Logo DBNL
Handschrift Hattem C 5 (2017)

Handschrift Hattem C 5

(2017)–Anoniem Hattemse handschrift–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

7. Traktaat over edele metalen

1D435Ie wille weeten van alloyeme436 2den rechten aert van wisselen 3van assaeyeme437 van waerdeyn 4te sijne438 hij moet voeren weeten die 5leeringhen op dat zeluere / wie op 6xij es ghefondeert Ende daer van goude 7die op xxiiij caraet es ghefondeert 8of gheordeneert in deser manieren ( 9die weet die rekenighe439 van sinen 10zeluere assoeye van zeluere dat 11niet en hout coper noch loot heet 12op 12 s440 fijn zeluer Ende als in xi 13maerc copers es een maerc zeluers 14dat heetmen eenen penninc Ende als 15in 10 marc copers es 2 marc zel- 16uers dat heetmen 2 penninghen Ende 17als in een441 marc copers es 3 maerc 18zeluers dat heetmen 3 penninghen 19Ende als in 8 maerc copers es 4 marc 20zeluers dat heetmen 4 deniers In 7 marc 21copers 5 marc zeluers dat heetmen 225 deniers In 6 marc copers 6 marc zel- 23uers heetmen 6 deniers In 5 marc copers 247 marc zeluers dats te 7 deniers In 4 25marc copers 8 marc seluers dat es 26te 8 deniers In 3 marc copers 9442 marc 27zeluers dats te 9 deniers In 2 marc 28copers 10 marc zeluers dat te 10 deniers 29In 1 marc copers xi marc zeluers 30dat es te xi deniers In 1443 12 marc zel- 31uers ne gheen coper noch anders 32niet dan eist fijn zeluer dat es 12 33deniers fijn 34¶ Reghele444 soe watmen noumet 35als te 6 deniers of te 5 deniers dats van een 36tote dien ghetal datmen noemet al

1zeluer Ende van dien ghetael voert 2totte 12 dats coper of loot Ende hoe- 3men souct penninghen het moghen 4onsen ofte maercken ofte ponden off 5wat ghij wilt wezen off greyne. 6Want deeldi 1 denier dats 12 deel van 7enen onse Voert weet dat elc denier es ghe- 8deelt in 24 greynen Ende elc grye445 9greyne machmen deelen hoemen wil 10Nv maken 24 greyne eenen denier soe ma- 11ken 6 greyne een poeyteuine dats 124 deel van enen penninc / ende 12 grey- 13ne maken 1 once dats die hebt446 van 14enen denier Ende 24 greyne maken 3 poy- 15tevinen dat sijn 3 derdendeele van 161 denier 17¶ Nv exemple447 coninx grooten sijn 18te xi deniers ende enen dat448 sijn 12 greyne 19soe es tzeluer xi marc ende of 1 onse 20ende es des copers een marc dit heet 21coninx zeluer Ende eist zeluer te 22coninx449 deniers soe eist 2 deel zeluer ende een 23deel coper Eist te 3 deniers soe es het een 24derdendeel zeluer ende 2 deel copers
25¶ Die rekeninghe van assaye450 Om 26die redenen dat nyement slecht en 27mach leeren scicken of alloeyeren 28hij en moet connen assaeyeren Die 29rekeninghe vanden assaeye wil ick 30v eerst scriuen die rekeninghe daer 31af alsmen bilioen garnaelge roeden 32ofte bladen ofte penninghe wille assaey- 33eren soe machmen dat assaey maken 34van 12 deniers ofte van 6 deniers ofte van 353 deniers weder het neder zij ofte hogher

1want seluer bouen 8 deniers machmen 2van 12 deniers maken die wille / tusschen 34 deniers ende 8 deniers van 6 deniers int assaey 4van 4 deniers nederwaert machmen 5assaey maken van 3 deniers 6¶ Reghele451 van soe wat onsen dat 7ghij werct het sij troys tsij fransch 8tsij coolsch tsij vlaemsche ommer doe 9dat huwe 12 deniers van assaey si eene 10rechte half onse soe dat emmer 24 11deniers in de onse sijn soe sal v rekenin- 12ghe vanden penninghen / ende vanden greynen 13wel in vallen in die rekeninghe 14vander maerc Ende vander onsen 15ende vanden denier Item es die onse ghe- 16deelt in 24 deniers datmen het inghelsche 17¶ Nv comen gout smeden ende rude 18wisselairs ende deelen die onsen in 1920 inghelsche zoe dat die rekenninge 20metter rekeninghen vanden assaeye 21zeere verworcht es als ic v toghen 22sal hier nae van scickene of alloey- 23eren / soe suldi legghen in die scale 2412 deniers Ende weghen daer teghen 5 bel- 25ioen op dat ghij wilt assaeyeren 26dan suldi dat assaey wel maken 27Ende dan suldi die 12 deniers die in die 28scale ligghen an die een sijde / ende 29dat assaey an die ander sijde Ende 30dan suldi wt trecken die penninghe 31des ghij weet hoe menich deniers het 32mjn weghet dan die 12 deniers diet te 33voren woech Ende alzo menich 12 deel 34copers was daer in ende also mene- 35ghen assaey alst weghet alsoe vele

1es dat zeluer want weghet 4 deniers soe 2eist 3 deniers Ende weghet 8 deniers soe eist 8 3deniers Ende eist dat meer weghet dan 3 4deniers of 4 deniers / of hoe vele dat sij tusschen 5den gheheelen denier soe leghet daer also 6menich greynen in alst weghet bouen 7die denier. ende alzoe vele es dat zeluer 8Want vijndi dat assaey weghende 95 deniers ende te 8 greyne Ende eist dat ghi 10v assaey maect van 6 deniers soe wat 11dat ghij dan vijnt als ghij v assaey 12weghet dat suldi dobbeleren aldus 13Vijndi dat weghet 4 deniers soe es dat 14zeluer te 8 deniers / Vijndi 3 deniers soe eist 156 deniers want die rekeninghe vant sel- 16uer gaet op x452 12 deniers / neemdi daer 17of maer 6 deniers soe doet elc denier 2 deniers Ende 18maect tassaey van 3 deniers soe doet elc 19denier 4 deniers Aldus vijndi int assaey van 203 deniers 2 deniers soe es dat seluer te 8 deniers453 21Vijndijt oec te 1 denier ende te 6 greynen 22soe es dat seluer te 5 deniers want de 23paeyteuine doet 5 deniers ende die onse 242 deniers Ende elc greyn doet 4 greynen 25Ende emmer es fijn zeluer te 12 deniers 26¶ Item nv pleechmen in vranckrike 27ende in meneghen anderen landen co- 28ninx zeluer te hoghen ende te setten 29inden staet van fijnen zeluere Als of 30sij seiden coninx groten die sijn tot 31xi deniers ons454 / fijn zeluer es te 12 deniers 32Ende al hoer rekeninghe daer op ma- 33ken zoe moeten xi Semis deelen in 12 34Aldus elc denier doet 24 greyne nv 35segt xi werf dats 200 64 ende een 36half werf 24 dats 12 somme 200

177 greynen deele die in 12 dat mo- 2ghedi 23 soe doet die denier van sconinx 3zeluer 23 greyn van finen soe dat 4elc vanden xij coninx zeluer elc 5denier es een greyn ergher die denier dan 6vanden finen / ende elc greyn es ergher 724 deel van een greyn vanden finen 8met deser redenen machmen alsoe 9wel copen ende vercopen ende rekenen 10op coninx zeluer te 12 deniers als op 11dat fijn te 12 deniers Ende bringhen dat 12te merken ende te onsen als int fine 13want soe wat coninx zeluer zel- 14uer455 ghelt daer op machmen enen 15voet maken ende 12 deniers deelen Ende die 16greyne metter maerc ende metter 17onse ende metter inghelschen vander 18oncen Ende dies te doene heeft 19mach dit alsoe wel vseren alse 20int fine 21¶ Item nv willic v leeren den aert 22van scickene ende alloeyenne456 maer 23eer ic daer toe comme soe moet ick 24v toghen meenighe manieren van 25leeringhen die daer toe hoert 26Eerst moetti weeten ende kueren457 27kennen alde aude bolioen out ende 28nieuwe Ende of dit vulle den voet 29gheredroit es Ende of daer yet vele 30conterfeys daer in loopt dat moet 31ghi weten ende assaeyeren Voert wat 32in sijn smelten laken mach van vul- 33heden / of dat ghelaken es in vele 34manieren Ende hoe dat zeluer autwoent 35alst ghegoten es beede int ghewichte 36ende int assaey alst in boersen valt

1ende dat seker scriuen Et dit wilt prou- 2uen Ende alzoe van zeluer ghefineert 3oft nauwe ghehouden sij op fijn coper 4hert of versch van al moet ghij se- 5ker sijn Ende vast vijnden hoe vele dat 6int smelten of gae Ende oec hoe vele 7dat betert want coper goet458 gaet 8meer of int fier dan dat zeluer 9doet dit moet een man al weeten 10alse hij nauwe alloeyren of scic- 11ken wilt Voert alst ghesmolten 12es ende in roeden ghegoten soe moet 13hij een assaey daer of maken ende 14scriuen dat Ende alst dan ghewrocht 15es ende gheblanciert of ghesuuert 16soe sal hij noch een ander assaey 17maken daer af Ende besien hoe veel 18dattet ghebetert es ende dat wel mer- 19ken ¶ Nv moetti al dese dinghen 20soe scicken te gader ende ordineren van 21dat hij sijn bolioen prijsde des die 22blade gheblanciert ende gheassaeyeert 23sijn Ende dan merken hoet eerst ghe- 24prijst was als bolioen Ende hoe veel 25dat ghebetert es na dat blansieren 26Ende alsoe vele als ghijt ghebetert 27vijnt alsoe vele copers moetti daer 28met scicken of uwen penninck soude 29beter vallen dan die voet vanden 30munten daer ghij op werct Ende soe 31ghij dit meer prouft soe ghi dit 32zekerre scicken sult ende nauwer 33want dat bolioen mach lieghen 34of die lakinghe of die beteringhe 35maer den rechten aert van scicke- 36ne en mach niet lieghen 37¶ Nv hebdi hoe ghij vander sneden

1v wachten moet in des deniers scicken dat 2ghij dat bekent Ende die beteringe 3van werkene ende blancieren daer 4in moet slaen als ghij sult nauwe 5scicken 6¶ Nv willic v oec segghen vander 7sneden459 wanttet vele daer an ghe- 8leecht Ghij sult uwen patroen ma- 9ken vander sneden soe menich denier 10dat in die marc sal gaen soe moet 11ghi weeten of v denier wit sal sijn 12of zwart Es hij wit soe moetti 13mercken hoe vele dat hij of gaet 14ende mindert van dat die werclieden 15v die bladen hebben gheleuert des hij 16ghemint zij / Want hij mindert 17in twee manieren In ene manie- 18re dat die werclieden die bladen soe 19laden met poeder ende met anderen 20dinghen dat sij wel connen ende alle 21dinghe dat int blancieren al of gaet 22Ende aldus soe wert die denier te licht 23In die ander maniere want die wijnt 24steen ende dat sant eet dat coper al 25om den denier ende dan blicket dat zeluer 26Voert alst coper ghegeten es ende 27daer af licht die denier Oec soe die denier 28roder es ende ergher es soe hij lan- 29gher blanchieren moet Ende soe 30hij dan lichter wert / ende dit soe moet 31ghij al weeten zeker Ende hoe vele 32moet hij ghesneden sijn / ende dese 33dinghen moet een man wel merken 34ende nauwe mercken ende stieren35Ende zeluer ende belioen wel kennen 36op die tijt dat hij werct 37¶ Nv willic voert gaen op dien 38aert van scickene daer harde vele

1schone reghelen ende leeringhen of sijn 2Eerst moet een man die alloeyeren 3of scicken wille weeten sinen voet 4daer hij op wercken moet van wat 5alloeye dat hij sij Ende al seluer 6of bolioen dat hogher es dan zijn 7voet of beter dat heet hoghe zel- 8uer off wit zeluer off ballioen 9Ende wat nederre es of ergher 10dan sijn voet dat heet neder bol- 11lioen cranck Ende om datmen selden 12vijnt alsoe wit zeluer als die voet 13es beter of ergher soe moetmen 14connen scicken ende proporcioneren dan 15hogher dan die voet want dat 16starke beter dan dat crancke Ende 17dat crancke nedert dat starke test 18ghelijc wert want sal een man 19wel leeren scicken soe moet hij opt 20scicken teerst besien op wat mer- 21ke dat hij werct ontfangen ende 22leueren Ende eist [...] die troyse460 23op die troyse oft parijssche of op 24die coelsche heet alle merc 8461 onse 25ende eist die vleemsche soe es die 26mer462 6 onse


Vorige Volgende