De Gulden Passer. Jaargang 31
(1953)– [tijdschrift] Gulden Passer, De–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 145]
| |||||||||||||||||||||||
De oorspronkelijke uitgave van ‘Vlaemsche dichtoefeningen’ van Guido Gezelle
|
| Voorhandse titel | [I] |
| Adres van de drukker | [II] |
| Titelpagina | [III] |
| ‘Eigendom’ | [IV] |
| Opdracht en Voorrede | [V]-X |
| Tekst | [11]-188 |
| ‘Aenmerkingen’ | [189]-191 |
| ‘Woordenlyst en Verantwoordinge’ | [192]-212 |
| ‘Verkortingen’ | [213] |
| Kerkelijke Goedkeuring | [214] |
| ‘Inhoud’ | [215]-216 |
Elke bladzijde heeft een groengedrukte omlijsting.
Omslag
Groen, rose, bruin, grijs of geel papier, zwarte druk, binnenzijde met wit papier beplakt.
Blz. 1. ‘VLAEMSCHE // DICHTOEFENINGEN // VAN DEN EERWEERDEN HEER // Guido Gezelle, Pbr., // PROFESSOR IN 'T KLEEN SEMINARIE, TE ROUSSELAERE. // [een fleuron] // ROUSSELAERE, // GEDRUKT BY STOCK-WERBROUCK EN ZOON, NOORDSTRAET’. Het geheel is gevat in een postromantische omlijsting.
Blz. 2 en 3. Beplakt met wit papier.
Blz. 4. Een vignet (rozentuil) in dezelfde omlijsting als die van blz. 1.
Rug. ‘G.G. // VLAEMSCHE // DICHT- // OEFENINGEN. // PRYS // Fr. 3-00. // [een fleuron] // 1858.’
In de Jubileumuitgave van Guido Gezelle's Volledige Werken heeft Dr. Fr. Baur er op gewezen dat er van de eerste uitgave van Vlaemsche Dichtoefeningen twee soorten afdruksels met tekstafwijkingen in omloop werden gebracht; hij noemt ze Ia en IbGa naar voetnoot(1). Het moet hier onmiddellijk gezegd worden, dat Dr. Baur enkel over een afdruksel Ia beschikte bij het opmaken van de tekstcritische en bibliographische aantekeningen. De tekst van Ib was hem slechts bekend door de Veen-uitgave die deze nadrukte. Het is dus niet verwonderlijk indien de Jubileumuitgave een onvolledige lijst van de tekstafwijkingen geeft. Ziehier de varianten zoals ik ze bij een vergelijking van de twee afdruksels noteerde.
| Blz. 121, 1e tekstregel. Ia: ‘... Hemlen,’ - Ib: ‘... Hemelen,’. |
| Blz. 144, 6e regel. Ia: ‘Wat U tegenstand bied,...’ - Ib: ‘... biedt,...’ |
| Zelfde blz., 15e regel. Ia: ‘Weze 't met het Kruis omhoog,’ - Ib: ‘... kruis...’ |
| Zelfde blz., 30e en 31e regel. Ia: ‘Die met zyn geweld, omgorden // Kan het kleenste graentje zand,’ - Ib: ‘Die met Zyn geweld, omgorden // Kan het kleinste graentje zand,’. Indien Dr. Baur een ex. Ib had kunnen raadplegen, dan zou hij hebben vastgesteld dat het hier de verbeterde lezing geeft en zou niet geschreven hebben: ‘De lezing van Ia is [op blz. 144, 30e regel] kennelijk de beste, waarschijnlijk ook de laatste door Gezelle bedoelde,...’ |
| Blz. 199, 11e regel. Ib: + ‘It. sbalordo?’ |
| Zelfde blz., voorlaatste regel. Ib: +‘It. bussare,’. |
| Blz. 202, 8e regel. Ia: ‘deur en deur’. - Ib: ‘deur end deur’. |
| Blz. 203, 25e regel. Ia: ‘Hil’ - Ib: ‘Bil’ (fout). |
| Zelfde blz., 29e regel. Ib: +‘zw. ihopp.’ |
| Blz. 204, 10e regel. Ib: +‘vlasfooije’. |
| Blz. 205, 1e en 2e regel. Ib: +‘gr. leios, it. liscio’. |
| Zelfde blz., 24e regel. Ib: +‘zw. egg’. |
| Blz. 206, 31e regel. Ib: +‘it. urtare’. |
| Blz. 207, 16e regel. Ib: +‘fr. vl. Dérailléren!’ |
| Blz. 211, 16e regel. Ib: +‘z. Kil.’ |
| Zelfde blz., 29e regel. Ia: ‘zoo zeggen wy droei vr draeide.’ - Ib: ‘... droei vr. draeide.’ |
| Blz. [213], voorlaatste regel. Ib +‘Zw. - Zweedsch.’ |
| Blz. [214], 4e tekstregel. Ia: ‘Goedkeurig’ - Ib: ‘Goedkeuring’. |
| Blz. 216, laatste regel. Ia: ‘Verantwoording, Woordenlyst.’ - Ib: ‘Woordenlyst, Verantwoording.’ |
| De bladsignatuur voor de halve vellen 8*, 9*, 10* ontbreekt bij Ia; ze is echter aanwezig bij Ib. |
Dat de exemplaren Ia vóór Ib van de pers kwamen, wordt ten overvloede bewezen door het feit dat deze laatste de meest correcte en volledigste tekst geven. De fout - ‘Bil’ in plaats van ‘Hil’ -, die op blz. 203 van de latere lezing binnensloop, is een uitzondering die ons niet kan doen twijfelen aan de prioriteit van Ia, temeer daar er in hetzelfde halve cahier 13* (waartoe blz. 203 behoort) niet minder dan 5 tekstverbeteringen opzettelijk werden ingevoegd.
De opdracht op blz. [5] is niet altijd op dezelfde wijze gedrukt. Bij Ia zijn de woorden ‘van 't Kleen Seminarie te Rousselaere’ steeds in magere kapitalen. Bij Ib vindt men deze woorden soms in hetzelfde lettertype als bij Ia, echter meestal in vetjes en in onderkast. Deze verandering gebeurde dus nadat al de exemplaren Ia en een gedeelte van Ib van de pers waren gekomen. De opdracht in vetjes is fraaier: een bewijs voor de zorg en de smaak die aan de typographie van Vlaemsche Dichtoefeningen werden besteed door de drukker of, waarschijnlijker, door Gezelle.
In het Gezelle-Museum, te Brugge, is het exemplaar bewaard dat wettelijk gedeponeerd werd. Bovenaan de titelpagina is met de hand geschreven: ‘Le soussigné Stock-Werbrouck, imprimeurlibraire à Roulers, certifie que l'ouvrage intitulé Vlaemsche Dichtoefeningen par M. Guido Gezelle est sorti de ses presses. Roulers, le 13 Août 1858. (ondert.) St. W.’. Daarnaast, van de hand van de dichter: ‘Guido Gezelle, professeur au p. Séminaire de Roulers. Déposé le 13 Août 1858.’. Dit exemplaar, zoals te verwachten, een van de eerst gedrukte, heeft al de karakteristieken van Ia, behalve dat op de achterzijde van het titelblad het woord ‘Eigen-
dom’ ontbreekt. Wat bijna natuurlijk is, vermits het eigendomsrecht nog wordt aangevraagd.
Zover onze kennis nu reikt, mogen we aannemen dat er van de oorspronkelijke uitgave van Vlaemsche Dichtoefeningen 4 soorten afdruksels achtereenvolgens van de pers kwamen:
| 1. | Met de fouten (o.a. Goedkeurig op de 4e tekstregel van de Kerkelijke Goedkeuring), met de woorden ‘van 't Kleen Seminarie te Rousselaere’ van de opdracht in magere kapitalen en zonder ‘Eigendom’ op de achterzijde van het titelblad. |
| 2. | Als 1, maar met ‘Eigendom’ op de achterzijde van het titelblad. |
| 3. | Met verbeterde fouten (Goedkeuring) en met de opdracht in magere kapitalen. |
| 4. | Met verbeterde fouten en ‘van 't Kleen Seminarie te Rousselaere’ in vetjes en in onderkast. |
Van 1 ken ik tot nog toe enkel het exemplaar dat in het Gezelle-Museum berust. Fraaie exemplaren van de drie andere adfruksels zijn zeldzaam, 2 het meest en 4 het minst.
- voetnoot(1)
- Jubileumuitgave van Guido Gezelle's Volledige Werken. Dichtoefeningen, tekstcritisch uitgegeven, ingeleid en verklaard door Dr. Fr. Baur. [Brussel-Antwerpen], Standaard-Boekhandel, 1930. Blz. 205-206.