De heilige boeken van het oude verbond. Deel 2. Het boek Josue. Het boek Rechters. Het boek Ruth. Het eerste en tweede boek der Koningen. Het derde en vierde boek der Koningen

[p. 113]

Het boek der rechters.
Vertaald en met Aanteekeningen voorzien door D.A.W.H. Sloet, Pastoor te Harderwijk.

[p. *1]

Verbeteringen.

Bij Judic. I 21 zie Inl. blz. 120 en XIX noot 17.

Bij II noot 3 zie Inl. blz. 138. Bij noot 4 zie ald. noot 2.

II 21 b naar de Septuag. te lezen: ‘die Josue heeft laten bestaan en met rust heeft gelaten’. Vs. 22-23 is een verklarend toevoegsel, wellicht van den redactor zelven.

III 1 is met de Septuag. waarschijnlijk Josue te lezen i.p.v. ‘Jahwe’ (‘de Heer’). Daardoor krijgt hier ‘beproeven’ toch den zin van oefenen, - niet in v. 4 (dat misschien, evenals II 22-23, een glosse is), waarvan het begin in den grondtekst luidt: ‘En zij waren (d.i. dienden) om Israël te beproeven’.

III 5-6 vormde vroeger zeer waarschijnlijk het slot van I (Lagrange).

III 8 en 10 is waarschijnlijk ‘koning van Edom’ te lezen, zie Inl. blz. 132-133.

Bij III noot 36 en 37. Targ. en Vulg. schijnen parsjedona voor eene afleiding van peresj (drek van dieren) te hebben aangezien en dit dan als onderwerp te hebben genomen; chereb (zwaard) uit het voorafgaande als onderwerp te stellen (Gesenius) wordt door Lagrange ‘onmogelijk’ genoemd omdat chereb vrouwelijk is terwijl het werkwoord den mannelijken vorm heeft (die echter ook kan verklaard worden door wegvallen van den vrouwelijken uitgang thah vóór hap-parsjedona). Lagrange vertaalt: ‘en hij (Aod) ging weg door het venster’, en schrapt het volgende ‘en Aod ging weg naar (“door”) den misderôn’ als glosse. Wij schrappen liever met anderen den eersten zin, die in Sept. A ontbreekt en waarin hap-parsjedona een bedorven schrijving van het (later herstelde) ham-misderona schijnt te zijn. Misschien is misderôn de trap, die van het dak of de dakkamer aan de buitenzijde van het huis naar beneden leidde. De dienaren van Eglon waren in de benedenzaal.

III 28 b te lezen naar a: ‘en zij volgden hem’ (wajjirdephoe i.p.v. wajjêredoe ‘en zij daalden af’).

Bij IV zie over Jabin van Asor Inl. blz. 133 noot 2 en blz. 143 aant. 7.

Op IV 8 schijnt naar de Septuag. nog te moeten volgen: ‘want ik weet niet op welken dag de Engel van Jahwe mij geluk zal geven’, - dus de reden waarom Barak de profetes Debora bij zich wenschte te hebben. Vgl. v. 14.

IV 9 schijnt ons naar Kades een glosse toe; dezelfde glosse, door de Vulg. weggelaten, staat ook v. 10 achter ‘Nephthali’. De bedoeling van Barak was slechts dat Debora met hem ten strijde zou trekken; vgl. v. 10 aan het einde: ‘en Debora trok met hem op’. Zij ging met hem heen, om de stammen, waar zij doortrok, op te wekken tot den strijd, doch waarschijnlijk slechts tot in Issachar, op welks grondgebied de strijd moest gevoerd worden; vgl. IV noot 15 en V 15.

IV 15 wordt met de scherpte des zwaards terecht voor een glosse gehouden, hetzij door foutieve dubbelschrijving van de daarop gelijkende twee volgende woorden ontstaan of als verklarend invoegsel uit v. 16 (Hebr.).

IV 17 b (want enz.) wordt door Lagrange op goede gronden als glosse aangemerkt. De reden, waarom Sisera in hare tent ging, is dan alleen de uitnoodiging van Jaël. Het werkwoord heeft niet den zin dat hij de bedoeling had bij haar in te vluchten. De glosse zoekt eene, onnoodige, verklaring te geven.

[p. *2]

IV 21. Opmerkelijk is de lezing van Sept. A aan het einde van het vers (in plaats van ‘hij sliep’ enz., zie noot 28): ‘en hij spartelde tusschen hare knieën (of voeten) en werd machteloos en stierf’, - misschien navolging van V 27. Lagrange acht ze oorspronkelijk, volgende op ‘in zijne slaap’. Men kan het Hebr. vertalen: ‘hij nu was verdoofd en hij werd machteloos en stierf’.

Bij VI noot 9. Volgens een zeer oude overlevering is het tegenwoordige Tajebeh de vaderstad van Gedeon, en met veel waarschijnlijkheid houdt men deze plaats voor het oude Ophra in Benjamin. Dit Ophra kan eene colonie van de familie Abiëzer geweest zijn.

VI noot 15. Schrap den laatsten zin. De daar bedoelde ‘taalkundige reden’ (sj met de beteekenis van het betrekkelijk voornaamwoord als kenmerk van laat Hebreeuwsch) is niet meer steekhoudend.

VI 25 leest Lagrange: ‘Neem den vetten stier (naar Sept. A), dien uw vader heeft, en gij zult het altaar van Baäl (zonder: “dat van uw vader is”) omverhalen’ enz. En in v. 26: ‘en gij zult den vetten (i.p.v. “tweeden”) stier nemen’. Zoo ook v. 28.

VI noot 29 lees: ‘.... zal gedood worden tot den morgen’, d.i. (waarschijnlijk) vóór morgen ochtend. - Dezen plotselingen ijver tegen Baäl acht men bij Joas onwaarschijnlijk en den zin schrijft men toe aan de hand van een al te ijverig wetgeleerde.

VII 9 schijnt een bevel om het kamp te overvallen (vgl. v. 11a); dan zegt v. 10: zoo gij vreest dit te doen (‘alleen’ staat niet in den grondtekst), daal dan eerst met uwen knecht af, enz.

De VII noot 10 bedoelde ‘taalkundige reden’ (als boven bij VI noot 15) heeft op zich zelve weinig kracht, doch steunt het vermoeden dat het vers eene glosse is.

VIII noot 12. De hier voor de hand liggende beteekenis von nophelim is toch ‘gesneuvelden’. Dan zou het geheele leger der vijanden geraamd zijn op 135.000. Het getal kan overdreven zijn, vgl. XII noot 12.

Bij VIII noot 13. Anderen meenen te moeten vertalen: ‘den weg der tentbewoners op’. Daar in v. 10 slechts gesproken wordt van ‘Oosterlingen’, kan deze tocht van Gedeon heel goed in oostelijke richting, op het Hauran-gebergte aan, gegaan zijn langs een weg die de nomaden van die streken met het Jordaandal verbond (vgl. noot 9). Nobe zou dan dat van Num. XXXII 42 kunnen zijn, ook Kanath geheeten. Een Dzjoebeha ligt ook aan het Wadi-Jabis, niet ver van den Jordaan. Na den overval van het vijandelijke kamp zal Gedeon dan de vluchtelingen nog in zuidelijke richting vervolgd hebben en daarna in noordwestelijke richting langs den bergpas van es-Salt (= ‘bergpas van Chares’) naar Soccoth zijn teruggekeerd.

Bij VIII noot 17. De door Gedeon gedoode ‘mannen der stad’ zijn vermoedelijk zij die hun ‘toren’ verdedigden en zich tegen Gedeon verzetten.

Bij VIII noot 18. Lagrange leest: ‘Wie waren toch de mannen’ enz., eene vraag waarop Gedeon in v. 19 zelf antwoordt; vraag en antwoord dienen om zijn persoonlijk recht op bloedwraak uit te spreken. Het antwoord der twee koningen is eer trotseerende grootspraak dan vleierij (tegen noot 19).

Bij VIII noot 21. In plaats van ki kha-isj geboeratho lezen anderen met meer passenden zin: ki isj gibbôr atta ‘want een held zijt gij’; door zijne hand willen zij sierven.

Jos. XV schrap de noot 44 en lees noot 46: ‘Betharaba, vgl. v. 6. Meddin Sept. Ainon’.

Jos. XVII noot 10 schrap: ‘tegen alle regels’.

Van andere verbeteringen in de noten op Jos., die tien jaar oud zijn, meenen wij ons te moeten onthouden.

D.A.W.H. SLOET.