Den Gulden Winckel. Jaargang 11

[p. 61]

Bestoven boeken en brieven

‘Aus der Jugendzeit’
(Bij de portretten van Frederic W. Farrar en Charlotte M. Yonge).

GAAT het anderen als mij, dan treden bij hen onder de vereerde boeken uit jonger dagen een tweetal bizonder in de herinnering naar voren, n.l.: ‘Een schooljongen’ van Farrar en ‘De Erfgenaam van Redclyffe’ van Miss Yonge.

Frederic W. Farrar.

Toen ik dezer dagen de photo's van deze auteurs weer eens in handen kreeg, kwam mij de gedachte om deze zeker weinig bekende portretten in dit tijdschrift voor boekenliefhebbers te doen afdrukken. Wat de ‘histoire intime’ van dit bezit betreft: in jeugdige vereering besloot ik in mijn jongensjaren tot den schrijver van ‘Een schooljongen’, met uitdrukking mijner bewondering, het verzoek te richten zijn portret te mogen ontvangen. Dergelijke verzoeken, zoo begreep ik wel, zouden maar al te vaak worden gedaan; mijn verzoekschrift moest dus een clou bevatten om de inwilliging te bevorderen. Zegt men wel eens, dat het hart eener moeder bereikt wordt door middel van haar kind, zoo begreep ik het hart van een theoloog met 't meeste succes te kunnen bereiken door middel van den Bijbel. Ik verzekerde dezen Doctor Divinitatis, dat het besef mijner vrijpostigheid zeer levendig in mij was, dat ik hem echter wees op het tekstwoord Lucas 11 vers 8 en dus: ‘for the sake of my importunity you will, as I trust, grant me my request’. Of de clou was ingeslagen ofwel dat de man slechts zijn natuurlijke welwillendheid aan den dag legde, weet ik niet -, in elk geval zond hij mij na weinig dagen, met vriendelijk begeleidend schrijven, de gewenschte photographie. -

Frederic W. Farrar, voor een aantal jaren als ‘dean’ van Canterbury overleden, was eertijds leeraar aan de bekende ‘Harrow-school’ en schreef het bedoelde boek (‘Eric or little by little’) op jeugdigen leeftijd. De eerste uitgave verscheen - nisi fallor - in 1858. Het boek maakte zulk een diepen indruk op onzen landgenoot Kneppelhout (Klikspaan), dat de auteur van ‘Studententypen en -leven’ niet rustte voordat de Hollandsche vertaling was bezorgd.

‘The Heir of Redclyffe’ van Charlotte Mary Yonge was geïnspireerd door ‘Sintram und seine Gefahrten’ van Friedrich de la Motte Fouqué, den schrijver van ‘Undine’. En deze auteur (1777-1843), die beiden pen en zwaard hanteerde, had voor deze zijn pennevrucht ook een bizondere aanleiding. Men kent Dürer's gravure ‘ridder, dood en duivel’: een ridder te paard trekt door een luguber landschap, een duivelsgestalte strekt den arm naar hem uit, daarnaast de dood, op een miserabel paardje gezeten. Angstig schiet 's ridders hond over 't pad en ook zijn paard toont sporen van groote vrees. De ridder zelf vervolgt met ernstigen, vastberaden blik zijn weg; op een berg in lichte

[p. 62]

verte rijst een burcht met de tinnen omhoog. Een van Fouqué's vrienden gaf den schrijver de plaat als geschenk, met het verzoek den zin dezer eigenaardige gravure in geschrifte te willen verklaren en uitwerken. De voorstelling sprak tot de verbeelding van den romantisch-voelenden krijgsman: zijn geest was er mee bezig in vredestijd als in krijgsgewoel en in 1814 verscheen het ridderverhaal.

Charlotte M. Yonge

Deze schepping was het, die Miss Yonge tot haar ‘Heir of Redclyffe’ inspireerde, een boek in 1853 voor 't eerst verschenen. Terwijl de schrijfster doorgaans slechts de jongeren en wel bepaaldelijk jonge meisjes tot haar lezerskring had, werd dit geschrift ook daarbuiten met belangstelling gelezen. Een man als b.v. Dr. A. Kuyper was er diep door geïnpressioneerd, ja men verzekert dat dit boek zijn religieuse gevoelens en denkbeelden in niet geringe mate heeft beïnvloed.

De dagen der kindsheid zijn voorbij met veel van wat toen als het hoogste vereerd werd. Een nieuwe lente kwam en een nieuw geluid. De goden uit den jongen tijd zijn gevallen. Dachten wij als Thomas Hood in zijn kinderdagen, dat de toppen der ‘fir trees, dark and high’ den hemel raakten, wij erkennen dit nu als een kinderlijke waan, een ‘childish ignorance’ en wij zien:

‘I'm farther of from heaven Than when I was a boy’.

Wij doorblaren de bestoven boeken uit onzen jongenstijd en de herinnering komt ons aan het stil vertrek, waarin die bladeren met spanning, soms door tranen heen, werden gelezen. Dwaas, sentimenteel, onaannemelijk moet nu veel ervan geoordeeld worden, maar wij komen even in de weldadige sfeer van den rustigen huiselijken haard, waarvan die ouderwetsche verhalen getuigen. Rust, - huiselijke haard, - verouderde begrippen naar 't schijnt in onzen tijd. Van iets anders dan de intieme charme van huiselijke rust spreken deze boeken toch ook nog, iets waardevols ook nu: den straffen strijd met zichzelf, strijd soms als tegen een vloek die op ons rust, een druk buiten ons toedoen, ons opgelegd (men herinnere zich de ‘deadly feud’ uit ‘the Heir of Redclyffe’), maar een worsteling niet steeds zonder uitzicht of hoop als ze met vastheid, geduld, tenaciteit wordt aangebonden en altijd weer herhaald. Boven de klacht van Homerus (Il. 9. 505) (door Farrar bij een der hoofdstukken in zijne droeve jongensgeschiedenis als motto geplaatst) over het noodlot dat snood



de menschen belaagt, klinkt dan ook in breed geluid het choor uit Faust (dat de leidende idee is te noemen in Fouqué's verhaal van Sintram):

‘Wer immer strebend sich bemüht, Den können wir erlösen’.

EVERARD GEWIN.