De Gulden Passer. Jaargang 80
(2002)– [tijdschrift] Gulden Passer, De–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 201]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Beledimar
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 202]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
nieuwe impuls om opnieuw referentiewerken te vervaardigen. Ook verschillende lopende bibliografische projecten leveren een belangrijke bijdrage tot het hernieuwd ontwikkelen van werkinstrumenten.Ga naar voetnoot4  Afbeelding 1 - De homepage van BelEdiMar
BelEdiMar - een elektronische lijst van Belgische drukken van vóór 1801, die op de markt komen of gekomen zijn sinds 2001 - wil een bijdrage leveren tot het verhelpen van het grote gebrek aan bibliografieën van het Belgische boek, en dit via de weg die destijds door Machiels getoond werd, maar bovendien gebruik makend van de moderne technologie. Het project werd medio 2001 gestart; in november 2001 werd de website voor het eerst op het internet gepresenteerd. Het webadres luidt als volgt: http://home.tiscalinet.be/beledimar/. Om het wereldwijde publiek te bereiken, is de voertaal van de lijst het Engels. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 203]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bronnen en doelstellingenOp basis van catalogi die door binnen- en buitenlandse veilinghuizen en antiquariaten worden toegestuurd, wordt een database aangemaakt van de boeken die vóór 1801 in België gedrukt, verkocht of uitgegeven werden (voortaan: ‘Belgische drukken’), en die nu op de antiquarische markt verschijnen. De lijst bevat ook drukken met een vals adres in België (bijvoorbeeld Bouillon voor Parijs) of omgekeerd een buitenlands adres waarmee een Belgische drukkersplaats bedoeld wordt, en die als dusdanig geïdentificeerd worden in een catalogus. Sinds de start in 2001 stuurden een veertigtal veilinghuizen en antiquariaten (zie de lijst ervan als bijlage 2) reeds meer dan 100 catalogi toe. Die leverden samen bijna 1600 Belgische drukken op; ze werden allemaal gerepertorieerd.Ga naar voetnoot5 De gegevens worden eerst via een database-programma in de computer ingevoerd. Elke maand - soms ook om de veertien dagen - volgt een uitdraai, die op het web als een update gepresenteerd wordt. De aangeboden informatie is in eerste instantie gebaseerd op de catalogi, maar wordt verder aangevuld met gegevens uit de gangbare bibliografieën. Drie doelstellingen schragen het project, namelijk (1) kenbaar te maken welke Belgische drukken verkocht worden op veilingen en bij antiquariaten, (2) een overzicht te bieden van de veilingresultaten die ze behaalden, en (3) bij te dragen tot de retrospectieve bibliografie van Belgische drukken. De eerste hier vermelde doelstelling vereist snelheid bij de verwerking van de gegevens: de bedoeling is namelijk om geïnteresseerden de mogelijkheid te geven de vermelde drukken te verwerven. De gegevens moeten dus erg snel worden ingevoerd, namelijk tussen de aankomst per post en enkele dagen vóór de eigenlijke veiling. Dit heeft noodzakelijkerwijs zijn weerslag op de derde doelstelling: de informatie kan slechts selectief worden meegedeeld, en een volledige beschrijving, gebaseerd op autopsie, is onmogelijk. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 204]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Afbeelding 2 - Het begin van de lijst met 16de-eeuwse drukken
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
InformatieDe aangeboden informatie bestaat uit een heading, een lijst van medewerkers, de aanwezigheid van illustraties, bibliografische verwijzingen en exemplaarkenmerken. De heading omvat een lijst- en BelEdiMar-nummer, sleutelwoord, auteursnaam, titel, editor of vertaler, drukkersadres, opgave van editie, formaat en paginering of foliëring en platen. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1. Algemene principesPersoonsnamen worden zoveel mogelijk weergegeven zoals ze in het boek vermeld staan. In de heading wordt informatie die zich niet op de titelpagina maar wel elders in het boek bevindt, bijvoorbeeld in de colofon, tussen ronde haakjes geplaatst (voorbeeld 1: plaats, drukker, jaar van uitgave). Tussen vierkante haakjes komt informatie te staan, verkregen via externe bronnen (voorbeeld 7: auteur, en voorbeeld 1: aantal bladen). Gegevens die tussen rechte haakjes staan en voorafgegaan worden door een gelijkheidsteken, zijn correcties op de informatie van het boek, op basis van externe bronnen. Dit kan gelden voor pseudoniemen (voorbeeld 5),Ga naar voetnoot6 fictieve adressen (voorbeeld 8), weduwen en erfgenamen (voorbeeld 6) en een onjuiste paginering of foliëring (voorbeeld 3). Informatie omtrent meerdelige werken wordt niet per deel bijeengehouden, maar per inhoud uitgesplitst: alle titels samen, alle pagineringen samen, alle medewerkers samen,... (voorbeelden 2, 7 en 9). | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 205]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2. De headingDe heading omvat ten eerste een lijst- en het BelEdiMar-nummer en een sleutelwoord. Het lijstnummer verandert met elke update, het BelEdiMar-nummer blijft constant. Dit laatste nummer verwijst enkel naar de volgorde van intikken en kan dienen om naar een bepaald nummer op de BelEdiMar-site te verwijzen.Ga naar voetnoot7 Het sleutelwoord is gebaseerd op de titel van het werk. Wanneer er een auteur bekend is, wordt zijn/haar naam als eerste vermeld. Is het auteurschap onzeker, dan wordt de naam gevolgd door ‘(?)’. De titel (in cursief) wordt genormaliseerd weergegeven, en er wordt geen rekening gehouden met onder- of bovenkast of met de kleuren. De titel wordt afgekort tot maximaal 254 tekens (zoveel als het data-veld toelaat). Na een schuine streep wordt de editor ‘(ed.)’ of de vertaler ‘(trsl.)’ aangeduid. Wanneer er meerdere auteurs, editors en/of commentatoren zijn, dan zijn deze te vinden onder de medewerkers. Het adres wordt gevormd door de drukkersplaats (in Engelse vorm), de namen van de drukkers, uitgevers en verkopers, en het jaartal. Wanneer vaststaat dat een persoon de drukker, uitgever of verkoper is, dan wordt dit duidelijk gemaakt door ‘/pr/’, ‘/sel/’ na de naam, of voor de uitgever door ‘for’ voor de naam te plaatsen (voorbeeld 5). Bij meerdelige werken waarvan de verschillende delen in een ander jaar werden gepubliceerd, wordt van elk deel het publicatiejaar gegeven (voorbeeld 9). Bij ongedateerde boeken wordt het jaar gebruikt dat in de catalogus vermeld wordt. Vervolgens komen de editie-opgave, het formaat, de paginering of foliëring en het totaal aantal platen; frontispices worden apart vermeld. Voor de pagina's, platen en frontispice wordt gebruik gemaakt van de catalogusvermeldingen en de gangbare bibliografieën. Voor meerdelige werken wordt getracht om per deel een opgave te geven van het aantal pagina's of folio's, en platen (voorbeelden 2 en 9). Nummers van bladen of pagina's die in romeinse cijfers genummerd werden, worden in arabische cijfers tussen ronde haakjes aangeduid. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3. Medewerkers (‘Coll.’)Onder de medewerkers worden de andere auteurs, editors, vertalers en commentatoren vermeld die niet in de heading voorkomen. Hier wordt geen volledige lijst getoond (zoals in de Belgica typographica) maar een selectie, opnieuw in eerste instantie op basis van de catalogi. Er wordt wel naar gestreefd om elke naam die op de titelpagina voorkomt, weer te geven. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4. Illustraties (‘Illust.’)Bij de illustraties wordt eerst de situatie op de titelpagina weergegeven: gegraveerde titelpagina, titelvignet, gegraveerde rand, drukkersmerk, frontispice... Dan volgt het aantal illustraties (liefst verdeeld per volume) met een onderscheid tussen houtsneden, kopergravures en etsen, opnieuw met opgave van ontwerper en uitvoerder. Tenslotte worden ook de aanwezigheid en het aantal vignetten en eindvignetten vermeld. Als ze bekend zijn, worden steeds de ontwerpers (‘after’) en uitvoerders (‘by’) genoemd. Wanneer dit onderscheid niet mogelijk is, staat er ‘Illustrator:’ (voorbeeld 2). | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 206]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
5. Bibliografische verwijzingen (‘Bibl.’)Bij de bibliografische verwijzingen maken we een onderscheid tussen referentiewerken en tentoonstellingscatalogi. Beide worden alfabetisch gerangschikt; bij meerdelige werken worden de bibliografische verwijzingen eerst per deel gegroepeerd. De verwijzingen zijn gebaseerd op de gangbare afkortingen, en de volledige titel kan worden teruggevonden via een link naar de lijst met bibliografische verwijzingen (afbeelding 2). Er wordt naar gestreefd om van elke druk - waar passend natuurlijk, en ongeacht of dit in een catalogus vermeld staat of niet - het BT-nummer te geven, de verwijzing naar Machiels, Voet PP en Sorgeloos, de Bibliotheca Belgica, Campbell en Nijhoff-Kronenberg. Nu al wordt ook systematisch een verwijzing gegeven naar De Theux en Funck. Op termijn behoort het ook tot de doelstellingen om naar de andere stadsbibliografieën te verwijzen. Ook referenties naar tentoonstellingscatalogi zijn een werk van lange adem, maar toch niet onbelangrijk. Dikwijls wordt er heel veel nuttige informatie in de beschrijvingen gegeven. Zeker op het verlanglijstje om in te tikken staan de catalogi van het Antwerpse Museum Plantin-Moretus, de Leuvense Universiteitsbibliotheek en de Koninklijke Bibliotheek te Brussel. Regelmatig worden er trouwens al verwijzingen naar deze catalogi gegeven. Wanneer een catalogus volledig werd ingevoerd, zal dit in de bibliografische lijst worden aangeduid. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
6. Annotatie (‘❡’)In de annotatie - maar deze is bij het schrijven van dit artikel (augustus 2002) bijlange nog niet uitgewerkt - komt een korte omschrijving van het werk en de editie. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
7. Exemplaren (‘Copies’)Bij de exemplaren zijn er enkel verwijzingen naar exemplaren op een veiling of in een antiquariaat. Dit wordt aangeduid met een afkorting (land/plaats - veilinghuis of antiquariaat), die een link bevat naar de pagina met de lijst van antiquariaten en veilinghuizen waarop het volledige adres en de lijst met onderzochte catalogi te vinden zijn (afbeelding 2). Verder is er de datum van de veiling of het nummer van de antiquariaatscatalogus en het lotnummer. Voor veilingloten wordt de schattingsprijs gegeven en na de slash de behaalde prijs; voor antiquariaatscatalogi is er alleen de catalogusprijs. Prijzen staan altijd in de lokale munt (na 2002 voor de Euro-zone in Euro) en tussen haakjes wordt een benaderende prijs in Euro gegeven. Bij het exemplaar staan verwijzingen naar andere boeken in hetzelfde lot of naar boeken waarmee de druk samengebonden werd. Wanneer deze drukken zich ook op de BelEdiMar-site bevinden (omdat het Belgische drukken zijn), werd er een link gemaakt, die bestaat uit het sleutelwoord en jaar van uitgave. Naar andere drukken wordt gewoon verwezen als ‘+ × -aantal andere’ of ‘samengebonden met x-aantal andere’ (voorbeelden 2 en 5). De exemplaargegevens werden tot een minimum beperkt: ontbrekende delen of toevoegingen worden vermeld, evenals een band of een provenance, wanneer deze op België betrekking heeft. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 207]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Organisatie van de site: homepage en indicesHet eerste scherm is meteen in twee opgedeeld: links bevindt zich het menu en rechts de informatie (afbeelding 1). De Belgische drukken worden per eeuw gepresenteerd van de vijftiende tot de achttiende eeuw. Binnen elke eeuw worden de drukken alfabetisch per auteursnaam gerangschikt. Gaat het om een anoniem werk, of wordt de auteur in het werk niet vermeld, dan wordt gebruik gemaakt van het eerste woord dat geen lidwoord is.Ga naar voetnoot8 Een keuzebalk aan de top maakt het mogelijk door de lijst van letter tot letter te gaan (afbeelding 2). De 1600 drukken worden ontsloten met behulp van drie indices: één op sleutelwoord, één op plaatsnamen en één op persoonsnamen. De drukken in de sleutelwoordenindex worden chronologisch en dan per auteur/hoofdwoord gerangschikt. In de andere twee indices gebeurt de rangschikking chronologisch en daarna per sleutelwoord. Een klik op één van de verwijzingen brengt de gebruiker rechtstreeks tot bij de beschrijving van de druk. De namen van de plaatsen worden, zoals in de beschrijving van de drukken, in de Engelse vorm gegeven. Voor de persoonsnamen wordt de variant gebruikt die in de literatuur het meest gebruikelijk is. Wat de levensdata betreft, wanneer er zich ‘[col]’ bevindt, betekent dit dat de persoon in dat jaar aan een druk heeft meegewerkt; ‘[bk]’ wordt bij drukkers, uitgevers en boekverkopers gebruikt om de periode van hun activiteit in het boekbedrijf aan te duiden. De site wordt nog aangevuld met een pagina met de historiek van de updates, de lijst van antiquaren en veilinghuizen en de bibliografische referentiewerken. Deze laatste zijn, zoals gemeld, ook toegankelijk vanuit de beschrijvingen.
Koning Albertlaan 71 B-9000 Gent | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 208]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bijlagen1. VoorbeeldenVoorbeeld 11050 - (Antiquity) OVIDIUS NASO, PUBLIUS Livre intitulé Métamorphose, moralisé par Thomas Waleys, translaté et compilé/Mansion, Colard (trsl.) (Bruges: Mansion, Colard, 1484 May). 2o. [394] f. Collab.: Waleys, Thomas (commentator) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Voorbeeld 21033 - (Chapbooks) Amadis de Gaule: mis en François (12 pts.; pt. 12: Le douzieme livre d'Amadis de Gaule, traduit nouvellement d'espagnol en françois (...)). Antwerp: Silvius, Guillaume, 1573. Sm4o. pt. 1: [8], 235, [1] p.; pt. 2: [4], 147, [1] p.; pt. 3: [4], 151, [1] p.; pt. 4: [4], 74 f.; pt. 5: [8], 159, [1] p.; pt. 6: [8], 172 p.; pt. 7: [8], 158, [2] p.; pt. 8: [8], 249, [1] p.; pt. 9: [8], 285, [1] p.; pt. 10: [8], 189, [3] p.; pt. 11: [8], 219, [1] p.; pt. 12: [8], 355, [7] p.. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Voorbeeld 3466 - (Science-Botany) DODONAEUS, REMBERTUS Florum, et coronariarum odoratarumque nonnullarum herbarum historia Antwerp: Plantinus, Christophorus, 1569; 2o ed.. Sm8o. 309 [= 311], [8] p.. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 209]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
COPIES | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Voorbeeld 4371 - (Biography) MIRAEUS, AUBERTUS Bibliotheca ecclesiastica sive nomenclatores VII. veteres Antwerp: Mesius, Jacobus, 1639. 2o. [10], 307 [= 319], [1] p.. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Voorbeeld 5305 - (Literature) ORATIUS TUBERO [= MOTHE LE VAYER, FRANÇOIS DE LA] Cinq dialogues faits à l'imitation des anciens Amsterdam/Mons: Waesberge, van /pr/; Weyerstraten wed. & erven Elizaeus /pr/; for Fleche, 1671; 2o ed.. 12o, 332 p.. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Voorbeeld 6184 - (Antiquity) TACITUS, CORNELIUS Opera omnia/Lipsius, Justus (eds.) (03 pts.; pt. 2: Lipsius, Justus Dispunctio notarum Miranduli; pt. 3: Velleius Paterculus, Gaius Opera omnia). Antwerp: Moretus, Balthazar; Moreti, Johannis II vidua [= Sweert, Maria de]; Meursius, Johannes, 1627; [2o ed.]. 2o. pt. 1: [16], 547, [33] p.; pt. 2: 36 p.; pt. 3: 84, [14] p.. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 210]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
COPIES | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Voorbeeld 71174 - (History-Brussels) [MANN, THÉODORE-AUGUSTIN DOM] Abrégé de l'histoire ecclésiastique, civile et naturelle de la ville de Bruxelles et de ses environs, avec la description de ce qui s'y trouve de plus remarquable (03 pts.; pt. 2: Description de Bruxelles, ou état présent, tant ecclésiastique que civil, de cette ville; pt. 3: Essai de l'histoire naturelle de la ville de bruxelles et de ses environs.). Brussels: Lemaire, 1785; [1o ed.]. 8o. pt. 1: (8), 271, [1] p.; pt. 2: [4], 248 p.; pt. 3: [4], 104 p.. Total plates: 7. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Voorbeeld 81062 - (Polemics) A., D.C.R. L'Anti-Sans-Souci, ou la folie des nouveaux philosophes, naturalistes, déistes, et autres impies, dépeinte au naturel. Nouvelle édition, augmentée de Preuves, et des Réflections de Mr. Formey (02 pts.). Bouillon/[= Paris]: Limier, Pierre, 1761; nouv ed.. 8o. pt. 1: [2], 240 p.; pt. 2: [2], 267, [1] p.. Frontispiece. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Voorbeeld 9748 - (Topography) ROMBAUT, JOSSE-ANGE Bruxelles illustrée, ou description chronologique et historique de cette ville. Orné de dix planches en taille-douce (02 pts.). | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 211]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2. Lijst van antiquariaten en veilinghuizenGa naar voetnoot9
|
|