vercouder borst. Ende si meersen luxurie alse die amandelen doen.
| |
| |
| |
[152]
PEncedanum. of feniculus porcinus of berreworte of suins venkel. hets heet ende droge. Ende dit cruut es gedaen als venkel. Entie wortelen gaen in medicinen ende doen wel verduwen. Ende veriagen die serpenten van den huus. ende maect den lichame moru Ende es goet iegen melte. levere. ende lendinen.
| |
| |
| |
[153]
PRopolium. dats wit was. want elc wit was mach men heeten propolium Ende dus machment maken. Men maket dunne ende leget in die zonne ende begietet dicken met watere. so werdet wit ¶ Een ander maket was dunne ende legget int gars bi nachte. ende het sal wit worden.
| |
| |
| |
[154]
PEpides calcis of battatura eris. es heet ende droge. dit siin die scellen van den copere die af vallen als ment smeedt. Ende heeft cracht te scedene ende te verteerne die humoren die overtullech siin
| |
| |
| |
[155]
PRelagos of ciconia of odevare. dit es .1. herde nutte vogel tsmenscen orbore. Eist datmen dopt siin eyere ende temperse met wine. so maect mer mede swart haer Maer men moet tansichte ierst beslaen met dege. dat daer an niet en come no an die ogen het maket swart ¶ Echter nemt enen jongen odevare ende berntene in .1. ardenen pot. ende dan wrijft dat ontwee. Dits goet tranenden ogen enten velmen enten vlecken. Ende wildire af maken .1. droopsel ten vlecken so doet der toe zeem ende ziet dore .1. cleet ende doet in die ogen ¶ Ende jegen die gicht jn beenen ende in voeten salmen den zieken geven tetene die adren entie zenuwen van enen jongen odevare. hi blijft bewaert van alre gicht dat jaer dore. Echter die galle van den odevare claert die ogen
| |
| |
| |
[156]
PErsica dat siin persekers. ende siin cout ende wac in den .2. graet. Ende si vercoelen ende verslaen dorst overmits hare coude nature ¶ Ende die blade gedronken met enegen dranke siin goet jegen worme in den lichame
| |
| |
| |
[157]
PErpinum. of vriesewonde of radelle es eens. ende es heet ende nat ¶ Men neme dit cruut ende ziedt in borne ende dan ziet dore .1. cleet. ende gevet den zieken drinken die gescoort es des morgens Ende dat jnt cleet blijft salmen zieden met melke. Entie melc sal de zieke drinken des avonts. Ende men heilt der mede te brokene been of ander lede.
| |
| |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd