De Gulden Passer. Jaargang 74

[p. 439]

Bouwstenen voor een nieuwe Verepaeusbibliografie
Gilbert Tournoy

Onder de titel ‘Bijdrage tot de bibliographie van Simon Verepaeus’ publiceerde M.A. Nauwelaerts een halve eeuw geleden het voorlopige resultaat van zijn bibliografische opzoekingen omtrent de werken van deze Noordbrabantse pedagoog en humanist (1522-1598).¹ De oorlogsomstandigheden hadden zijn onderzoek erg bemoeilijkt, zodat Nauwelaerts zich hoofdzakelijk tot Nederlandse en Belgische bibliotheken had moeten beperken.

Uitgangspunt en leidraad voor Nauwelaerts was de autobibliografische brief die Verepaeus op 18 december 1593 aan Jan Moerentorf gezonden had.²

Dankzij de vele catalogen en andere werkinstrumenten die ondertussen zijn verschenen, was het mogelijk deze lijst op heel wat punten aan te vullen, al blijven een aantal drukken voorlopig spoorloos. Voor deze aanvullingen volgen wij gemakshalve het door Nauwelaerts gehanteerde ordeningsprincipe. Wij leggen er evenwel de nadruk op dat wij enkel een aanvulling bieden, niet een complete nieuwe lijst. Dit betekent dat wij bij elk onderdeel alleen maar de exemplaren van nieuw-ontdekte edities vermelden, evenals exemplaren van edities die Nauwelaerts enkel in oudere naslagwerken vermeld had gevonden. Het lag dus niet in onze bedoeling ook van de edities, waarvan Nauwelaerts al exemplaren

1 Marcel A. Nauwelaerts, ‘Bijdrage tot de bibliographie van Simon Verepaeus’, De Gulden Passer, 25 (1947), 52-90.

2 Id, ‘La correspondance de Simon Verepaeus (1522-1598)’, Humanistica Lovaniensia, 23 (1974), 271-340 (pp. 332-335). Heel wat gegevens voor een geschiedenis van de autobibliografie vindt men in het onvolprezen werk van Georg Misch, Geschichte der Autobiographie, 8 delen (Frankfurt am Main 1949³-1969) Momenteel bereidt Dr. C. Coppens (Universiteitsbibliotheek Leuven) een studie voor over de autobibliografie tot ca. 1650.

[p. 440]

had gereleveerd, nog meer exemplaren in andere bibliotheken aan te wijzen.

Wij hebben ons in eerste instantie beperkt tot de volgende naslagwerken, die wij in onze lijst in afkorting zullen vermelden:

-	BMC = British Museum General Catalogue of Printed Books (London 1961-1966), 263 delen: deel 247 (1964);
-	BNC = Catalogue général des livres imprimés de la Bibliothèque Nationale (Paris 1897-1981), 231 delen: deel 205 (1969);
-	BSB-AK = Bayerische Staatsbibliothek. Alphabetischer Katalog 1501-1840. BSB-AK 1501-1840. Voraus-Ausgabe, deel 55: Verb-Vico (München- London - New York... 1990); deel 56: Vico-Vond (1990);
-	Brink = E.A.B.J. ten Brink [1] ‘Bossche drukken 1541-1600’, in Varia Historica Brabantica, 2 (1966), pp. 95-152; [2] ‘Bossche drukken 1600-1629’, in Varia Historica Brabantica, 3 (1969), pp. 133-185;
-	BT = E. Cockx-Indestege - G. Glorieux - B. Op de Beeck, Belgica Typographica 1541-1600, 4 delen (Nieuwkoop 1968-1994);
-	Bucher = Otto Bucher, Bibliographie der deutschen Drucke des XVI. Jahrhunderts. I. Dillingen, Bibliotheca Bibliographica, 5 (Bad Booklet - Wien - Zürich - Florenz 1960);
-	NUC = National Union Catalogue. Pre-1956 Imprints, 685 delen (London 1968-1980); deel 633 (1979);
-	Oord = C.J.A. van den Oord, Twee eeuwen Bosch' boekbedrijf 1450-1650. Een onderzoek naar de betekenis van Bossche boekdrukkers, uitgevers en librariërs voor het regionale socio-culturele leven, Bijdragen tot de geschiedenis van het Zuiden van Nederland, 62 (Tilburg 1984);
-	PP = L. Voet, The Plantin Press (1555-1589). A Bibliography of the Works Printed and Published by Christopher Plantin at Antwerp and Leiden, 6 delen (Amsterdam 1980-1983);
-	E. Soltész - C. Velenczei - A.W. Salgó, Catalogus librorum sedecimo saeculo impressorum, qui in Bibliotheca Nationali Hungariae Széchényiana asservantur. Editiones non Hungarice et extra Hungariam impressae, 3 delen (Budapestini 1990), III, 2567, nr. V 327;

[p. 441]

-	Stalla = G. Stalla, Bibliographie der Ingolstädter Drucker des 16. Jahrhunderts, Bibliotheca Bibliographica Aureliana, 34, 41, 46, 56, 61, 67, 71 (Baden-Baden 1977).
-	VD16 = Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI. Jahrhunderts. Herausgegeben von der Bayerischen Staatsbibliothek in München in Verbindung mit der Herzog August Bibliothek in Wolfenbüttel. (Stuttgart 1983-) I. Abteilung, Band 21: Va-Wei (Stuttgart 1994)

Catalogen zijn evenwel niet altijd honderd procent betrouwbaar. In de hiernavolgende lijst bijvoorbeeld wordt de editie van het Precationum piarum Enchiridion (Dillingen, S. Mayer, 1572), door BSB-AK gesignaleerd onder nr. Asc. 5044, door VD16, V 617 onder nr. Asc. 1677. Significanter nog is de ontdekking van de Antwerpse Verepaeuseditie van de brieven van Vives, gedrukt in 1572, maar gecatalogeerd met de datum 1672.³ Zolang niet alle in de catalogen vermelde exemplaren persoonlijk zijn onderzocht, blijven ook de hier medegedeelde resultaten voorlopig.

3 Zie G. Tournoy, ‘De brieven van Juan Luis Vives uitgegeven door Simon Verepaeus’ (ter perse).

III. Precationes liturgicae

-	Antverpiae, Io. Bellerus, 1574 BNC, B 17469.
-	Dilingae, S. Mayer, 1574 Dillingen, SB. Bucher, p. 166, no. 389.
-	Coloniae, P. Keschedt, 1599. VD16, V 616: Wolfenbüttel, HAB, S 71.12^o Helmst.

[p. 442]

Nederlandse vertaling:

Een boecxken der misse ghebeden... - Antwerpen, J. Bellerus, 1573 BT, 4689: Brussel, KB, VI 26.586 A.

Deuote Ghebeden... - 's-Hertogenbosch, 1585 Bibl. Prov. Gen. Den Bosch TB/1, 125 en Oord, p. 166, no. 198. - 's-Hertogenbosch, J. Scheffer, 1602 Bibl. Prov. Gen. Den Bosch TB/2, 178 en Oord, p. 287, no. 302.

Seven Schoone Meditatien... - 's-Hertogenbosch, J. Scheffer, 1602 Bibl. Prov. Gen. Den Bosch TB/2 182 en Oord, p. 287, no. 306.

Duitse vertaling:

-	Dilingae, J. Mayer, 1597 BNC, B. 17468.

IV. Precationum piarum Enchiridion

-	Antverpiae, J. Bellerus, 156(7?)^4 BT, 9291: Leuven, Bibliotheek Godgeleerdheid, (VAA) H 1567.

4 Deze editie is hoogstwaarschijnlijk later dan 1567, want in de titel van deze laatste leest men: ‘editio tertia auctior et castigatior’. Zie Nauwelaerts, ‘Bijdrage’, p. 61.

[p. 443]

-	Dilingae, S. Mayer, 1572 BSB-AK, Asc. 5044 (sic); VD16, V 617: BSB, Asc. 1677!; NUC Bucher, p. 152-53, nr. 345.
-	(Gandavi, G. Manilius -) Antverpiae, J. Bellerus, (1572-) 73 BT, 4696: Brussel, KB, LP 604 A.
-	Antverpiae, J. Bellerus, 1574 BNC, B. 15469.
-	Dillingae, S. Mayer, 1580 Frauenfeld, KB Bucher, p. 200, nr. 499.
-	Parisiis, G. de La Nouë, 1588 BNC, D. 87312.
-	Antverpiae, J. Bellerus, 1591 BT, 7026: Brussel, KB, LP 3496 A; BSB-AK, Asc. 5024.
-	Antverpiae, J. Bellerus, 1594 BT, 7027: Brussel, KB, LP 4306 A.
-	Antverpiae, vidua J. Belleri, 1598 BT, 7028: Brugge, Groot Seminarie, 17.915.
-	Parisiis, vidua G. de La Nouë, 1604 BNC, D.87102.

Nederlandse vertaling:

-	Antwerpen, Gerard Smidts, 1574 BT, 9294: Mechelen, Stadsarchief, M 1522a.

[p. 444]

-	's-Hertogenbosch, J. Scheffer, 1603 Bibl. Prov. Gen. Den Bosch TB/2, 181 en Oord, p. 287, no. 305.

Franse vertaling:

Manuel de dévotion... traduit par J[ean] B[ellère] et depuis revu par M. René Benoist. Edition dernière par M. Arnould Sorbin. Troyes, J. Du Ruau, 1574: BNC, 54380.

Duitse vertaling:

-	Cölln, M. Cholinus, 1573 BMC, 3457.ee.75.

Portugese vertaling:

-	Lisboa, Sim. Lopez, 1596 BNC, B. 17459.

V. Grammatices libri quinque

-	Ingolstadii, David Sartorius, 1581 BSB-AK, L. lat. 910; Regensburg, SB Stalla, 1451.
-	Ingolstadtii, 1591 BSB-AK, L. lat. 911; Augsburg, SB Stalla, 1674.

Pars prima (Rudimenta):

-	Liège, s.a. (1582 of 1590?), s. n. BT, 7034: Maredsous, Abbaye, 455-743-4.

[p. 445]

-	Antverpiae, C. Plantin, 1586 BT, 7036: Brussel, KB, II 7633 A 1

Pars secunda (Etymologia):

-	Antverpiae, Antonius Tilenius, 1568 PP VI, p. 2863, nr. 2427bis (exemplaar E. Bal).
-	Antverpiae, Antonius Tilenius, 1578 BT, 7040: Dendermonde, Abdij.
-	Leodii, Henricus Hovius, 1586 BT, 7042: Maredsous, Abbaye, 455-783-4/2.
-	Antverpiae, C. Plantin, 1586 BT, 7041: Brussel, KB, II 7633 A 2.
-	Antverpiae, J. Moretus et vidua C. Plantin, 1590 BT, 7044: Antwerpen, MPM, B 2669/1.

Pars tertia (Syntaxis):

-	Antverpiae, Antonius Tilenius, 1568 PP VI, p. 2863, nr. 2427bis (exemplaar E. Bal).
-	Antverpiae, Antonius Tilenius, 1577 BT, 7045: Dendermonde, Abdij.
-	Antverpiae, C. Plantin, 1586 BT, 7047: Brussel, KB, II 7633 A 3.
-	Leodii, G. Morberius, 1588 BT, 7049: Maredsous, Abbaye, 455-783-4/3.
-	Antverpiae, J. Moretus et vidua C. Plantin, 1590 BT, 7050: Antwerpen, MPM, B 3669/3.

[p. 446]

Pars quarta (Prosodia):

-	Antverpiae, Antonius Tilenius, 1568 PP VI, 2864-65 (ex. E. Bal).
-	Antverpiae, Antonius Tilenius, 1577 BT, 7051: Dendermonde, Abdij.
-	Antverpiae, C. Plantin, 1586 BT, 7054: Brussel, KB, II 7633 A 4.
-	Antverpiae, Verdussen, 1687 NUC.

VIII. Libellus de ingenuis puerorum moribus

-	Coloniae, Io. Knuverus, 1583 VD16, V 606; BSB-AK, Epist. 912/2.
-	Coloniae, 1588 VD16, V 607; BSB-AK, Paed. pr. 3798.
-	Graecii, 1582 BSB-AK, Epist. 911, Beibd. 1; L. lat. 571, Beibd. 2.

X. Latinae linguae progymnasmata

-	Antverpiae, Ant. Tilenius, 1577 BT, 7055 en 9288: Dendermonde, Abdij en Gent, UB, AC 15.620.
-	Coloniae, Petrus Horst, 1584. VD16, V 608: BSB, Epist. 912/3; BSB-AK, Epist. 912/2!

[p. 447]

-	Graecii, G. Widmanstadius, 1587 VD16, V 609; BSB-AK, L. lat. 913 (datum: 1588!).
-	Coloniae, Petrus Horst, 1589. VD16, V 610: Berlin, DSB, Wb 1215.

liber II

-	Leodii, P. De Heer, 1586 BT, 7057: Maredsous, Abbaye, 455-783-4/5.

XII. Praeceptiones de figuris

-	Coloniae, G. Calenius et haeredes Quentelii, 1590 BMC, 1091.a.3; VD16, V 612.

XIII. Praeceptiones de verborum et rerum copia

-	Coloniae, G. Calenius et haeredes Quentelii, 1582 VD16, V 611 en 613; BSB-AK, L.lat.571/2; NUC.
-	Coloniae, G. Calenius et haeredes Quentelii, 1590 BMC, 237.a.28/2.
-	Coloniae, G. Calenius et haeredes Quentelii, 1593 BMC, 1091.a.4.

XIV De epistolis latine conscribendis

-	Antverpiae, A. Tilenius, 1571, in-8^o BNC, X. 8712.

[p. 448]

-	Antverpiae, 1574 BT, 9284: Gent, UB, 9242^1; BSB-AK, A. lat. b. 416 m, Beibd. 1; Epist. 99, Beibd. 3.
-	Antverpiae, J. Bellerus, 1579 VD16, V 594: Wolfenbüttel, HAB, P 1375. 8^o Helmst. (3).
-	Wittenberg, J. Krafft senior, 1579 VD16, V 595: Wolfenbüttel, HAB, P 1962 b. 8^o Helmst.
-	Coloniae, M. Cholinus, 1581 VD16, V 596; BSB-AK, Epist. 910, Epist. 911.
-	Coloniae, M. Cholinus, 1583 VD16, V 597: Dillingen, SB, XXI, 759.
-	Coloniae, M. Cholinus, 1586 VD16, V 598; BSB-AK, Epist. 912; NUC.
-	S. l., s.n., 1587 VD16, V 599: Wolfenbüttel, HAB, Sammelbd. 166/3.
-	Brunsbergae, Jo. Saxo, 1590 VD16, V 600.
-	Witebergae, G. Mullerus, 1590 VD16, V 601: Wolfenbüttel, HAB, P 2088. 8^o Helmst./2.
-	Witebergae, G. Mullerus, 1592 VD16, V 603: Wolfenbüttel, HAB, Lh 653.3/2.

[p. 449]

-	London, R. Field, 1592 BMC, 1084.i.8/1; BSB-AK, Film R 360-1825; Film R. 360-1645.
-	Witebergae, G. Mullerus, 1592 VD16, V 603: Wolfenbüttel, HAB, P 1962c. 8^o Helmst./2.
-	Coloniae, G. Cholinus, 1598 VD16, V 605: Wolfenbüttel, HAB, 131.2 Phys./2.
-	Witebergae, L. Seuberlich, 1599 NUC.
-	Coloniae, 1604 BSB-AK, Epist. 913.
-	Parisiis, N. Buon, 1619 BNC, Z. 13351.

XVI. Selectiores epistolae clarorum virorum

-	Antverpiae, [Gerard Smits voor] Jan Bellerus 1574^5 BSB-AK, L. lat. 163, Beibd. 1.
-	Coloniae, Petrus Horst, 1587. VD16, V 592 en V 620: Dillingen, SB, XXI.759/1.

5 Gegevens ontleend aan Catalogue 201. Education & Rhetoric (New York, H.P. Kraus, (1996), p. 46 waar, onder nr. 83, een exemplaar wordt beschreven (‘8^o. [16], 148 (i.e. 174), [1] pp.’), samengebonden met o.m. Georgius Macropedius, Methodus de conscribendis epistolis / Epitome praeceptionum de paranda copia verborum & rerum [&] Christophorus Hegendorphinus, Epistolae conscribendi methodus, Keulen, Erven Arnold Birckmann, 1573.

[p. 450]

-	Constantiae, L. Straubius, 1588 VD16, V 593 en V 621; BSB-AK, Epist. 909 mit 3 Beibd.

XVII Selectiores Epistolae Lod. Vivis

-	Antverpiae, Antonius Tilenius, 1572 BSB-AK, A.lat. b.602d, Beibd. 1; Epist. 563, Beibd. 1 (foutief met datum 1672).
-	Coloniae, Petrus Horst, 1587 VD16, V 1861: Dillingen, SB. XXI, 759/2; Boedapest, Nationale Bibliotheek.

XX. Thesaurus selectissimarum precationum

-	Antverpiae, J. Bellerus, 1594. BT, 7059: Antwerpen, Ruusbroec-genootschap, 3113 C 4.