De Gulden Passer. Jaargang 46

(1968)– [tijdschrift] Gulden Passer, De– rechtenstatus


Bibliographie de l'histoire du livre en Belgique Bibliografie van de geschiedenis van het boek in België 1966-1967Ga naar voetnootGa naar voetnoot (Publiée avec le concours du Centre national de l'archéologie et de l'histoire du livre. - Met de steun van het Nationaal Centrum voor de Archeologie en de geschiedenis van het boek).
Avertissement Des raisons matérielles ayant retardé la publication de la Bibliographie de l'histoire du livre en Belgique, on a jugé commode pour le lecteur d'éditer en une liste unique les articles publiés en 1966 et en 1967. Le seul inconvénient, croyons-nous, de cette décision tient à ce qu'elle a été prise lorsque l'année 1966 était prête à l'impression, alors que l'on avait déjà prévu pour 1967 l'addition d'un chapitre nouveau. Cette section qui vient enrichir notre bibliographie à partir de 1967 est consacrée aux études relatives à l'histoire du livre étranger, parues en Belgique. Elle est destinée à rapprocher notre publication de la Bibliography in Britain, qui paraît à Oxford depuis 1963, et dont la conception s'écarte de la nôtre. Tandis que nous recensons les études concernant le livre belge, quel que soit le lieu où elles ont paru, la bibliographie britannique relève les publications relatives à l'histoire du livre de tous les pays, mais éditées en Grande-Bretagne seulement. Si tous les pays, ou du moins si plusieurs grands pays rédigeaient leur bibliographie suivant le modèle d'Oxford, l'ensemble de ces publications formerait une bibliographie internationale, sans doubles emplois, et établie assez commodément, puisque les collaborateurs n'auraient à contrôler que leur production nationale. Mais dans l'état actuel des choses, il ne serait intéressant pour personne d'appauvrir la Bibliographie de l'histoire du Livre en Belgique en la réduisant à un relevé des publications belges. Afin de concilier les avantages respectifs de notre conception du travail
[pagina 105]
et du modèle britannique, nous continuerons à rechercher toutes les études concernant l'histoire du livre belge, mais nous y ajouterons dorénavant, dans une section finale, les articles et les ouvrages publiés dans notre pays et intéressant l'histoire du livre étranger. G.C. La présente bibliographie a été rédigée sous la direction de Georges Colin par Paul Becquart, Jeanne Blogie, Elly Cockx-Indestege, Paul Culot, Geneviève Glorieux, Bernard Huys, Marie-Thérèse Lenger, Anne Rouzet et Hendrik D.L. Vervliet. Les notices signées de l'initiale A. sont dues aux auteurs mêmes des livres ou articles signalés.
Généralités 1. Bibliographie de l'histoire du livre en Belgique. 1964. - Bibliografie van de geschiedenis van het boek in België, 1964. De Gulden Passer, 43 (1965), p. 265-289. Compte rendu: Labarre (Albert), dans: Bulletin des bibliothèques de France, 12 (1967), fasc. 5, p. *388.
2. Bibliographie internationale de l'humanisme et de la Renaissance. I: travaux parus en 1965. Genève, Librairie Droz, 1966, 8^o, xi-286 p. Le corps de cette bibliographie est divisé en trois parties: ouvrages parus en 1965, articles parus en 1965, supplément à la bibliographie des articles 1958-1964 publiée dans les tomes XXI-XXVII de la Bibliothèque d'humanisme et Renaissance. Ces parties comportent respectivement 670, 1687 et 842 numéros, qui sont signalés, sans analyse; dans chaque partie, classement alphabétique par noms des auteurs. Important index des noms de personnages, des noms de lieux et des matières. [G.C.] Compte rendu: Kingdon (Robert M.), in: Bibliothèque d'humanisme et Renaissance, 29 (1967), p. 754-755.
3. Bockstaele (Paul). Bibliografie van de geschiedenis der wetenschappen in Benelux. Scientiarum Historia, 8 (1966), afl. 2, p. 114-124; 9 (1967), afl. 1, p. 48-60. Systematische bibliografie. Vgl. Bibl. 1962, nr. 1; 1963, nr. 1; 1964, nr. 1, en 1965, nr. 1.
4. Bulletin [de la] Bibliothèque royale de Belgique. 10^e année (1966). Cf. Bibl. 1962, n^o 2; 1964, n^o 2; 1965, n^o 2. 4bis Bulletin [van de] Koninklijke Bibliotheek van België. 10de jaargang (1966) Vgl. Bibl. 1962, nr. 2; 1964, nr. 2; 1965, nr. 2bis. 5. Bulletin codicologique. Scriptorium, 20 (1966), p. 83-190 et 288-345. Huitième livraison de la ‘Bibliographie courante des études relatives aux manuscrits’ (cf. Bibl. 1959, p. 214; 1960, n^o 1; 1961, n^o 1; 1962, n^o 3; 1963, n^o 2;
[pagina 106]
1964, n^o 3; 1965, n^o 3): au total, neuf cent quatre-vingt-onze notices dues à quarante et un collaborateurs. [M.-Th.L.]
6. Colin (Georges). Le traitement catalographique du livre ancien en Belgique. Bulletin des bibliothèques de France, 11 (1966), fasc. 1, p. 37-43. Description de travaux purement bibliothéconomiques accomplis au Musée de Mariemont, au Musée Plantin-Moretus et à la Réserve précieuse de la Bibliothèque royale, trois collections centrées sur le livre précieux. En outre, description d'un répertoire des catalogues de vente, et de la documentation iconographique des imprimés, entrepris par le Centre national de l'archéologie et de l'histoire du livre. [A.]
7. Hoyoux (Jean). Bulletin bibliographique d'histoire liégeoise. VI. Travaux publiés de 1963 à 1965. Annuaire d'histoire liégeoise, 9 (1966), p. 277-607. Bibliographie classée par ordre alphabétique des auteurs et des titres des ouvrages anonymes, complétée par une table alphabétique des matières traitées. [A.R.]
L'imprimerie, la librairie, les fonderies Voir aussi les n^os 68, 72, 89, 106, 121, 150, 153, 154, 157, 164, 171, 192, 215, 225, 242, 245, 246.
8. Baudin (Fernand). Het Belgische boek. Anderhalve eeuw boektypografie, 1815-1965, in Amerika, Engeland, Frankrijk, Duitsland, Zwitserland, Italië, België en Nederland. Nijmegen, 1965, 8^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 4. Bespreking: Europäische und nordamerikanische Buchtypographie von 1815-1965, in: Börsenblatt für den deutschen Buchhandel, Frankfurter Ausgabe, 23 (1967), 53, p. 1477-1479. ‘Europe’ in de titel is te ruim; wenselijk ware het geweest de overige Europese landen al was het slechts met een bondig overzicht er bij te betrekken. De bibliografische opgaven zouden beter bij elk land hebben gestaan. [E.C.-I.]
9. Baudin (Fernand). Books in Belgium. Book typography 1815-1965 in Europe and the United States of America. Edited with an introduction by Kenneth Day. London, Ernest Benn Ltd., 1966, 8^o, ill., XXIII-401 p. Engelse versie van ‘Anderhalve eeuw boektypografie’. Vgl. Bibl. 1965, nr. 4. Bespreking: R.C., in: The private library, 7 (1966), afl. 4. - The Times Literary Supplement, 66 (1967 Febr. 23), nr. 3.392, p. 156. Voorbehoud wordt gemaakt voor de vertaling die de lectuur van het geheel bemoeilijkt en soms zelfs onverstaanbaar maakt. De enige andere tekortkoming ligt in het gebrek aan coördinatie
[pagina 107]
tussen de verschillende hoofdstukken (lees landen) wat wel eens contradicties meebrengt, en in het neerschrijven van te veel algemeenheden. De meest geslaagde essais zijn die van Baudin en Ovink. [E.C.-I.]
10. Blake (N.F.). Investigations into the prologues and epilogues by William Caxton. Bulletin of the John Rylands Library, 49 (1966-1967), fasc. 1 (1966), p. 17-46. L'auteur considère les prologues et les épilogues composés par William Caxton pour certaines des oeuvres qu'il a imprimées, comme une source importante de l'histoire des débuts de l'imprimerie en Angleterre. L'étude qu'il consacre à ces documents contient maintes allusions à l'étape brugeoise de la carrière d'éditeur et d'imprimeur de Caxton. [M.-Th.L.]
11. Blake (N.F.). William Caxton's birthplace: a suggestion. Notes and queries, n.s., 13 (1966), afl. 2, p. 52-54. Afgaande op een zin in Caxtons versie van de ‘Golden Legend’ lijkt het niet onmogelijk dat Caxton te Strood in Kent zou zijn geboren. [E.C.-I.]
12. Blake (N.F.). Two new Caxton documents. Notes and queries, n.s., 14 (1967), afl. 3, p. 86-87. Uit twee aantekeningen (van 1454, 1455) in ‘Journal Book 5’ van de Londense gemeenteraad blijken nieuwe of preciezere gegevens over de koopman Caxton en diens banden met de Nederlanden. [E.C.-I.]
13. Bodard (Pierre). Histoire de la Cour Souveraine du Duché de Bouillon sous les la Tour d'Auvergne (1678-1790). Chapitre VI. La police des ouvrages imprimés. Annales de l'Institut archéologique du Luxembourg. Arlon, 96 (1965), p. 249-263. Pierre Rousseau en 1760, Antoine Foissy et Jean Brasseur en 1762, Jean Castilhon en 1767 installèrent leur imprimerie à Bouillon, où le commerce de librairie se développa tandis que la situation géographique du duché favorisait ta fraude des livres. Des perquisitions furent faites en 1764, à la demande de Louis XV, chez Foissy, Brasseur et le colporteur Troussaud, en 1765 chez Troussaud, en 1767 chez Pierre Jarry, de Charleville, qui fut condamné pour colportage de livres prohibés tels que les ouvrages de Rousseau et Voltaire et les contes de La Fontaine. Une dernière perquisition eut lieu à Bouillon en 1776 chez Brasseur, Rousseau, Foissy et Trécourt, et à la Société typographique. L'auteur de l'étude attire l'attention sur l'indulgence des censeurs, Thibault, Degives et Charles-Fr.-J. Awans, motivée par l'intérêt que les ducs portaient au mouvement philosophique et à la rentabilité certaine du trafic des livres. [A.R.]

[pagina 108]
14. Carter (Harry) & Vervliet (H[endrik] D.L.). Civilité types. Oxford, the Oxford Bibliographical Society, 1966, 8^o, ill., XIV-140 p. (Oxford Bibliographical Society Publications, New Series, vol. XIV). Étude historique et archéologique approfondie de tous les caractères de civilité connus. En appendice, liste de 647 éditions imprimées en civilité, de 1557 à 1874. Important index général. [G.C.] Comptes rendus: Barker (Nicolas), dans: The book collector, 15 (1966), fasc. 3, p. 360-365. - H.E.P., dans: Journal of the Printing Historical Society, 2 (1966), p. 78-79. - Hack (Bertold), Drei Veröffentlichungen zur Schriftgeschichte, dans: Börsenblatt für den deutschen Buchhandel, Frankfurter Ausgabe, 22 (1966), fasc. 48, p. 1278-1280, II. - Jolliffe (J.W.), dans: The library, 22 (1967), fasc. 4, p. 366-367. - The papers of the Bibliographical Society of America, 60 (1966), fasc. 3, p. 404-405. - Show of civilité, in: The Times Literary Supplement, 66 (1967), April 13, n^o 3.398, p. 320.
15. Claessens (P.E.). Familles d'artistes. Une lignée de paysagistes bruxellois: Pierre, François, Jean-François, Aurèle-Augustin et Jean Coppens, et leur parent Josse Coppens, imprimeur à Louvain (XVII^e-XVIII^e siècles). L'intermédiaire des généalogistes, 12 (1967), fasc. 132, p. 349-356. L'étude généalogique des Coppens artistes est suivie d'une courte notice biographique et bibliographique concernant Josse Coppens, libraire et imprimeur (de 1637 à 1651) à Louvain. [J.B.]
16. Cockx-Indestege (Elly). Caxton, William. Moderne encyclopedie der wereldliteratuur, dl. II. Gent, Story-Scientia, 1964, p. 69-70.
17. Colin (Georges). Bibliographie des premières publications des romans de George Sand. Bruxelles, 1965, 8^o. Cf. Bibl. 1965, n^o 6. Comptes rendus: Godin (Henri), dans: French studies, 20 (1966), fasc. 1, p. 83-84. - Hanse (Joseph), dans: Les Lettres romanes, 20 (1966), fasc. 4, p. 377. - Joly (René), dans: Revue d'histoire littéraire de la France, 67 (1967), fasc. 4, p. 855-856. - Lubin (G[eorges]), dans: Studi francesi, 9 (1965), fasc. 3 (= 27), p. 570.
18. Colin (Georges) & Robbrecht (René). Notes sur l'origine et la disparition de Colard Mansion. De Gulden Passer, 44 (1966), p. 218-228. Les auteurs passent en revue les différentes hypothèses sur l'origine et la mort de Colard Mansion; ils concluent, sur le mode ironique: Colard Mansion, dont on ne sait s'il était Flamand ou Picard, est mort en 1484, à moins qu'il n'ait continué à vivre, on ne sait où, pour revenir, peut-être, à Bruges. [H.V.]

[pagina 109]
19. Culot (Paul). Exposition organisée à l'occasion de la visite des membres du Grolier Club de New-York au Musée de Mariemont le 28 mai 1967. (Catalogue rédigé par Paul Culot). (Morlanwelz-Mariemont), Musée de Mariemont, 1967, 8^o carré, ill., 19 p., 2 pl. La plaquette comporte un envoi aux membres du Grolier Club de New-York, une brève notice historique et les descriptions sommaires de dix lettres autographes, quatre imprimés et dix-huit reliures, dont deux sont illustrées. [A.]
20. Dambre (F.A.J.). Moretus (Moerentorf), Jan I, drukker, zakenman, uitgever, letterkundige. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 614-620. Schoonzoon (1543-1610) van Chr. Plantin wiens zaak hij voortzet. Door zijn veeltaligheid zeer geschikt om zaken - en andere relaties (met humanisten o.m.) te onderhouden. Legde speciale belangstelling aan de dag voor het Nederlands. [E.C.-I.]
21. De Bruyne (Michiel). De drukkers te Roeselare van 1810 tot 1830: Louis Beyaert-Feys en David Van Hee. Biekorf, 67 (1966), afl. 1-2, p. 21-33. Als gevolg van de pamflettenoorlog t.t.v. Willem I werd een perscensuur ingevoerd; te dien einde moest elke drukker zijn letterproeven in meervoud bij de officiële instanties neerleggen. Beyaert, als drukker-boekverkoper van ca. 1810 tot 1819 te Roeselare gevestigd, daarna te Kortrijk († 1851), bleek buiten alle verdachtmaking te staan. Zijn zaak werd na zijn dood voortgezet door zijn zoon Eugenius Ludovicus, terwijl een andere zoon, Carolus Joannes Ludovicus boekbinder werd. David Augustinus Van Hee († 1865), aanvankelijk slechts boekverkoper, omstreeks 1822 ook drukker, had bisschoppelijke pamfletten verkocht die in beslag werden genomen. Zijn twee zonen Ludovicus en Jacobus hielpen in de zaak, samen met twee drukkersgasten, Louis De Brauwer en Ludovicus Losij. In bijlage volgt de opgave van de werken die L. Beyaert te Roeselare en te Kortrijk tussen 1810-1823 drukte. [E.C.-I.]
22. De Groote (Henry L.V.). Spanoghe (Spaenhoven), Cornelius Martinus, boekdrukker, dichter en politiek schrijver. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II, Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 795-800. In 1781 in de leer bij boekdrukker J.G.J. de Roveroy te Antwerpen, waar in ‘De Schild van Engeland’ zijn eerste druk verscheen, later in ‘De dry Vriezen’. Had reeds in 1779-1780 te Gent een paar werken doen verschijnen. Gaf een Oostenrijks gezind dagblad, de ‘Dagelijksche Mercurius’, uit. Na gevangenneming door de patriotten volgde het herstel van het Oostenrijks bewind, waardoor hij, nu te Brussel, een boekwinkel kon openen; hij gaf er pamfletten uit. In 1792 directeur van de Koninklijke Drukkerij te Brussel. Verdienstelijk auteur. [E.C.-I.]

[pagina 110]
23. De Groote (Henry L.V.). De zestiende-eeuwse Antwerpse schoolmeesters. Bijdragen tot de geschiedenis inzonderheid van het oud hertogdom Brabant, 50 (1967), 3e r., 19e d., afl. 3-4, p. 179-318. Listes des maîtres d'école installés à Anvers au xvi^e siècle, et des ouvrages scolaires que certains d'entre eux ont édités. On y relève notamment le nom de Peeter Hucquels (vers 1527-vers 1566), qui était aussi imprimeur. [A.R.]
24. Dirkx (Henri). L'édition originale de la Messe de l'athée d'Honoré de Balzac, et quelques notes sur les éditions subséquentes. Le livre et l'estampe, 1967, fasc. 51-52, p. 195-200. Description approfondie des premières publications de ce roman, y compris sa première édition, qui a paru à Bruxelles, chez Ad. Wahlen et C^ie, en 1836, sans l'autorisation de l'auteur. [G.C.]
25. Dopp (P[ierre]-H[erman]). Les contrefaçons belges de Lamartine. Le livre et l'estampe, 1966, fasc. 45-46, p. 109-118. Suite des articles analysés dans Bibl. 1961, n^o 10, 1962, n^o 18, 1963, n^o 13, 1964, n^o 7, et 1965, n^o 9. [G.C.]
26. Foncke (Robert). De vestiging van Christiaen Jeghers als boekhandelaar te Mechelen (december 1751). Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor taal- en letterkunde, n.r., (1966), afl. 1-4, p. 5-15. Op het verzoekschrift van de Brusselse boekbinder Chr. Jeghers († 1781) tot Keizerin Maria-Theresia, zich als boekbinder-boekverkoper te Mechelen te mogen vestigen, wordt vrijwel onmiddellijk ingegaan. Op 24 dec. 1751 ontvangt hij het patent en Jeghers vestigt zich op de Grote Markt als boekbinder-boekverkoper. Slechts twee andere vakgenoten waren toen te Mechelen werkzaam: Laurentius Van der Elst († 1754), boekdrukker en -verkoper en Jan Baptista Leplat († 1762), boekdrukker. Later kwam er nog de Bruggeling Petrus-Josephus Hanicq († 1828), boekdrukker en -verkoper bij, die verscheidene nieuwsbladen uitgaf w.o. de ‘Gazette de Malines’ († 1819). Peeter Jeghers, de zoon van Christiaen, zette het bedrijf voort aan de Yzeren Leen en na hem zijn twee dochters; toen geraakte de zaak vnl. bekend om de schoolboekjes en volksuitgaven. [E.C.-I.]
27. Geck (Elisabeth). Das Wort der Meister. Bekenntnisse zu Schrift und Druck aus fünf Jahrhunderten, zusammengestellt und eingeleitet von Elisabeth Geck. (Berlin-Frankfurt am Main), Mergenthaler-Verlag der Linotype GmbH, 1966, 8^o, ill., 152 p. Recueil de trente-cinq notices consacrées à des typographes et des calligraphes importants dans l'histoire des caractères d'imprimerie. Ce choix, qui couvre cinq
[pagina 111]
siècles, débute par Alde Manuce (1449-1515), pour se terminer par Hermann Zapf (1918- ). Chaque notice contient une courte biographie du personnage étudié, ainsi que des témoignages significatifs extraits de sa correspondance ou d'autres écrits. Christophe Plantin figure dans cette anthologie, aux pages 53 à 56. [M.-Th.L.]
28. Gobbers (W.). Lambrecht, Joos, Nederlands (B) taalkundige (?-ca. 1556). Moderne Encyclopedie der Wereldliteratuur; dl. IV, Gent, Story-Scientia, 1967, p. 587-588. Zéér bondige notitie over de Gentse drukker Joos Lambrecht, 1536-1553.
29. Heartz (Daniel). Typography and format in early music printing. With particular reference to Attaignant's first publications. Notes, 23 (1966-1967), p. 702-706. Behandelt enige technische aspekten van zestiende-eeuwse muzieknotentypen, waarbij incidenteel de muziekdrukkunst te Antwerpen ter sprake komt. [B.H.]
30. Hellinga (W[ytze] Gs.). Kopij en druk in de Nederlanden. Atlas bij de geschiedenis van de Nederlandse typografie. Met twee inleidende studies van Prof. Mr. H. de La Fontaine Verwey en Prof. Dr. G.W. Ovink. Amsterdam, 1962, 4^o. Vgl. Bibl. 1962, nr. 19. Bespreking in: The Times Literary Supplement, 62 (1963), Sept. 27, nr. 3.213, p. 771. De opzet is veel ruimer dan de titel: het doel van dit onderzoek is niet beperkt tot de Nederlanden, maar beoogt de ‘Respublica litterarum Europea’. Enkele voorbeelden worden aangehaald bij wijze van illustratie. Dit merkwaardig boek neemt zijn plaats in naast McKerrows ‘Introduction’. [E.C.-I.]
31. Hellinga (W[ytze] Gs.). Copy and print in the Netherlands. Amsterdam, 1962. Cf. Bibl. 1962, n^o 19bis. Compte rendu: Wells (James), in: The library quarterly, 36 (1966), fasc. 1, p. 50-54.
32. Hellinga (Wytze Gs.) & Hellinga (Lotte). Fifteenth-Century printing types of the Low Countries. Amsterdam, Menno Hertzberger, 2 dln. f^o, ill., 267-505 p. Standaardwerk over de Nederlandse typografie der 15de eeuw; vervangt J.W. Holtrops, Monuments typographiques des Pays-Bas au quinzième siècle (1856); geeft een volledig overzicht van alle lettertypes in de Nederlanden gebruikt gedurende de incunabel-periode. [H.V.] Besprekingen: Carter (Harry), in: Journal of the Printing Historical Society, 3 (1967), p. 103-108. - [Kronenberg (Maria E.)], Low Country incunabula, in:
[pagina 112]
The Times Literary Supplement, 66 (1967), nr. 3.394, p. 228. Zeer lovende beoordeling; de enige - doch praktisch onvermijdelijke - fout is het onhandelbare formaat. [E.C.-I.]. - Painter (George D.), in: The book collector, 16 (1967), fasc. 2, p. 227-230. - Vervliet (Hendrik D.L.). Hellinga's Printing Types. Beschouwingen bij een standaardwerk over de Nederlandse 15de-eeuwse typografie, in: De Gulden Passer, 44 (1966), p. 258-273. Het doel dat het besproken werk zich stelt is tweeërlei: ten eerste aan de catalografen een exact instrument aan de hand te doen om hun talrijke moeilijk of niet te plaatsen drukkers te dateren of te localiseren; ten tweede, een bijdrage te leveren tot de algemene geschiedenis der letter. De bespreking is vol lof voor de verwezenlijking van het eerste doel; wat betreft het tweede punt stipt zij enkele problemen aan. [A.]
33. Huys (Bernard). De Grégoire le Grand à Stockhausen. Douze siècles de notation musicale. Catalogue de l'exposition. Bruxelles, [Bibliothèque royale de Belgique], 1966, 8^o, ill., VIII-170 p. 33bis. Huys (Bernard). Van Paus Gregorius tot Stockhausen. Twaalf eeuwen muzieknotatie. Tentoonstellingscatalogus. Brussel, [Koninklijke Bibliotheek van België], 1966, 8^o, ill., VIII-173 p. Biedt een overzicht van de evolutie van het notenschrift vanaf omstreeks 800 tot op heden. Tevens worden aan de hand van uitgekozen muziekdrukken de druktechnische problemen onderzocht. Onder de muziekdrukkers uit de Nederlanden, wier typografische produktie in het licht gesteld wordt, vermelden we de dynastie der Phalesii (Leuven-Antwerpen) en Maximiliaan Graet (Gent). [A.] Besprekingen: Visser (Piet), in: Mens en Melodie, 21 (1966), p. 334-337. - Weeda (R.A.), in: Gregoriusblad, 90 (1966), p. 466. - Karstädt (Georg), in: Musica, 21 (1967), p. 34.
34. Meissner (Ute). Der Antwerpener Notendrucker Tylman Susato. Eine bibliographische Studie zur niederländischen Chansonpublikation in der ersten Hälfte des 16. Jahrhunderts. Berlin, Merseburger, 1967, 2 vol. 8^o, ill., facs., mus., 176 + 200 p. (Berliner Studien zur Musikwissenschaft, 11). Op systematische wijze heeft de auteur de ganse bedrijvigheid van de Antwerpse muziekdrukker T. Susato onderzocht. Hoofdstuk I preciseert - aan de hand van dokumenten - sommige biografische gegevens (herkomst van Susato; bedrijvigheid te Antwerpen vanaf 1529; Susato als muziekdrukker en uitgever). Hoofdstuk II geeft een overzicht van alle muzikale publikaties (1543-1561) van T. Susato en onderzoekt de betekenis van Susato als uitgever van polyfone chansons. Het laatste hoofdstuk bevat een volledige bibliografie van Susatos muziekdrukken, met vermelding van de bewaard gebleven exemplaren, en de opgave van de volledige inhoud van ieder werk, gevolgd van kritische aanmerkingen. Hierop volgt de integrale tekst van alle aangehaalde dokumenten, evenals een alfabetisch register van de komponisten en de incipit der composities. In een aanhangsel wordt de betekenis
[pagina 113]
van T. Susato als toondichter in het licht gesteld. Deze studie vormt ontegensprekelijk de belangrijkste bijdrage tot de kennis van de 16de-eeuwse muziektypografie in de Nederlanden die de laatste jaren verschenen is. [B.H.] Bespreking; L[agas] (R.), in: Mededelingenblad voor leden en donateurs van de Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis, afl. 23 (1967), p. 79-81.
35. Moran (James). William Caxton and the origins of English publishing. Gutenberg-Jahrbuch, 1967, p. 61-64. Vie et activité de Caxton, tant à Bruges qu'en Angleterre. [G.C.]
36. Nauwelaerts (M.A.). Badius Ascensius, Jodocus. Moderne encyclopedie der wereldliteratuur, dl. I. Gent, E. Story-Scientia, 1963, p. 246. Zuidnederlands drukker en humanist (1462-1535) vnl. te Parijs werkzaam. [E.C.-I.]
37. Nauwelaerts (M.A.). Gaguin, Robert. Moderne encyclopedie der wereldliteratuur, dl. III. Gent, E. Story-Scientia, 1965, p. 168. Zuidnederlands humanist (1433-1501) door wiens toedoen in 1470 een drukkerij in de Sorbonne werd gevestigd en, later, Badius Ascensius naar Parijs kwam om er te drukken. [E.C.-I.]
38. Persijn (A.J.). Wessel Gansfort, De oratione dominica in een Dietse bewerking. Assen; Van Gorcum & Co., H.J. Prakke & H.M.G. Prakke; 1964, 8^o, facsim., 178 p. Tekstuitgave, voorzien van een uitvoerige inleiding, van een handschrift, voorheen in het bezit resp. van de Minderbroeders te Maastricht en Pater Bonaventura Kruitwagen O.F.M. Luidens een inscriptie van deze laatste op de binnenzijde van het voorplat zou er ‘Joachim Trognaesii’, de naam van de Antwerpse drukker hebben gestaan maar met afwassen zijn verdwenen. [E.C.-I.]
39. Christoffel Plantin in het beeld van de 16de eeuw. Tentoonstelling. Hilvarenbeek, Raadhuis, 9 juli-16 augustus 1966. Hilvarenbeek, 1966, 8^o, ill., 36 p. Catalogue donnant de courtes notices sur 81 ouvrages, objets et documents. Quelque soixante d'entre eux concernent directement Plantin en tant qu'imprimeur, éditeur, libraire ou relieur. Le catalogue est abondamment pourvu de bibliographies et d'illustrations. [G.G.]

[pagina 114]
40. Richter (Günter). Verlegerplakate des XVI. und XVII. Jahrhunderts bis zum Beginn des Dreissigjährigen Krieges. Wiesbaden, 1965, f^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 19. Besprekingen: Hack (Bertold), in: Börsenblatt für den deutschen Buchhandel, Frankfurter Ausgabe, 22 (1966), afl. 7, p. 110-113. - Thompson (Lawrence S.), in: The papers of the Bibliographical Society of America, 61 (1967), afl. 3, p. 297.
41. Rogghé (Paul). Pieter Anastasius De Zuttere, Zuidnederlandse apostel van de verdraagzaamheid in de XVI^e eeuw. Appeltjes van het Meetjesland, 17 (1966), p. 138-190. Figure peu connue du protestantisme néerlandais, Pieter De Zuttere (vers 1521-après 1596), fut prédicateur, maître d'école, écrivain, imprimeur et éditeur de plusieurs de ses ouvrages. [A.R.]
42. Sayce (R.A.). Compositorial practises and the localisation of printed books, 1530-1800. The Library, 5th Series, vol. 21 (1966), afl. 1, p. 1-45. Studie van de zetmethodes, gebaseerd op 2800 boeken waarvan 90 uit België. [H.V.]
43. Schouteet (A.). Eecke (Verreecke, Querceus), Erasmus vander, drukker. Nationaal biografisch woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 189-190. Brugse drukker (1510-1554); sloot in 1544 met Robert Wouters een vennootschap voor een drukkersbedrijf en boekhandel, dat echter niet renderend is gebleken, evenmin te Gent. Drukte ook ketterse geschriften. Opsomming van zijn belangrijkste gedrukte werken. [E.C.-I.]
44. Slenk (Howard). Christophe Plantin and the Genevan Psalter. Tijdschrift van de Vereniging voor Nederlandse muziekgeschiedenis, 20, (1967), afl. 4, p. 226-248. Dit artikel is een nieuwe versie van een hoofdstuk uit de doktoraatsverhandeling van de auteur: The Huguenot Psalter in the Low Countries: A Study of its monophonic and polyphonic manifestations in the sixteenth century. (The Ohio State University, 1965). [B.H.]
45. Slenk (Howard J.). Christopher Plantin and the States General: some new documents. De Gulden Passer, 43 (1965), p. 248-264. De pogingen die Plantin tussen 1578 en 1584 aanwendde, om als officieel drukker der opstandige Staten-Generaal te fungeren. [H.V.]

[pagina 115]
46. Tecoz (R.M.). L'imprimerie à Nyon au XVIII^e siècle: J.L. Natthey, ses publications et leurs auteurs. Schweizerisches Gutenbergmuseum - Musée Gutenberg suisse, 52 (1966), fasc. 3-4, p. 159-179, ill. Le ‘premier imprimeur établi à Nyon’, Jean Louis Natthey (1743-1814), n'a toutefois exercé ce métier que pendant trois ans (1781-1783). Parmi les sept ouvrages sortis de ses presses, il importe ici d'attirer l'attention sur une publication anonyme, intitulée Bibliographie des Pays-Bas, avec quelques notes, et datée de 1783. Les textes conjugués de la dédicace, de l'avertissement et de l'avis en tête du Supplément, permettent néanmoins d'identifier l'auteur de ce livre, tiré à cinquante exemplaires seulement, avec l'imprimeur-libraire Henri-Joseph Hoyois (Mons, 1749 - Kehl, 1785). Celui-ci est connu pour avoir été formé par son oncle, l'imprimeur-libraire montois Henri Bottin (1717-1783), et ensuite pour avoir travaillé à son compte pendant dix ans (1772-1782), avant d'émigrer en Suisse, où il publia sa Bibliographie des Pays-Bas et où il s'associa aux libraires de Kehl. [M.-Th.L.]
47. Tummers (Louis). De geschiedenis van de speelkaarten in België. Ons Heem, 21 (1967), fasc. 5-6, p. 193-230. Étude, par villes, du jeu de cartes en Belgique, depuis les origines (1379) jusqu'à nos jours. Sont longuement étudiées l'activité de Robert Péril, alias Robrecht van Luyck, imprimeur à Anvers au xvi^e siècle, et celle des carriers de Turnhout aux xix^e et xx^e s., notamment Brepols. [A.R.]
48. Ungerer (Gustav). The printing of Spanish books in Elisabethan England. The library, 5th Series, 20 (1965), afl. 3, p. 177-229. Vermeldt o.m. invoer van Spaanse boeken in de Nederlanden gedrukt, valse drukken van Nutius, herdrukken van Plantijnse uitgaven, en een Vlaamse uitgever, Anthony de Solempne. [H.V.]
49. Uytterhoeven (Jos). Baron J.-B. de Béthune (1821-1894) en de Neo-gotiek. Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk. - Mémoires du Cercle royal historique et archéologique de Courtrai, 34 (1965), p. 3-101. Dans cette étude approfondie consacrée au fondateur des écoles Saint-Luc et au promoteur du néo-gothique flamand, Jos. Uytterhoeven évoque l'ouverture, en 1877, par les imprimeurs H. et J. Desclée, rue des Choraux à Tournai, d'une école Saint-Luc axée sur la typographie - enseignée par l'ingénieur L. Cloquet - et sur le chant grégorien. Directeur artistique de l'Imprimerie Desclée, Béthune s'occupa activement de l'école, soutenu par les revues catholiques La Patrie de Bruges et le Bien public de Gand. [A.R.]

[pagina 116]
50. Van Buyten (L.). Het kontrakt van Bartholomeus Gravius, Anthonis-Maria Bergaigne en Jan Wan voor het drukken van de ‘Leuvense Bijbels’ (1547). Mededelingen van de Geschied- en Oudheidkundige Kring voor Leuven en omgeving - Bulletin de la Société d'histoire et d'archéologie de Louvain et environs, 5 (1965). Vgl. Bibl. 1965, n^r 20. Bespreking, in: Bijdragen voor de geschiedenis der Nederlanden, 21 (1966-1967), afl. 2, p. 240.
51. Van den Berghe (Yvan), Drukker F. van Hese in het gedrang; een geval van averechtse repressie, Brugge 1790. Biekorf, 67 (1966), afl. 3-4, p. 77-79. De royalist François van Hese, drukker en boekverkoper te Brugge, werd wegens de publikatie van een pamflet ‘Liedeken van de Vlaemsche helden’ (1790) een zware geldboete opgelegd, die echter verviel vooraleer ze was ingelost. [E.C.-I.]
52. Van Eeghem (Willem). Brusselse dichters: Thomas van der Noot (ca. 1475-ca. 1525). De Brusselse post, 16 (1966), afl. 1, 3-12; 17 (1967), afl. 1-7, 9-12, telkens op p. 2, ill. Voortzetting van de bespreking van de werken van Thomas van der Noot, drukker te Brussel. (Vgl. Bibl. 1961, nr. 20; 1962, nr. 29; 1963, nr. 28; 1964, nr. 19; 1965, nr. 23). [E.C.-I.]
53. Van Gulik (E.) & Vervliet (H[endrik] D.L.). Een gedenksteen voor Plantin en van Raphelingen te Leiden, waarin opgenomen de Catalogus Librorum residuorum Tabernae Raphelengianae. Leiden, E.J. Brill, 1965, 12^o, 45 + 83 p. Publikatie van de voordrachten van E. van Gulik over de officina Plantiniana en van H.D.L. Vervliet over Raphelengius en het Zuiden, ter gelegenheid van de onthulling te Leiden van de gedenksteen voor Plantin en van Raphelingen, academiedrukkers van 1583 tot 1619. Daarna volgt de fotografische reproductie van het enig bekende exemplaar van de veilingscatalogus, opgesteld bij het einde van de Raphelengius-bedrijf (14 October 1619). [H.V.]
54. Verhelst (J.). De Antwerpse drukkerijen (1794-1914). De Gulden Passer, 44 (1966), p. 8-217. Uitgebreid repertorium van Antwerpse drukkers van 1794 tot 1914. Nuttig naslagwerk. [H.V.]
55. Vermaseren (Bernard). Een 16de-eeuws Spaans aanhanger van de Reformatie: Francisco de Enzinas. De Gulden Passer, 43 (1965), p. 149-165. Studie van belang o.m. voor de uitgever van de Spaanse Bijbelvertaling en zijn drukker Steven Mierdman (Antwerpen, 1543). [H.V.]

[pagina 117]
56. Vervliet (H.D.L.). Keere de Jonge (Tour le Jeusne), Hendrik (Henri) van den (Du), lettersnijder en -gieter. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 389-393. Zoon van de Gentse letterkundige en drukker, Hendrik van den Keere de Oude. Leefde van ca. 1540 tot 1580; vader van de aardrijkskundige Pieter Kaerius. Vnl. bekend als stempelsnijder en lettergieter voor Plantin. Van den Keeres lettermateriaal ging na zijn dood over in handen van Thomas de Vechter, sedert 1584 lettergieter van de Ravelingens te Leiden. [E.C.-I.]
57. Vervliet (H.D.L.). Lettersnider, Henric Pieterssoen, Nederlands drukker en lettersnijder. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 445-446. Drukker te Antwerpen (1496-1500), te Rotterdam (1504-) en te Delft (1508-1511). Leverde de letters voor meer dan de helft der Nederlandse drukkers tijdens de eerste helft der 16de e. [E.C.-I.]
58. Vervliet (H.D.L.). Tavernier, Ameet (Amy, Aimé, Amatus), drukker en lettersnijder. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 855-858. Geboren te Belle (ca. 1522) en werkzaam te Antwerpen van 1557 of wellicht vroeger, tot aan zijn dood in 1570. Zijn bloeiend bedrijf werd voortgezet door zijn weduwe en zijn meestergast G. Smits. Belangrijker als lettersnijder, o.m. van de ‘civilité’ dan als drukker. [E.C.-I.]
59. Voet (Léon). Een aantekenboek van Franciscus Joannes Moretus nopens technische aspecten van het drukkersbedrijf, opgesteld omstreeks 1760. De Gulden Passer, 44 (1966), p. 229-244. Vers 1760, J.F. Moretus rédigea un aide-mémoire, que l'auteur publie partiellement: il concerne surtout la technique de l'imprimerie et donne des détails sur la composition et les prix, entre autres de l'encre, du papier, des caractères. [H.V.]
60. Voet (Léon). Christoffel Plantin en zijn betekenis in het cultuurleven van zijn tijd. Toespraak gehouden op de opening van de tentoonstelling ‘Christoffel Plantin in het beeld van de 16de eeuw’ in het Raadhuis te Hilvarenbeek op 6 juli 1966. Antwerpen. Tijdschrift der stad Antwerpen, 12 (1966), afl. 4, p. 146-153. Algemeen overzicht van de betekenis van Plantin voor de cultuurgeschiedenis van de 16de eeuw. [H.V.]

[pagina 118]
61. Winger (Howard W.). The cover design. The library quarterly, 36 (1966), fasc. 3, p. 256. La couverture de ce fascicule de revue est ornée de la marque des Birckman. H.W. Winger esquisse la généalogie de cette famille ‘européenne’ d'imprimeurs, et commente le symbolisme de leur marque typographique. [G.C.]
L'illustration Voir aussi les n^os 6, 47, 107, 138, 141, 151, 155, 194, 203, 209, 250, 251.
62. Claessens (P.-E.). Un graveur bruxellois du XVII^e siècle retrouvé à Paris: Pierre Danoot. L'intermédiaire des généalogistes, 21 (1966), fasc. 121, p. 22-23. Un frontispice gravé et signé de la main de Pierre Danoot permet d'établir l'activité de l'artiste à Paris après 1655. [J.B.]
63. Collon-Gevaert (S.). Le graveur liégeois Théodore de Bry (1528-1598) raconte la conquête du Pérou. Bulletin de la Société royale Le Vieux-Liège, 7 (1966), n^o 153, p. 29-53. Article bien illustré et pourvu, en notes, d'une bibliographie suffisante. Son auteur retrace la conquête du Pérou par Pizarre et Almagro telle que l'a illustrée, avec une nette sympathie pour les Indiens, le graveur Théodore de Bry, d'après la relation du Milanais Jérôme Benzoni, dans le sixième tome de l'ouvrage Les Grands Voyages publié de 1590 à 1635. L'origine des gravures, achevées en 1596, serait l'acquisition par de Bry, en Angleterre, vers 1587, des dessins du peintre John With (qui avait parcouru en 1585 la Virginie pour illustrer le journal de voyage de R. Hariot, publié en 1588 à Oxford par Richard Hakluyt), dessins dont de Bry s'inspira. L'article est complété par une courte biographie de Théodore de Bry (Liège 1528-Francfort 1598). [A.R.]
64. De Meyer (Maurits). ‘Grosse Court Abbesse’. Een Antwerpse satyrische prent uit het midden der 16de eeuw. De Gulden Passer, 43 (1965), p. 129-134. Description d'une estampe, représentant une caricature d'abbesse. L'auteur rappelle que dans le langage trivial on se servait du mot abbesse pour désigner la patronne d'un lieu de débauche. L'énigme réside donc dans l'homonymie ‘abbesse’ - ‘abaisse’. L'estampe a été publiée par Hans Liefrinc à Anvers. [H.V.]
65. Ebrard (Luc). Ikonografie van de H.-Petrus Ascanus. Ascania, 10 (1967), p. 72-82. L'auteur décrit des tableaux, dessins, estampes, illustrations de livres, vitraux, sculptures et drapelets de pèlerinage, échelonnés de 1573 à 1967, qui reproduisent les traits du moine franciscain Pieter van Assche, martyr de Gorcum. [A.R.]

[pagina 119]
66. Monroy (Ernst Friedrich von). Embleme und Emblembücher in den Niederlanden, 1560-1630. Utrecht, 1964, 4^o. Vgl. Bibl. 1964, nr. 27. Besprekingen in: The papers of the Bibliographical Society, 60 (1966), afl. 1, p. 137. - Horodisch (R.), in: Börsenblatt für den deutschen Buchhandel, Frankfurter Ausgabe, 22 (1966), afl. 42, p. 1174-1175. Legt nadruk op de tweevoudige bijdrage, waarbij de twee auteurs niet steeds dezelfde stelling poneren. Het systematische behandelen van de ontwikkeling der Nederlandse emblematabundels is belangrijk. C.K., in: Zeitschrift für Bibliothekswesen und Bibliographie, 14 (1967), afl. 1, p. 48-49. - Zimmermann (Erich), in: Erasmus, 18 (1966) afl. 13-14, kol. 387-388. De idee een onafgewerkt manuscript uit te geven, zelfs van aanvulling en kommentaar voorzien, is niet gelukkig. [E.C.-I.].
67. Philippen (Jos.). De Lierse bedevaartvaantjes van Sint-Gummarus. 't Land van Ryen, 15 (1965), fasc. 3-4, p. 107-130. Drapelets de pèlerinage dédiés à saint Gommaire, imprimés à Lierre (1610-1960). Article écrit à l'occasion d'une exposition iconographique consacrée à saint Gommaire, organisée à Lierre en 1965. [A.R.]
68. Stevenson (Allan). The quincentennial of Netherlandish blockbooks. The British Museum Quarterly, 31 (1967), fasc. 3-4, p. 83-87. Les filigranes des papiers invitent à dater de 1465 et 1466 plusieurs livres tabellaires. D'autres considérations désignent l'atelier bruxellois de Roger van der Weyden comme lieu d'exécution de la Biblia pauperum et du Speculum humanae salvationis. On peut en outre avancer l'hypothèse que le Canticum canticorum a été dessiné par Memlinc lorsque, jeune encore, il fréquentait cet atelier. [G.C.]
La reliure Voir aussi les n^os 26, 39, 107, 119, 157.
69. Boekbanden uit vijf eeuwen. Catalogus van de tentoonstelling. Gent, 1961, 8^o. Vgl. Bibl. 1961, nr. 33. Bespreking in: The papers of the Bibliographical Society in America, 60 (1966), afl. 2, p. 273.
70. Buehler (Curt Ferdinand). Comments on a Belgian ‘Sammelband’ of the early 16th century in the Pierpont Morgan Library. The papers of the Bibliographical Society of America, 58 (1964), afl. 2, p. 154-156. In de Pierpont Morgan Library te New York worden tien vroeg zestiende-eeuwse Parijse drukken bewaard in een band naar alle waarschijnlijkheid in het klooster te Groenendaal vervaardigd. [E.C.-I.]
71. Colin (Georges). Reliures à la marque de Jean Bogard. Gutenberg-Jahrbuch, 1966, p. 372-377.
[pagina 120]
De boekbanden met een drukkersembleem zijn vrij zeldzaam. De auteur beschrijft er drie uit de werkplaats van de drukker Jan Bogard (Leuven, 1565, 1567, 1568). [H.V.]
72. Culot (Paul). Masquillier (Ildephonse-Louis). Biographie nationale, 33 (1966), col. 480-482. Aperçu de la vie et de l'oeuvre du relieur et imprimeur montois (1803-1842). [A.]
73. Godenne (Willy). Les reliures de Plantin. (Bruxelles), 1965, 8^o. Cf. Bibl. 1965, n^o 33. Compte rendu: Nixon (Howard M.), dans: The book collector, 15 (1966), fasc. 4, p. 491-492.
74. Indestege (Luc.). Der Genter Buchbinder Livinus Stuvaert. Gutenberg-Jahrbuch, 1966, p. 336-339. Toeschrijving van 13 banden aan Livinus Stuvaert, boekbinder te Gent (ca. 1477). [H.V.]
75. Irigoin (Jean). Berthe Van Regemorter (1879-1964). Scriptorium, 20 (1966), fasc. 2, p. 277-281. Notice nécrologique, consacrée au relieur anversois et professeur de reliure que fut Berthe Van Regemorter, suivie de la bibliographie de son oeuvre d'historienne de la reliure antique et médiévale. [M.-Th.L.]
76. Jadot (Jean). Factures de relieurs pour Charles-Alexandre de Lorraine. Le livre et l'estampe, 1967, fasc. 51-52, p. 224-230. Transcription de trois factures: l'une de Michel Baumgartner, probablement Viennois (1740), une deuxième du Bruxellois C. La Rocque (1765), la troisième du Viennois Ferdinand Baumgartner (1738). Dans la mesure du possible, chaque poste de compte est accompagné d'une description catalographique de l'ouvrage relié, et de l'indication du numéro correspondant du catalogue de la vente de Charles de Lorraine. [G.C.]
77. Jurriaanse (M.W.). Berthe van Regemorter. In memoriam. Het boek, 37, 1966, p. 178-184. Biografie van de bekende historica van de boekband, niet een bibliografie van haar werken opgesteld door G. Dogaer. [H.V.]
78. Schmook (Ger). In memoriam Berthe Van Regemorter. De Gulden Passer, 43 (1965), p. 59-63. In memoriam van de Belgische specialiste van de oude boekband. [H.V.]

[pagina 121]
Le papier 79. C.B. Vraagwinkel-Drukkers van Ghemmert. Biekorf, 67 (1966), afl. 11, p. 383. De vraag wordt gesteld of deze papiermakers te Kortrijk (16de e.) afkomstig zijn uit Gemert, Noord-Brabant. [E.C.-I.]
80. van der Vekené (Emil). Papiermühlen in Luxemburg, 1689-1919. Gutenberg-Jahrbuch, 1966, p. 13-17. De eerste papiermolens worden in Luxemburg opgericht gedurende de Franse overheersing door Pierre Garnier (1689). Daarna, onder Spaans regime, nemen de Jesuiten het initiatief (1711). De auteur overloopt de verdere geschiedenis der papierfabricage tot in 1911 wanneer de laatste papierfabriek (Lamort) ophield te werken. [H.V.]
La presse Voir aussi les n^os 26, 140, 193, 211, 214, 220, 221.
81. Blanpain (Marthe). Le ‘Journal de Bruxelles’. Histoire interne de 1863 à 1871. Leuven-Louvain, Éditions Nauwelaerts; Paris, Béatrice-Nauwelaerts; 1965, 8^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 36. Bespreking in: Bijdragen voor de Geschiedenis der Nederlanden 21 (1966-1967), afl. 2, p. 238.
82. Callewaert (D.), Rond den Heerd 1865-1902. Antwerpen, Centrum voor Studie en Documentatie, 1966, 8^o, ill., xxx-320 p. (Nederlandse volkskundige bibliografie. Systematische registers op tijdschriften, reekswerken en gelegenheidsuitgaven, III). Systematisch register op het tijdschrift ‘Rond den Heerd’, voorafgegaan door een historiek en een bibliografie van het Brugse tijdschrift, en gevolgd door een auteursen zaakregister. [E.C.-I.]
83. Demoulin (Robert). De la presse radicale aux premiers organes ouvriers, 1830-1849. La presse ouvrière, 1819-1850. Angleterre, États-Unis, France, Belgique, Italie, Allemagne, Tchécoslovaquie, Hongrie. Études présentées par Jacques Godechot. (La Roche-sur-Yon, Imprimerie centrale de l'Ouest), 1966, 8^o, p. 191-214. (Bibliothèque de la Révolution de 1848, XXIII). Historique de la presse démocratique au travers des grands remous politiques, économiques et sociaux de la première partie du xix^e siècle. Diverses tendances s'y manifestent: libérale, saint-simonienne, fouriériste, marxiste, socialiste. On y trouve trace aussi des premières revendications linguistiques flamandes. [J.B.]

[pagina 122]
84. De Vroede (M.). De Belgisch-Limburgse pers van 1830-1860. Leuven-Louvain, Nauwelaerts, 1963, 8^o. Cf. Bibl. 1964, n^o 31. Comptes rendus: Limbourg, 43 (1964), fasc. 7-8, p. 198. - Lissens (R.F.), dans: Spiegel der Letteren, 10 (1966-1967), fasc. 1, p. 69.
85. De Vroede (M.). De Vlaamse Pers in 1855-1856. Leuven-Louvain, Paris, 1960, 8^o. Vgl. Bibl. 1961, nr. 39. Bespreking: Lissens (R.F.), in: Spiegel der Letteren, 10 (1966-1967), afl. 1, p. 68-69. Misschien iets te nauwe afbakening van het terrein. Jammer genoeg zijn er niet genoeg collecties Vlaamse nieuwsbladen bewaard. [E.C.-I.]
86. Gaus (Helmut). Identifikatie van het lezerspubliek der Gentse dagbladen van het midden der 19e eeuw door analyse van de advertenties. Handelingen der Maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent, 30 (1966), p. 43-80. L'auteur se propose de combler une lacune dans l'histoire de la presse belge: l'étude des annonces considérées comme le reflet de la situation économique et culturelle du pays et de l'évolution de la typographie. Il a dépouillé et classé en catégories les annonces parues dans les cinq journaux et les deux feuilles d'annonces publiés à Gand en 1841: Le Messager de Gand et des Pays-Bas, le Journal des Flandres, l'Organe des Flandres, Den Vlaming, Den Vaderlander, Gazette van Gend et Gendschen Mercurius, et il s'est livré à d'intéressantes statistiques. Son article se termine par une bibliographie belge et étrangère du sujet. [A.R.]
87. Gaus (Helmut). Utopisch socialisme en romantiek in de Gentse pers, 1840-1845. Handelingen der Maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent, 19 (1965), n.r., p. 135-150. À la recherche de l'idée que les Gantois pouvaient se faire du socialisme utopique et du mouvement romantique, l'auteur a parcouru attentivement la presse gantoise de l'époque. Les sept journaux paraissant à Gand alors sont, soit des quotidiens, en français, réservés à la haute bourgeoisie, soit des journaux en néerlandais, pour petits bourgeois, publiés trois fois par semaine. Le Journal des Flandres, l'Organe des Flandres, Den Vlaming et Den Vaderlander sont catholiques et conservateurs. Gazette van Gend et Gendschen Mercurius sont des feuilles d'annonces. Le Messager de Gand seul est libéral, orangiste, tourné vers Paris; il publie des pages d'auteurs français en renom (Sand, Paul de Kock, Balzac, Sue, Dumas, Gozlan) qui suscitent des réactions violentes de la part de la presse catholique. S'il n'est pas fait allusion directement aux idées nouvelles dans la presse gantoise, ces idées, par le truchement des feuilletons du Messager de Gand, atteignent néanmoins, et sous une forme vulgarisée, les lecteurs de ce journal. [A.R.] Compte rendu: Bijdragen voor de geschiedenis der Nederlanden, 21 (1966-1967), fasc. 2, p. 235.

[pagina 123]
88. Grauwels (J.), Bibliografie van de Hasseltse historische tijdschriften: Bulletin des mélophiles, 1864-1913, l'Ancien pays de Looz, 1896-1914, Verzamelde opstellen, 1923-1943. Hasselt, Federatie der Geschied- en oudheidkundige kringen van Limburg, 1966, 4^o, 110 p. Verdeeld over 18 vakgebieden zijn alle bijdragen, in de drie tijdschriften verschenen, alfabetisch op auteursnaam gerangschikt. Een register van persoons- en plaatsnamen besluit het geheel. [E.C.-I.]
89. Hannick (Pierre). Note sur la presse catholique à Neufchâteau. Bulletin de l'Institut archéologique du Luxembourg, 42 (1966), fasc. 2, p. 62-67. L'imprimeur-libraire Albert Petit (Neufchâteau, 1860-1925) fonde en 1904 dans sa ville natale le premier journal catholique de Neufchâteau, La Publicité luxembourgeoise, d'orientation politique, qui devient en 1910 L'Action luxembourgeoise. Organe hebdomadaire catholique. Le journal cesse de paraître en 1914 pour renaître, cette fois neutre, en 1925 sous le titre L'Action ardennaise et sous la direction de la veuve de Petit, Jeanne Hislaire, de son fils Marcel puis de son gendre François Hannick. Il disparaît définitivement en 1940. Une liste des collaborateurs du journal de Petit complète l'étude de Hannick. [A.R.]
90. Inventaire de la presse clandestine (1940-1944) conservée en Belgique - Inventaris van de sluikpers (1940-1944) in België bewaard. Par/door Jean Dujardin, Lucia Rymenans, José Gotovitch. Bruxelles, Archives générales du Royaume; Brussel, Algemeen Rijksarchief; 1966, 4^o, ill., XXII-195 p. (Centre national d'histoire des deux guerres mondiales - Nationaal Centrum voor wetenschappelijke navorsing op het gebied der geschiedenis van wereldoorlogen I en II). Publication des premiers résultats d'une vaste enquête menée dans toutes les parties du pays: cet inventaire couvre pratiquement tous ‘les grands établissements publics’, mais il est loin d'avoir épuisé les collections particulières. Au total, cinquante-trois dépôts ont été inventoriés et cinq cent soixante-sept journaux clandestins répertoriés. Les notices sont classées par ordre alphabétique des titres, et chacune d'elles indique, à la suite du titre de la publication, son sous-titre éventuel et son lieu d'origine, le(s) dépôt(s) qui en possède(nt) un exemplaire, les numéros parus, les dates, le mode d'impression, le nombre de pages avec texte par numéro, ainsi que tous éléments complémentaires d'identification. Notons enfin que par souci de constituer, aux Archives générales du Royaume, un dépôt central aussi complet que possible de la presse clandestine, dix collections particulières y ont été déjà microfilmées, et que la plupart des autres le seront également. [M.-Th.L.] Comptes rendus: J.V., dans: Revue historique, 91 (1967), t. 237, fasc. 2, p. 493. - Roux-Fouillet (Paul), dans: Bulletin des bibliothèques de France, 12 (1967), fasc. 11, p. 836-837.

[pagina 124]
91. Luykx (Th[eo]). Belgische pers. Moderne Encyclopedie der Wereldliteratuur, dl. IV. Gent, Story-Scientia, 1967, 8^o, ill., p. 289-291. In het artikel ‘Journalistiek (Geschiedenis)’ is een hoofdstuk gewijd aan de Belgische pers, ingeluid door Abraham Verhoeven te Antwerpen in 1605. Van de 19de e. af worden een hele reeks kranten in hun chronologisch en ideologisch verband opgesomd. [E.C.-I.]
92. Maes (Herman). De boerenoorlog in de Deinse pers. Bijdragen tot de geschiedenis der Stad Deinze en van het Land aan Leie en Schelde, 33 (1966), p. 6-51. En s'attachant à reconstituer les jugements portés par la presse de Deinze sur la Guerre des Boers, Herman Maes passe en revue les journaux de Deinze au début du xx^e siècle. [A.R.]
93. Martens (Frida). Politiek en Pers. De verkiezingen van de gemeenteraad te Gent, 1869-1878. Handelingen der Maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent, 30 (1966), p. 81-166. L'auteur souligne l'importance du rôle joué, en faveur des partis politiques, par la presse qui fait l'opinion tout en étant dictée par elle. Un tableau permet de saisir les relations existant entre la presse et les partis politiques gantois entre 1869 et 1878. Les journaux qu'il faut considérer comme des porte-parole des partis politiques de la Ville sont: le Journal de Gand, libéral, anticlérical et bourgeois, La Flandre, libérale, La Flandre libérale, radicale, le Bien public, organe des ultramontains modérés, le Cercle progressiste, démocratique, Het Volksbelang, défendant les travailleurs, son correspondant catholique, le Fondsenblad, et des gazettes locales, De Stad Gent, interprète du Magistrat, le Vlaemsche Leeuw, le Beurzencourant et le Vlaamsche Land, catholiques, ou des feuilles satiriques libérales, Jan Klopterop (1874), Paters en Nonnen (1877), enfin des journaux neutres, le Nouvelliste de Gand, opposé à l'ingérence de la politique dans l'administration, la Gazette van Gent, le Gendschen Mercurius et le Zondagsblad. L'histoire des élections communales d'octobre 1869 est retracée à la lumière d'articles parus dans les journaux susdits. [A.R.]
94. Schloesser (W.R.). Die Anfänge der europäischen Presse. Schweizerisches Gutenbergmuseum - Musée Gutenberg suisse, 51 (1965), fasc. 3/4, p. 117-125, ill. Le sujet de cet article est aussi le thème d'une exposition récente, organisée par l'Institut für Zeitungsforschung der Stadt Dortmund, avec le concours de la Bibliothèque royale de Stockholm, qui possède la plus riche collection de journaux européens des débuts de l'histoire de la presse. L'auteur nous donne un aperçu des premiers témoins de cette histoire, depuis les dernières années du xvi^e siècle jusqu'à la fin du siècle suivant. La Belgique est représentée dans cette esquisse, en particulier, par la publication du plus ancien journal illustré (1620), les Nieuwe Tijdinghen de l'éditeur anversois Abraham Verhoeven. [M.-Th.L.]

[pagina 125]
95. Vandeplas (J.). De Vlaamse pers (1912-1914) en het federalisme. Wetenschappelijke tijdingen, 25 (1966), afl. 5, kol. 329-344. De campagne der Waalse socialisten voor federalisme en de open brief van Jules Destrée lekken een vrijwel algemeen negatieve reaktie uit in de Vlaamse pers; alleen de radikale pers laat een positief geluid horen. [E.C.-I.]
96. Vandeplas (J.). De Vlaamse pers, 1912-1914, en de vernederlandsing van de Gentse Universiteit. Wetenschappelijke tijdingen, 25 (1966), afl. 3, kol. 161-178. Bondig historisch overzicht aan de hand van Vlaamse dagbladen en tijdschriften. [E.C.-I.]
97. Vandervorst-Zeegers (J.). Le ‘Journal de Bruxelles’ de 1871 à 1884. Leuven-Louvain & Paris, 1965, 8^o. Cf. Bibl. 1965, n^o 42. Comptes rendus: Poitelon (Jean-Claude), dans: Bulletin des bibliothèques de France, 12 (1967), fasc. 1, p. 22-23. - Bijdragen voor de geschiedenis der Nederlanden, 21 (1966-1967), fasc. 2, p. 239.
98. Vermeersch (Arthur J.). Répertoire de la presse bruxelloise - Repertorium van de Brusselse pers, 1789-1914. A-K. Leuven-Louvain & Paris, 1965, 8^o. Zie: Bibl. 1965, nr. 45. Besprekingen: Bijdragen voor de geschiedenis der Nederlanden, 21 (1966-1967), afl. 2, p. 238. Enige toelichting omtrent het ‘Fonds Mertens’ ware welkom geweest. - Poitelon (Jean-Claude), in: Bulletin des bibliothèques de France, 12 (1967), fasc. 1, p. 22-23.
99. Vermeersch (Arthur J.). Un incident bruxellois de la querelle idéologique des fondations charitables en 1847-1848. La presse bruxelloise devant le problème. Annales de la Société belge d'histoire des hôpitaux - Annalen van de Belgische Vereniging voor hospitaalgeschiedenis, 2 (1964), p. 47-62. Vgl. Bibl. 1965, nr. 44. Is ook verschenen in L'hôpital belge - Het Belgisch ziekenhuis, 9 (1965), afl. 55, p. 55-70.
100. Voordeckers (E.). Bijdrage tot de geschiedenis van de Gentse pers. Repertorium (1667-1914). Leuven-Louvain, Paris, 1964, 8^o. Vgl. Bibl. 1964, nr. 40. Besprekingen: The papers of the Bibliographical Society, 60 (1966), afl. 1, p. 131. - Hendrickx (J.P.), in: Archives et bibliothèques de Belgique. - Archief- en Bibliotheekwezen in België, 37 (1966), fasc. 1, p. 139-141. - Vermaseren (B.A.), in: Tijdschrift van geschiedenis, 79 (1966), afl. 3, p. 348-349.

[pagina 126]
101. Voordeckers (E.). Drukkers en pers in het arrondissement Roeselare, 1847-1914. Leuven-Louvain, Paris, 1965, 8^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 47. Bespreking: Bijdragen voor de geschiedenis der Nederlanden, 21 (1966-1967), afl. 2, p. 232.
102. Warnotte (Marie-Louise). Étude sur la presse à Namur, 1794-1914. Louvain-Paris, Nauwelaerts, 1965, 8^o, 371 p. (Centre interuniversitaire d'histoire contemporaine. Cahiers 44). In een eerste deel wordt een lijst bezorgd van de Naamse dagbladen en periodieken - met inbegrip van kiesbladen en pamfletten -, chronologisch gerangschikt naar de datum van oprichting; hierbij zijn de periodiciteit, het formaat, de prijs, de stichters, de eigenaars, de drukker-uitgever, de hoofdredacteurs, de politieke kleur en de bewaarplaatsen aangegeven. Het tweede deel van het werk bestaat uit een studie van de voornaamste politieke bladen (een afzonderlijke studie zal aan het belangrijke blad ‘L'Ami de l'Ordre’ worden gewijd). Volgt dan nog een bondig overzicht van de algemene ontwikkeling die de Naamse pers van 1794 tot 1914 doormaakte. Tot slot een register op titel van de periodieken en een naamregister. [E.C.-I.]
Les bibliothèques Bibliothécaires, bibliographes, bibliophiles, ex-libris Voir aussi les n^os 6, 53, 70, 76, 90, 137, 158, 172, 208, 213.
103. Baillien (Henri). Bibliotheken te Tongeren. Limburg, 45 (1966), fasc. 3-4, p. 119-126, et fasc. 5-6, p. 127-137. Histoire des bibliothèques des institutions religieuses et officielles et des collections particulières de Tongres: bibliothèques du Chapitre de Notre-Dame, fondée au Haut Moyen Age, des couvents des Réguliers (datant de 1425), des Carmélites, des Dominicains, des Frères mineurs et des chevaliers d'Alde-Biezen, dont le contenu, déposé à l'hôtel de ville pendant l'occupation française, fut dispersé en Belgique et en Hollande; bibliothèque du Magistrat de la Ville, constituée au xviii^e siècle; collections de Radulphus de Rivo et Gérard van Heers, doyens du Chapitre de Notre-Dame aux xiv^e et xv^e siècles; collections Muyssen, Antoon Vermylen, Thomas Gregor Pypos, respectivement dispersées en vente publique en 1788, 1789 et 1842; collection de l'inspecteur Willem Sengers(xx^e siècle); enfin bibliothèques de sociétés culturelles, telles que le Willems-Fonds, et bibliothèques populaires. [A.R.]
104. Bibliothèque de Madame Louis Solvay. III. Éditions originales et autographes d'écrivains français contemporains. Catalogue rédigé sous la direction de Marie-Thérèse Lenger, par Jean-François et Martine Gilmont, Nathalie Grunhard et Jean Warmoes. Bruxelles, Bibliothèque royale de Belgique, 1966, 8^o, ill., 230 p. Suite du catalogue analysé dans Bibl. 1965, n^o 58. Le volume III comporte 242 numéros pour la partie des livres imprimés, et 137 pour la partie des autographes;
[pagina 127]
mais comme plusieurs de ces numéros sont subdivisés et comme de nombreux autographes conservés dans des livres n'ont pas une numérotation indépendante, le nombre de notices descriptives est sensiblement plus élevé. Nombreux index. [G.C.] Compte rendu: Bibliophilie; bulletin de l'Association internationale de bibliophilie, fasc. 3, janvier 1967, p. 25-26.
105. Brummel (Leenert). In memoriam Lode Baekelmans, vriend van mensen en boeken. De Gulden Passer, 44 (1966), p. 1-7. Biografie van de op 11 mei 1965 overleden schrijver en bibliothecaris, die ook voorzitter was van de ‘Vereeniging der Antwerpsche Bibliophielen’, uitgeefster van ‘De Gulden Passer’. [H.V.]
106. C.B. Joseph van Praet over Colard Mansion. Brugge 1780. Biekorf, 68 (1967), afl. 5-6, p. 183. Vóór zijn vertrek naar Parijs publiceerde de Brugse drukkerszoon Joseph van Praet een verhandeling - zijn enige publikatie in het Nederlands - over Colard Mansion, verschenen in de ‘Vlaemsche Indicateur’ van Gent, 3, 1780. [E.C.-I.]
107. Colin (Georges) & Lenger (Marie-Thérèse). Vingt livres de la bibliothèque de feu Monsieur Fernand J. Nyssen. Don de Madame Fernand J. Nyssen, Bruxelles, Bibliothèque royale de Belgique, 1967, 8^o, ill., XI-45 p. Catalogue d'un don d'une haute valeur bibliophilique, comprenant principalement des livres français illustrés, du moyen âge au xix^e siècle. L'introduction, qui tend à présenter un portrait moral de Fernand J. Nyssen, résume aussi sa vie. [G.C.]
108. Culot (Paul). La collection bibliophilique de Raoul Warocqué. Bibliophilie; bulletin de l'Association internationale de bibliophilie, 4 (1967), p. 7-15. Histoire sommaire de la collection bibliophilique du Musée de Mariemont, suivie d'une brève description de témoins de l'histoire du livre. L'article est précédé d'une introduction sur Le Musée de Mariemont, par Germaine Faider-Feytmans, conservateur du Domaine (p. 3-5). [P.C.]
109. Derolez (A[lbert]). De Adornes, de bibliotheek van de Jeruzalemkapel te Brugge en het Vroeg Humanisme. Handelingen van het XXVe Vlaams Filologencongres, Antwerpen, 17-19 april 1963 [Verschenen 1967], p. 526-528. Korte inhoud van een lezing. Over de pogingen die Pieter Anselm en Jan Adornes te Brugge gedaan hebben tot het oprichten van een bibliotheek en de rol die zij er als humanisten hebben gespeeld. [E.C.-I.]

[pagina 128]
110. Derolez (Albert). Corpus catalogorum Belgii. De Middeleeuwse bibliotheekscatalogi der Zuidelijke Nederlanden. I. Provincie West-Vlaanderen. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, 4^o, facs., XVI-166 p. (Verhandelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België. Klasse der letteren, jg. XXVIII, nr. 61). Eerste bijdrage tot een kritische uitgave van de catalogi van middeleeuwse bibliotheken in ons land en van middeleeuwse documenten in verband met het boekenbezit in de Zuidelijke Nederlanden, tot 1500. De teksten, die diplomatisch zijn afgeschreven, zijn gerangschikt naar de instelling waarop ze betrekking hebben, de eigenlijke catalogi voorop, ev. gevolgd door boedelbeschrijvingen, testamenten en dgl. Voor elke kerk of abdij is een korte historische inleiding gegeven. In het register zijn opgenomen de auteurs en de werken die in de catalogi voorkomen, in de mate van het mogelijke geïdentificeerd; de vermelding impr. na een titel wil zeggen dat het om een gedrukt werk gaat. [E.C.-I.]
111. Derolez (A[lbert]). Een lectuurlijst van de priorij Zevenborren. Handelingen van het XXVe Vlaams Filologencongres, Antwerpen, 17-19 april 1963 [Verschenen 1967], p. 428-430. Korte inhoud van de lezing, verschenen in Ons Geestelijk Erf. Dank zij de lijst van de refterlezingen wordt een beeld van de structuur van Zevenborrens kloosterbibliotheek verkregen. [E.C.-I.]
112. De Wilde (A.). Lokeren: 50 jaar openbare Volksboekerij ‘Jean Jaurès’. Bibliotheekgids, 42, (1966), fasc. 4-5, p. 81-84. Historique de la fondation et de l'évolution de la bibliothèque publique de Lokeren. [J.B.]
113. Ghellinck Vaernewyck (Chevalier Xavier de). Propos généalogiques autour de nos beaux ex-libris. Le parchemin, 12 (1965), fasc. 103-104, p. 193-195; 109, p. 289-290; 110, p. 321-322; 111, p. 353-360; 13 (1966), fasc. 115, p. 50-52; 118, p. 117-118; 119, p. 149-152; 120, p. 181-183; 14 (1967), 124-125, p. 284-287; 126-127, p. 331-333; 128-129, p. 357-360; 130-131, p. 389-391. Commentaire des ex-libris du comte Thierry de Limburg Stirum, de M. Henri Florin de Duikingberg, de la comtesse Raoul de Hemptinne, de MM. Sylvain de Moreau de Gerbehaye, Charles van Renynghe de Voxvrie, des van der Hoeven, du chanoine Emmanuel-Auguste Hellin, de Louis-Joseph baron de Haveskercke; de la famille Bosschaert-Van Valckenborch, du Jonkheer Marcel Boone et de son épouse Marie de Brouchoven de Bergeyck de Namur d'Elzee; du Jonkheer Philippe Kervyn de Volkaersbeke, du Jonkheer Albéric-Edouard-Camille Ysebrant de Lendonck, de Antoine-Charles-Joseph van Landeghem, seigneur d'Essche et Leughenhaghe, ensuite seigneur de Dourmont, Houwe et Heyboeck. Détails biographiques et généalogiques sur ces bibliophiles. [J.B.]

[pagina 129]
114. Hommage à Auguste Lambiotte. Le livre et l'estampe, 1966, fasc. 47-48, p. 189-203. Éloges funèbres du président de la Société des bibliophiles et iconophiles de Belgique: texte de l'allocution prononcée à l'ouverture de l'exposition ‘Richesses de la bibliophilie belge, II’, par M. Charles Vander Elst, successeur d'Auguste Lambiotte à la présidence; Auguste Lambiotte et la Bibliothèque royale, par Herman Liebaers; Un grand bibliophile, par Maurice Chalvet; Le Président Lambiotte vu par son secrétaire, par Georges Colin; Un homme inoubliable..., par P[aul] v[an] d[er] P[erre]. [G.C.]
115. Huys (Bernard). Belgische en Buitenlandse muziekbibliotheken. Archives et bibliothèques de Belgique. - Archief- en bibliotheekwezen in België, 37 (1966), p. 172-185. Drie hoofdpunten worden behandeld: 1. De evolutie van het muziekwetenschappelijk onderzoek in ons land, vanaf het begin der 19de eeuw tot heden. F.J. Fétis kan als de grondlegger van de musicologie in België beschouwd worden. Na hem komen F.A. Gevaert, L. Terry, L. de Burbure, E. Grégoir, E. Vander Straeten, X. Van Elewijck, R.J. van Maldeghem, C.E.H. de Coussemaker en sedert de eeuwwisseling Ch. Van den Borren. Nadruk werd gelegd op de integratie van de musicologie in de universitaire programma's. Een overzicht van de voornaamste musicologische verenigingen in ons land, met hun belangrijkste publicaties, sluit het eerste punt af. 2. De centra die de musicoloog ten dienste staan. Uit een onderzoek blijkt dat de meeste muziekbibliotheken in ons land onvoldoende uitgerust zijn om aan het zich voortdurend ontwikkelend musicologisch onderzoek het hoofd te bieden. 3. De inrichting van een centrale wetenschappelijke muziekbibliotheek, m.a.w. de organisatie van de muziekafdeling van de Koninklijke Bibliotheek. Twee standpunten worden tegenover elkaar gesteld: de traditionele Europese muziekafdeling en de Amerikaanse ‘Performing arts division’. De eerste houdt het louter bij muziekdocumenten; de tweede betrekt er ook de dans en het gesproken toneel bij. Een proeve van organisatie, gebaseerd op de traditionele Europese muziekafdeling, besluit het artikel. [A.]
116. Huys (Bernard). Catalogue des imprimés musicaux des XV^e, XVI^e et XVII^e siècles. Fonds général. Bruxelles, 1965, 8^o. Cf. Bibl. 1965, n^o 52. Comptes rendus: Mens en melodie, 20 (1965), fasc. 7, p. 224. - Bardet (Bernard), dans: Bulletin des bibliothèques de France, 12 (1967), fasc. 1, p. 46-47. - Culot (Paul), dans: Archives et bibliothèques de Belgique, 37 (1966), fasc. 1, p. 129-132. - Sternfeld (Frederick), dans: Music and Letters, 47 (1966), p. 355. - Wallon (Simone), dans: Bulletin des bibliothèques de France, 12 (1967), fasc. 8, p. 647-648.
117. Louis (A.). Analyse des bibliothèques de deux médecins malinois du 15^e siècle. Janus, 53 (1966), afl. 4, p. 241-305.
[pagina 130]
De bibliotheek van Simon de Slusa of Van der Sluys, arts en magister artium, bevat 255 werken waarvan de grote helft medische geschriften; die van Arthur Van Malderen, enkel maar geneesheer, 77 medische en een 25tal andere werken. Beide inventarissen zijn hier gepubliceerd en met elkaar vergeleken; de werken werden geïdentificeerd. [E.C.-I.]
118. Lourdaux (W[illem]). Studie van de Sint-Maartens-bibliotheek te Leuven. Handelingen van het XXVe Vlaams Filologencongres, Antwerpen, 17-19 april 1963 [Verschenen 1967], p. 524-526. Onderzoek van de catalogi, de aanschaf van handschriften, het boekenbezit zelf (handschriften) en tenslotte naar het gebruik van deze bibliotheek. [E.C.-I.]
119. Lourdaux (W.) & Persoons (E.). De bibliotheken en scriptoria van de Zuid-Nederlandse kloosters van het Kapittel van Windesheim. Een bibliografische inleiding. Archives et bibliothèques de Belgique - Archief- en Bibliotheekwezen in België, 37 (1966), fasc. 1, p. 61-74. Inventaire succinct des bibliothèques et des scriptoria des couvents du chapitre de Windesheim dans les Pays-Bas du Sud. Le relevé des catalogues anciens de ces bibliothèques et des manuscrits issus de ces scriptoria est accompagné, dans chaque cas, d'une introduction bibliographique, répartie sous diverses rubriques codicologiques, dont l'une concerne toujours la reliure. [M.-Th.L.]
120. Monseur (Eugène). Catalogue de la bibliothèque du Conservatoire royal de musique de Liège. Fonds Terry. [IV.] Musique instrumentale. [V] Ouvrages didactiques depuis 1700. [VI]. Chants liturgiques, nationaux et populaires. [Liège, Conservatoire royal de musique, s.d.], 3 vol. 8^o. Vervolg van de catalogus van de verzameling Terry, berustend in het Koninklijk Muziekconservatorium te Luik. Vgl. Bibl. 1964, nr. 48. [B.H.]
121. Poulle (Emmanuel). La bibliothèque scientifique d'un imprimeur humaniste au XV^e siècle. Catalogue des manuscrits d'Arnaud de Bruxelles à la Bibliothèque nationale de Paris. Genève, 1963, 8^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 18. Bespreking: Beaujouan (Guy), in: Revue d'histoire des sciences et de leurs applications, 19 (1966), afl. 4, p. 393-394. - Keller (A.G.), in: History of science, 5 (1966), p. 146-147.
122. Prestige de la Bibliothèque (du) Musée de Mariemont. (Exposition), 6 mai-31 octobre 1967. (Avant-propos et introduction de G[ermaine] Faider-Feytmans. Notices rédigées par Paul Culot). (Morlanwelz-Mariemont), Musée de Mariemont, 1967, 8^o, ill., 55 p. Première exposition d'ensemble de la collection bibliophilique de Raoul Warocqué (1870-1917); elle comporte cent neuf numéros: des manuscrits et lettres auto-
[pagina 131]
graphes, des témoins de l'art du livre (miniature, typographie, illustration et reliure) et des documents sur l'histoire de Belgique, du Hainaut et de Mariemont. [P.C.]
123. Rauch (G.A.). Das Schriftum von H.J. de Vleeschauwer. 2. Auflage. Pretoria, Mousaion, 1966, 4^o, 99 p. (Universiteit van Suid Afrika, Mousaion, 26). Korte biografie, gevolgd door een per genre gerangschikte bibliografie van de werken - ook de in tijdschriften verschenen bijdragen - van de te Dendermonde geboren universiteitsprofessor. Tot slot een chronologisch gerangschikt register, een ‘Querschnitt’ door de onuitgegeven documenten van wetenschappelijke aard, en een zaak- en namenregister. [E.C.-I.]
124. Remy (Fernand). La Bibliothèque royale de Belgique et l'ancien Palais de l'Industrie. Archives et bibliothèques de Belgique - Archief- en Bibliotheekwezen in België, 37 (1966), fasc. 2, p. 155-171. Texte d'une communication faite à la Section des bibliothécaires de l'Association des archivistes et bibliothécaires de Belgique, le 3 avril 1966; voir les résumés en français et en néerlandais, Ibid., p. 256-258 et 267-268. L'auteur décrit en détail les diverses étapes de l'installation progressive de la Bibliothèque royale de Belgique dans les locaux du Palais de l'Industrie, rue du Musée, à Bruxelles. Cette étude, qui couvre la période comprise entre 1837 et 1887, évoque aussi la politique de gestion des deux premiers conservateurs en chef, le baron de Reiffenberg (1837-1850) et Louis Alvin (1850-1887). [M.-Th.L.]
125. Remy (F[ernand]). Goethals, Felix Victor, bibliothecaris en genealoog. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 259-260. In 1832 benoemd als conservator van de stadsbibliotheek te Brussel, werd Goethals in 1843 attaché bij de Koninklijke Bibliotheek, nadat de verzameling van de stad Brussel aan de staat verkocht was. Goethals legateerde zijn bibliotheek aan de Koninklijke Bibliotheek. [E.C.-I.]
126. Remy (F[ernand]). La Serna Santander, Charles Antoine de, bibliofiel en bibliothecaris. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 426-431. Geboren in Spanje (1752) maar sinds ca. 1772 te Brussel waar hij in 1813 overleed. Zijn rijke bibliotheek waarvan hij de catalogus opstelde, is nog vóór zijn dood door Renouard verworven. Werd conservator benoemd van de bibliotheek der ‘École centrale du département de la Dyle’, Na zijn dood kwam nog slechts een weinig omvangrijke boekenverzameling onder de hamer. Gevolgd door volledige lijst van zijn werken. [E.C.-I.]

[pagina 132]
127. Remy (F[ernand]). Marchal, ridder François Joseph Ferdinand, historicus en bibliothecaris. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 512-518. Geboren te Brussel (1780) maar Fransman door zijn verleden en zijn opvoeding, kon Marchal hier moeilijk een plaats verkrijgen. In 1831 tot conservator van de Bourgondische bibliotheek benoemd, begon hij met het opstellen van een catalogus der handschriften. Werd na de samenvoeging van de ‘Bibliothèque de Bourgogne’ en de Koninklijke Bibliotheek de ondergeschikte van baron de Reiffenberg, later van Alvin, Lijst van zijn voornaamste publikaties. [E.C.-I.]
128. Remy (F[ernand]). Namur, Jean Pie, bibliograaf en bibliothecaris. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 621-626. Deze Luxemburger (1804-1867) is eerst verbonden aan de rijksuniversiteit te Leuven, daarna te Luik, en in 1838 aan de Koninklijke Bibliotheek. Zijn nieuw classificatiesysteem werd definitief opgegeven. Wegens plichtverzuim uit zijn ambt ontheven (1852). [E.C.-I.]
129. Remy (F[ernand]). Reiffenberg, baron Frédéric Auguste Ferdinand Thomas de, historicus, polygraaf en bibliothecaris. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 729-737. Geboren te Bergen (1795) werd te Reiffenberg in 1837 tot conservator van de nieuwe Koninklijke Bibliotheek benoemd, die hij slecht beheerde. Belangrijk is zijn ‘Annuaire de la Bibliothèque royale de Belgique’ (1840-1851); stichter van het ‘Bulletin du bibliophile belge’ (1845-1865). Geselectioneerde lijst van zijn publikaties. [E.C.-I.]
130. Stedelijk Museum ‘Van der Kelen-Mertens’ Leuven. Inventaris. Afdeling A: Archieven, Handschriften, Oude drukken en prenten. Deel I. Door J. Crab, M. Smeyers [en] L. Van Buyten, Leuven, Stadsbestuur, 1966, 4^o, co., VII-314 p. Eerste deel van een algemene inventaris van het Stedelijk Museum te Leuven. De bibliotheek bevat o.m. belangrijke Leuvense drukken - doubletten van de Universiteitsbibliotheek - door E. Van Even, einde 19de e. gekocht; zij maken deel uit van het legaat E. Van Even - V. Demunter. [E.C.-I.]
131. Treasures of Belgian libraries; [exhibition held at the] National Library of Scotland, 1 July-14 September 1963, Bibliothèque Albert I, Brussel, 4-31 October 1963. Edinburgh, National Library of Scotland, 1963, 8^o, co., ill., 135 p. Tentoonstelling te Edinburgh van 230 handschriften, autografen, gedrukte werken, boekbanden, prenten en tekeningen uit de verzamelingen van de Koninklijke Bi-
[pagina 133]
bliotheek van België, het Museum Plantin-Moretus en het O.L. Vrouwecollege te Antwerpen, het Grootseminarie en de Stadsbibliotheek te Brugge, de Stadsbibliotheek te Kortrijk, de Kathedraalbibliotheek, het Stadsarchief en de Universiteitsbibliotheek te Gent, de Universiteitsbibliotheek te Luik, de Universiteitsbibliotheek te Leuven, de abdij te Maredsous, het Musée te Mariemont, de Stadsbibliotheek te Bergen, de Stadsbibliotheek en het Grootseminarie te Namen, de Stadsbibliotheek en het Grootseminarie te Doornik. [E.C.-I.] Bespreking: Schilling (R.), in: The connaisseur, vol. 157 (nov. 1964), nr. 633, p. 198.
132. Van den Eynde (Maurice). Exposition Raoul Warocqué. 1870-1917. 12 mars-26 avril 1967. (Avant-propos de G[ermaine] Faider-Feytmans, catalogue rédigé par Maurice Van den Eynde). (Morlanwelz-Mariemont), Musée de Mariemont, 1967, 8^o, ill., 127 p. Exposition organisée à l'occasion du cinquantième anniversaire de la mort de Raoul Warocqué; l'oeuvre du fondateur du Musée et de sa famille y est évoquée, en particulier, et, d'une façon très sommaire, la collection archéologique, artistique et bibliophilique. [P.C.]
133. Vander Linden (Albert). Contribution à l'histoire de la formation d'une bibliothèque musicale. Revue belge de musicologie - Belgisch tijdschrift voor muziekwetenschap, 19 (1965), p. 101-112. Merkwaardige bijdrage betreffende de herkomst van een aantal werken die deel uitmaken van de bibliotheek van de musicoloog François-Joseph Fétis (1784-1871), die in 1872 door de Belgische Staat werd aangekocht en sindsdien in de Koninklijke Bibliotheek van België is ondergebracht. De h. A. Van der Linden behandelt meer speciaal de werken die Fétis uit de verzameling van Aristide Farrenc (1794-1865) heeft kunnen verwerven. Vóór de veilingscatalogus van deze verzameling werd opgesteld verbond Mevrouw Jeanne-Louise Farrenc op 5 mei 1865 er zich toe 153 werken aan Fétis te leveren. De volledige lijst ervan, gevolgd door het nummer in de Fétiscatalogus, een schatting door Fétis zelf evenals een schatting door een anoniem deskundige worden ons in het artikel van de h. Van der Linden meegedeeld. Op de veiling zelf, die van 19 tot 28 maart 1866 te Parijs plaats had, heeft Fétis nog 36 andere werken aangekocht. Ook deze worden opgesomd, met verwijzing naar het nummer van de Farrenccatalogus en van de Fétiscatalogus, en met prijsopgave. De bijdrage van de h. A. Van der Linden, gesteund op dokumenten die in de bibliotheek van het Koninklijk Muziekconservatorium berusten, verstrekt ons interessante gegevens nopens de herkomst van 189 werken uit de verzameling Fétis; ze bevat bovendien belangrijke aanwijzingen voor de studie van de boekenprijzen in de tweede helft der 19de eeuw. [B.H.]
134. Van Iseghem (Albert). 60 jaar openbaar bibliotheekwezen in de provincie Antwerpen. Bibliotheekgids, 42 (1966), fasc. 4-5, p. 85-91.
[pagina 134]
Dans quelle mesure la loi du 17 octobre 1921 a-t-elle favorisé le développement des bibliothèques publiques? L'auteur éclaire la question en comparant, à l'aide de données statistiques, la situation des bibliothèques publiques en Belgique et plus particulièrement dans la province d'Anvers, pendant les périodes 1900-1919 et 1921-1961. Ce premier article couvre la première période envisagée. [J.B.]
135. Van Tichelen (Paul), De openbare bibliotheken van Antwerpen: 100 jaar. Bibliotheekgids, 43 (1967), fasc. 1-2, p. 1-30. Historique, d'après des documents d'archives, de la création de la bibliothèque publique d'Anvers et de son évolution pendant les premières années qui suivirent. Projetée dès 1862, la nouvelle bibliothèque, située dans les locaux de l'Hôtel de Ville, fut ouverte au public en 1866. Elle était riche de 315 ouvrages. Ce fonds allait très vite s'accroître; à la fin de 1867, on comptait 1797 ouvrages. Elle fut dirigée, de 1866 à 1868, par J.G. Dawan, ensuite, pendant sa fusion avec les Archives, de 1868 à 1872, par l'archiviste-bibliothécaire Pieter Genard et jusqu'en 1903 par Constant J. Hansen. [J.B.]
136. Van Tichelen (Paul). De openbare bibliotheken van Antwerpen: 100 jaar. Wat aan de stichting in 1866 van de Stedelijke Volksbibliotheek voorafging en de eerste jaren van haar werking. Antwerpen. Tijdschrift der Stad Antwerpen, 12 (1964), p. 104-124. In 1862 spoorde minister Van de Peereboom de gemeenten aan om naast openbare scholen ook openbare bibliotheken te stichten. De Antwerpse gemeenteraad gaf daaraan gevolg in 1866. De auteur geeft verder een overzicht der ontwikkeling der Antwerpse Openbare Bibliotheek tot op heden. [H.V.]
Bibliographies et études relatives à des imprimés Voir aussi les n^os 10, 14, 17, 19, 23, 24, 25, 34, 38, 39, 43, 44, 46, 47, 48, 50, 51, 52, 56, 63, 64, 68, 70, 75, 77, 82, 88, 104, 107, 120, 123, 130, 131.
137. Adams (H.M.). Catalogue of books printed on the continent of Europe, 1501-1600, in Cambridge libraries. Cambridge, University Press, 1967, 2 vol. 8^o, VIII-768 p. + 795 p. Ongeveer 30.000 verkorte titelbeschrijvingen alfabetisch op auteursnaam gerangschikt. Een uitgebreid alfabetisch register op drukkersnaam en een beknopt topografisch register. Volgende Belgische steden zijn vertegenwoordigd: Brugge (twee drukkers), Brussel (vier), Gent (zes), Luik (vier), Mons (één) en Ieper (één); Antwerpen (zeer talrijk) en Leuven (vrij talrijk). [E.C.-I.]
138. Aktuelle Probleme aus der Geschichte der Medizin - Current problems in history of medicine. Verhandlungen des XIX. Internationalen Kongresses für Geschichte der Medizin - Proceedings of the XIXth International Con-
[pagina 135]
gress for the history of medicine. Basel, 7-11 September 1964. Herausgegeben von - Edited by R. Blaser und H. Buess. Basel-New York, S. Karger, 1966, 8^o, facsim., ill., XXVIII-687 p. Het eerste van de zeven kapittels bevat in dit kongresverslag, is aan Andreas Vesalius en zijn tijd gewijd. Verschillende van deze bijdragen vullen Vesalius' biografie aan en leveren nieuw iconografisch materiaal o.m. aangaande de anatomische figuren. [E.C.-I.]
139. Ampe (A[lbert]). Kleine tractaten van de Schrijfster der Peerle. I. ‘Het Hofken van Devocien’. Ons geestelijk erf, 41 (1967), afl. 4, p. 368-427, ill. Studie van ‘Het hofken van devocien’ gedrukt te Antwerpen in 1546 door Heyndrick Peeterssen van Middelburch (naar het ex. in het Ruusbroec-genootschap) en toegeschreven aan de schrijfster der Peerle. De tekst wordt vergeleken met ‘Den tempel onser sielen’ (Antwerpen, Symon Cock, 1544) en ‘Die grote evangelische peerle’ (Antwerpen, Willem Vorsterman, 1542). [E.C.-I.]
140. Analytische inhoud en Alfabetisch Register van de Bijdragen tot de Geschiedenis der Stad Deinze en van het Land aan Leie en Schelde. Verslagen 1-4. Bijdragen 1-31. 1929-1964. Onder leiding van Prof. Mr. E.I. Strubbe. Bijdragen tot de geschiedenis der Stad Deinze en van het Land aan Leie en Schelde, 32 (1965), p. 9-42. Index de la revue, par auteurs et titres, avec analyse succincte du contenu des articles; index des noms de personnes et de lieux figurant soit dans le titre de ces articles, soit dans leur analyse. [A.R.]
141. Augustis (Quiricus de). Dlicht d(er) Apotekers, 1515. The first prescription book printed in the Low Countries. Facsimile. With an introduction by D.A. Wittop Koning. Nieuwkoop, B. de Graaf, 1967, 4^o, ill., facsim., 23 p.-72 fnc. (Dutch Classics on History of Science, XVI). Facsimile-uitgave van de Nederlandse vertaling van Q. de Augustis' ‘Lumen apothecariorum’, verschenen te Brussel bij Thomas Van der Noot in 1515. (N.K. 1777). Slechts twee (onvolledige) exemplaren zijn hiervan bekend: één in de Wellcome Historical Medical Library te Londen waarvan voor de facsimilering gebruik is gemaakt, aangevuld met enkele bladen uit het andere exemplaar in de Koninklijke Bibliotheek te 's-Gravenhage. Een korte inleiding betreffende de auteur, vroegere en latere uitgaven, inhoud, drukken en illustraties. Bespreking: L.V., in: Pharmaceutisch tijdschrift voor België, 44 (1967), 11, p. 244. Behalve een paar kleinigheden (d' in plaats van der in de titel; bijgevoegd blad uit een Latijnse uitgave in plaats van een Nederlandse) is vooral de bibliografie van het werk voor een grondiger studie vatbaar. [E.C.-I.]
142. Biblia pauperum. Faksimileausgabe des vierzigblättrigen Armenbibel-Blockbuches in der Bibliothek der Erzdiözese Esztergom. (Erläuternder Text von Elisabeth Soltész). Hanau/Main, W. Dausien, (1967), 4^o, ill., facsim., 40-XXXI p.
[pagina 136]
La bibliothèque de l'archevêché d'Esztergom, en Hongrie, possède un très bel exemplaire, peu connu, d'une édition xylographique de quarante feuillets de la Biblia pauperum. Le fac-similé de ce document, publié avec le plus grand soin, est accompagné d'un commentaire, qui tend à en définir les caractéristiques essentielles et, en le replaçant dans la tradition du type de livre auquel il appartient, à en déterminer l'origine et la date (Pays-Bas, milieu du xv^e siècle). [M.-Th.L.]
143. Bibliographie des écrivains français de Belgique, 1881-1960. Tome II (DET-G), établi par Jean-Marie Culot et par René Fayt, Colette Prins, Jean Warmoes, sous la direction de Roger Brucher. Bruxelles, Académie royale de langue et de littérature française, 1966, 8^o, XL-219 p. Le tome I (Abel-Destrée), dû à feu Jean-Marie Culot, a paru en 1958. Chaque auteur fait l'objet d'un relevé bibliographique qui comporte: a) en tête de relevé: 1) la mention des nom(s) et prénoms(s) usuellement utilisés par l'écrivain en littérature; 2) la mention des lieu et date de naissance et, éventuellement, de décès; 3) dans le cas d'une pseudonymie quelconque, la mention du nom d'état civil et des autres pseudonymes occasionnellement utilisés par l'auteur; b) en corps de relevé: 1) la mention et la description bibliographique des ouvrages de l'écrivain. Chaque notice descriptive comporte: le(s) titre(s) et sous-titre(s) éventuel(s) de l'ouvrage traité, la mention éventuelle du ou des préfacier(s) ou illustrateurs(s), le lieu d'édition, le nom de l'éditeur, la date de parution de l'ouvrage, la collation de celui-ci (nombre de volumes, format, illustrations et éléments graphiques et pagination) ainsi que la mention éventuelle de collection (portée en fin de notice, entre parenthèses et guillemets). Sont mentionnées aussi les rééditions et les traductions; pour ces dernières, chaque mention comporte, si possible, le titre traduit de l'ouvrage, le nom du traducteur, le lieu d'édition, l'éditeur, la date et la collation; 2) le relevé des préfaces et introductions données par l'écrivain à d'autres ouvrages; 3) le relevé des traductions d'ouvrages dues à l'écrivain, avec, pour chacune de celle-ci, le titre traduit, le titre original, la description bibliographique; 4) le relevé éventuel des ouvrages que l'écrivain aurait illustrés; 5) le relevé des textes isolés de l'écrivain, apparaissant dans des anthologies, mélanges, numéros spéciaux de revues ou ouvrages à auteurs multiples; le relevé des collaborations de l'écrivain aux revues et aux journaux, avec la mention, pour chacun de ceux-ci, du titre, des années de collaboration et éventuellement du rôle joué par l'auteur dans leur direction ou leur rédaction. Sont repris également ici, les collections dont il est l'animateur ou le directeur et, pour les écrivains surréalistes, les tracts qu'il aurait signés; 6) le relevé d'une sélection d'ouvrages ou d'articles à consulter sur l'écrivain. [A.] Compte rendu: Bibliophilie; bulletin de l'Association internationale de bibliophilie, fasc. 3, janvier 1967, p. 31.
144. Bibliotheca Belgica. Bibliographie générale des Pays-Bas. Fondée par Ferdinand van der Haeghen. Rééditée sous la direction de Marie-Thérèse Lenger. Bruxelles, 1964, 5 vol. 4^o. Cf. Bibl. 1964, n^o 62. Compte rendu: Jodogne (P.), dans: Studi Francesi, 10 (1966), fasc. 1, p. 128.

[pagina 137]
145. Bibliotheca Belgica. Bibliographie générale des Pays-Bas. 232^e-233^e livraisons. Bruxelles, 1965, 16^o. Cf. Bibl. 1965, n^o 69. Comptes rendus: Bonnant (Georges), dans: Bibliothèque d'humanisme et Renaissance, 28 (1966), fasc. 1, p. 221-222. - Delcourt (Marie), dans: Revue d'histoire ecclésiastique, 61 (1966), fasc. 1, p. 254. - Fayt (René), dans: Revue de l'Université de Bruxelles, N.S., 18 (1965-1966), fasc. 4 (juin-juillet 1966), p. 388-389. - Lefèvre (Marc), dans: Archives et bibliothèques de Belgique - Archief- en Bibliotheekwezen in België, 37 (1966), fasc. 1, p. 134-136. - Malbranke (C.), dans: Revue du Nord, 48 (1966), fasc. 188, p. 115. [M.-Th.L.]
146. Bibliotheca Belgica. Bibliographie générale des Pays-Bas. 234^e-235^e livraisons. Bruxelles, 1965, 16^o. Cf. Bibl. 1965, n^o 70. Comptes rendus: Andriessen (J.), dans: Ons geestelijk erf, 40 (1966), afl. 3, p. 362. - Bonnant (Georges), dans: Bibliothèque d'humanisme et Renaissance, 28 (1966), fasc. 3, p. 749-750. - Delcourt (Marie), dans: Revue d'histoire ecclésiastique, 61 (1966), fasc. 3/4, p. 943-944. - Fayt (René), dans: Revue de l'Université de Bruxelles, N.S., 19 (1966-1967), fasc. 1-2, p. 177-178. - Malbranke (C.), dans: Revue du Nord, 48 (1966), fasc. 190, p. 485. - Van Overstraeten (D.), dans: Archives et bibliothèques de Belgique - Archief- en Bibliotheekwezen in België, 37 (1966), fasc. 2, p. 274-276. [M.-Th.L.]
147. Bibliotheca Belgica. Bibliographie générale des Pays-Bas, publiée sous la direction de Marie-Thérèse Lenger. 236^e & 237^e-238^e livraisons. Bruxelles, 1966, 3 fasc./2 vol. 16^o, facsim., p.m. Suite de la bibliographie, par les soins du regretté Louis Bakelants, des éditions d'oeuvres de Cicéron commentées par Bartholomaeus Latomus (cf. Bibl. 1965, n^os 69-70). Au sommaire de la livraison 236 (C 1020-1062): 11. Oratio Pro lege Manilia (C 1020-1028); 12. Philippica (C 1029-1032); 13. Oratio Pro Marcello (C 1033-1043); 14. Oratio Pro Caelio (C 1044-1054); 15. Oratio Pro Cecinna (C 1055-1062). Contenu des livraisons 237-238 (C 1063-1122): 16. Partitiones oratoriae (C 1063-1090); 17. Topica (C 1091-1109); 18. Orationes tres (C 1110-1112); 19. Oratio Pro Quintio (C 1113-1117); 20. Oratio In Vatinium (C 1118-1122). Comptes rendus: Bonnant (Georges), dans: Bibliothèque d'humanisme et Renaissance, 29 (1967), fasc. 2, p. 522; fasc. 3, p. 726. - Delcourt (Marie), dans: Revue d'histoire ecclésiastique, 62 (1967), fasc. 2, p. 579-580; fasc. 3-4, p. 917-918. - Fayt (René), dans: Revue de l'Université de Bruxelles, N.S., 19 (1966-1967), fasc. 4 (avril-juin 1967), p. 347-348. [M.-Th.L.]
148. Bibliotheca Belgica. Bibliographie générale des Pays-Bas, publiée sous la direction de Marie-Thérèse Lenger. 239^e-240^e livraisons. Bruxelles, 1967, 16^o, facsim., p.m. Suite et fin de la bibliographie de Bartholomaeus Latomus par le regretté Louis Bakelants (cf. Bibl. 1963, n^o 60; 1964, n^o 60; 1965, n^os 69-70; 1966-1967, n^o 147 ci-
[pagina 138]
dessus): VI. Recueils de commentaires sur des oeuvres de Cicéron (C 1123-1131); VII. Éditions commentées des Comédies de Térence. Bibliographie mise au point et complétée par Marie-Thérèse Lenger (T 179-200). Ce fascicule double, qui clôture ‘la 3^e série de la Bibliotheca Belgica et la publication de l'édition princeps sous le format in-16’, contient en outre une longue notice (G 415) du regretté Père J. Fabri, S.J., consacrée à l'édition des XII Cardinalium... imagines et elogia de Théodore Galle [& André Schott] (Anvers, Philippe Galle, 1598, in-4^o). [M.-Th.L.]
149. Bockstaele (Paul). Ons oudste Nederlandse rekenboek. Wiskunde Post, 5 (1966), afl. 1, p. 1-3, ill. Ontleding van de inhoud van ‘Die maniere om te leeren cyffren na die rechte consten Algorismi’ in 1508 gedrukt- en wellicht ook samengesteld- door de Brusselse drukker Thomas van der Noot. Het werd herhaaldelijk herdrukt en bovendien vertaald in het Frans (Antwerpen, 1529) en het Engels (St.-Albans, 1537). [E.C.-I.]
150. Bonnet (P.). Une édition in-8^o des ‘Essais’ [de Montaigne] publiée sans date au XVII^e siècle. Bulletin de la Société des amis de Montaigne, fasc. 4, p. 3-24. Une édition parue sous le nom d'Abraham Maire à Anvers a été en réalité imprimée par l'Oyselet à Rouen en 1617. [G.C.]
151. Braun & Hogenberg. Civitates orbis terrarum 1572-1618. In six parts. With an introduction by R.A. Skelton. Amsterdam, Theatrum orbis terrarum, Ltd., 1965, 3 vol. f^o. (Mirror of the world, I, 1-3). Facsimile-uitgave naar de exemplaren van de U.B. Amsterdam en de Collectie Dr. W.A. Engelbrecht (†) te Rotterdam. Het oorspronkelijk werk is uitgegeven te Keulen-Antwerpen. Het woord vooraf is van R.V. Tooley. Behalve een literatuurlijst zijn er drie appendices: A. de gedetailleerde drukgeschiedenis van het Stedeboek; B. geografisch gerangschikte lijst van plattegronden en stadsgezichten; C. lijst van de kunstenaars, graveurs en auteurs van oorspronkelijke bijdragen. [E.C.-I.]
152. C.B. Papegaaiboeken. Biekorf, 68 (1967), afl. 5-6, p. 245-246. Een papegaai- of formulierboek is ‘een boek, waarin men voorbeelden vindt die men slechts behoeft te volgen’ (Wdbk. Ned. T). Er verscheen o.m. een te Gent bij Gimblet (ca. 1800). [E.C.-I.]
153. Catalogue du Pavillon de la Belgique à l'Exposition internationale et universelle de Montréal, 1967. [Bruxelles, Commissariat général du Gouvernement belge près l'Exposition internationale de Montréal], 1967, 8^o, portr., ill., carte, plans, tab., 64 pnc. À l'instar de l'industrie, ‘le livre est aussi partout dans le Pavillon, comme dans la vie belge’: anciens et modernes, de nombreux ouvrages ont été exposés pour
[pagina 139]
illustrer maints aspects des activités passées et présentes de la Belgique. Le catalogue offre en outre un rapide historique de l'édition belge, du xv^e siècle à nos jours. [M.-Th.L.]
154. Ceyssens (Lucien), O.F.M. L'augustin Jean Rivius. Ses accointances avec le jansénisme. Augustiniana, 17 (1967), fasc. 1-2, p. 209-273, fasc. 3-4, p. 402-442. Jean Rivius est le fils de l'imprimeur louvaniste Gérard Rivius et le petit-fils de Jean Bogard. Étude historique axée sur ses rapports avec le Jansénisme, avec des références précises à des imprimés belges. [G.C.]
155. Chèvre (Marie). Pia desideria illustrés par Boëce de Bolswert. Gutenberg-Jahrbuch, 1966, p. 291-299. Literaire beschrijving van de ontwerpen van H. Hugo's Pia desideria (1624). [H.V.]
156. Cockx-Indestege (Elly). Een walvis gestrand in de Schelde boven Antwerpen op 2 juli 1577. Noordgouw, 6 (1966), afl. 2, p. 73-90, ill. Betreft een Antwerpse planodruk van Gerard Smits, [1577]. [A.]
157. Colin (Georges). Une ode à Philippe II, écrite, imprimée et reliée par Plantin. De Gulden Passer, 43 (1965), p. 64-90. Édition en fac-similé d'une longue ode écrite et imprimée par Plantin (1556), et qui était restée inconnue. Dans la dédicace à Philippe II, Plantin affirme que la reliure, elle aussi, est de sa main. L'exemplaire, retrouvé à l'Escurial, a conservé sa reliure d'origine. [A.]
158. Crahay (Roland). Éditions anciennes d'Erasme. Exposition organisée dans les salons de l'Hôtel de ville à l'occasion du cinquième centenaire de la naissance d'Erasme [par la] Bibliothèque centrale universitaire de Mons. [27.X-5.XI.1967]. Catalogue rédigé par Roland Crahay. Préface de Léon-E. Halkin. Mons. Centre universitaire de l'État, 1967, 8^o, couv., ill., 71 p. Exposition organisée à l'occasion du ‘Colloquium Erasmianum’, tenu à Mons et Anderlecht du 26 au 29 octobre 1967. Les documents exposés (autographes d'Erasme, éditions érasmiennes et d'autres humanistes), provenant pour la plupart des abbayes du Hainaut, sont entrés à la Bibliothèque de Mons sous le régime français tors de la sécularisation (Saint-Denis en Brocqueroie, en particulier). À noter quelques suppléments à la bibliographie d'Erasme. [P.C.]

[pagina 140]
159. Cushing (Harvey). A bio-bibliography of Andreas Vesalius. Second edition. Hamden, Connecticut-London, Archon Books, 1962, 4^o. Vgl. Bibl. 1963, nr. 66. Bespreking: Rath (Gernot) in: Bulletin of the history of medicine, 38 (1964), afl. 2, p. 191-192. Had het werk liever einde 1964 zien verschijnen, zodat het groot aantal bijdragen in dat jaar ontstaan, nog in de bibliografie kon worden opgenomen. [E.C.-I.]
160. Deboutte (A.) Cssr. Het verloren gewaande werkje: ‘La vie et légende de Madame Saincte Lutgarde’ 1545 werd teruggevonden. Sinte Lutgart Schutsvrouwe van Vlaanderen, 9 (1966), afl. 4, p. 50-56. Deze levensbeschrijving van de H. Lutgart is gedrukt te Binche door Guillaume Cordier voor E.H. Daulne, in 1545. Een exemplaar ervan wordt bewaard in de bibliotheek te Chantilly. [E.C.-I.]
161. De Clercq (Carlo). Trois impressions plantiniennes identifiées. Gutenberg-Jahrbuch, 1966, p. 212-219. Drie drukken zonder drukkersadres, bewaard in het Museum Plantin-Moretus, resp. van F. Sonnius en F. Donckers betreffende de kerk te Antwerpen worden aan Plantin (1570) toegeschreven. [H.V.]
162. De Groote (Henry L.V.). Bemerkingen bij een aanvulling der bibliografie van de zestiende-eeuwse Nederlandse rekenboeken. Scientiarum historia, 9 (1967), afl. 3, p. 117-125. Enkele verbeteringen en aanmerkingen op Smeurs ‘Zestiende-eeuwse Nederlandse rekenboeken: aanvulling op de bibliografie’ (Vgl. Bibl. 1966-1967, nr. 231). [E.C.-I.]
163. De Groote (Henry L.V.). Rombout de Vos en zijn ‘Een seer bequaem ende gerieflic boecxken’. Scientiarum historia, 9 (1967), afl. 1, p. 17-22. Analyse van Rombout de Vos' rekenboekje uit Taverniers civilité gezet, en vermoedelijk in 1567 te Antwerpen verschenen. [E.C.-I.]
164. Delcourt (Marie). Utopiana. Latomus, 25 (1966), fasc. 2, p. 305-309. Analyse critique du volume IV, consacré à l'Utopie, de The Yale Edition of the Complete Works of S. Thomas More: volume édité par Edward Surtz, S.J., et J.H. Hexter, et publié à New Haven et Londres en 1965. Parmi les sources médiévales de cette oeuvre, Mme Delcourt évoque le Liber super ludo scacchorum de Jacques de Cessoles et sa première traduction anglaise par les soins de William Caxton, ajoutant à ce propos: ‘Les bibliographes anglais admettent unanimement qu'elle a
[pagina 141]
été imprimée à Westminster. Elle sort plus probablement d'un atelier brugeois, et More a pu en prendre connaissance au cours de sa mission de Flandre’ (p. 306). C'est le point de départ d'une courte digression sur l'activité de Caxton à Bruges, associée à celle de Colard Mansion. [M.-Th.L.]
165. Deleu (Jozef). Proeve van een bibliografie van Dr. Jules-Emmanuel Van den Driessche (Torkonje 21 juli 1898-10 januari 1966). Ons erfdeel, 9 (1966), afl. 3, p. 7-10. Van den Driessche was van Belgische afkomst en leefde in Frans-Vlaanderen. [E.C.-I.]
166. De Maeyer (Al[ois]). Een Brabants zeventiende-eeuwse toneelschrijver, Willem Zeebots, 1625-1690. Eigen Schoon en de Brabander, 49 (1966), afl. 1-2, p. 23-34. Genoemde toneelwerken zijn alle te Leuven gedrukt en verschenen bij Fran. Wyckmans (1658), de weduwe van Bernardijn Maes [1661], Bernardijn Maes (1658), Guiliam Stryckwant (1687), M. Hullegaerde (1685). Het eerste deel van Zeebots' verzameld oeuvre verscheen bij de weduwe B. Maes (1662); van het tweede deel schijnt geen exemplaar bekend. [E.C.-I.]
167. De Troeyer (Benjamin) O.F.M. Bio-bibliografie van de minderbroeders in de Nederlanden. 16de eeuw. Voorstudies. Franciscana, 21 (1966), afl. 1-2, p. 3-36; afl. 3, p. 109-130; 22 (1967), afl. 1, p. 3-14; afl. 2-3, p. 58-70. Bio-bibliografische studie over Jan Royaert, Martinus van Turnhout, Jan van Alen, Jan Charles, Arnold Mermans of Mermannius, Adriaan Hofstadius, Hendrik van Biesten en Matthias Cats (Felisius). Vgl. Bibl. 1963, nr. 70; 1964, nr. 70; 1965, nrs. 75 en 76. [E.C.-I.]
168. De Troeyer (Benjamin) O.F.M. Instrumentum ad editiones Neerlandicas franciscanas saeculi XVI indagandas. Sint-Truiden, Archief der Paters Minderbroeders, 1967, 8^o, 60 p. Alfabetisch op auteursnaam in twee secties gerangschikt zijn de werken van de minderbroeders uit de Nederlanden waar ook uitgegeven, en van werken van minderbroeders buiten de Nederlanden aldaar uitgegeven. Ook die uitgaven waarvan het bestaan alleen maar wordt vermoed, zijn opgenomen. [E.C.-I.]
169. De Vuyst (Julien). Het Nederlandse volkslied. Bibliografie. 1800-1965. Brussel, Belgische Commissie voor Bibliografie, 1967, 2 vol. 8^o, XVI-538 p. (Bibliographia Belgica, 98). Aansluitend bij D.F. Scheurleers Nederlandsche liederboeken: Lijst der in Nederland tot het jaar 1800 uitgegeven liedboeken, heeft Julien De Vuyst ons nu de bibliografie
[pagina 142]
van het Nederlandse volkslied, periode 1800-1965, bezorgd. Zijn werk betekent echter in vele opzichten een verruiming van Scheurleers opzet: niet alleen het Nederlandse, maar ook het Vlaamse volkslied werd erin opgenomen. De auteur heeft zich niet beperkt tot de in Nederland uitgegeven liedboeken; hij heeft ook de werken, in België uitgegeven, vermeld. Ten slotte heeft hij ook de studies over het Nederlandse volkslied (monografieën en artikels) in zijn bibliografie opgenomen. Afzonderlijke vliegende bladen werden niet opgenomen. De bibliografie telt in totaal 2536 nummers, in alfabetische volgorde van de auteursnamen gerangschikt. Registers van de liederen, plaatsnamen en persoonsnamen sluiten dit opgemerkte werk af. [B.H.]
170. De Weerdt (Denise). Bibliographie rétrospective des publications officielles de la Belgique 1794-1914. Leuven-Louvain; Paris; 1963, 8^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 77. Bespreking in: The Papers of the Bibliographical Society of America, 60 (1966), afl. 1, p. 131.
171. Fabri (Joseph). La correspondance de Pierre Pantin avec Balthasar Moretus (1607-1611). De Gulden Passer, 43 (1965), p. 166-247. Publication d'une trentaine de lettres entre le jeune Moretus et Pantin, doyen de Ste-Gudule à Bruxelles. Détails intéressants sur les Annales ecclesiastici de Baronius, sur le De Vita et Miraculis D. Teclae de saint Basile, sur Erycius Puteanus, Dominique Baudius, Daniel Heinsius, sur les Paroemiae d'Apostoles. [H.V.]
172. Ferreira de Assunção (Guilherme J.). Obras de tipografia belga na Biblioteca de Mafra, século XVI. Boletim internacional de bibliografia Luso-Brasileira, 5 (1964), fasc. 2, p. 260-270. Catalogue de 76 ouvrages imprimés au xvi^e siècle dans les limites territoriales de la Belgique actuelle, et qui sont conservés à la Bibliothèque du Palais national de Mafra. Chaque notice comporte le nom de l'auteur, le titre (éventuellement abrégé), le millésime, la ville et l'imprimeur (dans la forme sous laquelle le livre les donne), le format, la collation précise et la cote de l'exemplaire. [G.C.]
173. Het geestelijk liedboek in de Zuidelijke Nederlanden in de eerste helft van de XVIIe eeuw. Verslag door E[douard] Rombauts, Luc Indestege, Achilles Mussche. Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor taal- en letterkunde, n.r. (1966), afl. 9-12, p. 303-314. Vervolg van het artikel in 1965 verschenen. Vgl. Bibl. 1965, nr. 121. [E.C.-I.]

[pagina 143]
174. Gerlo (Aloïs) & Lauf (Emile). Bibliographie de l'humanisme belge, précédée d'une bibliographie générale concernant l'humanisme européen. Bruxelles, (1965), 8^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 82. Besprekingen: Kingdon (Robert M.), in: Bibliothèque d'humanisme et Renaissance, 29 (1967), afl. 3, p. 755-757. - Margolin (Jean-Claude), in: Bibliothèque d'humanisme et Renaissance, 28 (1966), afl. 1, p. 184-185. - P[IL] (A.), in: Librije, 2 (1966), afl. 3, p. 102-103, nr. 157. De geografische afbakening voldoet niet: tot aan de godsdienstoorlogen evolueert het humanisme in een ruimer gebied dan dat der Spaanse Nederlanden; nochtans wordt in het studieoverzicht onder ‘provinces belges’ wel degelijk ook de noordelijke provincies begrepen. - Rancoeur (René), in: Bulletin des bibliothèques de France, 11 (1966), afl. 6, p. *483-485. [E.C.-I.]
175. Gerlo (Aloïs), Vertessen (Irène), Vervliet (Hendrik D.L.). La correspondance inédite de Juste Lipse, conservée au Musée Plantin-Moretus. De Gulden Passer, 43 (1965), p. 290-291. Signale un certain nombre de coquilles, qui déparent la publication parue sous le même titre dans ‘De Gulden Passer’ de 1964 (cf. Bibl. 1964, n^o 75). [H.V.]
176. Grisay (A[uguste]). Bibliographie des éditions originales de Françoise Mallet-Joris. Le livre et l'estampe, 1966, fasc. 45-46, p. 107-108. Notices catalographiques, complétées par l'indication de la justification du tirage. [G.C.]
177. Grisay (A[uguste]). Bibliographie des éditions originales de G. Norge. Le livre et l'estampe, 1966, fasc. 47-48, p. 251-254. Notices catalographiques, complétées par l'indication de la justification du tirage. [G.C.]
178. Grisay (A[uguste]). Bibliographie des éditions originales de René Verboom. Le livre et l'estampe, 1967, fasc. 51-52, p. 222-223. Notices catalographiques de trois livres de René Verboom, dont un écrit en collaboration avec A. Vereecke. Indication de la justification du tirage. [G.C.]
179. Grisay (A[uguste]). Supplément à la bibliographie des éditions originales de Franz Hellens. Le livre et l'estampe, 1966, fasc. 45-46, p. 102-106. Complément à l'article recensé dans Bibl. 1961, n^o 60: livres publiés de 1961 à 1966. [G.C.]
180. Guerra (Francisco). Juan de Valverde de Amusco. Clio medica, 2 (1967) 4, p. 339-362, ill.
[pagina 144]
Het portret van een 16de-eeuws geneesheer, bewaard in de Walters Art Gallery te Baltimore, waarvan Pazzini (Vgl. Bibl. 1966-1967, nr. 209) bewees dat het Vesalius voorstelt en waarschijnlijk door A. Mor is geschilderd, stelt integendeel J. de Valverde de Amusco voor en wordt toegeschreven aan Gaspar Becerra, op grond van dezelfde elementen, die echter anders werden geïnterpreteerd. Volgen dan bio-bibliografische gegevens over Valverde en diens verhouding tot Vesalius. [E.C.-I.]
181. Hellinga (Lotte) & Hellinga (Wytze Gs.). On two doubtful editions, CA 41 and CA 717. Gutenberg Jahrbuch, 1967, p. 70-76. De bibliografische geschiedenis van CA 41 (Dialogus creaturarum moralisatus, Antwerp, G. Leeu, 1491) en van een Goudse incunabel (CA 717). [H.V.]
182. Helmer (G.J.). Den gheestelijcken nachtegael. Een liedboek uit de zeventiende eeuw. Nijmegen, Drukkerij Gebr. Janssen, 1966, 8^o, ill., 175 + 29 p. Belangrijke bijdrage tot de studie van het geestelijk lied in Zuid-Nederland in de 17de eeuw. Volgens het titelblad werd Den gheestelijcken nachtegael in 1634 door Jan Cnobbaert te Antwerpen gedrukt. Het boek, waarvan 11 exemplaren bewaard zijn, telt 800 bladzijden. Van de 181 liedteksten zijn er 150 van muzieknotatie voorzien. De teksten worden ingedeeld in oude en nieuwe liederen. Ze krijgen een grondige filologische bespreking. Daarna behandelt G.J. Helmer het eventuele auteurschap van Petrus Maillart. Aan de musicologen laat hij het over de melodieën te beoordelen (Inleiding, p. 3). Achteraan werden teksten en melodieën van de liederen op apostelen, martelaren en belijders (nrs. 121-136) integraal afgedrukt. [B.H.] Besprekingen in: Wetenschappelijke tijdingen, 26 (1967), afl. 3, kol. 217. - Mensink (B.A.), in: De nieuwe taalgids, 60 (1967), afl. 3, p. 200-202. Zeer lovende bespreking. Een paar correcties en aanvullingen. Nauwe samenwerking tussen neerlandicus en musicoloog is beslist noodzakelijk. [E.C.-I.]
183. H[ermans] (G[eorges]). Complément à la bibliographie de Marie Gevers. Le livre et l'estampe, 1967, fasc. 51-52, p. 237-238. Complément à l'article mentionné dans Bibl. 1965, n^o 90: publications de Marie Gevers en 1966 et 1967. [G.C.]
184. H[ermans] (G[eorges]). L'édition originale de la Douzième Chanson de Maurice Maeterlinck. Le livre et l'estampe, 1966, fasc. 45-46, p. 40-43. La chanson Vous avez allumé les lampes, dernière des Douze Chansons de l'Album de 1896 illustré par Charles Doudelet, a paru pour la première fois, sous le titre Lied, dans le numéro du 1^er décembre 1891 de La Conque. Il en existe un tiré à part, rarissime, qui constitue l'édition originale de cette chanson. [G.C.]

[pagina 145]
185. H[ermans] (G[eorges]). La revue allemande Pan et les ‘Lieds’ de Maurice Maeterlinck. Le livre et l'estampe, 1966, fasc. 47-48, p. 216-222. Indication des revues où ont paru les chansons Et s'il revenait un jour, Quand l'amant sortit, On est venu dire. [G.C.]
186. Hoven (René). Cicéron, Pline le Jeune et l'enseignement liégeois au début du XVI^e siècle. Leodium, 53 (1966), fasc. 8-12, p. 33-41. Une édition d'un choix de lettres de Cicéron et de Pline (Anvers, Hillenius, 1525) semble avoir été utilisée comme manuel scolaire par le Collège liégeois des Frères de la Vie commune, au xvi^e siècle. [A.R.]
187. Jadot (Jean). Almanachs belges non décrits; 4^e note complémentaire. Le livre et l'estampe, 1966, fasc. 47-48, p. 283-289. Complément aux articles analysés dans Bibl. 1961, n^o 67; 1962, n^o 98; et 1964, n^o 83. [G.C.]
188. Josten (C.H.). A translation of John Dee's ‘Monas Hieroglyphica’. (Antwerp, 1564), with an introduction and annotations. Ambix, 12 (1964), fasc. 2 & 3, p. 84-221, ill. Vgl. Bibl. 1965, nr. 92. Besprekingen: Alchemy and obscurity, in: The Times Literary Supplement, 66 (1967), April 27, nr. 3.400, p. 361. Het werk van Josten is eigenlijk als een korte maar zeer goede monografie van Dees Monas te beschouwen. - Frick (Karl), in: Südhoffs Archiv, 50 (1966), afl. 1, p. 108-109. Josten gaat misschien te weinig op eigentijdse stromingen van Dee in, die tot de monadologie geleid hebben. - Macphail (Ian), in: Journal of the history of medicine, 21 (1966), afl. 3, p. 322. De grote zorg die W. Silvius aan de druk van 1564 besteedde, is niet bij de facsimileuitgave waar te nemen: slechte beïnkting en slordige druk. [E.C.-I.]
189. Kegeleers (Robert). Selektieve systematische bibliografie van het Nederlandstalige kleur-rijke boek. Bibliotheekgids, 43 (1967), fasc. 3-4, p. 60-98. Bibliographie sélective des ouvrages parus après 1945. Indications des ouvrages destinés à la jeunesse et des grandes éditions de luxe. [J.B.]
190. Kronenberg (M[aria] E.). More contributions and notes to a New Campbell edition. Het boek, 36 (1964), fasc. 3-4, p. 129-139. Complément aux Campbell's Annales de la typographie néerlandaise au XV^e siècle, de M.E. Kronenberg (The Hague, 1956): 23 incunables inconnus, dont 7 imprimés à Anvers, 1 à Bruges et 1 à Bruxelles; en outre, nombreuses notes et corrections. [G.C.]

[pagina 146]
191. Kronenberg (Maria E.). Some notes on the first edition of the Utopia (Louvain, Dirck Martens, 1516). Moreana. Bulletin Thomas More, fasc. 15-16 (1967), p. 134-136. L'auteur conteste que la première édition de l'Utopie de Thomas More soit rare, et donne la liste des vingt-deux exemplaires, dont trois incomplets, actuellement connus. [P.C.]
192. La Fontaine Verwey (Herman de). Bibliografie en geschiedenis. Een episode uit het ‘Wonderjaar’, 1566. Historiunculae, 10 (1965), p. 116-120. De Nederlandse vertaling van de Augustana (Augsburgse Confessie) is in 1566 in de drukkerij ‘De Zaaier’ van Hans de Laet door een van diens gezellen, met name Mathieu Damery, gedrukt. Drie vellen echter werden in beslag genomen maar konden nog in hetzelfde jaar te Vianen door Albert Christiaensz worden bijgedrukt. [E.C.-I.]
193. Lambert Swerts; mens en werk. Izegem, Drukkerij Strobbe, 1966, 8^o, portr., facsim., 47 p. Beknopte biografie gevolgd door een korte bibliografie over een uitgebreide bibliografie van Lambert Swerts, met inbegrip van vertalingen, journalistiek werk en tijdschriftartikelen. [E.C.-I.]
194. Landwehr (John). Dutch emblem books. Utrecht, 1962, 4^o. Cf. Bibl. 1963, n^o 80. Compte rendu: Simoni (Anna E.C.), in: The library, 21 (1966), fasc. 3, p. 257-258.
195. Landwehr (John). Fable-books printed in the Low Countries. A concise bibliography until 1800. Nieuwkoop, 1963, 8^o. Vgl. Bibl., 1963, nr. 81. Besprekingen: Simoni (Anna E.C.), in: The library, 21 (1966), afl. 3, p. 257-258. - Zimmermann (Erich), in: Erasmus, 18 (1966), afl. 13-14, kol. 385-387.
196. Lenger (Marie-Thérèse). La Bibliotheca Belgica, source de l'histoire du droit et des institutions des Pays flamands, picards et wallons. Revue du Nord, 48 (1966), fasc. 188, p. 113. Résumé d'une communication présentée aux Journées internationales de la Société d'Histoire du droit et des institutions des Pays flamands, picards et wallons (Leeuwarden, 28-30 mai 1965) et publiée, depuis lors, dans Archives et bibliothèques de Belgique, 36 (1965), n^o 2, p. 225-230 (cf. Bibl. 1965, n^o 95). [A.]
197. Lenger (Marie-Thérèse). La réédition de la ‘Bibliotheca Belgica’ et la poursuite de l'édition princeps.
[pagina 147]
De Gulden Passer, 43 (1965), p. 17-31, ill. = L'Humanisme belge. État de la question, recherches, perspectives. Première journée d'études: 27 novembre 1965. Anvers, 1966, p. 17-31, ill. Cet article comporte trois volets: 1^o) en avant-propos, un hommage à la mémoire de Louis Bakelants (1914-1965), le bibliographe de Bartholomaeus Latomus (cf. Bibl. 1963, n^o 60; 1964, n^o 60; 1965, n^os 69-70; 1966-1967, n^os 147-148); 2^o) à propos de la réédition anastatique en cinq volumes in-4^o (cf. Bibl. 1964, n^o 62), l'exposé de notre Projet de construction semi-automatique d'index pour la ‘Bibliotheca Belgica’ (cf. ci-dessous, n^o 217); 3^o) en ce qui concerne la poursuite de l'édition princeps, le programme des années à venir: avant tout, la publication, sous la forme traditionnelle, de la fin de la bibliographie de Latomus; à plus longue échéance, la mise en oeuvre d'une nouvelle série de notices consacrées à divers autres auteurs et publiées dans le format in-4^o de la réédition. [A.]
198. Lievens (Robrecht). Tghevecht van minnen. Naar de Antwerpse postinkunabel van 1516 uitgegeven. Leuven, 1964, 8^o. Vgl. Bibl. 1964, nr. 88. Bespreking: Keersmaekers (A.), in: Leuvense Bijdragen, 55 (1966), afl. 4, p. 154-155. O.m. een bemerking betreffende het auteurschap. [E.C.-I.]
199. Maeterlinck (Maurice). Der Schatz der Armen; in die deutsche Sprache übertragen durch Friedrich von Oppeln-Bronikowski. Florenz-Leipzig, Eugen Diederichs Verlag, 1892. Düsseldorf-Köln, 1965, 8^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 98. Bespreking: B.H., Eine Faksimileausgabe von Maeterlincks ‘Schatz der Armen’ von 1898, in: Börsenblatt für den deutschen Buchhandel, Frankfurter Ausgabe, 22 (1966), afl. 15, p. 253-254. Jammer dat over de betekenis van dit boek alsmede over M. Lechter en E. Diederichs niets werd medegedeeld. [E.C.-I.]
200. Mak (J.J.). Antwerps liedboek. Moderne encyclopedie der wereldliteratuur, dl. I. Gent, Story-Scientia, 1963, p. 143. Moderne benaming van het ‘Schoon liedekensboeck’ in 1544 door Jan Roelants te Antwerpen uitgegeven. [E.C.-I.]
201. Margolin (Jean-Claude). Douze années de bibliographie érasmienne (1950-1961). Avec un tableau dépliant. Paris, J. Vrin, 1963, 8^o. Vgl. Bibl. 1963, nr. 84. Bespreking in: The Papers of the Bibliographical Society, 60 (1966), afl. 1, p. 127.
202. Margolin (Jean-Claude). L'idée de nature dans la pensée d'Érasme. Basel-Stuttgart, Helbing & Lichtenhahn, 1967, 8^o, 67 p., facsim. (Vorträge der Aeneas-Silvius-Stiftung an der Universität Basel, VII).
[pagina 148]
En appendice (p. 64-67), le texte et la traduction allemande, par les soins de Berthe Widmer, de l'epitaphium d'Érasme sur la mort de Johannes Ockeghem, ainsi que les facsimilés de la page de titre et du feuillet vi recto, d'après l'exemplaire de la Bibliothèque royale de Belgique (Fétis 1684 A L.P.), de la partie Tenor du Liber tertius sacrarum cantionum, quatuor vocum, vulgo moteta vocant, ex optimis quibusq(ue) huius aetatis musicis selectaru(m) (Anvers, Tielman Susato, 1547), qui contient l'édition princeps de la transposition musicale de cet epitaphium par Johannes Lupi (Jean Leleu). [M.-Th.L.]
203. Mauquoy-Hendrickx (Marie). Note sur une édition de la Bible de Natalis. Le livre et l'estampe, 1966, fasc. 47-48, p. 297, ill. Description d'un exemplaire, probablement unique, des Evangelicae Historiae Imagines, dont la page de titre porte le millésime M.D.XLV, erreur manifeste pour M.DC.XLV; il semble donc que la 3^e édition, qui est de 1647, ait été prévue initialement pour 1645. [G.C.]
204. Menguy (C[laude]). Bibliographie des éditions originales de Georges Simenon, y compris les oeuvres publiées sous des pseudonymes. Le livre et l'estampe, 1967, fasc. 49-50, p. 5-101. Les oeuvres publiées sous des pseudonymes sont classées dans l'ordre alphabétique de ceux-ci; sous-classement chronologique. Suivent les oeuvres publiées sous le patronyme de Simenon, classées chronologiquement. Les notices catalographiques sont complétées par l'indication de l'achevé d'imprimer et de la justification du tirage. Index des titres. Il existe un tiré à part de cette bibliographie. [G.C.]
205. Morus (Thomas). St. Thomas More: Utopia, [1516]. Leeds, The Scolar Press Limited, 1966, 8^o, co., ill., 56 fnc. Gereproduceerd naar het ex. van het British Museum en, voor een achttal bladzijden, naar het ex. van de Bodleian Library, Een inleiding ontbreekt. [E.C.-I.]
206. Neirynck (M.). Over Thomas More en zijn Utopia, verschenen te Leuven in december 1516. Onze Alma Mater, 21 (1967), afl. 2, p. 86-97. Tekst van een lezing ter herdenking van de 450ste verjaardag van de eerste uitgave te Leuven door Dirk Martens van de Utopia. [E.C.-I.]
207. Nijhoff-Kronenberg. Nederlandsche bibliographie van 1500 tot 1540. Derde deel (vierde stuk) door M.E. Kronenberg. 's-Gravenhage, Martinus Nijhoff, 1966, 8^o, XII-30 p. Van de 34 nieuwe beschrijvingen zijn er 23 Zuidnederlandse drukken. [E.C.-I.]

[pagina 149]
208. Oakeshott (Walter). Imago mundi, collector's piece I. The book collector, 15 (1966), fasc. 1, p. 12-18, pll. Description de l'exemplaire annoté par Walter Raleigh, de l'Imago mundi de Pierre d'Ailly (Petrus de Alliaco), imprimé à Louvain en 1483 par Jean de Westphalie. [G.C.]
209. Pazzini (Adalberto). Uno sconosciuto ritratto di Andrea Vesalio. Roma, Istituto di Storia della Medicina dell'Università, 1966, 8^o, portr., ill., 66 p. Het anoniem olieverfschilderij, behorend tot de Collectie Marcello Massarenti sedert 1931 in de Walters Art Gallery te Baltimore, Md., en tot heden beschouwd als een portret van een onbekend Italiaans geneesheer uit de 16de eeuw, stelt A. Vesalius voor op de leeftijd van 42 jaar (1556) en wordt met grote waarschijnlijkheid toegeschreven aan A. Mor. De identificatie van de geportretteerde berust o.a. in hoofdzaak op het opengeslagen boek dat een handschrift van de Fabrica blijkt te zijn met op de linkerbladzijde een tekening van het geraamte in denkende houding: het oorspronkelijke ontwerp voor de houtsnede in de Fabrica. Vgl. Bibl. 1966-1967, nr. 180. [E.C.-I.] Bespreking: Dania (Luigi) & Santoro (Maria), in: Rivista di Storia della medicina, 10 (1966), afl. 2, p. 253-254.
210. Peeters (Gaston J.). Vervoort († 1555), Roecx († 1527), en de ‘Exercitia Tauleriana’. Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor taal- en letterkunde, n.r., (1966), afl. 5-8, p. 123-154. Over twee bronnen die Frans Vervoort benut heeft voor zijn ‘Die Woestijne’, en over de verhouding tot ‘Den wijngaert’ en het auteurschap van dit laatste. Talrijke van genoemde drukken zijn in de Zuidelijke Nederlanden gedrukt, o.m. bij Simon Cock. [E.C.-I.] Bespreking in: Wetenschappelijke tijdingen, 26 (1967), afl. 3, kol. 187-188.
211. Peeters (K.C.) & De Wit (L.). A. Grootmoederken 1842, Wodana 1843 door K.C. Peeters. B. Tijdschriften met Museum in de titel door L. De Wit. Antwerpen, Centrum voor Studie en Documentatie, 1967, 8^o, il-273 p. (Nederlandse volkskundige bibliografie. Systematische registers op tijdschriften, reekswerken en gelegenheidsuitgaven, IV). Historiek, betekenis en bibliografie van elk tijdschrift gevolgd door het systematisch register op de negen hier behandelde tijdschriften, de inhoudsopgave, auteurs- en zaakregister. [E.C.-I.]
212. Peeters- Fontainas (Jean). Bibliographie des impressions espagnoles des Pays-Bas méridionaux. Mise au point avec la collaboration de Anne-Marie Frédéric. Nieuwkoop, 1965, 2 vol. 8^o. Cf. Bibl. 1965, n^o 105.
[pagina 150]
Comptes rendus: Avalle-Arce (Juan Bautista), dans: Renaissance News, 19 (1966), fasc. 2, p. 144-145. - Bataillon (Marcel), dans: Revue belge de philologie et d'histoire - Belgisch Tijdschrift voor filologie en geschiedenis, 45 (1967), fasc. 3, p. 912-917. - Baldinger (Kurt), dans: Zeitschrift für romanische Philologie, 81 (1965), fasc. 5-6, p. 592-593. - Bonnant (Georges), dans: Bibliothèque d'humanisme et Renaissance, 28 (1966), p. 222-223. - E.J., dans: Razón y Fe, 1966, fasc. 820. - Groult (P.), dans: Les Lettres romanes, 21 (1967), fasc. 2, p. 194: addition rectificative au compte rendu de l'auteur, Ibid., 20 (1966), fasc. 4, p. 356-357. - K[ronenberg] (M.E.), dans: Het boek, 37 (1966), p. 225-227. - Leite de Faria (Francisco), dans: Studia, fasc. 17 (Abril 1966), p. 351-356. - Leite de Faria (Francisco), dans: Boletim internacional de bibliografia Luso-Brasileira, 7 (1966), fasc. 2, p. 259-296. Description de douze ouvrages dont Peeters-Fontainas ne connaissait pas d'exemplaires, et de trente-sept éditions dont il ne connaissait pas l'existence. [G.C.] - Osmann (Silvia), dans Zentralblatt für Bibliothekswesen, 81 (1967), fasc. 1, p. 46. - Vermaseren (B.A.), Spaanse drukken in de Zuidelijke Nederlanden, dans: Tijdschrift voor geschiedenis, 80 (1967), fasc. 1, p. 95-98. Deux reproches: la première édition de chaque oeuvre n'est pas mentionnée, et - surtout - l'enquête n'a pas été faite systématiquement dans les bibliothèques des Pays-Bas - ni peut-être d'autres pays. [E.C.-I.] - Wilson (Edward M.), dans: The library, 22 (1967), fasc. 2, p. 158-161.
213. Penney (Clara Louisa). Printed books, 1468-1700, in the Hispanic Society of America. A listing. New York, The Hispanic Society of America, 1965, 4^o, ill., XLII-614 p. Liste sommaire, rassemblant deux publications anciennes de Mlle Penney (List of books printed before 1601 in the library of the Hispanic Society of America, 1955; List of books printed 1601-1700 in the library of the Hispanic Society of America, 1938); les ouvrages acquis par l'Hispanic Society après 1955 y sont repris, notamment deux mille brochures rares. Nombreux ouvrages imprimés dans les Pays-Bas méridionaux et non pas toujours en langue espagnole. Pas d'index des imprimeurs. [G.C.] Compte rendu: Seris (Homero), in: Bulletin hispanique, 68 (1966), fasc. 3-4, p. 410-412.
214. Persyn (Jan). De wording van het tijdschrift Dietsche warande en belfort, en zijn ontwikkeling onder de redactie van Em. Vliebergh en Jul. Persyn (1900-1924). Gent, Koninklijke Vlaamse Academie voor taal- en letterkunde, 1963, 8^o, portr., ill., 525 p. Uitvoerige studie aan de hand van duizenden onuitgegeven brieven en andere nagelaten papieren. In bijlage publikatie van een twintigtal documenten, een lijst met verklaring van pseudoniemen en initialen, en een bibliografie; tot slot een uitgebreid personenregister, een register van tijdschriften en bladen en een van verenigingen. [E.C.-I.]

[pagina 151]
215. Piérard (Christiane) & Ruelle (Pierre). Les premiers livres imprimés à Mons. Fac-similés de la Kakogeitnia de Libert Houthem et du Renart découvert attribué à Jean Richardot, sortis des presses de Rutger Velpius, en 1580. Avec des introductions par Christiane Piérard et Pierre Ruelle. Mons, Société des bibliophiles belges séant à Mons, 1966, 8^o, ill., 72 p. (publication n^o. 45). Rutger Velpius, imprimeur louvaniste, s'installe à Mons en 1580. Mademoiselle Piérard dresse un tableau chronologique des éditions de Velpius en 1580 sur base des données typographiques, du texte et des traditions d'atelier. La ‘Kakogeitnia’, connue comme la première impression montoise, aurait en réalité été imprimée à Louvain. [G.C.]
216. Projet de construction semi-automatique d'index pour la ‘Bibliotheca Belgica’. [Par] Lise Delhaye, Anne-Marie Frédéric, Lydia Hirschberg, Marie-Thérèse Lenger, Éric Morlet. T.A. Informations. Revue internationale des applications de l'automatique au langage, 1966, fasc. 2, p. 65-72, ill. Issue de la collaboration entre la rédaction de la Bibliotheca Belgica et l'ex-Centre de linguistique automatique appliquée de l'Université libre de Bruxelles, cette étude contient l'exposé d'une méthode nouvelle, qui doit permettre, grâce à l'utilisation d'un ordinateur, de réduire sensiblement le temps nécessaire à l'élaboration des différents index que requiert la réédition anastatique de notre publication. Compte rendu: Salvan (Paule), dans: Bulletin des bibliothèques de France, 12 (1967), fasc. 6, p. 472-473. [M.-Th. L.]
217. Rather (L.J.). Thomas Fienus' (1567-1631) dialectical investigation of the imagination as cause and cure of bodily disease. Bulletin of the history of medicine, 41 (1967) afl. 4, p. 349-367. Inleiding tot en gedeeltelijke vertaling van ‘De viribus imaginationis’ van de Antwerpse arts Thomas Fienus (Feyens), verschenen te Leuven, bij Gerardus Rivius in 1608. [E.C.-I.]
218. Redenen van Menelaus ende Agamemnon door M. Beheyt (Den Nederduytschen Helicon 1610) naar A. Vanden Bussche dit le Sylvain. Inleiding door J.C. Arens, tekstverklaring door L.C. Michels. Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor taal- en letterkunde, n.r., (1967), afl. 1-2-3-4, p. 5-30. Maerten Beheyts ‘Redenen...’, zijn een bewerking naar Vanden Bussches ‘Proces tragiques’. De Nederlandse tekst in een uitgave van Alkmaar 1610, is hier naast de Franse tekst, in de Antwerpse nadruk van Guillaume Niergue 1579, gegeven. Spelling en interpunctie zijn in deze uitgaaf beter verzorgd dan in de eerste, verschenen te Parijs in 1574-1575. [E.C.-I.]

[pagina 152]
219. Roemans (Rob.) & Van Assche (Hilda). Jan Graul's bibliografie. Met een woord vooraf door Jozef Droogmans. Hasselt, Bestendige Deputatie van de Provincie Limburg, 1967, 8^o, 118 p. (Werken uitgegeven onder de auspiciën van de Bestendige Deputatie van de Provincie Limburg, 8). Chronologisch gerangschikte bibliografie - met inbegrip van alle bijdragen in periodieken (1066 nummers), gevolgd door een zakenregister, trefwoordenregister, onomastisch register en personenregister. [E.C.-I.]
220. Roemans (Rob.) & Van Assche (Hilda). Bibliografie van de Vlaamse tijdschriften. Reeks I. Vlaamse literaire tijdschriften van 1930 tot en met 1958. Hasselt, Heideland, 1960-1966, 10 vol., 8^o. 1. Dietsche Warande en Belfort. 2. De Vlaamse gids. 3. Nieuw Vlaams tijdschrift. 4. Band (1942-1960). Zuiderkruis (1956-1959). 5. De tijdschriften opgericht vóór 1940: De Tijdstroom, Groei, Rugo/Gewas, Prisma, Zoeklicht, Voetlicht, Volk, Vormen, Getuigenis, Klaverendrie, Werk. 6. De tijdschriften opgericht tussen 1940 en 1944: Westland, Podium, Nieuwe Stemmen. 7. De tijdschriften opgericht tussen 1945 en 1947: De Faun, Nu, Gentsche Bladen, Arsenaal, Nieuw Gewas, Bouwen, Orvalo, Golfslag, De Nieuwe Gemeenschap, Het Daghet. 8. De tijdschriften opgericht tussen 1948 en 1952: Belgica, Voorpost, Limburgse Stemmen, Tijd en Mens, De Meridiaan, De Kunst-Meridiaan, De Derde Ruiter, Pijpkruid. (De datum waarop deze bibliografie werd afgesloten, is 1964 in plaats van 1958; het illustratief gedeelte heeft wegens zijn belangrijkheid, meer aandacht gekregen). 9. De tijdschriften opgericht in 1953: De Tafelronde, Taptoe, Pan, Het Cahier. (Bibliografie, afgesloten in 1965). 10. De tijdschriften opgericht in 1954 en 1955: Het Antenneke, Mandragora, Beeld, Cyanuur, Gard Sivik, Basia, Europa. Deze bibliografie sluit aan bij de Bibliografie van de moderne Vlaamsche literatuur 1893-1930 door R. Roemans. Eerste deel: De Vlaamsche tijdschriften (Kortrijk, 1930-1934). De bedoeling is ongewijzigd: een overzicht bieden van de Vlaamse literatuur op het gebied van de zuivere letteren en de literaire kritiek. Van elk tijdschrift is een uitvoerige beschrijving gegeven; de inhoud is per genre gerangschikt en binnen elk genre komen de tijdschriftartikelen alfabetisch op auteursnaam voor. Twee registers op de medewerkers en de in het werk voorkomende namen sluiten het geheel af. [E.C.-I.]
221. Roemans (Rob.) & Van Assche (Hilda). Bibliografie van de Vlaamse tijdschriften. Reeks II. Vlaamse niet-literaire tijdschriften van 1886 tot en met mei 1961, Aflevering 2: Leuvense Bijdragen en Bijblad. Hasselt, Heideland, 1964, 8^o, VII-464 p. Bestrijkt de eerste 50 jaargangen van ‘Leuvense Bijdragen’ en de eerste 38 van het ‘Bijblad’ met inbegrip van de ‘Kroniek’. Op de bibliografie volgen een register op de medewerkers aan L.B. en het B., een drievoudig personenregister en een zakenregister. [E.C.-I.]
222. Rogers (Francis M.). Separated Jesuit letters. The papers of the Bibliographical Society of America, 60 (1966), afl. 1, p. 91-99.
[pagina 153]
Nadere bijzonderheden over de uitgave van P. Maffeis ‘Historiarum Indicarum libri xvi’, bezorgd door M. Nutius in 1605. [E.C.-I.]
223. Rowkinński (Ksawery). Andreas Vesalius. Wstęp do mego dziea ‘De humani corporis fabrica’. Archiwum historii medycyny, 28 (1965), aft. 3, p. 273-283. Poolse vertaling met commentaar van het Voorwoord van Vesalius' Fabrica. [E.C.-I.]
224. Rumeau (A.). Notes au ‘Lazarillo’. Des editions d'Anvers, 1554-1555 à celles de Milan, 1587-1615. Bulletin hispanique, 66 (1964), p. 272-293. À retenir pour l'histoire du livre en Belgique: l'édition du libraire milanais Antonio de Antoni, en 1587, est copiée de celle de Martin Nutius de 1554-1555. [G.C.]
225. Rumeau (A.). Notes au ‘Lazarillo’. Les éditions d'Anvers, 1554-1555, de ‘la vida de Lazarillo’ et de ‘la segunda parte’. Bulletin hispanique, 66 (1964), fasc. 3-4, p. 257-271. Étude matérielle minutieuse des éditions de Martin Nutius et de Guillaume Simon; conséquences que l'on peut en tirer du point de vue de la technique d'édition. [G.C.]
226. Rumeau (A.). Notes sur les ‘Lazarillo’. L' ‘édition d'Anvers, 1553, in-16’. Bulletin hispanique, 66 (1964), fasc. 1-2, p. 57-64. La croyance en l'existence d'une édition anversoise de 1553 remonte à une fiche douteuse de Brunet. [G.C.]
227. Schoutheete de Tervarent (Guy de). Sur deux personnages d'une gravure de Daniel Hopfer. Bulletin de la classe des Beaux-Arts de l'Académie royale de Belgique, 49 (1967), fasc. 5-6, p, 99-104, ill. L'auteur passe en revue les textes qui intéressent Bolikana et Markolfus; parmi d'autres éditions, tant manuscrites qu'imprimées, du recueil de dialogues entre Salomon et Markolfus, il cite l'impression faite à Anvers par G. Leeu, Salomonis et Marcolphi dyalogus (Polain, 1275; exemplaire de la Bibliothèque royale à Bruxelles), dont il traduit en français les premières pages. [P.C.]
228. Schubring (Konrad). Der Titel von Vesals Hauptwerk. Medizinhistorisches Journal, 1 (1966), afl. 2-3, p. 149. Over oorsprong en bedoeling van de titel van Vesalius' Fabrica. [E.C.-I.]

[pagina 154]
229. Secret (F.). Guy Le Fèvre de la Boderie, représentant de G. Postel à la Polyglotte d'Anvers. De Gulden Passer, 44 (1966), p. 245-257. Guy Le Fèvre de la Boderie, leerling van Postel, was, ondanks het aanvankelijke wantrouwen van Arias Montanus, de verdediger van deze laatste in de kring der geleerde uitgevers van de Antwerpse polyglot. [H.V.]
230. Short-title catalogue of books printed in the Netherlands and Belgium and of Dutch and Flemish books printed in other countries from 1470 to 1600 now in the British Museum. (Compiled by A.F. Johnson and V. Scholderer). London, Trustees of the British Museum, 1965, 8^o, VIII-274 p. Op naam van auteurs en titel van anoniemen zijn alfabetisch gerangschikt al de 15de- en 16de-eeuwse boeken, gedrukt in de Nederlanden, alsook de werken in het Nederlands gedrukt in het buitenland. Een alfabetisch drukkersregister besluit het geheel. [E.C.-I.] Besprekingen in: The papers of the Bibliographical Society of America, 60 (1966), afl. 4, p. 491-492. Wat de Franse, Spaanse, Duitse, Engelse, en Italiaanse boeken, in de Nederlanden gedrukt, betreft, is er (onvermijdelijk) overlapping met de reeds bestaande resp. catalogi, doch dit nadeel is zéér gering. [E.C.-I.]. - Kronenberg (Maria E.), in: Het boek, 32 (1966), p. 197-198. Lovende bespreking; enkele detailopmerkingen. [H.V.]. - Rosenfeld (Hellmut), Niederländische und belgische Bücher von 1470-1600 im Britischen Museum, in: Bürsenblatt für den deutschen Buchhandel, Frankfurter Ausgabe, 22 (1966), afl. 55, p. 1417. De enigszins eigenaardige systematisering van grote rubrieken in een alfabetische catalogus biedt toch wel vaak voordeel. Zeer belangrijk is het alfabetisch drukkersregister wat een bijdrage betekent tot een drukkerslexikon van de 15de en 16de eeuw. [E.C.-I.]. - Van Dorsten (Jan A.), dans: The book collector, 15 (1966), fasc. 1, p. 71-72. Critique élogieuse; toutefois certains titres sont difficiles à trouver, soit qu'ils aient été trop abrégés, soit qu'ils aient été placés sous une vedette inattendue. [G.C.]. - Vervliet (Hendrik D.L.), in: De Gulden Passer, 43 (1965), p. 292-295. Lovende bespreking, met enkele opmerkingen over details. [H.V.].
231. Smeur (A.J.E.M.). De zestiende-eeuwse Nederlandse rekenboeken; aanvulling op de bibliografie. Scientiarum historia, 8 (1966), afl. 3, p. 153-169. Nieuwe titels (waarvan één incunabel) en aanvullingen bij bestaande beschrijvingen. Belangrijke bronnen van inlichting zijn o.m. de Catalogus van de bibliotheek van Isaac le Long (1744) en recente publikaties. Ook de literatuurlijst is bijgehouden. [E.C.-I.]
232. Stalpaert (Hervé). Volksliederen verzamelen. Ons Heem, 20 (1966), afl. 1, p. 1-9. Bibliographie d'études portant sur les recueils de chansons populaires flamandes, parues entre 1848 et 1964. [A.R.]

[pagina 155]
233. Stevin (Simon). De Thiende, 1585. Facsimile with an introduction by A.J.E.M. Smeur. Nieuwkoop, 1965, 18^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 113. Besprekingen: Busard (H.), in: Scientiarum historia, 8 (1966), afl. 2, p. 112. - Itard (Jean), in: Archives internationales d'histoire des sciences, 20 (1967), fasc. 78-79, p. 141.
234. Stevin (Simon). De Thiende. Das erste Lehrbuch der Dezimal-bruchrechnung nach der holländischen und der französischen Ausgabe von 1585. Uebersetzt und erläutert von Helmuth Gericke und Kurt Vogel. Frankfurt am Main, Akademische Verlagsgesellschaft, 1965, 12^o, ill., facs., 58 p. (Ostwalds Klassiker der exakten Wissenschaften, 1). Bespreking: Itard (Jean), in: Archives internationales d'histoire des sciences, 20 (1967), afl. 78-79, p. 141.
235. Touwaide (R.H.). Les éditions belges de la Description des Pays-Bas par Ludovico Guicciardini. Analyse iconographique et typographique. De Gulden Passer, 43 (1965), p. 135-148. Description détaillée de l'édition originale en italien (Anvers, Silvius, 1567). [H.V.]
236. Vander Elst (E.) & Baerten (J.). Documents vésaliens peu connus. Janus, 53 (1966), afl. z, p. 81-85. Enkele biografische mededelingen aan de hand van brieven van Vesalius, de archivarissen goed maar de historici der geneeskunde onvoldoende bekend. [E.C.-I.]
237. Van Es (G.A.). Piramus en Thisbe; twee rederijkersspelen uit de zestiende eeuw. Zwolle-Leiden, 1965, 8^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 118. Besprekingen: Erné (B.H.), De nieuwe taalgids, 59 (1966), afl. 1, p. 56-57. Het onderlinge verband vastleggen is niet steeds geslaagd; ruime doch onvoldoende annotatie. [E.C.-I.]. - Hummelen (W.M.H.): Enkele aantekeningen bij de prenten in de Casteleijns Pyramus en Thisbe, in: Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde, 82 (1966), afl. 2-3, p. 144-153, ill. Dank zij enig vergelijkingsmateriaal konden verschillende veronderstellingen van Van Es betreffende relatie tussen de houtsneden in de Piramus- en andere uitgaven bevestigd worden. [E.C.-I.]. - Hummelen (W.M.H.). Naschrift, in: Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde, 82 (1966), afl. 4, p. 294-295, ill. Nadere bijzonderheden over de houtsneden in Pyramus, aan de hand van een ‘Onbekende verhalenbundel uit 1543’, de zg. ‘Historie van Jason ende Medea’. [E.C.-I.]. - Iansen (S.A.P.J.H.) in: De nieuwe taalgids, 60 (1967), afl. 3, p. 189-194. Casteleins rechtstreekse bron lijkt veeleer Mansions ‘Ovide moralisé’ van 1484 te zijn dan de ‘Bible des poètes’ van Vérard. De eerste druk van Piramus en Thisbe dateert misschien al van vóór 1521, mogelijk bij Jan van Ghelen, een tweede zou van ca. 1540 kunnen zijn, in elk geval van vóór 1555, en misschien een derde van vóór 1573. [E.C.-I.]. - Kuijper Fzn. (D.). Pyramus ende Thisbe, in: Leuvense bijdragen, 55 (1966), afl. 3,
[pagina 156]
p. 115-139. De commentaar bij de teksten is niet zo overtuigend. Gaat echter niet steeds akkoord met de verregaande kritiek van Mak. Geeft een bespreking van de kritieke passages, en van de waarde van de ongedateerde Antwerpse druk. [E.C.-I.]. - Mak (J.J.), in: Leuvense bijdragen, 55 (1966), afl. 2, p. 26-28. Zeer geringe positieve bijdrage, geen nieuwe conclusies, gebrek aan juiste en noodzakelijke tekstverklaring, te veel vergissingen. [E.C.-I.]. - Mak (J.), Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde, 82 (1966), afl. 2-3, p. 196-205. Het bronnenonderzoek is niet compleet, de tekstverklaring zeer onvolkomen en foutief; als voorbeeld volgt een bloemlezing verkeerde interpreteringen. [E.C.-I.].
238. Van Tol (J.F.J.). Lucas van Mechelen en een anonieme codex van de Verzameling-Scheurleer. Leuvense Bijdragen, 55 (1966), afl. 1, p. 72-84. Van Den Boeck der geestelijcke sanghen (Amsterdam, 1688), toegeschreven aan Lucas van Mechelen, verschenen de verschillende delen eerst afzonderlijk, nl. te Antwerpen, bij Hendrick Aertssens in 1631, in 1639, te Gent bij F. d'Erckel in 1674 (2 de dr.). Ook het liedboek Den Seraphijnschen Nachtegael, Gent, Jan Danckaert, 1684, wordt aan L. v. Mechelen toegeschreven. [E.C.-I.]
239. Van Vinckenroye (F.). J.B. Houwaert. De vier wterste. Tekstuitgave met inleiding, verklarende aantekeningen en glossarium. Gent, 1965, 3 dln. 4^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 120. Bespreking: Van Puffelen (S.A.E.), in: Wetenschappelijke tijdingen, 25 (1966), afl. 4, kol. 263-264. - Zaalberg (C.A.), in: De nieuwe taalgids, 59 (1966), afl. 3, p. 201-204. Grondig bewerkte en gecommentarieerde tekstuitgave. [E.C.-I.].
240. Van Wesemael (M.). Van een oude Gentse Almanak. Oostvlaamsche Zanten, 41 (1966), fasc. 1, p. 20-24; fasc. 3, p. 119, 113. Description détaillée de deux des plus anciens almanachs gantois connus; ils datent respectivement de 1658 et de 1666. [J.B.]
241. Van Winter (Johanna Maria). Van soeter cokene. Spiegel historiael, 2 (1967), afl. 6, p. 381; 12, p. 696. In deze rubriek worden oude keukenrecepten gecopieerd en toegelicht, o.a. uit het kookboekje van Thomas van der Noot. [E.C.-I.]
242. Varga (L.). De operibus philologicis et poeticis Ioannis Sambuci. Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae, 14 (1966), fasc. 1-2, p. 231-244. Étude chronologique de l'oeuvre multiple et diverse de Jean Sambucus (1531-1584), humaniste d'origine hongroise, qui a cumulé les activités de médecin, de philologue, de poète et d'historien. Sa carrière itinérante est jalonnée de publications issues de
[pagina 157]
presses importantes d'Europe occidentale. Ses éditions gantoises et surtout anversoises témoignent de séjours répétés aux Pays-Bas et particulièrement de relations amicales et fructueuses avec Christophe Plantin. [M.-Th. L.]
243. Vesalius (Andreas). Andreas Vesalius Bruxellensis. Catalogue (établi par Jean Hoyoux et Marcelle Derwa) de l'Exposition organisée à la Bibliothèque de l'Université du 25 mars au 30 avril. Liège, 1965, 8^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 125. Bespreking: Lesky (Erna), in: Clio Medica, 2 (1967), 1, p. 81.
244. V[iaene] (A[ntoon]). Vlaamse boekwinkel in de patriottentijd, 1789. Biekorf, 67 (1966), afl. 5-6, p. 149-152; 68 (1967), afl. 1-2, p. 15-18; afl. 5-6, p. 167-170. Gedeeltelijke publikatie van de ‘Lyste van de boeken die men te koopen vind by de Gebroeders Gimblet, op de koornmerkt’, laatste stuk in de‘Nieuwen Almanach curieus en util’ gepubliceerd door de drukkers-uitgevers-boekverkopers Gimblet te Gent. [E.C.-I.]
245. Vos (R.). Elckerlijc-Everyman-Homulus-Der Sünden Loin ist der Toid. Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde, 82 (1966), afl. 2-3, p. 129-143. De mogelijkheid dat William Caxton de Nederlandse Elckerlijc in het Engels vertaald heeft, is zeker niet uitgesloten. [E.C.-I.]
246. Vraagwinkel. Biekorf, 68 (1967), afl. 9-10, p. 319. Welke werken behalve de ‘Brief der Representanten...’ (1793) zijn van de Kortrijkse drukker L. Ovyn nog bekend? - Kan de Brugse stadsdrukker Andreas Wydts ook de wetenschappelijke uitgever zijn van ‘Het herstelde stadt-huys...’ (1711)? [E.C.-I.]
247. Warmoes (Jean). Histoire d'un livre: les Contes pour les enfants d'hier, d'Albert Mockel. Le livre et l'estampe, 1966, fasc. 47-48, p. 223-250. étude minutieuse de la rédaction des Contes, de leur publication dans des revues, des projets d'édition, de l'illustration d'Auguste Donnay, des réactions de la critique. [G.C.]
248. Warmoes (Jean). Albert Mockel. Le centenaire de sa naissance. Catalogue rédigé par Jean Warmoes. Introduction de Henri Lavachery. Bruxelles, Bibliothèque Albert I^er, 1966, in-8^o, XXXII-160 p., facsim., pll.
[pagina 158]
Exposition de 532 livres, manuscrits, lettres, documents divers, dont la description est souvent accompagnée d'un commentaire. La ‘Chronologie de Mockel’, énumère les principaux événements qui ont marqué la vie de l'écrivain; elle comporte vingt pages. Quatre index: celui des lettres autographes de Mockel, celui de ses manuscrits et épreuves corrigées, celui des lettres autographes qui lui ont été adressées, celui de ses éditions. Compte-rendu: Bibliophilie, fasc. 3, janvier 1967, p. 25. [G.C.]
249. Waterschoot (W.). Een inleiding tot de bibliografie der ‘Poeticsche Werken’ van Jonker Jan van der Noot. Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor taal- en letterkunde, n.r., (1967), afl. 5-6-7-8, p. 317-338, tab. De verzameling lof- en gelegenheidsgedichten bekend onder de naam ‘Poeticsche Werken’, is gedrukt door Gillis van den Rade (1580-1585), door Daniel Vervliet (1588) en door Arnout s'Coninx en Vervliet (1589-1594). Aangezien de P.W. op losse vellen, los van elkaar, zijn gedrukt en elk der 33 bekende bundels op verschillende wijze is samengesteld, vormt elk vel een bibliografische eenheid. Aan de hand van twee tabellen wordt een overzicht geboden zowel van het bezit van elke bibliotheek, als van de inhoud en de samenstelling der exemplaren. [E.C.-I.]
250. Wells (L.H.). A remarkable pair of anatomical fugitive sheets in the Medical Center Library, University of Michigan. Bulletin of the history of medicine, 38 (1964), afl. 5, ill., p. 470-476. Iconografisch behoren deze twee anatomische planodrukken zonder plaats, naam van drukker of datum, en bewaard in de Michigan Library tot het Sylvester van Parijs-type, door Choulant (vert. M. Frank, Chicago, 1920, p. 162) beschreven. De cartouches o.m. vertonen gelijkenis met de Tabula VI van Vesalius (Venetië, B. Vitali) - waaruit wellicht mag worden afgeleid dat de Michigan- en de S. van Parijs-bladen mogelijk van een gezamenlijk Venetiaans prototype afstammen (Nicolo de Sabio, 1539). [E.C.-I.]
251. Wells (L.H.). The ‘Sabio’ and ‘Sylvester’ families of anatomical fugitive sheets: note on a pair of sheets in the National Library of Medicine. Bulletin of the history of medicine, 40 (1966), afl. 5, ill., p. 467-475. In de National Library of Medicine te Bethesda, Md. (U.S.A.) worden twee - weliswaar geschonden - planodrukken bewaard die behoren tot de pre-Vesaliaanse ontleedkunde. Zij zijn gedrukt te Antwerpen door Sylvester van Parijs [ca. 1540-1570], en stellen de ‘Anathomia oft deylinghe eens mans lijf’ en ‘... eens wijfs lijf’ voor. Zij vertonen nauwe verwantschap met de twee anatomische bladen in de Universiteitsbibliotheek te Michigan (vgl. nr. 250) en met de ‘Tabulae Sex’ van Vesalius. [E.C.-I.]

[pagina 159]
252. Zárate (Augustín de). Historia del descubrimiento y conquista del Perú. Edición, introduction y notas de Dorothy Mc Mahon. Buenos Aires, Instituto de Historia Argentina y Americana ‘Dr Emilio Ravignani’, 1965, 8^o, LVIII-185 p. Édition du livre V seul. Dans l'introduction, les trois premières éditions espagnoles connues sont décrites minutieusement, notamment l'édition princeps (Anvers, Martin Nutius, 1555). [G.C.] Compte rendu: Birckel (Maurice), in: Bulletin hispanique, 69 (1967), fasc, 1-2, p. 221-227.
Études relatives à l'histoire du livre étranger Publiées en belgique en 1967 253. Blogie (Jeanne). Essai sur l'évolution des prix de quelques livres marquants de 1850 à nos jours: Charles Baudelaire, Les Fleurs du mal, Paris, Poulet-Malassis et De Broise, 1857; Jules Renard, Histoires naturelles; édition ornée de vingt-deux lithographies originales de H. de Toulouse-Lautrec; Paris, H. Floury, éditeur, 1899, in-4^o. Le livre et l'estampe, 1967, fasc. 49-50, p. 113-119; fasc. 51-52, p. 231-236. Liste des prix atteints dans les ventes publiques, de 1873 à 1963 pour le premier ouvrage, de 1902 à 1963 pour le second, avec équivalence approximative en francs belges actuels; chaque liste est précédée d'un commentaire qui tend à montrer l'évolution de l'intérêt des bibliophiles pour ces ouvrages. [G.C.]
254. Dirkx (Henri). Sur l'édition originale des Nouveaux Contes philosophiques, de Balzac. Le livre et l'estampe, 1967, fasc. 51-52, p. 201-203. Variantes de tirage de l'édition de Gosselin (Paris, 1832). [G.C.]
255. Hermans (Georges). Paul Claudel traduit les Psaumes de David. Le livre et l'estampe, 1967, fasc. 51-52, p. 181-194. Relevé chronologique de toutes les publications qui présentent des psaumes de Paul Claudel. Indication des justifications de tirage. [A.]
256. Joly (René). Recherches bibliographiques sur les contes, nouvelles et divers récits de George Sand. Le livre et l'estampe, 1967, fasc. 49-50, p. 102-112; fasc. 51-52, p. 208-221. Description des publications, en revue ou en librairie, autorisées ou non, de La Prima Donna, de La Fille d'Albano, de Melchior et de l'Ile des fleurs. [G.C.]

[pagina 160]
257. Ponot (René). La classification des caractères. Les Humanes (XX). La Revue graphique Imprivaria, 18 (1966-1967), fasc. 10, p. 337-342, ill. Dernier chapitre d'une histoire de la famille des Humanes: l'auteur le consacre à l'étude de l'Atheneum, ainsi qu'à la série des Humanes qu'il qualifie d' ‘involontaires ou fortuites’, le Montaigne, le Raffaello, la Romana mager, le Old Style Antique et le Old Roman. [M.-Th. L.]
258. Ponot (René). La classification des caractères. Les Garaldes (I)-(VI). La Revue graphique Imprivaria, 18 (1966-1967), fasc. 12, p. 394-397, ill.; 19 (1967-1968), fasc. 1, p. 15-16; fasc. 3, p. 95-97, ill.; fasc. 4, p. 114-116, ill.; fasc. 7, p. 194-196, ill.; fasc. 8, p. 218-220, ill. Les six premiers chapitres d'une histoire de la famille des Garaldes. L'auteur l'aborde par la réflexion que voici: ‘Garaldes est un mot merveilleux puisqu'il réunit sous le même vocable les deux seuls noms du seizième siècle typographique qu'il faudrait retenir si tous les autres devaient être oubliés, ceux de Claude Garamond et d'Alde Manuce’ (p. 394). La carrière de savant, d'éditeur et d'imprimeur de ce dernier est alors retracée dans le cadre des milieux culturels vénitiens de la fin du xv^e siècle et du début du siècle suivant. Le chapitre IV est consacré aux descendants et successeurs d'Alde Manuce: son fils, Paul Manuce, et son petit-fils, Alde le jeune. À la question ‘André d'Asola, patron d'Alde l'ancien?’, l'auteur répond dans le chapitre V, par la négative, en situant sur un plan de collaboration, voire d'association, et non de subordination, les rapports entre l'imprimerie d'Alde Manuce et la maison d'édition de son beau-père, André d'Asola. Le chapitre VI contient une analyse, d'après Renouard, des différents types de caractères romains employés par Alde Manuce. [M.-Th. L.]
259. Vervliet (Hendrik D.L.). Robert Granjon à Rome (1518-1589). Notes préliminaires à une histoire de la typographie romaine à la fin du XVI^e siècle. Bulletin de l'Institut historique belge de Rome, 38 (1967), p. 177-231. L'étude commence par une biographie très documentée. Utilisant principalement les documents d'archives, les sources imprimées et les poinçons et matrices de Granjon conservés en Italie, H. Vervliet établit la liste des caractères gravés par Granjon à Rome: un alphabet arménien gravé pour Grégoire XIII à l'instigation du cardinal Santoro qui joua un rôle important dans l'organisation, à Rome, d'une imprimerie orientale; un alphabet syriaque; une ‘littera serviana’ (lettre russe ou cyrillique); une musique grégorienne pour Giovanni Guidetti, Directorium chori, édité par Granjon et imprimé par Basa et Zannetti en 1582; plusieurs caractères arabes gravés entre 1581 et 1586; un ‘augustin romain raccourci’; enfin plusieurs fleurons typographiques. [A.R.]	voetnoot* Et compléments des années précédentes (v. De Gulden Passer, 1960 et suiv.). La mention Bibl., suivie d'un millésime, désigne nos publications antérieures. voetnoot* En aanvullingen van de vorige jaren (zie De Gulden Passer, 1960 en volg.). De vermelding Bibl., door een jaartal gevolgd, duidt onze vorige publikaties aan.

Bibliographie de l'histoire du livre en Belgique Bibliografie van de geschiedenis van het boek in België 1966-1967Ga naar voetnoot*Ga naar voetnoot*

Avertissement

Généralités

1. Bibliographie de l'histoire du livre en Belgique. 1964. - Bibliografie van de geschiedenis van het boek in België, 1964. De Gulden Passer, 43 (1965), p. 265-289.

2. Bibliographie internationale de l'humanisme et de la Renaissance. I: travaux parus en 1965. Genève, Librairie Droz, 1966, 8o, xi-286 p.

3. Bockstaele (Paul). Bibliografie van de geschiedenis der wetenschappen in Benelux. Scientiarum Historia, 8 (1966), afl. 2, p. 114-124; 9 (1967), afl. 1, p. 48-60.

6. Colin (Georges). Le traitement catalographique du livre ancien en Belgique. Bulletin des bibliothèques de France, 11 (1966), fasc. 1, p. 37-43.

7. Hoyoux (Jean). Bulletin bibliographique d'histoire liégeoise. VI. Travaux publiés de 1963 à 1965. Annuaire d'histoire liégeoise, 9 (1966), p. 277-607.

L'imprimerie, la librairie, les fonderies

8. Baudin (Fernand). Het Belgische boek. Anderhalve eeuw boektypografie, 1815-1965, in Amerika, Engeland, Frankrijk, Duitsland, Zwitserland, Italië, België en Nederland. Nijmegen, 1965, 8o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 4.

9. Baudin (Fernand). Books in Belgium. Book typography 1815-1965 in Europe and the United States of America. Edited with an introduction by Kenneth Day. London, Ernest Benn Ltd., 1966, 8o, ill., XXIII-401 p.

10. Blake (N.F.). Investigations into the prologues and epilogues by William Caxton. Bulletin of the John Rylands Library, 49 (1966-1967), fasc. 1 (1966), p. 17-46.

11. Blake (N.F.). William Caxton's birthplace: a suggestion. Notes and queries, n.s., 13 (1966), afl. 2, p. 52-54.

12. Blake (N.F.). Two new Caxton documents. Notes and queries, n.s., 14 (1967), afl. 3, p. 86-87.

13. Bodard (Pierre). Histoire de la Cour Souveraine du Duché de Bouillon sous les la Tour d'Auvergne (1678-1790). Chapitre VI. La police des ouvrages imprimés. Annales de l'Institut archéologique du Luxembourg. Arlon, 96 (1965), p. 249-263.

14. Carter (Harry) & Vervliet (H[endrik] D.L.). Civilité types. Oxford, the Oxford Bibliographical Society, 1966, 8o, ill., XIV-140 p. (Oxford Bibliographical Society Publications, New Series, vol. XIV).

15. Claessens (P.E.). Familles d'artistes. Une lignée de paysagistes bruxellois: Pierre, François, Jean-François, Aurèle-Augustin et Jean Coppens, et leur parent Josse Coppens, imprimeur à Louvain (XVIIe-XVIIIe siècles). L'intermédiaire des généalogistes, 12 (1967), fasc. 132, p. 349-356.

16. Cockx-Indestege (Elly). Caxton, William.

17. Colin (Georges). Bibliographie des premières publications des romans de George Sand. Bruxelles, 1965, 8o. Cf. Bibl. 1965, no 6.

18. Colin (Georges) & Robbrecht (René). Notes sur l'origine et la disparition de Colard Mansion. De Gulden Passer, 44 (1966), p. 218-228.

19. Culot (Paul). Exposition organisée à l'occasion de la visite des membres du Grolier Club de New-York au Musée de Mariemont le 28 mai 1967. (Catalogue rédigé par Paul Culot). (Morlanwelz-Mariemont), Musée de Mariemont, 1967, 8o carré, ill., 19 p., 2 pl.

20. Dambre (F.A.J.). Moretus (Moerentorf), Jan I, drukker, zakenman, uitgever, letterkundige. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 614-620.

21. De Bruyne (Michiel). De drukkers te Roeselare van 1810 tot 1830: Louis Beyaert-Feys en David Van Hee. Biekorf, 67 (1966), afl. 1-2, p. 21-33.

22. De Groote (Henry L.V.). Spanoghe (Spaenhoven), Cornelius Martinus, boekdrukker, dichter en politiek schrijver. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II, Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 795-800.

23. De Groote (Henry L.V.). De zestiende-eeuwse Antwerpse schoolmeesters. Bijdragen tot de geschiedenis inzonderheid van het oud hertogdom Brabant, 50 (1967), 3e r., 19e d., afl. 3-4, p. 179-318.

24. Dirkx (Henri). L'édition originale de la Messe de l'athée d'Honoré de Balzac, et quelques notes sur les éditions subséquentes. Le livre et l'estampe, 1967, fasc. 51-52, p. 195-200.

25. Dopp (P[ierre]-H[erman]). Les contrefaçons belges de Lamartine. Le livre et l'estampe, 1966, fasc. 45-46, p. 109-118.

26. Foncke (Robert). De vestiging van Christiaen Jeghers als boekhandelaar te Mechelen (december 1751). Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor taal- en letterkunde, n.r., (1966), afl. 1-4, p. 5-15.

27. Geck (Elisabeth). Das Wort der Meister. Bekenntnisse zu Schrift und Druck aus fünf Jahrhunderten, zusammengestellt und eingeleitet von Elisabeth Geck. (Berlin-Frankfurt am Main), Mergenthaler-Verlag der Linotype GmbH, 1966, 8o, ill., 152 p.

28. Gobbers (W.). Lambrecht, Joos, Nederlands (B) taalkundige (?-ca. 1556). Moderne Encyclopedie der Wereldliteratuur; dl. IV, Gent, Story-Scientia, 1967, p. 587-588.

29. Heartz (Daniel). Typography and format in early music printing. With particular reference to Attaignant's first publications. Notes, 23 (1966-1967), p. 702-706.

30. Hellinga (W[ytze] Gs.). Kopij en druk in de Nederlanden. Atlas bij de geschiedenis van de Nederlandse typografie. Met twee inleidende studies van Prof. Mr. H. de La Fontaine Verwey en Prof. Dr. G.W. Ovink. Amsterdam, 1962, 4o. Vgl. Bibl. 1962, nr. 19.

31. Hellinga (W[ytze] Gs.). Copy and print in the Netherlands. Amsterdam, 1962. Cf. Bibl. 1962, no 19bis.

32. Hellinga (Wytze Gs.) & Hellinga (Lotte). Fifteenth-Century printing types of the Low Countries. Amsterdam, Menno Hertzberger, 2 dln. fo, ill., 267-505 p.

34. Meissner (Ute). Der Antwerpener Notendrucker Tylman Susato. Eine bibliographische Studie zur niederländischen Chansonpublikation in der ersten Hälfte des 16. Jahrhunderts. Berlin, Merseburger, 1967, 2 vol. 8o, ill., facs., mus., 176 + 200 p. (Berliner Studien zur Musikwissenschaft, 11).

35. Moran (James). William Caxton and the origins of English publishing. Gutenberg-Jahrbuch, 1967, p. 61-64.

36. Nauwelaerts (M.A.). Badius Ascensius, Jodocus. Moderne encyclopedie der wereldliteratuur, dl. I. Gent, E. Story-Scientia, 1963, p. 246.

37. Nauwelaerts (M.A.). Gaguin, Robert. Moderne encyclopedie der wereldliteratuur, dl. III. Gent, E. Story-Scientia, 1965, p. 168.

38. Persijn (A.J.). Wessel Gansfort, De oratione dominica in een Dietse bewerking. Assen; Van Gorcum & Co., H.J. Prakke & H.M.G. Prakke; 1964, 8o, facsim., 178 p.

39. Christoffel Plantin in het beeld van de 16de eeuw. Tentoonstelling. Hilvarenbeek, Raadhuis, 9 juli-16 augustus 1966. Hilvarenbeek, 1966, 8o, ill., 36 p.

40. Richter (Günter). Verlegerplakate des XVI. und XVII. Jahrhunderts bis zum Beginn des Dreissigjährigen Krieges. Wiesbaden, 1965, fo. Vgl. Bibl. 1965, nr. 19.

41. Rogghé (Paul). Pieter Anastasius De Zuttere, Zuidnederlandse apostel van de verdraagzaamheid in de XVIe eeuw. Appeltjes van het Meetjesland, 17 (1966), p. 138-190.

42. Sayce (R.A.). Compositorial practises and the localisation of printed books, 1530-1800. The Library, 5th Series, vol. 21 (1966), afl. 1, p. 1-45.

43. Schouteet (A.). Eecke (Verreecke, Querceus), Erasmus vander, drukker. Nationaal biografisch woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 189-190.

44. Slenk (Howard). Christophe Plantin and the Genevan Psalter. Tijdschrift van de Vereniging voor Nederlandse muziekgeschiedenis, 20, (1967), afl. 4, p. 226-248.

45. Slenk (Howard J.). Christopher Plantin and the States General: some new documents. De Gulden Passer, 43 (1965), p. 248-264.

46. Tecoz (R.M.). L'imprimerie à Nyon au XVIIIe siècle: J.L. Natthey, ses publications et leurs auteurs. Schweizerisches Gutenbergmuseum - Musée Gutenberg suisse, 52 (1966), fasc. 3-4, p. 159-179, ill.

47. Tummers (Louis). De geschiedenis van de speelkaarten in België. Ons Heem, 21 (1967), fasc. 5-6, p. 193-230.

48. Ungerer (Gustav). The printing of Spanish books in Elisabethan England. The library, 5th Series, 20 (1965), afl. 3, p. 177-229.

49. Uytterhoeven (Jos). Baron J.-B. de Béthune (1821-1894) en de Neo-gotiek. Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk. - Mémoires du Cercle royal historique et archéologique de Courtrai, 34 (1965), p. 3-101.

50. Van Buyten (L.). Het kontrakt van Bartholomeus Gravius, Anthonis-Maria Bergaigne en Jan Wan voor het drukken van de ‘Leuvense Bijbels’ (1547).

51. Van den Berghe (Yvan), Drukker F. van Hese in het gedrang; een geval van averechtse repressie, Brugge 1790. Biekorf, 67 (1966), afl. 3-4, p. 77-79.

52. Van Eeghem (Willem). Brusselse dichters: Thomas van der Noot (ca. 1475-ca. 1525). De Brusselse post, 16 (1966), afl. 1, 3-12; 17 (1967), afl. 1-7, 9-12, telkens op p. 2, ill.

53. Van Gulik (E.) & Vervliet (H[endrik] D.L.). Een gedenksteen voor Plantin en van Raphelingen te Leiden, waarin opgenomen de Catalogus Librorum residuorum Tabernae Raphelengianae. Leiden, E.J. Brill, 1965, 12o, 45 + 83 p.

54. Verhelst (J.). De Antwerpse drukkerijen (1794-1914). De Gulden Passer, 44 (1966), p. 8-217.

55. Vermaseren (Bernard). Een 16de-eeuws Spaans aanhanger van de Reformatie: Francisco de Enzinas. De Gulden Passer, 43 (1965), p. 149-165.

56. Vervliet (H.D.L.). Keere de Jonge (Tour le Jeusne), Hendrik (Henri) van den (Du), lettersnijder en -gieter. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 389-393.

57. Vervliet (H.D.L.). Lettersnider, Henric Pieterssoen, Nederlands drukker en lettersnijder. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 445-446.

58. Vervliet (H.D.L.). Tavernier, Ameet (Amy, Aimé, Amatus), drukker en lettersnijder. Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 855-858.

59. Voet (Léon). Een aantekenboek van Franciscus Joannes Moretus nopens technische aspecten van het drukkersbedrijf, opgesteld omstreeks 1760. De Gulden Passer, 44 (1966), p. 229-244.

61. Winger (Howard W.). The cover design. The library quarterly, 36 (1966), fasc. 3, p. 256.

L'illustration

62. Claessens (P.-E.). Un graveur bruxellois du XVIIe siècle retrouvé à Paris: Pierre Danoot. L'intermédiaire des généalogistes, 21 (1966), fasc. 121, p. 22-23.

63. Collon-Gevaert (S.). Le graveur liégeois Théodore de Bry (1528-1598) raconte la conquête du Pérou. Bulletin de la Société royale Le Vieux-Liège, 7 (1966), no 153, p. 29-53.

64. De Meyer (Maurits). ‘Grosse Court Abbesse’. Een Antwerpse satyrische prent uit het midden der 16de eeuw. De Gulden Passer, 43 (1965), p. 129-134.

65. Ebrard (Luc). Ikonografie van de H.-Petrus Ascanus. Ascania, 10 (1967), p. 72-82.

66. Monroy (Ernst Friedrich von). Embleme und Emblembücher in den Niederlanden, 1560-1630. Utrecht, 1964, 4o. Vgl. Bibl. 1964, nr. 27.

67. Philippen (Jos.). De Lierse bedevaartvaantjes van Sint-Gummarus. 't Land van Ryen, 15 (1965), fasc. 3-4, p. 107-130.

68. Stevenson (Allan). The quincentennial of Netherlandish blockbooks. The British Museum Quarterly, 31 (1967), fasc. 3-4, p. 83-87.

La reliure

69. Boekbanden uit vijf eeuwen. Catalogus van de tentoonstelling. Gent, 1961, 8o. Vgl. Bibl. 1961, nr. 33.

70. Buehler (Curt Ferdinand). Comments on a Belgian ‘Sammelband’ of the early 16th century in the Pierpont Morgan Library. The papers of the Bibliographical Society of America, 58 (1964), afl. 2, p. 154-156.

71. Colin (Georges). Reliures à la marque de Jean Bogard. Gutenberg-Jahrbuch, 1966, p. 372-377.

72. Culot (Paul). Masquillier (Ildephonse-Louis). Biographie nationale, 33 (1966), col. 480-482.

73. Godenne (Willy). Les reliures de Plantin. (Bruxelles), 1965, 8o. Cf. Bibl. 1965, no 33.

74. Indestege (Luc.). Der Genter Buchbinder Livinus Stuvaert. Gutenberg-Jahrbuch, 1966, p. 336-339.

75. Irigoin (Jean). Berthe Van Regemorter (1879-1964). Scriptorium, 20 (1966), fasc. 2, p. 277-281.

76. Jadot (Jean). Factures de relieurs pour Charles-Alexandre de Lorraine. Le livre et l'estampe, 1967, fasc. 51-52, p. 224-230.

77. Jurriaanse (M.W.). Berthe van Regemorter. In memoriam. Het boek, 37, 1966, p. 178-184.

78. Schmook (Ger). In memoriam Berthe Van Regemorter. De Gulden Passer, 43 (1965), p. 59-63.

Bibliographie de l'histoire du livre en Belgique
Bibliografie van de geschiedenis van het boek in België
1966-1967Ga naar voetnootGa naar voetnoot

2. Bibliographie internationale de l'humanisme et de la Renaissance. I: travaux parus en 1965. Genève, Librairie Droz, 1966, 8^o, xi-286 p.

3. Bockstaele (Paul). Bibliografie van de geschiedenis der wetenschappen in Benelux.
Scientiarum Historia, 8 (1966), afl. 2, p. 114-124; 9 (1967), afl. 1, p. 48-60.

6. Colin (Georges). Le traitement catalographique du livre ancien en Belgique.
Bulletin des bibliothèques de France, 11 (1966), fasc. 1, p. 37-43.

7. Hoyoux (Jean). Bulletin bibliographique d'histoire liégeoise. VI. Travaux publiés de 1963 à 1965.
Annuaire d'histoire liégeoise, 9 (1966), p. 277-607.

8. Baudin (Fernand). Het Belgische boek.
Anderhalve eeuw boektypografie, 1815-1965, in Amerika, Engeland, Frankrijk, Duitsland, Zwitserland, Italië, België en Nederland. Nijmegen, 1965, 8^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 4.

9. Baudin (Fernand). Books in Belgium.
Book typography 1815-1965 in Europe and the United States of America. Edited with an introduction by Kenneth Day. London, Ernest Benn Ltd., 1966, 8^o, ill., XXIII-401 p.

10. Blake (N.F.). Investigations into the prologues and epilogues by William Caxton.
Bulletin of the John Rylands Library, 49 (1966-1967), fasc. 1 (1966), p. 17-46.

11. Blake (N.F.). William Caxton's birthplace: a suggestion.
Notes and queries, n.s., 13 (1966), afl. 2, p. 52-54.

12. Blake (N.F.). Two new Caxton documents.
Notes and queries, n.s., 14 (1967), afl. 3, p. 86-87.

13. Bodard (Pierre). Histoire de la Cour Souveraine du Duché de Bouillon sous les la Tour d'Auvergne (1678-1790). Chapitre VI. La police des ouvrages imprimés.
Annales de l'Institut archéologique du Luxembourg. Arlon, 96 (1965), p. 249-263.

14. Carter (Harry) & Vervliet (H[endrik] D.L.). Civilité types. Oxford, the Oxford Bibliographical Society, 1966, 8^o, ill., XIV-140 p. (Oxford Bibliographical Society Publications, New Series, vol. XIV).

17. Colin (Georges). Bibliographie des premières publications des romans de George Sand. Bruxelles, 1965, 8^o. Cf. Bibl. 1965, n^o 6.

18. Colin (Georges) & Robbrecht (René). Notes sur l'origine et la disparition de Colard Mansion.
De Gulden Passer, 44 (1966), p. 218-228.

19. Culot (Paul). Exposition organisée à l'occasion de la visite des membres du Grolier Club de New-York au Musée de Mariemont le 28 mai 1967.
(Catalogue rédigé par Paul Culot). (Morlanwelz-Mariemont), Musée de Mariemont, 1967, 8^o carré, ill., 19 p., 2 pl.

20. Dambre (F.A.J.). Moretus (Moerentorf), Jan I, drukker, zakenman, uitgever, letterkundige.
Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 614-620.

21. De Bruyne (Michiel). De drukkers te Roeselare van 1810 tot 1830: Louis Beyaert-Feys en David Van Hee.
Biekorf, 67 (1966), afl. 1-2, p. 21-33.

22. De Groote (Henry L.V.). Spanoghe (Spaenhoven), Cornelius Martinus, boekdrukker, dichter en politiek schrijver.
Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II, Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 795-800.

23. De Groote (Henry L.V.). De zestiende-eeuwse Antwerpse schoolmeesters.
Bijdragen tot de geschiedenis inzonderheid van het oud hertogdom Brabant, 50 (1967), 3e r., 19e d., afl. 3-4, p. 179-318.

24. Dirkx (Henri). L'édition originale de la Messe de l'athée d'Honoré de Balzac, et quelques notes sur les éditions subséquentes.
Le livre et l'estampe, 1967, fasc. 51-52, p. 195-200.

25. Dopp (P[ierre]-H[erman]). Les contrefaçons belges de Lamartine.
Le livre et l'estampe, 1966, fasc. 45-46, p. 109-118.

26. Foncke (Robert). De vestiging van Christiaen Jeghers als boekhandelaar te Mechelen (december 1751).
Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor taal- en letterkunde, n.r., (1966), afl. 1-4, p. 5-15.

27. Geck (Elisabeth). Das Wort der Meister. Bekenntnisse zu Schrift und Druck aus fünf Jahrhunderten, zusammengestellt und eingeleitet von Elisabeth Geck. (Berlin-Frankfurt am Main), Mergenthaler-Verlag der Linotype GmbH, 1966, 8^o, ill., 152 p.

28. Gobbers (W.). Lambrecht, Joos, Nederlands (B) taalkundige (?-ca. 1556).
Moderne Encyclopedie der Wereldliteratuur; dl. IV, Gent, Story-Scientia, 1967, p. 587-588.

29. Heartz (Daniel). Typography and format in early music printing. With particular reference to Attaignant's first publications.
Notes, 23 (1966-1967), p. 702-706.

30. Hellinga (W[ytze] Gs.). Kopij en druk in de Nederlanden. Atlas bij de geschiedenis van de Nederlandse typografie. Met twee inleidende studies van Prof. Mr. H. de La Fontaine Verwey en Prof. Dr. G.W. Ovink. Amsterdam, 1962, 4^o. Vgl. Bibl. 1962, nr. 19.

31. Hellinga (W[ytze] Gs.). Copy and print in the Netherlands. Amsterdam, 1962. Cf. Bibl. 1962, n^o 19bis.

32. Hellinga (Wytze Gs.) & Hellinga (Lotte). Fifteenth-Century printing types of the Low Countries. Amsterdam, Menno Hertzberger, 2 dln. f^o, ill., 267-505 p.

34. Meissner (Ute). Der Antwerpener Notendrucker Tylman Susato. Eine bibliographische Studie zur niederländischen Chansonpublikation in der ersten Hälfte des 16. Jahrhunderts. Berlin, Merseburger, 1967, 2 vol. 8^o, ill., facs., mus., 176 + 200 p. (Berliner Studien zur Musikwissenschaft, 11).

36. Nauwelaerts (M.A.). Badius Ascensius, Jodocus.
Moderne encyclopedie der wereldliteratuur, dl. I. Gent, E. Story-Scientia, 1963, p. 246.

37. Nauwelaerts (M.A.). Gaguin, Robert.
Moderne encyclopedie der wereldliteratuur, dl. III. Gent, E. Story-Scientia, 1965, p. 168.

38. Persijn (A.J.). Wessel Gansfort, De oratione dominica in een Dietse bewerking. Assen; Van Gorcum & Co., H.J. Prakke & H.M.G. Prakke; 1964, 8^o, facsim., 178 p.

39. Christoffel Plantin in het beeld van de 16de eeuw. Tentoonstelling. Hilvarenbeek, Raadhuis, 9 juli-16 augustus 1966. Hilvarenbeek, 1966, 8^o, ill., 36 p.

40. Richter (Günter). Verlegerplakate des XVI. und XVII. Jahrhunderts bis zum Beginn des Dreissigjährigen Krieges. Wiesbaden, 1965, f^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 19.

41. Rogghé (Paul). Pieter Anastasius De Zuttere, Zuidnederlandse apostel van de verdraagzaamheid in de XVI^e eeuw.
Appeltjes van het Meetjesland, 17 (1966), p. 138-190.

42. Sayce (R.A.). Compositorial practises and the localisation of printed books, 1530-1800.
The Library, 5th Series, vol. 21 (1966), afl. 1, p. 1-45.

43. Schouteet (A.). Eecke (Verreecke, Querceus), Erasmus vander, drukker.
Nationaal biografisch woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 189-190.

44. Slenk (Howard). Christophe Plantin and the Genevan Psalter.
Tijdschrift van de Vereniging voor Nederlandse muziekgeschiedenis, 20, (1967), afl. 4, p. 226-248.

45. Slenk (Howard J.). Christopher Plantin and the States General: some new documents.
De Gulden Passer, 43 (1965), p. 248-264.

46. Tecoz (R.M.). L'imprimerie à Nyon au XVIII^e siècle: J.L. Natthey, ses publications et leurs auteurs.
Schweizerisches Gutenbergmuseum - Musée Gutenberg suisse, 52 (1966), fasc. 3-4, p. 159-179, ill.

48. Ungerer (Gustav). The printing of Spanish books in Elisabethan England.
The library, 5th Series, 20 (1965), afl. 3, p. 177-229.

49. Uytterhoeven (Jos). Baron J.-B. de Béthune (1821-1894) en de Neo-gotiek.
Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk. - Mémoires du Cercle royal historique et archéologique de Courtrai, 34 (1965), p. 3-101.

51. Van den Berghe (Yvan), Drukker F. van Hese in het gedrang; een geval van averechtse repressie, Brugge 1790.
Biekorf, 67 (1966), afl. 3-4, p. 77-79.

52. Van Eeghem (Willem). Brusselse dichters: Thomas van der Noot (ca. 1475-ca. 1525).
De Brusselse post, 16 (1966), afl. 1, 3-12; 17 (1967), afl. 1-7, 9-12, telkens op p. 2, ill.

53. Van Gulik (E.) & Vervliet (H[endrik] D.L.). Een gedenksteen voor Plantin en van Raphelingen te Leiden, waarin opgenomen de Catalogus Librorum residuorum Tabernae Raphelengianae. Leiden, E.J. Brill, 1965, 12^o, 45 + 83 p.

54. Verhelst (J.). De Antwerpse drukkerijen (1794-1914).
De Gulden Passer, 44 (1966), p. 8-217.

55. Vermaseren (Bernard). Een 16de-eeuws Spaans aanhanger van de Reformatie: Francisco de Enzinas.
De Gulden Passer, 43 (1965), p. 149-165.

56. Vervliet (H.D.L.). Keere de Jonge (Tour le Jeusne), Hendrik (Henri) van den (Du), lettersnijder en -gieter.
Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 389-393.

57. Vervliet (H.D.L.). Lettersnider, Henric Pieterssoen, Nederlands drukker en lettersnijder.
Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 445-446.

58. Vervliet (H.D.L.). Tavernier, Ameet (Amy, Aimé, Amatus), drukker en lettersnijder.
Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. II. Brussel, Paleis der Academiën, 1966, kol. 855-858.

59. Voet (Léon). Een aantekenboek van Franciscus Joannes Moretus nopens technische aspecten van het drukkersbedrijf, opgesteld omstreeks 1760.
De Gulden Passer, 44 (1966), p. 229-244.

61. Winger (Howard W.). The cover design.
The library quarterly, 36 (1966), fasc. 3, p. 256.

62. Claessens (P.-E.). Un graveur bruxellois du XVII^e siècle retrouvé à Paris: Pierre Danoot.
L'intermédiaire des généalogistes, 21 (1966), fasc. 121, p. 22-23.

63. Collon-Gevaert (S.). Le graveur liégeois Théodore de Bry (1528-1598) raconte la conquête du Pérou.
Bulletin de la Société royale Le Vieux-Liège, 7 (1966), n^o 153, p. 29-53.

64. De Meyer (Maurits). ‘Grosse Court Abbesse’. Een Antwerpse satyrische prent uit het midden der 16de eeuw.
De Gulden Passer, 43 (1965), p. 129-134.

65. Ebrard (Luc). Ikonografie van de H.-Petrus Ascanus.
Ascania, 10 (1967), p. 72-82.

66. Monroy (Ernst Friedrich von). Embleme und Emblembücher in den Niederlanden, 1560-1630. Utrecht, 1964, 4^o. Vgl. Bibl. 1964, nr. 27.

67. Philippen (Jos.). De Lierse bedevaartvaantjes van Sint-Gummarus.
't Land van Ryen, 15 (1965), fasc. 3-4, p. 107-130.

68. Stevenson (Allan). The quincentennial of Netherlandish blockbooks.
The British Museum Quarterly, 31 (1967), fasc. 3-4, p. 83-87.

69. Boekbanden uit vijf eeuwen. Catalogus van de tentoonstelling. Gent, 1961, 8^o. Vgl. Bibl. 1961, nr. 33.

70. Buehler (Curt Ferdinand). Comments on a Belgian ‘Sammelband’ of the early 16th century in the Pierpont Morgan Library.
The papers of the Bibliographical Society of America, 58 (1964), afl. 2, p. 154-156.

71. Colin (Georges). Reliures à la marque de Jean Bogard.
Gutenberg-Jahrbuch, 1966, p. 372-377.

73. Godenne (Willy). Les reliures de Plantin. (Bruxelles), 1965, 8^o. Cf. Bibl. 1965, n^o 33.

74. Indestege (Luc.). Der Genter Buchbinder Livinus Stuvaert.
Gutenberg-Jahrbuch, 1966, p. 336-339.

75. Irigoin (Jean). Berthe Van Regemorter (1879-1964).
Scriptorium, 20 (1966), fasc. 2, p. 277-281.

76. Jadot (Jean). Factures de relieurs pour Charles-Alexandre de Lorraine.
Le livre et l'estampe, 1967, fasc. 51-52, p. 224-230.

77. Jurriaanse (M.W.). Berthe van Regemorter. In memoriam.
Het boek, 37, 1966, p. 178-184.

78. Schmook (Ger). In memoriam Berthe Van Regemorter.
De Gulden Passer, 43 (1965), p. 59-63.

79. C.B. Vraagwinkel-Drukkers van Ghemmert.
Biekorf, 67 (1966), afl. 11, p. 383.

80. van der Vekené (Emil). Papiermühlen in Luxemburg, 1689-1919.
Gutenberg-Jahrbuch, 1966, p. 13-17.

81. Blanpain (Marthe). Le ‘Journal de Bruxelles’. Histoire interne de 1863 à 1871. Leuven-Louvain, Éditions Nauwelaerts; Paris, Béatrice-Nauwelaerts; 1965, 8^o. Vgl. Bibl. 1965, nr. 36.

82. Callewaert (D.), Rond den Heerd 1865-1902. Antwerpen, Centrum voor Studie en Documentatie, 1966, 8^o, ill., xxx-320 p. (Nederlandse volkskundige bibliografie. Systematische registers op tijdschriften, reekswerken en gelegenheidsuitgaven, III).

84. De Vroede (M.). De Belgisch-Limburgse pers van 1830-1860. Leuven-Louvain, Nauwelaerts, 1963, 8^o. Cf. Bibl. 1964, n^o 31.

85. De Vroede (M.). De Vlaamse Pers in 1855-1856. Leuven-Louvain, Paris, 1960, 8^o. Vgl. Bibl. 1961, nr. 39.

86. Gaus (Helmut). Identifikatie van het lezerspubliek der Gentse dagbladen van het midden der 19e eeuw door analyse van de advertenties.
Handelingen der Maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent, 30 (1966), p. 43-80.

87. Gaus (Helmut). Utopisch socialisme en romantiek in de Gentse pers, 1840-1845.
Handelingen der Maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent, 19 (1965), n.r., p. 135-150.

88. Grauwels (J.), Bibliografie van de Hasseltse historische tijdschriften: Bulletin des mélophiles, 1864-1913, l'Ancien pays de Looz, 1896-1914, Verzamelde opstellen, 1923-1943. Hasselt, Federatie der Geschied- en oudheidkundige kringen van Limburg, 1966, 4^o, 110 p.

89. Hannick (Pierre). Note sur la presse catholique à Neufchâteau.
Bulletin de l'Institut archéologique du Luxembourg, 42 (1966), fasc. 2, p. 62-67.

91. Luykx (Th[eo]). Belgische pers.
Moderne Encyclopedie der Wereldliteratuur, dl. IV. Gent, Story-Scientia, 1967, 8^o, ill., p. 289-291.

92. Maes (Herman). De boerenoorlog in de Deinse pers.
Bijdragen tot de geschiedenis der Stad Deinze en van het Land aan Leie en Schelde, 33 (1966), p. 6-51.