De Gulden Passer. Jaargang 20

[p. 315]

Vereeniging der Antwerpsche Bibliophielen

Verslag over de werkzaamheden der Vereeniging gedurende de jaren 1941 en 1942

Artikel 4 van de Statuten der Vereeniging bepaalt dat jaarlijks, in de maand Juni, een Statutaire Algemeene Vergadering zal gehouden worden, alwaar het Bestuur een verslag over zijn beheer gedurende het afgeloopen jaar aan haar goedkeuring zal onderwerpen. De tijdsomstandigheden beletten ons echter een dergelijke vergadering te beleggen. Daarom heeft het Bestuur besloten bedoeld verslag in ‘De Gulden Passer’ te publiceeren en het langs dien weg aan het oordeel der leden te onderwerpen.

Over de omstandigheden waarin, op het eind van het jaar 1940, de Vereeniging zich in een herleving mocht verheugen, over de reorganisatie die daarvan het gevolg was, de uitbreiding van haar werking over geheel Vlaanderen en de aanstelling van een nieuw Bestuur, werd uitvoerig gehandeld in ‘De Gulden Passer’ 19 (1941) 141-144. Wij veroorloven ons den lezer naar dat verslag te verwijzen.

Een ontwerp voor nieuwe Statuten der Vereeniging werd door het Bestuur gepubliceerd in denzelfden jaargang van ons tijdschrift, p. 142-143, met een paar wijzigingen en aanvullingen op p. 289. Aangezien geen enkel lid aan de uitnoodiging tot het inbrengen van bezwaren tegen dit ontwerp vóór 1 Februari 1942 gevolg heeft gegeven, worden deze Statuten als door de leden met eenparigheid van stemmen goedgekeurd en aanvaard beschouwd.

Het ledental is in de laatste twee jaren aanmerkelijk gestegen: van 63 tot 219. Als bijlage bij dit verslag worden, ter aanvulling van de vroeger gepubliceerde ledenlijsten (cf. De Gulden Passer 19 (1941) 145-148 en 291-292), de namen der inmiddels toegetreden personen medegedeeld. Wij hadden het overlijden te betreuren van een onzer trouwste leden: den heer L. Keusters, op 15 Januari 1942. Drie leden namen ontslag.

De belangrijke ledenaanwinst is grootendeels te danken aan het succes dat de uitgaven der Vereeniging hebben gekend en aan de actieve propaganda die, met de medewerking van de N.V. De Nederlandsche Boekhandel, werd gevoerd. Met de hulp van deze firma, waarmee in 1940 een overeenkomst betreffende de exploitatie der uitgaven van de Vereeniging werd gesloten, werd, nog in ditzelfde jaar, een keurig geïllustreerd prospectus uitgegeven, waarin een overzicht werd opgenomen van de artikels verschenen in de twee deelen van het ‘Bulletijn van de Maatschappij der Antwerpsche Bibliophilen’ (1877-1886) en in de eerste zeventien jaargangen (1923-1939) van ‘De Gulden Passer’, en waarin ook de lijst werd afgedrukt van de afzonderlijke uitgaven in boekvorm (van nr 1 tot nr 43). De Nederlandsche Boekhandel bezorgde ons ook nog inteekenbiljetten e.d. en vestigde de aandacht

[p. 316]

op de publicaties der Vereeniging in eigen propagandadrukwerk en in een stand van de jaarlijksche Boekenbeurs. Door de Vereeniging zelf werden circulaires aan de leden gestuurd, hen aansporend tot het werven van nieuwe ‘Antwerpsche Bibliophielen’. Ten slotte verleende ook de pers haar medewerking: in het bijzonder weze hier herinnerd aan het belangwekkend artikel van Dr. C. Debaive in ‘Wetenschappelijke Tijdingen’ (6 (1941) nrs 7 en 8): ‘De “Vereeniging der Antwerpsche Bibliophielen” en haar orgaan “De Gulden Passer”,’. (Cf. De Gulden Passer 19 (1941) p. 290).

De beste propaganda werd echter gevoerd met de uitgaven zelf der Vereeniging. In de eerste plaats met ons tijdschrift, ‘De Gulden Passer’, dat thans zijn 20sten jaargang beleeft. Het volume van 1941 groeide uit tot een boekdeel van 308 bladzijden, met 26 buitentekstplaten en 3 illustraties in den tekst. De huidige jaargang belooft in alle opzichten den vorige waardig te zullen zijn.

Naast oorspronkelijke bijdragen van bekende medewerkers - waaronder ook meerdere nieuwe namen - treffen wij in deze beide jaargangen enkele innovaties aan:

1)	De ‘algemeene artikels’. Dit zijn korte bijdragen - circa 16 bladzijden - waarin telkens een bepaald aspect van de geschiedenis van het boek, volgens de jongste gegevens, beknopt wordt uiteengezet: wetenschappelijk maar synthetisch. Elk artikel wordt geïllustreerd en voorzien van een korte bibliographie betreffende het behandelde onderwerp. Als eerste van de reeks verscheen ‘De Boekencensuur’ door Dr. F. Remy; thans komt aan de beurt ‘De Incunabeltijd’ door Dr. F. Schauwers. Andere onderwerpen zullen volgen. Er werd een algemeen plan ontworpen, waarin alle belangrijke problemen der bibliographie en der bibliophilie voorkomen, die achtereenvolgens door bevoegde medewerkers zullen behandeld worden. De bedoeling is aldus den ‘candidaat-bibliophiel’ in de wetenschap van het boek in te wijden. Het Bestuur denkt er zelfs aan deze bijdragen later te bundelen tot een soort ‘Handboek van den Bibliophiel’.
2)	Prentkunst. De lezer zal reeds gemerkt hebben dat in den jongsten jaargang van ons tijdschrift een ruimere plaats aan de prentkunst werd ingeruimd. Op voorstel van ons medelid, den Heer E. Bonnivert, heeft het Bestuur inderdaad besloten ook de talrijke iconophielen onder onze leden voldoening te schenken: er zal in de toekomst naar gestreefd worden artikels in verband met de geschiedenis der graphische kunsten in ‘De Gulden Passer’ te laten verschijnen, evenals recensies van nieuwe publicaties op dit gebied. Reeds werden de Heeren Prof. Dr. L. Lebeer, Conservator van het Prentencabinet der Kon. Bibliotheek en F. van den Wijngaert, Adjunct-conservator van het Stedelijk Prentencabinet te Antwerpen, bereid gevonden daartoe hun medewerking te verleenen. Samenwerking wordt ook betracht met het Iconographisch Instituut te Antwerpen, dat geregeld mededeelingen in ons tijdschrift kan laten verschijnen.
3)	Nieuwe rubrieken werden voorzien. In de eerste plaats de ‘Bibliographische Kroniek’, onder leiding van Prof. Dr. R. Apers, Am. Dermul en

[p. 317]

Dr. F. Remy: daarvan was reeds sprake in den vorigen jaargang, p. 144. Verder de rubriek ‘Varia’, die allerlei korte mededeelingen in verband met de geschiedenis van het boek - en thans ook van de prent - bevat. Ten slotte de rubriek ‘Libri pretiosi’, die in het onderhavige nummer door Prof. Dr. J. Gessler wordt ingeleid.

Op dit oogenblik wordt door den Heer Am. Dermul, een register samengesteld, waarin alles, wat in de eerste 20 jaargangen van ‘De Gulden Passer’ verscheen, zal vermeld worden. Wij hopen dit register, dat bibliographen en historici ongetwijfeld groote diensten zal bewijzen, in het begin van volgend jaar te kunnen publiceeren.

Met het Bestuur van het Congres voor Boek- en Bibliotheekwezen werd overeengekomen dat op de Congressen gehouden referaten, waarvan de inhoud past in het kader van onze werking, eerst in ‘De Gulden Passer’ zouden verschijnen, om daarna in de Handelingen van het Congres te worden opgenomen: krachtens deze regeling brachten wij bijdragen van S. Axters O.P., Dr. D. Burger, Prof. Dr. A.J.J. Vandevelde, G. Schmook, Dr. C. Sobry en Dom E. Dekker O.S.B.

Ondanks de moeilijke tijdsomstandigheden - inzonderheid de papierschaarschte en de stijging der prijzen -, konden wij tot nog toe het typographisch cachet van ons tijdschrift handhaven, dank zij de trouwe hulp van onze leden en abonnenten - de oplage bedraagt thans 350 exemplaren - en den zeer gewaardeerden steun dien wij van staatswege mochten ondervinden. De Directeur-Generaal van Schoone Kunsten bij het Departement van Openbaar Onderwijs stemde er in toe opnieuw 50 exemplaren van ons tijdschrift ten gerieve van even zooveel Openbare Bibliotheken in ons land door den Staat te laten aankoopen. Bijzonder gevoelig was het Bestuur - en wij zijn er van overtuigd, dat ook de leden het zijn - voor het blijk van waardeering ons geschonken door de Universitaire Stichting van België, die op 10 April 1942 besloot ‘De Gulden Passer’ een subsidie van 5.000 frs te verleenen. Daardoor werd niet alleen onze moeilijke financieele toestand aanmerkelijk verbeterd, maar tevens de waarde van ons tijdschrift door een der hoogste wetenschappelijke instanties in ons land erkend en bevestigd.

Een blijk van waardeering bracht ons ook de Kon. Vlaamsche Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schoone Kunsten van België, die er in toestemde haar publicaties tegen deze der Vereeniging te ruilen. Een gelijkaardige overeenkomst werd verder getroffen met de Gutenberg-Gesellschaft te Mainz, het tijdschrift ‘De Gulden Winckel’ te Amsterdam en ‘Wetenschappelijke Tijdingen’, het orgaan van de Vereeniging voor Wetenschap te Gent.

Van een waarachtig herleven der Vereeniging kon slechts sprake zijn als ook de afzonderlijke uitgaven opnieuw regelmatig zouden verschijnen. Met de medewerking van de N.V. De Nederlandsche Boekhandel is het Bestuur er in geslaagd in 1941 een facsimile-druk van den Antwerpschen incunabel ‘Vander Dochtere van Syon’ (Gheraert Leeu, 1492), met een inleiding van Prof. Dr. J. Van Mierlo S.J., als nr 44 der uitgavenreeks op de markt te

[p. 318]

brengen, - een keurig verzorgd boekje, dat den leden kosteloos werd aangeboden. Daarmee heeft het Bestuur een traditie ingeluid, die het hoopt in de toekomst te zullen kunnen getrouw blijven. Dit jaar, 1942, zullen de leden een even belangwekkend facsimile ontvangen van ‘De VII Getiden’, in de eerste jaren der XVI^e eeuw gedrukt door Thomas van der Noot, voorzien van een uitvoerige inleiding door Prof. Dr. P. De Keyser (nr 45 van de reeks).

Tevens wordt dit jaar een ‘Tweede Reeks’ in de uitgaven der Vereeniging geopend met een studie over en de tekstuitgave van Dirck Buysero's gedicht ‘Korte Beschrijvinge van Parys’ (1676), door Prof. Dr. R. Willemijns bezorgd. De boekdeelen, te verschijnen in deze tweede reeks, zullen door de leden bij voorafgaande inschrijving te verkrijgen zijn tegen sterk verminderden prijs, en, zoo mogelijk, zullen hun speciaal genummerde exemplaren ter beschikking gesteld worden.

In den vorigen jaargang van ‘De Gulden Passer’ (19 (1941) p. 144) werd de uitgave aangekondigd van een facsimile-druk van ‘De Stove’, een werkje van den bekenden Brusselschen Rederijker Jan Van den Dale (1528). Achteraf bleek dat dit plan bezwaarlijk uit te voeren was. Er werd echter besloten door Dr. G. Degroote een uitgave van Van den Dale's Volledige Werken te laten voorbereiden. Wij hopen deze voor de geschiedenis van de Vlaamsche letterkunde hoogst belangrijke studie volgend jaar op de markt te kunnen brengen.

Intusschen werden ook andere werken ter publicatie aangeboden, die het Bestuur, zeer tot zijn spijt, moest afwijzen bij gebrek aan fondsen; o.m. een prachtalbum met reproducties van schilderijen van Sandrart, met teksten van Vondel en Barlaeus, ingeleid door Dr. E. Van de Velde.

Tot nog toe beperkte zich de werkzaamheid van de Vereeniging tot de publicatie van tijdschrift en boeken. Op voorstel van den Heer L. Baekelmans besloot het Bestuur de mogelijkheid te onderzoeken om in verschillende steden van het Vlaamsche land enkele voordrachten in te richten gewijd aan de bibliophilie en het boekwezen, waarvan dan telkens een omstandig verslag in ‘De Gulden Passer’ zou verschijnen. De toekomst zal uitwijzen of dit plan kan verwezenlijkt worden.

De bibliotheek der Vereeniging werd thans ondergebracht in het Museum Plantin-Moretus te Antwerpen, waar zij ter beschikking van de leden staat. Zij wordt gespijsd door ruildienst en geschenken. Dankbaar vermelden wij hier den naam van den Heer Ed. Laloire die in 1941 zijn prachtig werk ‘Généalogie de la Maison Princière et Ducale d'Arenberg’ schonk.

De heele werking der Vereeniging staat en valt natuurlijk met haar financieelen toestand. Schitterend is hij niet. Het boekjaar 1942 is nog niet afgesloten, maar hier volgt de balans van ontvangsten en uitgaven in het jaar 1941, medegedeeld door den Heer Am. Dermul, penningmeester:

[p. 319]

Ontvangsten:

Batig saldo 1939/1940	10.431,77
Bijdragen der leden in 1941	9.147,15
Abonnementen	4.221,-
Verkoop van uitgaven in 1940 en 1941	6.221,35
Toelage van de Provincie voor 1941	1.000,-
Verschillende	517,45
	_____
	31.538,72

Uitgaven:

	Uitgave van De Gulden Passer:
		Drukkosten	11.561,95
		Illustratie	2.083,75
		Verzending	437,60
			_____
			14.083,30
	Uitgave van Vander Dochtere van Syon		6,233,-
	Afkorting op voorschot De Nederlandsche Boekhandel		6.221,35
	Inning van de bijdragen der leden		102,75
	Bestuursonkosten		713,60
			_____
			27.354,-
			_____
Batig saldo, over te dragen op 1942			4.184,72

Het resultaat is slechts in schijn gunstig, want wij mochten het jaar beginnen met een aanzienlijk batig saldo van 1939-1940. Van 1942 af zal de boekhouding van de Vereeniging gescheiden worden van deze van het tijdschrift.

Tering naar de nering: hoe rijker inkomsten, hoe meer voordeelen voor de leden! Daarom doet het Bestuur een dringend beroep op allen om nieuwe leden aan te werven: wij moeten de 300 bereiken!

Namens het Bestuur der Vereeniging, de secretaris,

H.F. BOUCHERY.

Onderhavig verslag werd door het Bestuur der Vereeniging goedgekeurd in zijn vergadering van 15 October 1942. De leden worden verzocht eventueele aanmerkingen en bezwaren vóór 1 Maart 1943 toe te sturen aan den secretaris der Vereeniging, Museum Plantin-Moretus, Vrijdagmarkt, 22, te Antwerpen. Indien op dien dag ten minste de helft der leden geen bezwaren tegen dit verslag heeft ingebracht, zal het als goedgekeurd en aanvaard worden beschouwd.

[p. 320]

Nieuwe leden:

Asselbergs, Ir. C.J., Directeur van de N.V. Centrale Suiker Maatschappij, 1ste Muntstraat, 3, Breda.

Boelaerts, Jules, Eere-Beheerder, -Secretaris en -Bibliothecaris van het Kon. Vlaamsch Muziekconservatorium, Antoon Van Dyckstraat, 45, Antwerpen.

Cools, Z.E.H. Petrus J., Bibliothecaris, Missiehuis, Stein, Limburg (Nederl.)

Craps, Pierre. Valkerijlaan, 7, Boschvoorde.

Delen, K., Leeraar aan het Kon. Athenaeum, Vrijheidslaan, 26, Gent.

de Poorter, Dr. Albert, St. Pieterssteenweg, 199, Brussel.

de Vocht, Prof. Dr. Kan. H., Naamsche vest, 60, Leuven.

Deschamps, Jan, Leeraar aan het Kon. Athenaeum, Tiensche straat, 177, Leuven.

Hendel, Dr. J., Belgiëlei, 120, Antwerpen.

Keusters, Paul, Minderbroedersrui, 9, Antwerpen.

Lambrechts, Dr. Pieter, Assistent aan de Rijksuniversiteit, Rozebroeckstraat, 53, Sint-Amandsberg (Gent).

Lissens, Dr. R.F., F. Lejeunestraat, 6, Elsene-Brussel.

Roersch, Prof. Dr. Alphonse, Tiensche vest, 56, Leuven.

Schoofs, Z.E.H. Jozef, Godsdienstleraar Middelbaar Onderwijs, Prins Albrechtlaan, 18, Sint-Truiden.

Strubbe, Prof. Dr. Eg. I., S. Gilliskerkstraat, 10, Brugge.

van Cutsem, Etienne, Advocaat, Isabellalei, 18, Antwerpen.

van de Perre, Hugo A.J., Ambtenaar, Galliërlaan, 22, Brussel IV.

Van Elslander, Antonin, Weidestraat, 46, Gent.

van Gils, Mgr. Dr. P.J.M., Zwartbroekstraat, Roermond.

Vosmaer, G.J.J.G., Directeur der St Lucas Society, Rapenburg, 83, Leiden.

Zielens, Lode, Letterkundige, Rolwagenstraat, 57, Antwerpen.

Bibliotheek der Katholieke Economische Hoogeschool te Tilburg.

Nieuwe leden, toegetreden na het afsluiten van bovenstaand verslag.

Beuckeleers-Donche, Em., Bouckenborg, Bredabaan, 561, Antwerpen-Merxem.

de Brouwer, Baron, Manoir du Relais, Ville-Pommeroeul, (Henegouwen).

De Leeuw, H., Meubelmaker, Eiermarkt, 18, Antwerpen.

Stalpaert, Hervé, Gistelsche steenweg, Brugge (Sint-Andries).

Van Roosbroeck, Joseph, Henri Hollevoetlaan, 17, Brussel.