Logo DBNL
Handschrift Hattem C 5 (2017)

Handschrift Hattem C 5

(2017)–Anoniem Hattemse handschrift–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

5. Wijnrecepten / Medisch handboek

1iauwe clere et si doit iestre a riere 2representee au soleil tant quil soit 3piere a complie precieuse comme fin 4sol de nature Et chi finist li liures 5dou nouuiel testament
6¶ Explicit li nouuiaus testa- 7mens maistre ernaut de 8uille nueue317
9M318edicina vini319 O320mm321 scho-322 10ende zuuere wijn te makene die sijn ver- 11we verloren heeft ende in een zieck off 12suyck vat leit Ende die edick worden 13is ende dicke323 ¶ Neemt amidon 2 loot 14Ende plumen van alluyne 1 loot wel 15ghestoten dan menghet wel te gadere 16ende warptet jnt vat Ende dair nae roe- 17ret wel omme / dan latet legghen een 18haluen dach die wijn sal claer ende wit zijn 19T324en seluen Neemt suker kandij een 20loot / ghemene sout 2 loot ende warpt 21dat jnden wijn ende menghet wel ouer 22een Ende laettet alsoe leggen drie daghen 23die wijn sal claer werden 24T325en seluen Neemt wit olizaet drie 25loot wel ghepuluert ende warptet 26jnden wijn ende menghet wel die wijn 27Ende die wijn sal schoen ende claer wer- 28den binnen corten tijden ¶ Ende weet 29dat het nopsaet / off mostaert saet 30claert turbelen wijn 31O326Mme te maken den wijn dat hij 32schoone verwee hebbe in een glas327 33Neemt een achtendeel van eenre

1onse328 once van smout glasen ende warptet 2jnt vat T329en seluen Neemt seem een 3scotel vol ende doet het sieden in een pan- 4ne tot dattet hert is / dan suldijt wijn- 5den an een snoer ende hanghent int vat 6Off doettet in een dunne saxkijn van 7enen hooftclede ende latet een nacht lig- 8ghen jnden vate die wijn sal worden 9schoone gheverwet 10O330M te maken wel rukende wijn ende 11van goeder smake die de smake 12verloren heeft Off die in een hue- 13nich vat heeft gheleghen oft leit ende 14vanden vate smaect331 ¶ Neemt drooge 15saelge een loot Cubellen anderhalf loot 16beide wel ghestoten Ende doet die jnden 17wijn vate die wijn sal van goeden roeke 18werden ende van goeder smake binnen 19drie daghen ¶ E332en ander Neemt calamus 20aramaticum333 Ende wortelen van gariofilaten 21Spikanardi elx euen veel een of twe 22loot wel ghepoedert Dan suldi den poe- 23der hanghen jnt vat in een dunne saxkijn 24die wijn sal schoon ende zuuer werden 25ende sterker dan hij eerst was 26O334M te maken een sterken wijn die 27den lieden jnt hooft loopt soe dat 28sij ter stont droncken werden33529Men sal nemen herts hoern ghepul- 30uereert Semis loot Ende teghen datmen den wijn 31sterck wil maken of hebben wil soe suldij 32die poeder werpen in een rijnck laghen 33die wijn sal soe sterck werden als ghij 34oyt wijn dronct T336en seluen Neemt 35weet asschen een loot die suldi jnt la- 36ghel werpen cleyne ghewreuen T337en 37seluen Neemt rogghen broot wel ghe- 38roost ses leuende kolen wel ontwe ghe-

1wreuen ende jnt vat gheworpen 2O338M te zuueren verscaelden wijn Ende 3goet ende zoete te maken339 Neemt anijs 4een loot Ricolissie anderhalf loot 5Suker Semis loot Ende vanden wijn een vie- 6rendeel ofte meer Dan suldij de suker 7ende den anijs wel poederen ende menghen 8het een metten anderen Ende dan doettet 9in een dunne saxkijn ende hanghet int 10vat / ende doet enen steen jnden sacke om 11dat de sacke te bet weeghe / ende die wijn 12sal binnen drie daghen schoon ende wel 13gheverwet werden T340en seluen Men 14werpt jnt vat een loot Cadijs T341en 15selue Men hanghe jnt vat ricolissie 16of acolissie twee loot wel ghepoedert 17Ende drie daghe dair nae soe doettet 18wt die wijn wert schoone
19¶ Explicit medicina vini342
20¶ Dolor dencium343 ¶ Vanden tantzweere344 21D345Olor dencium346 dat es die tantzweere 22Ende sij coemt somtijt van heeten 23humoren Ende somtijt van couden 24humoren ¶ Ende coemt die tantzwere van 25heten humoren soe coemt sij van colera ru- 26bea Ende rasis347 seit dat die tantzwere 27coemt mit aposteumen somtijt / ende somtijt 28soe coemt sij sonder aposteumen Die mit 29aposteumen coemt die coemt van scarpen 30bloede dat omtrent die tanden leit ende 31maect die tantzweere Ende het aensichte 32es root ende ghezwollen Ende men sal doen 33laten de348 die hooft adere Ende oec sijn goet 34ghelaten die aderen die in die leppen leg- 35ghen Off men sal doen laten die adere 36die onder die tonghe leghet Ende

1men sal inden mont houden coude borne 2ende aysijn mit rose water alden dach off 3twee daghe Ende op den derden dach salmen 4dair jn houden olie van rosen mit een 5lettel mastic Ende ist dat het niet en 6h349 helpt soe salmen laten die adere die jnt 7croes vanden ore leyt Ende men sal oec 8jnden mont houden wijn off aysijn dair 9jn ghesoden sijn rosen ende nacht scade 10ende latue ende veilde350 ende olibladere Ende 11men sal ventusen bussen stellen op die 12scouderen ¶ Ende coemt die tantzweere 13van heeter coloren dat bekentmen bijden 14scarpen bitteren zweerne Ende bijden ghe- 15luen aensichte Ofmen macht bekennen 16bider complexien vanden lichame Men sal 17die materie purgeren mit trifera sarra- 18senica of met drancke die doet purgeren 19colera / alle die andere werken die behoren 20jn die zaken vanden bloede die salmen doen 21jn die tantzweere van colera off die van 22colera coemt ¶ Ende somtijt coemt die 23tantzweere van fleumen / ende selden coemt sij 24van melancolien Ende rasis351 seit coemt 25sij van fleumen off van couden humoren dat 26beteykentmen bijden witten aensichte off 27biden bleken aensichte Men sal purgeren 28met yerapigra galieni off met anderen 29dinghen die coude humoren doen purgeren 30Men sal dat tantvleysch aflichten 31ende men sal nemen puluer van stafri- 32sagria352 ende scilt verwee ende dan salmen 33dat doen in een zackelkijn ende dan sal- 34ment doen op den tant / ende het sal die 35materie trecken wten tande ende die zwere 36¶ Een ander men sal nemen lanc peper 37ende ghingebare ende pertrec ende stafisa- 38gria dese salmen pulueren ende hier mede 39salmen die tonghe ende tantvleysch wriuen

1een langhe wijle ende themelte dat es 2troost Ende dan salmen den mont houden 3ouer een vat ende dan sal die fleume wt 4den mont lopen want die trect die zwere 5wtten monde Off men sal nemen triacu- 6le ende die salmen doen in een doekelkijn 7ende dan salmen dat leggen op den tant of 8op die kinnebacken ofmen salt plaesteren 9dat es goet ¶ Een ander353 Men sal nemen 10pertrec ende ysope ende euforbium Ende dan 11salmen dit pulueren ende dair nae salment 12sieden jn wine ende met pepere ende dat sal- 13men houden jnden mont Ende altoes eermen 14die medechine doen sal jnden mont soe sal- 15men met instrumente het tantvleysch 16vanden tanden doen ¶ Een ander354 men sal 17nemen lood ende dat salmen bijnden op den 18puls vanden arme an die zelue zijde dair 19die tantzweere es ¶ Een ander men sal 20nemen saet van boylde ende mostart zaet 21Ende saet van poret loke Dese zaden salmen 22worpen in een vier ende men sal dair off 23ontfangen den roec op den tant doer ene 24pipe die ghemaect es als een trompe 25die op het een eynde es wijt ende op dat 26ander eynde soe es sij cleyne Ende het 27meeste eynde salmen ouer hier355 vier houden 28ende dat ander eynde salmen op den tant 29houden Ende men sal het vier leggen jn 30enen nauwen pot ¶ Ende dat selue doet 31het sop van harba paralisis ende het 32sop van primula veris Ende oec machmen 33nemen puluer van mastic ende van wieroke 34ende van peke dit salmen menghen metten 35witte vanden eye ende dan salmen dat leg- 36gen op die aderen vanden slape ¶ Men sal 37nemen looc ende dair jnne salmen een gat 38sniden ende dan salmen dat ligghen onder hete 39asschen met een deel menten enen wile 40Ende dair nae salmen dat wriuen in enen

1mortier Ende dan salmen dat van buyten 2plaesteren yeghen die zweere Ende oec soe 3machmen nemen wieroec ende looc ende 4dat salmen bernen deen in dander of deen 5met den anderen ende dat salmen legghen 6yeghen die zweere op die kinnebacken ¶ Of 7men sal nemen een oyoen ende men sal 8sniden een hol dair jn dair die wortele 9in staet Ende dan salmen jnt hol legghen 10puluer van pepere ende dan salmen het 11gheen datmen vte den oyoen dede weder 12jnt hol doen ende dair mede salmen peper 13hullen ende dan salmen dat wijnden ende 14stoppen ende men salt leggen onder bernende 15colen ene langhe wile ende latent langhe 16bernen Ende dit salmen leggen buyten op den 17zweere Ende men sal nemen paulinum ende 18dat salmen plaesteren op den puls vanden 19salme356 dat helpet oec Ende men vijndet 20jn die apoteke Ende het vallet dicke dat 21tanden die zweeren dat sij gaten jnne hebben 22ende dat coemt oec van heeten humoren 23of van couden humoren ¶ Men sal dan 24den lichame purgeren bider complexien 25voren ende bijden teikene die v coemt te vo- 26ren die357 of die v cont sijn mit mede- 27chinen die dair toe gaen Men sal pul- 28ueren galle ende die salmen temperen mit 29torbentine ende dan salment steken jnt 30gat want het es herde goet Ende ist sake 31datter wormen sijn jn die gate soe sal- 32men nemen pertrec ende galle ende eufor- 33bium ende dit salmen temperen in wine ende 34dan salment steken jn die gaten vanden 35tanden Ende men sal altoos naden etene 36zuueren het gat dat dair jnne gheene 37spise en vorte Ende hulpt dit niet soe 38salmen den tant wt doen Men sal nemen

1tarwen mele ende dat salmen temperen mit 2de melc van titemalus dat es sap ende 3dat salmen jnt gat steken ende omtrent 4den tant hij sal wt vallen sonder pine 5Ende men moet wachten dattet den ghe- 6sonden tant niet en nake ¶ Ende eist 7dat die tantzweere coemt van heeten 8humoren soe salmen laten also voer ghe- 9seit is Ende men sal bussen op den hals 10doen stellen ¶ Ende eist van couden humoren 11soe salmen die wercken oec doen die voer 12staen ghescreuen jn die coude humoren 13¶ Ende men moet weten dat rasis ver- 14biedet datmen niet laten en sal in die 15coude materie ¶ Ende het valt oec som- 16tijts dattet tantvleysch corrumpeert ende 17deert den tande datmen heet onder die ghe- 18mene cancker ende coemt bijden humoren 19die vloyen wtten houede ende vallen jnt 20tantvleysch ende doent verrotten ¶ Dese 21dinghen sijn goet dair yegen Men sal ne- 22men ghele operment ende calc ende atre- 23ment ende spaens groene ende alvn ende 24calemijn dit salmen pulueren elx euen 25vele Ende dan salmen dat temperen mit 26aysine droghe ende men salre of maken 27een coekelkijn ende dat salmen droghen 28jnden roke Ende alsment orberen wille 29soe salmen pulueren van dien coekelkine 30ende dair mede salmen wriuen dat tant- 31vleysch drie weruen des daghes soe 32dattet zeere bloede Ende dit salmen doen 33al tot dat vleysch suuer es ende dat zwerte vorte358 34wech es Ende alsment also ghewreuen 35heeft soe salment359 dair nae ene langhe 36wijle houden jnden mont olie van rosen 37Ende als die tanden ghesuuert sijn soe sal- 38men het vleysch weder doen wassen Ende

1men sal nemen wieroec ende aloe ende sarco- 2colle / ende bloet van draken ende galle van 3elx euen vele / ende dair mede salmen het 4tantvleysch wriuen ende men salt oec 5dair jnne laten steken Dit doet het vleysch 6weder was360 wassen ¶ Ende men sal weeten 7dat die pulueren die voer ghescreuen 8staen die verticheiden zuueren die sijn 9goet in festelen Ende in canckere Ende in allen 10quaden gaten Ende in quaden wonden Ende 11in vuyllen aposteumen 12¶ De dolore capitis361 13C362apitis dolor Dat es die hooft 14zweere ¶ Ende die hooftzweere coemt 15somtijts mit cortse Ende somtijts 16coemt sij sonder corts Die van cortsen 17coemt dair af seit hij ghenoech jnden 18wercken vanden cortse Ende die sonder corts 19coemt die coemt somtijts van seluen 20den houede Ende coemt somtijt wter magen 21¶ Ende es dat sake dat die hooftzweere 22coemt van selues den houede / ende dat 23die humoren jnt hooft sijn. soe zweert het 24hooft eenpaerlike dat es altoos sonder 25ophouden Ende meest gheuallet dit als 26die lichame den houede antwert aldus 27es die lichame van heetten humoren of 28van couden humoren soe volghet hem dat 29hooftzweere alst voeren gheseit es Ende 30es die lichame van heetter complexien 31soe es die hooftzweere van couder com- 32plexien Ende ist dat die hooftzweere 33coemt vter maghen soe es die pine 34bij wilen als nv zwerende ende als nv 35niet soe salmen dan die orine besien 36Eist dat sij es all lettel gheuerwet 37ofte wit soe salmen die materie ripen 38aldus Men sal nemen apisaet ende 39venckelsaet ende comijn ende sermonteine

1ende louessche saet / ende van som die crude 2mede Ende dit salmen sieden mit borne ende 3mit zeeme / in enen stoep borrens sal- 4men doen een pijnte zeems Ende men 5moet dit drincken vj daghen oft viij 6daghe Ende emmer drieweruen elkes 7daghes Of men salt ripen met opi- 8melle363 die iij deel moet wezen warm 9Ende die iiij deel moet wezen opimelle 10ja telke toghe Ende dair nae salmen 11purgeren mit benedicta of mit yeralo- 12gacion Ende dan salmense scarpen 13mit esula Off men sal nemen esula 14alleen mit wine ende mit mastic een 15lettel Ende es dat sake dat die mate- 16rie es ghegadert jnt hooft ende dat 17coemt van bloede Of van colera die 18heet es Of van fleumen Off van me- 19lancolien ¶ Eist dat die hooftzweere 20coemt van bloede dit sijn de teykene 21Die orine es wel gheuerwet ende vet 22Ende het aensichte es root ende ront 23ende ghezwollen / ende die smake vanden 24speeckele jnden mont es suete ¶ Dit 25es die cure Men sal laten die hooft 26adere jnden arm / ende men sal olie jnde 27nese doen drupen die ghemaect es 28van violetten / ende dair mede salmen doen 29niezen dat hulpt zeere Ende men sal oec 30het hooft smeeren met popelioene of 31mit olien van rosen Of mit aysine Of 32mitten witte vanden eye getempert Ende 33dan salment plaesteren anden slaep Of 34men sal nemen / wit nitrum ende sout Ende 35dan salmen dat pulueren Ende oec wierooc 36een lettel Ende ghersten mele Ende mastic 37dat salmen pulueren Ende dair nae salment 38temperen mitten witte vanden eye Ende dan

1salmen dat plaesteren op beide de pulsen 2ende ane beide die slape ende hem salt ter 3stont sachten Ende men sal oec die voeten 4dwaen in borne dair jn ghesoden es 5nasscade Ende donrebaert Ende surkele 6¶ Ende eist sake dat die hooftzweere 7coemt van colera rubea Dit sijn die 8teykenen Die orine es root ende een let- 9tel dunne Ende het aensichte es ghelue 10Ende die sprekele364 jnden mont es ghe- 11souten men sal die materie doen ripen 12mit opisacra365 of mit sirupus aceto- 13sus Ende dair nae soe salment purgeren 14mit drancke van tamarindis ende van 15cassia fistula ende van mirabolanis ci- 16trini ende van violetten Ende men sal 17desen dranc niet sieden ten ware men 18salt all pulueren ende des auonts salment 19ligghen te weike in hoye off in borne 20ende men salt des morghens sieden ende 21dair nae salment drincken Off men 22salt purgeren mit trifera sarrasenica 23Ende men sal doen niesen met olie van 24rosen diemen jnde nese sal doen Ende men 25sal plaesteren maken van ghersten mele 26ende van nasscade / ende van donrebaert 27ende van rosen ende van oli bladeren / ende 28van beilden / ende wit vanden eye / ende van 29wijfs melke Dese salmen alle nemen 30ende men sal dair of maken plaesteren 31omtrent het hooft Dese cruden salmen 32nemen ende men salse doen sieden in borne 33alse latuwe ende beilde / ende oliblader ende 34nasschade ende dier ghelike / ende hier 35jnne salmen die voeten dwaen ¶ Ende 36eist sake datmen niet slapen en mach 37soe salmen temperen opium mit wijfs 38melke / ende dair mede salmen die nese 39buyten ende binnen smeeren ¶ Jeghen

1die hooftzweere van heeten humoren Men sal 2nemen galbanum ende opium mitten sope van 3donrebaerde dat salmen plaesteren op den puls 4dat es goet ¶ Ende eist dat die hooftzwere 5coemt van fleumen Dit sijn die teykenen 6die orine es lettel gheuarwet ende het 7aensich366 aensichte es wit of bleec ende 8ront op gheblasen Men salre in wercken 9aldus men sal eerst die materie doen 10ripen ende dair nae salmen purgieren mit 11yerapigra of mit benedicta of met 12yeralogidion ¶ Dese ripen die materien 13int hooft Men sal nemen betonie ende 14pionie ende rute ende tuelene367 ende salie ende 15sermonteine ende origanum ende primula- 16ueris ende herba paralisis dese salmen 17stampen ende dan salmense sieden in borne 18ende men sal dair toe doen noten mussca- 19ten ende tubeuen368 ende macis dese salmen 20pulueren Ende dair nae salmense sieden 21mit sukere in borne Dit is oec goet ge- 22droncken sonder purgacie te nemene 23Ende men sal oec gheuen latuarien 24als pliris mit musco of dyantos 25mit musco Ende men sal oec het hooft 26smeeren mit olyen van bayen of met 27marciaton off mit olie van dillen Ende 28men sal die voeten dwaen mit borne 29dair jn ghesoden es aueroene ende 30mente ende cocte ende netelen ende sauie 31ende alsene ende dier ghelike ¶ Ende 32ist sake dat die hooftzweere coemt van 33melancolien dit sijn die teykenen die 34orine es luttel gheuerwet ende dunne 35ende het aensichte es value ende maghere 36ende die spekele jnden mont es scarp 37¶ Men sal weeten dat die hooftzweere 38die coemt van melancolien ende van

1fleumen die en js niet scarp alsoe an- 2dere sijn Dese salmen purgieren mit theo- 3doricum anadurum of met yera pigra 4galieni ghescarpet met fenien Ende 5men sal oec die voeten baden mit borne 6dair jn ghesoden js mente ende causon 7ende camomille ende aueroene ende sint 8jans cruut ende netelen ende cotte ende salie 9ende dresene ende dier ghelike Ende dya- 10castorum ghetempert met hoyen vander 11gheet es oec goet gegeuen yeghen fleu- 12men Ende oec soe hulpt geplaestert eu- 13forbium ende piretrum ende mostaert saet 14¶ Ende die ghene die pine hebben van 15heetter coleren ende van fleumen die sal- 16men doen keren naden etene Ende men 17sallen smeren mit olie van bayen Ende 18dit moet wezen hairre diete die ziec 19sijn jnt hooft Men sal gheuen zuuer 20broot van gruse dat wel gheheuen 21ende wel ghebacken es ende wijn die wit 22es ende niet starc Ende vleysch dat goet 23es te verteerne als lammeren vleysch 24ende zwinen vleysch ende kiekene ende 25hoendere Ende men moet wachten van 26coyen vleyssche ende van ossen vleyssche 27Ende van allen dinghen die wijnt maken 28ende van ghebradenen dinghen salmen 29oec wachten ¶ Ende oec coemt die hooft- 30zweere van heetter locht ende van couder 31locht Ende van verstoptheiden jnt hooft 32¶ Ende ist dat die hooftzweere coemt 33van hitten soe salmen het hooft smeeren 34mit popilioene of mit couden plaes- 35teren ¶ Ende ist sake dat die hooftzweere 36coemt van couder locht soe salmen het 37hooft smeeren mit olie van camo- 38millen off mit olie van dillen ¶ Ende

1coemt die hooftzweere van verstoptheiden 2soe salmen het hooft smeeren mit olyen 3van bayen of mit marciaton Men sal 4oec nemen alsene ende biuoet ende mente 5ende aueroene ende salie dese salmen sieden 6Ende dan salmen dair of ontfanghen 7den dompt ter nezen ende ten monde 8¶ Van gheheelder369 hooftzweere370 9A371migranea es een zweere jnt 10hooft die ghedeilt js Die zwere 11es inden middel vanden houede 12of in die lochter sijde Dit coemt somtijt 13van bloede Ende somtijt soe comet wt 14anderen humoren ¶ Eist dattet van bloede 15coemt dat bekentmen bijder orinen 16ende bijder complexien vanden ziecken soe 17salmen dan doen laten die hooft adere 18op dat outheit ende cracht ende de tijt 19oerloft ¶ Ende wertmen gheware dat 20die hooftzweere wt anderen humoren coemt 21soe salmen die werken doen die voren staen 22ghescreuen van elken humoren Nochtan sal- 23men deze wercken doen eist sake dat van 24couden coemt Men sal vullen een sac 25mit tarwen gruse ende dan salment 26liggen in heeten wine ende dair372 dan sal- 27men dat voerseide gruus liggen op 28die stede dair die zweere es Ende men 29sal oec maken een stoue aldus Men 30sal nemen witte wijn ende doen in enen 31pot ende dair jnne salmen doen hete 32cruden alse rute ende mente ende salie 33ende biuoet ende aueroene ende dressene 34ende origanum ende nepte ende calementum 35ende zisimbrium ende diere ghelike Dese 36salmen sieden ende dan salmense doen ont- 37fangen ter nezen ende ten monde Ende 38men sal het hooft wel hullen Ende eist

1inden wijnter soe salmen nemen euforbium 2ende dat salmen pulueren Ende dan salmen 3nemen assa fetida euen vele Ende dan 4salmen dat sieden in wine Ende dair nae 5salment doen drupen all laeuwe in 6die ooren vander vlammen373 7I374N flammatico375 cerebri376 Dat es een 8passie int hooft dat die wiuen 9heeten die vlamme daer het aensichte 10of drent Ende het coemt scietende als 11een heete vlamme int aensichte Ende 12die ooghen worden bedwonghen / ende root 13soe wert het aensichte ¶ Dese passie 14coemt somtijt mit cortse Ende somtijt 15sonder cortse Ende somtijt cometse van 16anderen humoren ¶ Ende eist dattet vanden 17bloede coemt ende dat het euel dan sij 18nyewe soe salmen doen laten die hooft 19adere ouer die ander sijde Ende es dat 20euel out soe salmen doen laten ouer 21die seluer377 sijde Ende men sal oec doen 22sniden die adere die onder die tonghe 23leit Ende die adere die an die groten 24tee leit vanden voete op dattet die cracht 25vanden ziecken oerloft ende die tijt oec 26ende die outheide ¶ Ende eist sake dat 27die anderen humoren sijn in die sake soe 28salmen dat purgeren also voren staet ende 29sal doen die andere wercken die dair toe 30behoirren Ende dit salmen oec nemen 31Men sal nemen die crumen van terwen 32brode ende ghersten mele ende boenen mele 33ende dan salmen dat sieden / ende men salre 34toe doen lijnsaet wel ghepuluert / ende 35dan salmen dit mit olien all warm leg- 36ghen ane het hooft want het es goet 37¶ Vander zwiminghen378 38S379cotomia380 Dat es een passie jnt

1hooft diemen heet vertigo Scotomia 2dat es een griecx woert ende het be- 3diet donckerheide / ende vertigo dat es 4donckerheide / in latine Scotomia off 5vertigo es een passie jnt hooft die een 6mensche coemt jnt hooft scietende als 7of een zwijmde ende dat hem dunct dat 8hij vallen soude Ende hem coemt doncker- 9heide jn die oghen als offmen een nu- 10wele voer die ooghen sloeghe ¶ Dese 11passie coemt van vloyende humoren 12die jnt hooft sijn gheminghet mit 13wijnde Somtijt soe comet vander 14maghen Ende somtijt van allen den leden 15ja doom van leden die op trecken ghe- 16meenlike jnt hooft ende dan verkeert 17in wijnde jnt hooft ¶ Ende eist dattet 18coemt vanden humoren die alle jnt hooft 19sijn soe gheuoeltmen zwaerheide jnt 20hooft in die hersene / ende gherucht 21jn die ooren ende gheluut ende dat langhe 22gheduerende ¶ Ende coemt het vander 23maghen soe gheuoeltmen zweere ende pi- 24ne jnden mont vander maghen ¶ Ende 25coemt die faute ende die passie vanden 26houede van bloede soe datmen dat ghe- 27mercken mach soe salmen laten die hooft 28adere ¶ Ende eist dattet coemt van hetter 29coleren soe salmen purgieren mit mede- 30cinen die colera purgeren ¶ Ende eist 31dattet coemt van fleumen soe salmen 32purgieren mit medecinen die dair toe 33behoirren ¶ Ende alle die wercken die 34voren staen die salmen doen jnt onghe- 35mac van deser passien ¶ Ende eist dat 36dese passie coemt wtter maghen alsoe 37dair voren ghescreuen staet soe salmen 38nemen gruus in een sackelkijn ende 39dat salmen leggen in heeten wijn Ende

1dan salmen dat plaesteren op die mont 2vander maghen ende ouer al die maghe 3Ende des morghens salmen gheuen opimel 4simplex Ende des auons in warmen bor- 5ne salmen gheuen yera pigra galie- 6ni in elke maent ij weruen Ofmen 7sal gheuen theodoricon anacardinum 8Ende es die orine grauwe off wit soe 9salmen gheuen dranc ghemaect van 10agaricus Ende die ziecke moet hem 11wachten van wine ende van rode colen 12Ende van bonen ende van erweeten Ende 13van vitsen Ende van allen dinghen die 14wijnt maken ende node verteren in de 15maghe als vleysch van coyen ende van 16ossen ¶ Ende men moet oec wachten 17van allen voghelen die in broeken woe- 18nen Ende van visschen die jn broeken 19woenen ¶ Ende men moet oec eten vis- 20schen die jn versschen vloeden woenen 21Ende hoenre ende kiekene ende partrisen 22ende lammeren vleysch Ende vleysch van 23jonghen zwinen ¶ Ende bouen allen din- 24ghen moetmen wachten van goyene 25¶ Vander passie jn die ooren381 26I382N die oore soe coemt somtijt 27pine van binnen Ende somtijt van 28buyten jnden beghinne salmen mercken 29wel het gat vanden oore of dair eni- 30gherhande dinghen in sijn datmen 31wt trecken moet ¶ Van buyten comen 32somtijt dinghen dair het oore off 33mindert als sant off stene off ander 34dinghen Soe salmen nemen cromme nael- 35den Off grieffie Of enen lepel Ende dair 36mede salment wt doen Off men sal 37doen niesen soe dattet wt sciete Ofmen 38salt mit eenre pipen wt sughen Of 39men sal doen setten ouer die oore een

1fenteuse busse die metten geeste vte 2trecken sal ¶ Ende heeftmen in die ooren 3worten off aposteumen Off puysten die 4salmen ghenesen also die surgerie wijst 5¶ Ende sietmen die oore ydel ende ghe- 6sont soe machmen wel weten dattet 7coemt van binnen ¶ Ende eist doofheide 8off ander mesquame soe salmen den 9lichaem doen purgeren mit yera- 10pigra galieni Ende dair nae salmen 11die oore stouen aldus Men sal nemen 12enen pot Dit es die vorme383 Ende jn 13dien pot salmen sieden alsene Ende 14mente Ende nipte Ende aueroene Ende 15salie Ende venckel Ende anijs Alle dese 16salmen sieden op het vier Ende dair nae 17salment setten onder die oore Ende men 18sal dair off ontfanghen den doompt 19Men sal sieden merrader384 in olie ende 20dan salmen dair jn minghen puluer 21dat ghepuluert zij van elleborum 22nigrum Ende dan salment sighen doer 23enen doec / ende dair aff salmen doen dru- 24pen jndie ooren ¶ Off men sal nemen 25olie van camomillen Off olie van ruten 26ende die salmen sieden mit melke Ende 27mit comine Ende mit aysine Offmen 28salt sieden mit beuers cullen Ende dan 29soe salment sighen doer enen doec Ende dair 30off salmen doen jn die ooren all warm 31Ende men sal den ziecken doen niesen 32ende stoppen hem nese ende mont omme 33die redene dat die medecinen de385 in die 34ooren sijn dat sij wt moghen gaen Ende 35dat sij niet en verdroghen jn die ooren 36ende dattet dair omme te mjn horen moch- 37te ¶ Ende ist dat die ziecheide coemt 38van heeten humoren soe salmen in die 39ooren ghieten olie van rosen ende die

1melc van enen wiue ende386 alloes Ende dair me- 2de salmen minghen cepium een lettel off 3sop van donderbaerde ¶ Ende ist dat 4die ziecheide coemt van couden humoren 5soe salmen in die ore doen olie van 6ruten Of olie van bayen dair jn ghe- 7soden es anijs ende vener ende spijc ¶ 8Off men sal nemen soffraen ende mirre 9ende licium ende aloe ende dit salmen tempe- 10ren mit zeeme / ende dair nae salment 11menghen mit olien van violetten ende 12altoes salmen alloes jndie ooren doen 13Ende men sal altoes eerst purgieren 14mit yrapigra ende dan salmen doen 15niesen alsoe vore staet om die ooren 16te zuuerne vanden medecinen diemen 17jn die ore doet ¶ Ieghen het etter 18dat jn die ooren is ende dat wt den ooren 19loopt bij wilen Soe salmen nemen mir- 20re / ende vitrum / ende alun / ende dan salmen 21dat temperen mit seme ende mit aysi- 22ne ende dan salmen dat alloes in die 23ooren doen Ende eist dattet etter noch 24vloyet soe salmen dair toe minghen be- 25uerscul ende olium ende die galle vanden 26osse ende aysijn ¶ Ende ist dat bloet wtten 27ooren loopt soe salmen pulueren galle 28ende wieroec ende dat salmen blasen in 29die ooren Off men sal den wieroec 30zieden in aysine ende dat salmen doen 31in die ooren ¶ Dat van slagen coemt 32Men sal warm maken olie van rosen 33ende dair inne salmen wolle netten 34ende dat salmen in die ooren legghen 35Ende men salt oec dair op plaesteren 36¶ Ende eist dat die zweere coemt van 37couden Off onghetempeerden humoren 38soe salmen doen alsoe voer ghescreuen 39staet ¶ Ende es dat sake datmen

1qualike hoert soe en salmen ghene 2bitende dinghen in die ooren doen als ser- 3pentine es ende corpencaes387 ende dier ghe- 4like ¶ Die ghene die qualike horen 5ende die ghene zweeren en hebben in die 6ooren dair toe salmen nemen elleborum 7album ende elleborum nigrum ende nitrum 8elcx xvj dragmen ende soffraen iiij dragmen dit sal- 9men te gader pulueren ende dair of soe 10salmen maken kokelkine Ende alsment 11orberen wille soe salmen dat temperen 12mit aysine ende dair off salmen doen 13in die oore ¶ Ende men sal weeten dat- 14men in die oore doen sal alremeest 15warme dinghen ende gheen coude din- 16ghen ¶ Ende eist dat coude ziecheiden 17gheuallen jn die ooren off passie die 18van couden comen soe salmen orberen 19heete medecinen ende sempel als olie 20van bayen ende aleum mardinum388 Ende 21olie van ruten / ende peper wel ghewre- 22uen mit olien Soe doet euforbium ende 23looc ende anioene ende storax ende cala- 24mus aromaticus ende oppe balsamum389 25ende dier ghelike ¶ Ende ist dat die 26ziecheide in die ooren coemt van hit- 27ten soe salmen orberen coude medecinen 28na dien dat die es in die ooren Es 29die hitte matelic soe es het witte 30vanden eye cout ghenoech wel dinne 31ghemaect mit linen doeken Men heeft 32voer gheseit purgacien te gheuene 33van binnen Ende dese medecinen purge- 34ren van buyten Men sal nemen somo- 35nea ende agaricus ende electarium ende 36conidium elcx euen vele / ende dit salmen 37temperen mit gallen vanden stier ende 38dat salmen plaesteren op die maghe 39Ende en heuetmen ghene galle soe

1machment temperen mit olie mit 2zwinen smoute dat out sij of botere 3¶ Ende wilment maken zeere te scietene390 4of opwaert mede te keerne soe sal- 5men dair toe doen sporizaet ende men 6salt al legghen op den mont vander magen 7¶ Ende waert datmen van dese selue 8dinghen salue maecte het soude al 9het selue doen ¶ Ende eist sake391 dat- 10men houden wil die galle vanden stier 11soe salmense houden ende men salse 12droghen Ende alsment orberen wille 13soe salment scheiden in laeuwen 14392 wine393


Vorige Volgende