De Gulden Passer. Jaargang 14

[p. 87]

Een onbekend gedicht van Cornelis van Ghistele over den winter van 1564-'65 te Antwerpen

Kapiteyn Yselsteyn te Antwerpen

Van Capiteyn Yselsteyn Rhetorijckelijck gewach/
Die voor Antwerpen gemaeckt heeft groot beslach.

Men sach Capiteyn ijselsteyn crachtich/
Comen voor Antwerpen in Decembri snel/
Couwenborch was zijn ouerste als doen zeer machtich/
Compackt makende met den Vriesen fel:
Communicerende oock met Joncker Scollenberchs¹⁾ voortstel/
Liggende daer (die van de werue een spijt)
Langhs de Scelde/ om iegelijcks ghequel:
Wonderlijck regiment gebuerde hier subijt/
Want op sint Steuens dach breet en wijt/
Was hij daer zijnen Legher vast slaende:
Waer duer menich creech op hem haet en nijt/
Want met duijsenden sachmen ouer hem gaende.
Veel Soeteleers²⁾ quamender ouer al staende/
Van alderhande ware mocht elck daer coopen
In cramen/in tenten/een elck den wech baende/
In spijt oock van Couwenborch/mans en vrouwen bij hoopen/
Ian de wint (daer hij menighen stoot af was ontfaende)
Ianuarij den achsten heeft hem doen verloopen:

Per Cornel. ghistel.

1) Kilianus: Schollen = conglaciare.

2) Id.: Soeteleer = mercator tenuis.

[p. 88]

Een colonel Yselsteyn staat bekend in de geschiedenis van Antwerpen, wegens de hulp die hij in 1585 aan de Staten verleende in den oorlog tegen Farnese.¹⁾ Met dezen colonel is het personage waarover C.v.G. rhethorelyck vertelt, niet verwant; zij hebben zelfs niets gemeens met elkander. Onze ‘capiteyn’ immers, staat onder bevel van Couwenborch met wien hij te Antwerpen kwam, communicerende oock met Joncker Scollenberchs voorstel. Met beiden's hulp onderwierp hij de Schelde en, van den 26^sten December tot den 8^sten Januari lag ze gansch toe. Het volk dat natuurlijk onder dien inval fel leed, betrapte hem veertien dagen lang, tot dat Jan De Wint hem deed verloopen.

Dit alles brengt C.v.G. vóór ter herinnering aan den schrikkelijken winter van 1564-1565, waarvan de vroegere kronieken ons de herinnering hebben overgeleverd.²⁾

Het gedicht bleef bewaard met dichtersnaam en jaartal 1564 in een handschrift,³⁾ waar het met den inhoud niet samenhangt. De kopist plaatste het in het begin van zijn register, alleen om aan een groote gebeurtenis te herinneren, in hetzelfde jaar voorgevallen waarin hij zijn boek aanving.

Het leven van Cornelius Van Ghistele,⁴⁾ Antwerpsche

1) Cfr F.H. MERTENS en K.L. TORFS. Geschiedenis van Antwerpen, V, 233.

2) Cfr VAN METEREN, Historie, A^o 1564; MERTENS en TORFS, op, cit. IV, 296; Antwerpsch Cronykje, door F.G.V. Leyden, 1743, waar die gebeurtenis aldus beschreven wordt, blz. 62:
‘1564. Op den negenden dach voor Sinte Stevens dach voorsz. doen begost het soo seer te vriesen, dat men op Sinte Stevens dach t' Antwerpen over het Schelt ginck, en lach toe tot sanderdachs naer derthien dach, dat niet veel gesien en was, ende men stonter met Cramen op ende met Tenten, en men vercochten spys en dranck en van nieuwigheyt cloof men daer hout, daer waren ook Loterijen: Clederen en alderley dinghen riep men daer vuyt en vercocht men’.
Indien men zekere weervoorspellers mag gelooven, zou ons voor 1936-37 een dergelijke winter te verwachten staan.

3) Universiteitsbibliotheek Leuven, hs. N. 480. [Cartularium Celestinorum in Heverlis] bl. 1 (oude folieering) waar men bovenaan leest: Hic liber est Monasterii Celestinorum in Heuerlis juxta Lovanium. Sic signatum 1564 (nieuwe stijl 1565). Daarop volgt het gedicht van G. v. Ghistele.

4) Zie omtrent C.v.G.: G. KALFF. Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde, III, 88-91; A. GEEREBAERT S.I. Lijst van de gedrukte Nederlandsche vertalingen der oude Grieksche en Latijnsche Schrijvers. Kon Vl. Academie. Verslagen 1924, 79, 1; 111, 1; 122, 2; 138, 2; 143, 1; Bibliotheca Belgica, G 10-69; J.-FR. WILLEMS. Verhandeling, I, 243-245; I. STECHER, in Biographie Nationale, VII, 739-740.

[p. 89]

rethorijcker, factor van de Goudbloem in de XVI^e eeuw, is weinig bekend. Zijn werken, integendeel, staan aangeteekend als verdienstelijke Latijnsche dichtstukken en voortreffelijke overzettingen van Ovidius (1553 en vóór 1570), Vergilius (1554-'56), Terentius (1555) en Horatius (1569). Afzonderlijke Nederlandsche gedichten worden nergens vermeld. Het stukje schijnt dan niet alleen een onuitgegeven, doch ook een eenig bekend gedicht te zijn. Het betreft Antwerpen zoowel wegens den schrijver als wegens de gebeurtenis door hem voorgesteld.

L. Le Clergq.