De Gulden Passer. Jaargang 20

[p. 333]

In memoriam

Dr. August van Schevensteen

Op 22 Juli 1940 overleed te Esschen, in den ouderdom van 58 jaren, August Frans Constantijn Van Schevensteen, dokter in de Geneeskunde, bekende Antwerpsche ophtalmoloog en oudheidkundige. Hij werd geboren op 19 Januari 1882. Hij promoveerde aan de hoogeschool te Leuven en bezocht daarna de Universiteiten van Weenen, Parijs en Berlijn. Naar het voorbeeld van zijn vader, dokter Aug. Van Schevensteen senior, specialiseerde hij zich in de ophtalmologie. Te Antwerpen gevestigd, genoot hij aldaar zeer spoedig als bekwaam oogmeester buitengewoon aanzien en gezag.

Nauwelijks twee jaar na het bekomen van zijn doktersdiploma publiceerde hij in 1907 zijn eerste wetenschappelijke bijdrage in de Archives d'Ophtalmologie van Parijs. Tot in het jaar 1920 behandelde hij in een reeks artikelen, verspreid in Belgische en Fransche geneeskundige tijdschriften als Les Archives médicales Belges, Annales de la Société médico-chirurgicale d'Anvers, Annales d'Oculistique, La Clinique ophtalmologique van Parijs, enz., uitsluitend onderwerpen van specifiek geneeskundigen aard. In het jaar 1914 verscheen van hem het werkje L'Hygiène oculaire de l'Enfant. Een jaar te voren hield hij een voordracht op de Conferentie der Vlaamsche balie, waarin hij, handelend over De veinzerij in de werkongevallen, een eerste maal het strikt geneeskundig terrein verliet en een eersten stap waagde op dit der volksche gebruiken en handelingen. De folklore zou dan geruimen tijd het geliefkoosd voorwerp zijner studie worden. Tot in het jaar 1926 wijdde hij zijn publicaties hoofdzakelijk aan de folkloristische praktijken die de geneeskunde van weleer kenmerkten. Hij deelde de uitslagen zijner navorschingen mede o.m. in: Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde; Janus; Yperman; De Gulden Passer, enz.

Dr. A. Van Schevensteen werd een der inrichters en leiders der Congressen gewijd aan de Geschiedenis der Geneeskunde. Op het eerste congres van dien aard, dat gehouden werd te Antwerpen van 7 tot 12 Augustus 1920 en waarvan hij algemeen secretaris was, hield hij een lezing over populaire vooroordeelen en afdwalingen betreffende de oogziekten en eene over de godsdienstige gebruiken, die in België bij oogziekten in zwang zijn. Te Londen op het ‘Third international congres of te History of Medecine (1922)’ had hij het over de aan het menschelijk lichaam ontleende geneesmiddelen bij oogziekten. Te Brussel op het vijfde Internationaal Congres der Historische Wetenschappen (April 1923) sprak hij over ‘Rondreizende oogartsen van weleer’; te Genève op het vijfde Internationaal Congres voor Geschiedenis der Geneeskunde (1926) over ‘de Egerlander Amuletten’; te Leiden op het

[p. 334]

zesde dezer congressen (1927) over ‘de ambuleerende kwakzalvers-oculisten der zestiende eeuw’.

Niettegenstaande de beslommeringen van een drukke praktijk en het waarnemen van den post van dienstoverste van het Ooglijdersgesticht der Stad Antwerpen, schonk hij, in nauwe verstandhouding met zijn ambtgenoten en geestverwanten Dr. Tricot-Royer, Dr. De Mets, Dr. von Lennep, apotheker Van Schoor en anderen, die zich te Antwerpen op het gebied van de folklore en van de geschiedenis buitengewoon verdienstelijk maakten, zijn trouwe medewerking aan alles wat in de Scheldestad en elders tot bevordering dezer beide wetenschappen ingericht werd. Hij was een der stichters van het Genootschap voor Antwerpsche Geschiedenis en was lid van de Academie voor Oudheidkunde van België, zoolang deze gevestigd bleef te Antwerpen, de stad waar ze gesticht werd en die ze nooit had mogen verlaten. Van hem verscheen te Aubenas in 1926 een herdruk van Le Traité de l'Usage des Lunettes door de Boudon in 1682 uitgegeven. In 1927 publiceerde hij, in Annales de l'Académie d'archéologie de Belgique, Les prescriptions hygiéniques et médicales à Anvers entre 1439 et 1469, de eerste uitgebreide studie, die hij, na een artikeltje van 8 bladzijden verschenen in Janus in 1927 en handelend over eene raadpleging der Leuvensche Faculteit van Geneeskunde in 't begin der 18^e eeuw, niet meer uitsluitend aan de folklore, maar meer bepaald aan de eigenlijke geschiedenis der geneeskunde zou wijden. Deze studies werden opgenomen in Mémoires couronnés et autres mémoires de l'Académie royale de Médecine de Belgique, Bulletin de la Société Française d'histoire de la Médecine, Het Antwerpsch Archievenblad, Bijdragen tot de Geschiedenis, Vlaamsch geneeskundig Tijdschrift, enz. Deze bijdragen behandelden vooral de geschiedenis van de voormalige plaatselijke lepra- en pest-bestrijding en, in den laatsten tijd, meer den levensloop van bekende geneesheeren van voorheen, als Goropius Becanus en David van Mauden. Ook in zijn lezingen nam hij sinds 1927 met voorliefde tot onderwerp zuiver geschiedkundige vraagstukken. In 1927 trad hij te Middelburg op, in de voorjaarsvergadering der Vereeniging voor Geschiedenis der Genees-, Wis- en Natuurkunde met het historisch onderwerp: De hygienische Maatregelen van het Magistraat van Antwerpen in de 15^e eeuw. Op 5 Juni 1932 sprak hij te Breda voor de leden derzelfde vereeniging over: Pest-epidemieën te Antwerpen in vroeger tijden. Te Brussel, op het tweede Nationaal Congres der Wetenschappen, 19-22 Juni 1935, deelde hij biographische bijzonderheden mede aangaande Joannes Goropius Becanus, geneesheer en taalkundige. Op 11 Oktober van het zelfde jaar hield hij te Antwerpen, in het Antwerpsch Genootschap tot Bevordering der Geneeskunde, eene lezing over denzelfden Goropius Becanus, en twee jaar later, op den tweeden landdag van Folklore, gehouden te Gent van 27 tot 28 November 1937, handelde hij over Geschiedenis en Folklore. De ‘Commission royale d'Histoire’ drukte van hem in 1931-32: Documents pour servir à l'étude des maladies pestilentielles dans le marquisat d'Anvers jusqu'à la chute de l'ancien régime; twee lijvige boekdeelen, waarin hij de uitkomsten mededeelde zijner onverpoosde opzoekingen in het Staats- en Stadsarchief van

[p. 335]

Antwerpen en in het archief van de Commissie van Openbaren Onderstand dezer stad. Een buitengewoon aanzienlijk aantal andere excerpten uit de Privilegiekamer, de Vierschaar, de Rekenkamer en de Tresorij van het Antwerpsch Stadsarchief, die hij na het verschijnen der Documents pour servir à l'histoire des maladies pestilentielles nog verzamelde, bestemde hij voor een nieuwe studie, die hij volop aan 't voorbereiden was, toen de dood op zoo onverwachte wijze den duurbaren afgestorvene ontrukte aan den kring der door dit plotselinge heengaan diepgetroffen vrienden en medewerkers.

Trouw zullen dezen de gedachtenis bewaren van den door hen zoo zeer gewaardeerden dokter August Van Schevensteen, den betreurden geleerde, die in ongekunstelde gemeenzaamheid met de met hem vertrouwde geestverwanten, in alle oprechtheid, nauwgezetheid en rondborstigheid zijn denkwijze en de uitkomsten zijner navorschingen openbaarde.

L. PHILIPPEN