De Gulden Passer. Jaargang 84

[p. 316]

Signalementen

Johan Hanselaer, Kroniek van het gedrukte boek in de Nederlanden (1971-2003): een sleutel tot 33 jaar boek- en bibliotheekgeschiedenis. Registers. Onder redactie van Marcus de Schepper en Jan Pauwels. Brussel: Koninklijke Bibliotheek van België, 2005. 306 p., reg. - (Archief- en Bibliotheekwezen in België, Extranummer 75) - issn 0775-0722. €20

Al meer dan 33 jaar verschijnt in het tijdschrift Archief- en Bibliotheekwezen in België jaarlijks de Kroniek van het gedrukte boek in de Nederlanden, een kritische bibliografie over boekhistorische publicaties die de Nederlanden aanbelangen. In 2002 bezorgde Johan Hanselaer een elektronische versie van deze Kroniek; de jaargangen 1971 tot en met 1999 zijn sindsdien integraal online raadpleegbaar via de website van de Vlaamse Werkgroep Boekgeschiedenis (www.boekgeschiedenis.be). Johan Hanselaer is ook de samensteller van de registers op de Kroniek die in dit boek, onder redactie van Marcus de Schepper en Jan Pauwels, worden gepresenteerd. In een inleidende bijdrage (p. 7-10) geven de redacteurs toelichting bij de publicatiegeschiedenis en de opbouw van de Kroniek en verklaren ze de afkortingen waarmee in deze index naar de kritische notities wordt verwezen. Daarnaast bevat de bundel een artikel van Pierre Delsaerdt (p. 11-18) waarin hij de geschiedenis en evolutie van de Kroniek beschrijft, en die aspecten tegelijk als opstap gebruikt om het profiel van de boekgeschiedenis in Vlaanderen te bevragen.

Deel drie van dit boek is met zijn 288 pagina's het meest omvangrijk, het bevat de eigenlijke registers. In het totaal wordt de inhoud van de Kroniek door middel van zes registers ontsloten: er is een register van chroniqueurs, auteurs van de besproken publicaties, bibliografische referenties, bibliotheeksignaturen en van persoonsnamen en plaatsnamen die in de notities voorkomen. Deze ingangen reiken de lezer - net zoals de titel belooft - de broodnodige sleutel tot 33 jaar Kroniek.

maartje de wilde

Steven van Impe, Stijn van Rossem, Goran Proot, Handleiding voor de Short Title Catalogus Vlaanderen. Tweede, herziene uitgave. Antwerpen: Erfgoedbibliotheken Vlaanderen, 2005. 182 p., ill. - (Armarium, Publicaties voor erfgoedbibliotheken, 1) - isbn 90 807079 3 7, issn 1782-1789. €10

De Short Title Catalogus Vlaanderen (stcv) bruist van ambitie. Dit project stelt zich immers tot doel om ‘alle drukwerken [te] beschrijven die vóór 1801 binnen de grenzen van het huidige Vlaanderen (inclusief Brussel) tot stand kwamen’ (p. 15) en dat is een enorme klus. Hoewel er nog veel werk verzet moet worden vooraleer de stcv dat streefdoel bereikt, is deze retrospectieve bibliografie sinds 2004 inmiddels wel in een nieuw stadium terechtgekomen. In een eerste fase (2000-2004) hadden zes Vlaamse bibliotheken hun deuren wagenwijd opengezet zodat stcv-ers de collecties konden ontsluiten. In de beginjaren namen zij louter zeventiende-eeuws Nederlandstalig drukwerk op, maar in de tweede fase (2004-2007) is dat taalcriterium niet meer van toepassing. De online catalogus ontsluit nu dus ook anderstalig drukwerk en die uitbreiding was één van de redenen om in een herdruk van de eerste Handleiding stcv (Antwerpen, 2002) te voorzien.

Deze herdruk werd samengesteld door Steven van Impe, Stijn van Rossem en Goran Proot en verscheen als het eerste boek in de nieuwe reeks Armarium. Publicaties voor erfgoedbibliotheken. Dit is een initiatief van het overlegplatform ‘Erfgoedbibliotheken Vlaanderen’ dat met deze publicatie laat zien waartoe een vruchtbare samenwerking tussen bibliotheken kan leiden.

Voor wie is zo een Handleiding voor de Short Title Catalogus Vlaanderen nu eigenlijk bestemd en welke informatie vindt de lezer er in terug? Het boek richt zich tot meerdere doelgroepen. Het doet dienst als leidraad voor de gebruikers van de stcv, het is een handleiding voor de projectmedewerkers zelf en tegelijk een nuttig hulpmiddel voor andere bibliografen en catalografen (p. 7). Een inleidende bijdrage (p. 13-37) bevat informatie van algemene aard: over het ontstaan

[p. 317]

van de stcv, over de selectiecriteria waaraan drukwerk (althans in deze fase van het project) moet voldoen om in de catalogus te belanden en over de verschillende bibliografische eenheden die door de stcv worden ontsloten. Daarnaast bevatten de ‘preliminiria’ een zeer beknopt overzicht van de in de handleiding en stcv gehanteerde terminologie (editie, druk, uitgave, staat) en besluit dit hoofdstuk met een bijdrage over Brocade, het softwaresysteem waarin de catalogus is verwerkt. De hoofdmoot van de handleiding spitst zich vanzelfsprekend toe op de bibliografische beschrijving (p. 39-149). De auteurs nemen er verschillende facetten van zo'n beschrijving onder de loep, zoals de taal of talen waarin een werk is opgesteld, de titel, de auteur, de editievermelding en het impressum. Ze gaan nader in op de samenstelling van de collatieformule en de vingerafdruk, op de informatie in de noten en de onderwerpsontsluiting, op de lijst van typografische kenmerken en tot slot wordt stilgestaan bij de exemplaarinformatie. Daarna volgen nog enkele bijlagen (p. 151-182) met lijsten van bijbelboeken en populaire anonieme werken, een handleiding om het formaat van drukwerk te bepalen, een controlelijst in verband met katernopbouw en paginering, een overzicht van bibliografische referenties, een bijlage over inhoudsontsluiting in de stcv en over typografische kenmerken - beide met bijbehorende codes uit Brocade, en tot besluit, een verklaring van Griekse lettertekens. De handleiding is mooi en heel overzichtelijk vormgegeven door Frederik Hulstaert. Hoewel het boek vanuit een milieuvriendelijk oogpunt werd gedrukt op ongebleekt en chloorvrij papier en zich zeer aangenaam laat lezen, is de volledige handleiding ook raadpleegbaar via www.stcv.be. Een handig extraatje voor onderzoekers die de handleiding in boekvorm niet overal bij de hand hebben.

Voor wie meer wil weten over de stcv en diens Nederlandse grote broer, de stcn, is het kritische en zeer verhelderende artikel van Piet Verkruijsse met als titel ‘Kortetitelcatalogi of kortetitelbibliografieën? De stcv en de stcn onder de loep’ (De Boekenwereld 22 (juli 2006) 5, p. 358-365) een must.

maartje de wilde

Marcusde Schepper, ABC Antwerpse Bibliofiele Collecties. Catalogus bij de tentoonstelling in de Bibliotheek Stadscampus Universiteit Antwerpen 19 maart - 30 april 2005. Antwerpen: Vereniging van Antwerpse Bibliofielen, 2005. 80 p., ill. - (Uitgaven van de Vereniging van Antwerpse Bibliofielen. Nieuwe reeks, 2) - isbn 90-808855-2-5, issn 1780-7808. €20

In het voorjaar van 2005 organiseerde Marcus de Schepper in de Bibliotheek Stadscampus van de Universiteit Antwerpen een gevarieerde expositie op basis van ‘Antwerpse’ bibliofiele collecties. Daar waren bijzondere drukken en handschriften te zien uit de privécollectie van verscheidene leden van de Vereniging van Antwerpse Bibliofielen. Alles bij elkaar selecteerde de samensteller 84 stukken, gaande van zeer luxueus en hoogstaand drukwerk tot verfomfaaide gebruiksliteratuur, van lijvige volumes tot eenbladdrukken en brieven. Bekende topstukken en nobele onbekenden lagen, hingen en stonden zij aan zij.

De tentoonstellingscatalogus presenteert alle geselecteerde stukken in chronologische volgorde, van de vijftiende tot de twintigste eeuw, en laat de lezer net zo goed kennismaken met preciosa uit de Nederlanden en Europa als uit China en Nepal. Bij elk nummer in de catalogus verstrekt Marcus de Schepper (hier en daar met medewerking van anderen) een bibliografische beschrijving, een notitie met opgave van relevante secundaire literatuur én een vermelding van de collectie waaruit het stuk afkomstig is. Deze publicatie bevat achteraan ook nog een register op persoonsnamen en titels.

Dit boek over bibliofiele collecties is vormgegeven door Louis Van den Eede en verlucht met tal van scherpe kleurenfoto's van de hand van Frederik Hulstaert.

maartje de wilde