Hongarije enz. op de openbare mening, nu zij zich verongelijkt achten en in de Volkenbond geen gehoor vinden. In de wereldtaal opgesteld door de Esperantisten der betreffende landen, worden deze door de U.E.A. aan al haar vertegenwoordigers rondgezonden, wier adressenlijst jaarliks uitkomt. De oprichter der U.E.A. was Hector Hodler, die reeds met zijn schoolkameraden in 't Esperanto briefwisseling hield in 1903. Hij schreef veel antimilitaristiese artikelen in Esperantobladen. Zijn vriend was Edmond Privat, die nu Voorzitter van het bestuur van de U.E.A. is en Erevoorzitter van het Internationaal Centraal Esperanto-Komitee. Deze was onder de eerste volgelingen van dr. Zamenhof in Zwitserland en heeft de ‘Majstro’ intiem gekend. Vandaar dat hij in staat was diens leven en de geschiedenis van de groei der taal met volledige kennis van zaken en volkomen beheersing van het Esperanto te beschrijven in La Vivo de Zamenhof en Historio de la Lingvo Esperanto. Met grote bewondering voor Zamenhof's genie en mensenliefde verenigt de schrijver hier waardering voor anderen, die tot het grote doel medewerkten op hun wijze, en in schone stijl geeft hij een duidelik inzicht in de geschiedenis en de aanstaande taak van het Esperanto. Door vele hoofdartikelen in zijn blad ‘Esperanto’ en vertalingen uit de wereldlitteratuur, tot zelfs uit de middeleeuwen bijv. Chaucer en Rabelais, en wetenschappelike artikelen of organisatieplannen verrijkt hij voortdurend de Esperantolitteratuur, terwijl hij door het leesboek Karlo het onderwijs van, dienst is.
Genève, volgens Privat ‘het hart van Europa’, herbergt ook de Volkenbond. Daar komt de moeite van de vele vertalingen zeer voelbaar naar voren. In 1922 gaf een konferentie van de Volkenbond aan ieder der aangesloten landen de raad het Esperanto een plaats te geven in het onderwijs op de lagere scholen. Albert Thomas, de direkteur van het Internationaal Arbeidsbureau geeft maandeliks zijn rapporten ook in 't Esperanto uit. De gedelegeerden van de verste landen, bijv. China en Japan maken hier kennis met de wereldtaal en leren deze gebruiken, en zo hebben Liang-Tehu-Vaj en dr. Won Kenn reeds in het blad Esperanto artikelen geschreven over de arbeid van de Volkenbond, en de Chinese Esperantogroepen wenden zich wel eens tot de geestverwanten in de U.E.A.
In Japan bestaan reeds sedert 1903 Esperanto-klubs en in 1919 heeft men het Japanse Esperanto-instituut gesticht. Wetenschappelike gegegevens van de universiteiten worden er vaak in de wereldtaal gepubliceerd, zooals die van de sterrenwacht te Tokio, en er gaan Japanners op propaganda uit in Europa, daarbij steeds Esperanto sprekende. Zo is de heer Nisjimura, die in zijn te Parijs in 't Esp. verschijnend blad Oomoto aanhangers werft voor een godsdienstige sekte, op alle Esp. kongressen te vinden. Er zijn tans tal van radio-uitzendingen in Japan in of over het Esperanto en er worden massa's leerboeken verkocht. Tjif Tosjio gaf een bundeltje Japanse verhalen uit, volkslegenden, die goed de volksgeest weergeven. Daarentegen is Deklaracio van Takeo Arisjima, vertaald door T. Toogu een schildering van wat er omgaat in gemoed en geest van een paar Japanse jongelui, die kennis maken met de Westerse beschaving en wetenschap door studie aan de universiteit. Het is een roman in brieven, die aantoont, hoe Japanners denken, lijden en handelen, en heeft daarom veel aantrekkelikheid voor ons Europeanen. Welk een diepte van gedachten schittert er in deze brieven! Welk een hoge levensbeschouwing! Zouden het Verre Oosten en Europa elkaar ooit kunnen vinden? - Deze vertaling in 't Esperanto is de enige, die in Europa nog verschenen is.
Gingen wij nu land voor land na, dan zou er wel wat te vertellen zijn van de Oostzee - en randstaten, van Australië en Perzië, waar ook Esp. tijdschriften en litteratuur verschijnt. Maar dit kan in een overzicht als dit ons doel niet zijn. Interessanter lijkt het ons de aandacht te vestigen op het gemeenschappelike voor alle mensen en alle landen belangrijke deel van de wereldlitteratuur. Het klassiekste aller boeken is zeker wel de bijbel. Welnu, reeds in de eerste jaren is dr. Zamenhof begonnen stukken uit het Oude Testament uit het oorspronkelike te vertalen en op het Edinburgse kongres in 1927 kon het bestuur mededelen, dat nu de gehelebijbel met medewerking van het Engelse Bijbelgenootschap was vertaald.
Voor de Katholieke Esperantisten, die overal nationaal en internationaal georganiseerd zijn, is het een vreugde te zien, dat bijv. het leven van St. Franciscus in La Floretoj de Sankta Francisko en La Padova Lilio vertaald is en dat Fabiola van Kardinaal Wiseman veel gelezen wordt. Dit boek is een historiese roman uit de tijd der katakomben te Rome en wordt algemeen als een model van taal en stijl beschouwd.
Even internationaal, hoewel natuurlik veel minder verbreid, zijn de geschriften der Bahai-beweging, welke vooral in het Esperanto haar propaganda voert voor een nieuwe alle godsdiensten verenigende filozofie, welke is uitgegaan van de Perziese profeet Baháullah en nu in alle wereld-
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd