De Gulden Passer. Jaargang 9

[p. 49]

[Nummer 2]

Over oude boekencatalogussen.

Wie kent niet het genot te grasduinen in catalogussen? Wat een kijk werd ons gegund op menschen en geesten door het snuffelen in de catalogussen van beroemde veilingen van b.v. een J.P. Willems, een Serrure, een I. Meulman, een P. Cogels, een van Havre, en wat schatten vinden wij telkens in antiquarische fondsen van Fr. Müller, M. Nijhoff, J.P. de Vries, van Stockum...

Twee oude catalogussen, ons door het toeval in handen gespeeld, gunnen ons een blik op het tooneelleven en het tooneelwerk van het einde der 18^e en begin der 19^e eeuw.

De voornaamste catalogus telt niet minder dan 216 blz., een

NAAMLIJST
van een uitmuntende fraaije verzameling
van gebonden
TOONEELSPELEN,
Bestaande in ruim vierduizend
stuks,
De meeste weinig, vele onafgesneden, andere
even Afgerand,
Waar onder een overgroot Getal, die zeldzaam
voorkomen;
Benevens nog eenige Ongedrukte, en door eene
fraaije Hand. of die der Autheuren zelfs,
geschreven;
in alles een
KABINET,
Zoo groot en raar, als mogelijk ergens bekend is;
Met vele moeite en overgroote kosten bijeen verzameld,
door een voornaam
LIEFHEBBER.

De veiling had plaats ‘op de zaal boven de Beurs te Rotterdam op Woensdag den 22 van April 1772 en volgende dagen door de boekverkoopers J. Burgvliet en R. Arrenberg’. De ‘Naamlijst’ werd verkocht ‘voor 5 1/2 stuiver aan de Armen’.

[p. 50]

Het Bericht van den Verkooper luidt:

‘De volgende Naamlijst van gebonden Tooneelpoëzy bestaat uit meer dan vier duizend spelen of stukken daar toe behoorende, de meeste weinig, vele onafgesneden, andere maar even afgerand, waar van de weerga, misschien nooit, althans niet met onze kennis gezien is, en bevat veel over zeldzame spelen, die door de Liefhebberen dikwils jaren lang te vergeefs gezocht worden, en waar onder 'er velen om hunnen hoogen ouderdom zyn vermaard, terwijl 'er van anderen slechts zeer weinig afdruksels, somtyds niet meer dan 6, 8, 10 of 12 voor handen zyn, en derhalven door de Kenners en Liefhebbers der Tooneeldichtkunde als onwaardeerbaar werden geschat, 't geen ten opzichte dezer uitmuntende Verzameling des te meer plaets moet hebben, om dat meest alle deze stukken, niettegenstaande sommiger ongemeene oudheid, die, meer dan tweehonderd jaren verre te boven gaat, zeer net en zindelijk gehouden, en zorgvuldig voor den roest des tijds bewaart zyn. Wy achten noodig hier van de Liefhebberen der Tooneelpoëzy vooraf eens vooral kennis te geven, om niet telkens genootzaakt te zijn, de zeldzaamheid der spelen op yder bladzyde meer dan eens voorkomende, door de woorden raar, extra raar, zeldzaam, zeer ongemeen, onbekent, enz. aan te toonen, want wy twyffelen niet of de Liefhebbers en Kunstkenners zullen de beste stukken, die of om hunne oudheid, fraaiheid, schaarsheid, en echte drukken zoo zeer gezocht worden, wel weten te onderscheiden en op hunne rechten prys te schatten.

Onder de ‘in folio-uitgaven komen o.m. voor’ werken van: Asselyn, Coornhert, Coster, Elzevier, Hooft, Krul, Jacob Campo Weyerman, J. van der Noot en ook een ex. van de ‘Schatkiste der Philosophen en der Poëten’.

Van blz. 4 tot 78 volgen alphabetisch de in quarto-uitgaven. Al wat in de Noord-Nederl. tooneelliteratuur bekend was komt er in voor. Van Cornelio de Bie bezat de verzamelaar niet minder dan 34 titels. De kluchtspelschrijvers waren rijk vertegenwoordigd, de werken van ‘onbekende en onzekere Autheuren’ werden afzonderlijk vermeld evenals ‘Antwoorden, Beroepen van Kameren der Rederykers, Referynen enz’.

In octavo komen eerst de bekende Autheurs aan de beurt, een haast volledig overzicht van wat onze Nederlandsche tooneelliteratuur bezat. Verder volgde ‘Van onzeekere of onbekende Au-

[p. 51]

theurs’, de uitgaven van ‘Konstgenootschappen of ander Zinspreuken’, verzamelingen van tooneelwerken van ‘verscheiden Autheurs’ gewijd aan: Aanspreekers, Amintas en Amarillis, Blinden, Buitenspoorigen, Dienstboden, Dronkaerds, Edelen Don Pedroos Geest, Gekhuizen, Geleerden, Gierigen, Hippolutus, Jalouzyen, Jansenisten, Konstenaars door Liefde, Loteryen, Oorlogen, Quinquenpoix, Schaekingen, Stiefmoeders, Thee- en Koffystukken, Thoorn, Tooneelspelen, Vrede, Vrijsters...

In hoofdzaak bevat de catalogus Hollandsche uitgaven. Onder de Vlaamsche: B. Brand (Brugge en Duinkerken), Geeraerd van den Brande (Antwerpen), Joh. Fr. Cammaert (Brussel), M. de Castelyn, Joh. de Conde (Brussel en Gent), D. Danoot (Brussel), A. Flas (Gent), C. van Gistelen (Antwerpen), Cl. de Griek (Brussel), Joan de Grieck (Brussel), P. Haekt (Brugge), J.B. Hendrikx (Gent), Corn. Meyer (Gent), G. Ogier (Antwerpen), J.B. de Pape (Gent en Brugge), G.D. Rons (Brussel), J. Ysermans (Antwerpen), J. v.d. Zype (Gent), P. Suetmans (Brussel), A. Bijns (Antwerpen).

Onder de samenspraken en zinnespelen:

731. Den Sleutel der Liefden, item Hier in, Een samenspreking van twee Herders, met verscheide Referynen, Baladen etc. te Antwerpen, Guilliaem van Parys, 1583.

744. Veelderhande geneuchelyke Dichten, Tafelspelen en Referynen, Antw. Jan van Ghelen, 1600.

De vierduizend stuks werden geveild onder 865 nummers.

Heeft deze catalogus lang in de Vlaamsche gewesten een eigenaar gehad? Ik veronderstel van ja. Waarschijnlijk was hij in het bezit van Prudens en later van Florimond van Duyse, verzeilde, na de veiling van het fonds van den bekenden musicoloog, in het antiquariaat.

_* * _*

Is het Prudens van Duyse die in dezen catalogus de ‘Lyste der Tooneel-stukken die te bekomen zijn bij J. Sacré tot Aelst’ heeft bewaard?

Acht bladzijden. Aan het slot als waarschuwing: ‘Alle deeze Tooneel-stukken en Boeken, zyn alle origineele Hollandschen druk: men kan bij hem ook alle oude en nieuwe Tooneelstukken bekomen’.

[p. 52]

Wie was J. Sacré, verspreider van tooneelliteratuur in het land van Aalst? Maurits Sacré heeft in ‘De Brabander’, Januari 1922, het leven en het werk van den boekdrukker J. Sacré (1778-1849) beschreven.

Zoon van den befaamden horlogemaker, oefent hij eerst den stiel van zijn vader uit, legt zich later op de boekdrukkunst toe, vestigt zich in 1816 en verplaatst zijn drukkerij in 1829 naar Brussel. Zijn drukkerij en boekwinkel waren gelegen in de Kerkhofstraat te Aalst.

De ‘Lyste der Tooneel-stukken’ gunt ons dus een gelegenheid om na te gaan welke tooneelstukken mogelijk gespeeld, stellig gelezen werden tusschen 1816 en 1826.

Veelal vertalingen vinden wij in deze alphabetische titellijst. Stukken o.m. van: Legouvé, Ducis, Bonilly, Pujoulx, Voltaire, Picard, Racine, Letripot, Pigault Le Brun, von Brühl, Gamas, J. Candeille, Souriguere, Monvel, d'Arnaud, Mercier, Dumaniant, Guillard, J. Thomson, Chenier, Dusseux, Dorvigny, Molière, Saint Marcel, Schiller, Florian, Lessing, Christian, Marsolier, Lautier, La Harpe, Corneille, Zschokke, Villeneuve, Sauvigny, Schröder, Junger. Daarbij niet minder dan 54 titels van A. von Kotzebue, een opgave van de vertalingen in voorbereiding en ten slotte een reeks prozawerken van dezen schrijver eveneens bij Sacré verkrijgbaar.

Als oorspronkelijk geldt M. Westerman, H. Tollens C.Z., P.J. Kasteleyn, J. Nomsz, W. Bilderdyk, Lucretia Wilhelmina van Winter, F. van Steenwyk, J.H. Schuymer, J.A. de Bakker, A. van de Wart, C.C.F. Hoffham.

Het loont de moeite eens na te gaan wat van deze lijst gespeeld werd. Blommaert's ‘Geschiedenis der Rederijkkamer de Fonteyne te Gent’ (Gent 1847) biedt menige verrassing. In de opgenomen lijst der sedert 1813 door de Fonteyne opgevoerde stukken is ook Kotzebue de meest populaire naam.

Waar gegevens omtrent het tooneelleven in Vlaanderen onder het Hollandsch bewind schaars voorkomen, verdient deze catalogus voorzeker onze belangstelling.

Lode BAEKELMANS.