De Gulden Passer. Jaargang 46

[p. *2]

[Nummer 4]

[p. 101]

In memoriam René de Bock
(Borgerhout, 1885-1968, Antwerpen)

Zij hebben elkaar wel meer dan zestig jaar gekend de beide Voorzitters van de ‘Antwerpsche bibliophielen’: Lode Baekelmans en René de Bock. Niemand heeft het dan ook verwonderd, dat de eerste, toen het er op aan kwam de toestand te saneren, waarin de Vereniging na W.O. II door vele omstandigheden geraakt was, beroep deed op de onkreukbare bankier, broeder van de stichter van ‘De Sikkel’.

Baekelmans, zelf practisch van aard en als het zijn moest heel nuchter, wist hoe De Bock zijn leven had opgebouwd; waarvan hij hield, zoals hijzelf: van boeken, lucht en water en dat een offer pas zijn betekenis krijgt op de wijze waarop het gebracht wordt. Het aandeel dat René de Bock gehad had in de vele initiatieven, die eertijds zo fleurig konden gedijen op Sinjorengrond, wist Baekelmans op te halen, terwijl hem recht naar het hart was gegaan in een ver verleden hoe de jonge vlaming in het Atheneum zijn man had gestaan. Zoals zo velen? Goed! Maar dan ook met een verbetenheid, die het kenmerk is van een wel overlegd idealisme. Had ‘de oude Bock’ ook na 1918 niet van dichtbij de geboorte meegemaakt van het uitgevershuis, dat op slag het uitzicht van het boekwezen te Antwerpen omtoverde? En zoals het paste voor een man, die ernst en luim met elkaar kon verzoenen, heeft Baekelmans zijn pret gehad - en meer dan een binnenpret - aan de actie die René de Bock vóór de eerste wereldoorlog heeft gevoerd voor de bevordering van het volkslied, belichaamd in de ‘Liederavonden voor het Volk’, door met kameraden op de foor de door de Stad Antwerpen geprimeerde teksten en melodieën als het ware mondgemeen te maken met een harmonica. ‘Mijn vrijer is een kerelke’ kwam er aldus ‘in’, ook ‘Het lied van het smidje’, ‘Het schoenlappertje’, en ‘Groeninghe’ bovendien.

[p. 102]

Frans Smekens heeft voor de ‘Mededelingen van de Marine-academie’ (1967) opgesomd in hoeverre vele Antwerpse instellingen reeds schatplichtig zijn aan René de Bock voor hoogst merkwaardige en zeker kostbare zaken en weldra zullen deze zich pas voor goed een denkbeeld kunnen maken van de secure belangstelling van deze ‘Bock’, wanneer de erflating wordt geanalyseerd. Hij was niet de verzamelaar die vergaarde, wat hem onder de hand kon vallen; hij zocht en wist, wat hem ontbrak! Alles wat René de Bock in zijn leven ondernomen heeft, draagt de stempel van het nauwkeurig onderzoek, als ging het om een cijfer-op-de-centiem.

Het is mogelijk dat zijn kleine, ietwat stugge gestalte sommigen, zeker bij de eerste contacten, hinderde. Geen van de broers spreekt veel. Een woord heeft een betekenis. En een vraag heeft een zeer netgeviseerd doel. Maar zij vergissen zich, die ooit hebben durven denken, dat René de Bock behoorde tot de ontoegankelijken! Hartelijkheid huist ook daar waar alles afgemeten wordt en afgewogen op het stuk van toewijding en overgave.

Bovendien wie onzer heeft niet met ontzag de beheersing gevolgd, waarmede een zwaar levenslot getorst werd? Een sterke verschijning was deze man.

Ik heb steeds bewonderd hoe René de Bock in vergaderingen er kon op staan te weten wat een reglementsartikel nu beslist inhield, wat het Staatsblad voorschreef, hóe begrotingen en balansen geformuleerd waren. Hierin mag hij een tegenvoeter heten van de doorsnee Belg die de gewoonte heeft alle officiële papieren aan zijn laarzen te lappen of ze ten hoogste te beschouwen als het net, waar men op de een of andere wijze doorheen wil. In deze houding sprak de rechter van de Rechtbank voor Koophandel. En die kon maar al te goed de hemelkaarten lezen, dan dat men hem wat voorschotelen zou. Hij werd dan achterdochtig en als goede schipper bleef hij maar aan wal: tot groot heil van de hele manschap!

Dat de ‘Antwerpsche bibliophielen’ nog steeds zeewaardig zijn is voor een zeer aanzienlijk gedeelte aan René de Bock te wijten. Nooit hebben zij er om gestreden, Lode en René, wie van hen beiden de lekken werkelijk gestopt en ten slotte de ‘Passer’ opgekalfaterd heeft: in één vergadering gingen zij er beiden aan, elk op zijn manier; reefde de ene handig de zeilen, de andere wist

[p. 103]

wat het schip verdragen kon; de ene sprak en de andere zweeg stoïcijns, omdat er niets te zeggen was, maar deze stilte was veelbetekenend: zij dwong gewoonweg tot nadenken.

Voorzichtigheid, inderdaad, zij was een stelregel van het leven van René de Bock en misschien wel van de hele familie, wat niet wil zeggen, dat niets gewaagd moet worden om te winnen, om iets: een welbepaald doel te bereiken!

De beide kleine ‘Boeken’ zijn taai en zeer bijzondere mensen, waaraan men in de omgang zeer veel heeft. Zij behoren tot het menselijke type dat door zijn handdruk en zijn blik het volle pond van de verstandhouding bezegelt. Zo zou men zich kunnen afvragen of het dan wel ‘Antwerpenaren’, Brabanders zijn! Maar hun daden zijn zo overtuigend welsprekend in verband met alles wat de welstand en de glorie van de streek betreft, dat, waar het René de Bock gegeven werd een stichting van Max Rooses, van Maurits Sabbe, van Herman Bouchery levend te houden, niet kón geaarzeld worden. En dus voer hij mee, stuurvast.

Hem zij daarvoor dank gezegd in naam van allen, die na 1945 in ‘De gulden Passer’ hebben kunnen publiceren, in naam van dezen, die het verder willen doen.

Ger Schmook