Logo DBNL
Herbarijs (1965)

Herbarijs

(1965)–Anoniem Herbarijs–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

¶ Endivia. Eupatorium. Emacitem. Edera terrestere. Esula. Ebulus. Eufragia. Enula campana. Epicinum. Epatica Eringius. Eruca. Elleborus albus. Elleborus niger. Elatterium

[56]

ENdivia ende scariola es wel na eens ende es cout ende droge in den iersten graet Ende die bladere salmen leggen in medicinen Ende si hebben cracht te verduwene ende te con\forteerne.

ende te vercoelene. Entie siecheiden te verwandelne. Ende iegen die geelsucht ¶ Ende dien de levere verhit es salmen des cruuts vele stoten ende siedent in watere ende daerna zient ende clarent. ende maken een cyroop. Ende wilmen den lichame moruwen. so sal men daer toe doen rebarbe int ende alst welna gesoden es ¶ Ende si es goet iegen verstopte levere ende melte die comt van heeter saken. Ende iegen den derden dach reets die dat sap drinct met warmen borne. of rou. Ende beter eist met occimelle of met oxisacar. ende slut die humoren ute. Ende geplaestert sachtse heete sweren in die levere ende van den hoefde ende van der magen ende conforteert. Ende geminct met garstenen mele ende met olyen van rosen geneset heete hoeft sweren. ende heete apostemen. Ende meest in die ogen. Ende het sacht die sweren vander artetiken die van hitten comt

[57]

ENpatorium. dats wilde saelgie of hindelope. Ende es heet in den iersten graet ende droge in den .2. ende es vele beter groene dan droge. Ende si es goet iegen juchtecheit. Ende men sal nemen castorie ende wilde saelgie ende saelt sieden metten sape van coolen ende saelt drinken. Ende men sal pillen maken ende houdense onder die tonge. Ende

dit selve cruut es goet iegen alle siecheit vander leveren ¶ Jegen die worme in die darmen. salmen drinken pertrec. ende kervel metten sape vander wilder saelgien ¶ Ende die bladere gestampt met swinen smoute es goet op piinlike wonden ¶ Galyenus seit dat goet es iegen dagelijx rede. ende doet wel orine maken. Ende dwijf haer stonden hebben. Ende es goet iegen die pine van der artetyken

[58]

Emacitem seit galyenus es .1. luttel hittende ende dunnende. Ende si suvert die puusten van den ogen. entie droecheit in die hoeke van den ogen ende in die scedelen sachtet. ja met wijfs melke getempert eist goet op hete apostemen in die ogen. ende iegen hitte ende iegen droecheit ¶ Dyascorides seit dat oec stoppende es. Hets goet op apostemen in die ogen metten witte van den eye geminct

[59]

EDera terrestere. dats dresene of goudeware. ende es heet ende droge. Ende es goet iegen hoeftswere ende iegen water. Ende ontstopt levere ende melte. Ende doet wel orine maken. ende den wiven haer stonden hebben

[60]

Esula es .1. cruut dat gelijct linaria dats padde vlas. Ende es ene specie van tutimallus. Die wortele es medicinael. entie stelen siin root. ende es van .2. manieren. die mindere entie meerdere Ende beide doense sciten ende siin laxatijf. Ende men orbert die scorsse vanden wortele met andren medicinen. ende men scarpter andre medicinen met. Met eenre .scr. die sciten doet. ende purgiert fleume ende limege humoren in die mage ende in die darmen meest Ende men gevet iegen siecheit in die side ende in de lanken ende iegen artetyke. ende iegen cortsse die alle dage comen. Ende iegen alle siecheiden die van fleumen comen. Ende men sal die humoren ripen eer men dit geven sal. Ende men saelt oec geven met wine wilt men allene ene .dr. of .2. dr. Entie meeste die van parijs comt es die beste.

[61]

EBulus dats adec. ende es heet in den andren graet. ende heeft die selve macht die de vlieder heeft. sonder dat zere doet sciten. Entie wortel es medicinael. Ende tsap vander wortelen purgiert alle treckende fleumen ende limege humoren ende doet sceden opwert ende nederwert met groter pinen. Ende daer omme en sal mens niemen geven en si dat hi ierst hebbe genomen preparamente. alse oximel dattie humoren ierst ripe siin. Ende men gevet iegen dagelijx rede. ende iegen andren dach rede die comt van geelder colere. ende van licht geelder colere. Ende iegen die passie in de side ende in die lanken. Ende purgiert aldus best wit water dat van fleumen comt. Ende die dwater laedt dien salmen stoven metten bladren in ene cupe. ende optie bladen sal men

leggen heete tiechlen so lange dat die sieke wel sweete ¶ Ebulus es goet iegen verstoptheit der leveren ende iegen die geelsucht. Ende men doet oec met andren medicinen die doen sciten. ende in oximelle laxativum. Ende van den bladren siin goet baden gemaect iegen quetssuren in de leden. ende iegen been ende voeten die swillen.

[62]

Eufragia es .1. smal crudekijn ende wast ene spanne lanc. ende draget witte bloemen alse muur. ende es cout in den iersten graet. Si claert die ogen. daer omme eist goet in andren watren die ten ogen gaen Ende men maecter af water ten ogen. ende het coelt die ogen ende sachtse ¶ Ende es goet iegen hete apostemen ende iegen hete levere ende geelsucht ende hete mage ja water daer af gemaect met andivie watere

[63]

ENula campana of hallant es heet inden middel vanden derden grade. ende wac in den iersten. Entie wortel gaet in medicinen. ende men gaderse int begin vanden zomere ende snijtse in cleinen stucken ende hancse met enen drade in die sonne datse niet en corumperen. Ende .2. jaer hout mense goet. Ende heeft cracht te conforteerne. te suverne ende te sachtene. Daer omme essi goet die de adren hebben vercrompen dat van couder materien comt ¶ Jegen die coude hoeste salmen geven wiin drinken daer elne in gesoden es ende caneele. dit moru\wet

oec den lichame. ende es goet iegen alle ziecheit vander borst die van couden comt ¶ Jegen cortten adem. salmen tsap van elnen sieden met zeeme ende nuttent. Ende alse men te vele nut van elnen so argert si dbloet. ende doet thoeft sweren ¶ Die wortele van elnen gesoden in wine ende in olyen. es goet iegen dlanc evel ende lendenen swere. ende verleit die orine van verstoptheiden ¶ Die wortel gesoden ende gestampt met verscher botren of met ouden swinen smoute. ende luttel sulfers. ende quiczelvers gemalen beide cleine ende vergadert. es goede salve iegen alle rudecheit ¶ Jegen crauwen. of die scinen dat si lasers siin. Neme elne ende siedse in aysine ende dan doent den sieken baden. ende dan bestrijcten daer mede. ende dan begieten met couden watere. ende dan dectene ende smeertene. Ende dit selve mogedi doen met swinen smoute ende met elnen tegadere gestoten. Ende dit doet tselve dat ellebrum album doet gestoten met swinensmoute oec aldus. Ende es goet in alle drope zalve. ende geneest quetsure

[64]

Epicinum es heet ende droge in den .3. graet ende hets gedaen alse bloemen. ende wint hem omtrent .1. cruut dat thim heet ende wast gerne in heeten landen ende in heeten steden. Ende heeft cracht te purgierne melancolie ende fleumen ende coleram. Ende daer omme eist goet iegen quarteine ende es een luttel laxatijf in den werken

[65]

EPatica. of leverwortte es cout ende droge in den iersten graet. Ende dit cruut vint men in wacken steden. ende in woestinen hanget gerne an rootscen. Ende so die bladere meerder siin so si beter es. Ende dit heeft cracht te vercoelne ende te verduwene overmits sine subtijlheit ¶ Ende iegen die geelsucht eist goet gesoden in watere ende geziet ende suker daer toe gedaen ende gemaect een cyroop. ende tachterst sal men daer toe doen rebarbe

[66]

Eruca. dats hadrec ende wast op dat velt. ende es heet. ende droge in den derden graet. ende heeft cracht te conforteerne Ende doet wel wesen met vrouwen. ende doet wel orine maken. ende es goet iegen die geelsucht gesoden in vleesche. te desen dingen es goet siin saet gesoden ende gemalen

[67]

Elleborus albus es heet ende droge in den derden graet. ende es wit. ende daer es .1. ander dat swert es. Ende dat witte elleborus es geheeten oest weert scamponie. ende wast gerne in wacken steden. ende wast hoge. ende selke seggen dat wast op bergen die wac siin. Ende heeft bladere gelijc wegebreden. mer si siin langere ende scarpere. ende wast also lange alse .1. cubitus of langere. Ende es wit ende medicinael. Ende doet spuwen opwert ende sciten nederwert ende zere ende met pinen. Het doet sceden alle humoren die van winde comen. Ende iegen passien die comen van limegen humoren alse apoplexa ende tgroet evel. Ende iegen artetike in de handen ende in de hanken. ende in voeten ende in al de leden. ende iegen dlanc evel. ende iegen swere in de leden. ende in den lichame. Nochtan eist herde quaet. Men saelt

niet geven en si met dranke daer in gesoden es venkel zaet ende apie zaet. Ende men minget oec in medicinen. Ende men maecht oec geven met sope daer tarwe in gesoden es. of garste dat niet lange en gedure ende dat ment haestelike gelose. Ende het deert min gesoden dan in heeter substancien gegeven. Ende langen tijt geminct eist beter dan versch of cort geminct Ende men saelt niet geven en si dattie humoren ierst gerijpt siin. want het ware vreese. Ende dat ment geeft met sope daer tarwe of garste in gesoden es dats omme te wachtene van quaet doene ¶ Elleborus geminct met mele ende met zeeme getempert. doet sterven die muse diere af eten. Ende met borne geminct entie weech daer met bestreken. doet sterven die vliegen. Ende geminct met aysine ende gesmeert daer thaer valt onthoudet ende geneset Ende geminct met colirien claert donker ogen Ende es goet iegen scorftheit. ende in alle zalven die ter scorftheit gaet

[68]

Elleborus nigrus. dats swartte scamponie. Ende heeft die selve cracht die de witte heeft. Maer si nes niet also laxatijf Ende heeft enen swarten wortel alse fige bome doen. Den wortel doet men in medicinen. ende heeft die cracht vanden witten. sonder dat niet opwert en doet spuwen. Maer het doet sciten nederwert. Ende men saelt geven met medicinen ende met dranke also ment twitte geeft ¶ Het purgiert die humoren van melan\colien

natuerlijc ende onnatuerlijc. Ende men gevet jegen quaerteine. ende jegen mania ende iegen vertigo. Hets oec goet iege zeter. iegen puusten. ende iegen drope. Ende es goet gesoden met aysine ende den mont daer met gedwegen Ende es goet iegen tantswere. Ende geminct met mele van bonen van lupinen ende dansichte daer met gedwegen verdrijft sproeten.

[69]

ELacterium es gemaect van enen crude dat in latine heet cucumeris agrestis. die bladere entie wortelen doen sciten ende es laxatijf. Ende men leset in die hont dagen alst ripe es. ende dan perst men tsap ute ende droget in die zonne dat welna droge si. so dat ment in coekelkine formeren mach. Ende es heet ende droge. ende purgiert ende moruwet den lichame. Ende purgiert fleume ende vette humoren ende coleram. Ende es goet iegen dagelijx rede. ende iegen artetike. ende voet evel. Ende wien dat ment geeft hine macher niet op slapen. Ende purgiert water. Ende tsap van den crude in die oren gedaen sacht dien swere. Ende olye daer af verhit. ende es goet iegen plecken int ansichte. Ende tsap geminct met aysine es goet morfea. ende iegen alle smetten van den lichame ende jegen vulheit vander huut


Vorige Volgende