Den Gulden Winckel. Jaargang 9

Lexicographische mededeelingen

Lateur, (Frank), die uitsluitend



bekend werd onder den schuilnaam Stijn Streuvels, werd den 4den October 1872 te Heule nabij Kortrijk geboren als zoon van Louise Gezelle, zuster van den dichter Guido Gezelle, en Camiel Lateur.

Op zijn 12de jaar verhuisde hij met zijn familie naar Avelghem, waar zijn vader een bakkerij hield. Zijn eerste onderwijs ontving hij op de school van het nonnenklooster te Heule, daarna was hij hospitant in de lagere klassen der kostschool te Avelghem, waar het onderwijs voornamelijk in het Fransch gegeven werd, aan het Vlaamsch werd slechts 2 uur in de week besteed. Van meer gevorderd onderricht bleef hij verstoken, en bezocht geen college of universiteit. Op de school stond hij trouwens bekend als een wilde, onhandelbare leerling. Op 't ‘pensionat du Bienheureux Jean Berchmans’ onderscheidde hij zich nochtans door zijn opstellen, waaronder één stuk, getiteld ‘Kerstmis’ dermate de aandacht zijner onderwijzers trok, dat hem, leerling der 2de klasse, de onderscheiding ten deel viel in de ‘Société literaire’ der school te worden opgenomen, waarin overigens slechts leerlingen der hoogste klassen werden toegelaten. Na het verlaten dezer school kwam hij bij zijn vader in de bakkerij

[p. 77]

en ontwikkelde zich nu van zijn 18de jaar af verder door zelfstudie, de vrije studie voortrekkend boven een schoolsche opleiding voor welke hem de mogelijkheid openstond. De kennismaking met de vele voortreffelijke geschriften, die in ‘Reclams Universalbibliothek’ verschenen, bracht hem er toe Duitsch te gaan leeren, en hij legde zich nu toe op de bestudeering zijner lievelingsschrijvers Ibsen, Tolstoï en Dostojewski. Om de beide laatste ook in 't oorspronkelijk te kunnen lezen leerde hij in later tijd Russisch; reeds vroeger had hij zich het Engelsch eigen gemaakt, zoodat hij thans over vijf talen beschikt. In 1895 dong hij mede in een prijsvraag van het blad ‘De jonge Vlaming’: zijn schets ‘November-idylle’ ontving toen een eervolle vermelding en werd in dit tijdschrift afgedrukt, waaraan hij nu geregeld contribueerde. Ook in ‘Vlaamsch en Vrij’ deed hij stukken verschijnen, waaronder zich eenige gedichten bevonden. De redacties dier bladen waakten evenwel zorgvuldig, dat zijn schuilnaam niet ontsluierd werd, totdat het eindelijk aan Karel van de Woestijne gelukte, te ontdekken, wie zich achter den naam Stijn Streuvels verschool. Hij werd nu uitgenoodigd door de redactie van ‘Nu en Straks’ om een bijdrage te leveren voor dit tijdschrift, die in 1896 het licht zag. Het nieuwe maandschrift ‘Vlaanderen’ opende zijn 1ste aflevering met Streuvels novelle ‘Joel’ in 1903. In 1899 verscheen ‘Lenteleven’, zijn eerste afzonderlijk uitgegeven boek, dat groot succes had. Weldra heerschte er in Vlaanderen zulk een geestdrift voor den jongen schrijver, dat in 1903 de afgevaardigde van Antwerpen August Delbeke in het Belgische parlement het voorstel deed, Streuvels voor te dragen van regeeringswege als candidaat voor den ‘Nobelprijs’. Er bleek evenwel, dat dit buiten de bevoegdheid der regeering lag, omdat dergelijke voordrachten door het Nobelcomité niet werden aanvaard. In 1906 werd hem door de Koninklijke Vlaamsche Akademie de vijfjaarlijksche prijs voor Nederlandsche letterkunde toegekend. In 1907 werd hij benoemd tot correspondeerend lid van dit genootschap. Voor zijn literaire ontwikkeling had hij veel te danken aan zijn vriendschap met den dichter Hugo Verriest. Na zijn huwelijk ging hij wonen te Ingoyghem, waar hij zelf het landhuis ‘'t Lijsternest’ deed bouwen. Streuvels schreef zijn werken, meest novellen en schetsen, in het Westvlaamsch dialect, wist zijn realisme vrij te houden van overdrijving en deed tevens aan het poëtische in de behandeling zijner onderwerpen recht wedervaren. In afzonderlijke uitgave verschenen van hem: ‘Lenteleven’ (1899) ‘Zomerland’ (1900) ‘Zonnetij’ (1900) ‘Doodendans’ (1901) ‘Langs de wegen’ (1903) ‘Dagen’ (1903) ‘Minnehandel’ (1904) ‘Dorpsgeheimen’ (1904) ‘Openlucht’ (1905) ‘Stille avonden’ (1905) ‘Uitzicht der dingen’ (1906) ‘De vlaschaard’ (1907) ‘Reinaert de Vos herwrocht’ (1907) ‘Najaar’ (1909). Sommige werken van hem beleefden meerdere drukken; eenige werden in 't Fransch, Duitsch en Engelsch vertaald: in het Fransch o.a. voor de ‘Mercure de France’. Hij leverde o.a. bijdragen aan ‘De Gids’ en ‘De XXe. Eeuw’. Uitvoerige studies over hem schreven o.a. Hugo Verriest in ‘Twintig Vlaamsche koppen’ en André de Ridder.

Looy, (Jacobus van) werd den 12den September 1855 te Haarlem



geboren. Op zijn 5de jaar werd hij ten gevolge van den vroegen dood zijner ouders Jan van Looy en Cornelia van der Vecht, wier jongste kind hij was, in het burgerweeshuis aldaar opgenomen, en genoot er het onderricht van de gestichtsschool. Na volbrachten leertijd kwam hij op zijn elfde jaar als letterzettersleerling bij de firma A.C. Kruseman, en begon tevens de lessen te volgen aan de burgeravondschool. Na tweejarigen diensttijd ging hij van het drukkersvak over tot het ambacht van rijtuigschilder, en bleef dit uitoefenen tot zijn 22ste jaar. Vooral door de bemoeiïngen van zijn leermeester in het teekenen, den kunstschilder D.J.H. Joosten, en daartoe in staat gesteld door eenige Haarlemsche ingezetenen, benevens door Teylers stichting, werd hij in 1877 opgenomen onder de leerlingen der Rijksakademie van beeldende kunsten te Amsterdam, verwierf zich in 1879 het diploma voor middelbaar onderwijs in het teekenen aan de Polytechnische school te Delft en ontving in 1884 den ‘Prix de Rome’. Hij ondernam toen een studiereis door Italië en Spanje, welke zich tot Tanger in Marokko uitstrekte. In Italië schreef hij zijn eerste proza-opstel, getiteld ‘Een dag met sneeuw’, dat in den eersten jaargang van ‘De Nieuwe Gids’ verscheen. Nadat hij van zijn reis teruggekeerd was, bleef hij in Amsterdam wonen, en schreef daar voor ‘De Nieuwe Gids’ groote en kleinere proza-stukken en eenige gedichten. Voor het theater vertaalde hij de Musset's ‘Nuit de Mai’. Na zijn huwelijk met Mejuffrouw Titia van Gelder (1892) verhuisde hij in 1894 naar Soest (provincie Utrecht) en schreef daar de reeds in Amsterdam begonnen serie proza-stukken ‘Feesten’, achtereenvolgens gepubliceerd in ‘De Nieuwe Gids’, ‘Tweemaandelijksch Tijdschrift’ en ‘Twintigste Eeuw’. In 1902 ving hij met zijn vrouw opnieuw een reis aan door Spanje en Marokko, en volbracht met haar den niet ongevaarlijken tocht van Tanger naar Fez. Bij zijn terugkeer in Soest ontstond als gevolg van deze expeditie het opstel ‘Reizen’, waarvan het 1ste deel in ‘Elseviers Maandschrift’ verscheen met reproducties van schilder- en teekenwerk op de reis gemaakt. In Soest werden verder Shakespeare's drama's Hamlet en Macbeth vertaald en een aantal verzen geschreven. In 1907 vestigde hij zich te Haarlem en voltooide daar de in Soest begonnen ‘Wonderlijke avonturen van Zebedeus’, die bij stukken in ‘De XXe Eeuw’ en ‘De Nieuwe Gids’ werden opgenomen en vertaalde Shakespeare's ‘Romeo en Julia’. Hij leverde verder kleine bijdragen aan de tijdschriften ‘De Beweging’ en ‘Vlaanderen’. Het proza van Van Looy onderscheidt zich door sterk-plastische uitbeelding en beschrijving, welke eigenschap vooral op den voorgrond treedt in zijn ‘Stierengevecht’ (Nieuwe Gids II 1887). Als schilder leverde hij zeer persoonlijk werk, en sommige zijner stemmingsvolle stukken werden in Nederlandsche Musea opgenomen. In afzonderlijke uitgave zagen van hem het licht: ‘Proza’ (1889) ‘Gekken’ (1892) ‘Musset's Meinacht’ (1892) ‘Proza 2de druk’ (1894) ‘Shakespeare's Macbeth’ (1900) ‘Feesten’ (1902) ‘Proza 3^de druk’ (1904) ‘Shakespeare's Hamlet’ (1907). In 1906 ter gelegenheid der Rembrandt-feestviering vervaardigde hij in opdracht van het feestcomité de door Bernhard Zweers gecomponeerde ‘Ode aan Rembrandt’.

J.D.C. van Dokkum.

Aanteekening Redactie D.G.W.

Naar aanleiding van de ‘mededeeling’ omtrent Hélène Lapidoth-Swarth ontvingen wij een schrijven van den Gids-redacteur Mr. J.N. van Hall, die er ons opmerkzaam op maakt dat de genoemde mededeeling op een essentieel punt niet juist is. ‘Men moet’, aldus de heer van Hall, ‘daaruit toch opmaken dat Hélène Swarth, zoo zij al niet tot de redactie van “De Nieuwe Gids” heeft behoord, als dichteres toch met dat tijdschrift is opgekomen en hare eerste verzen aan dat tijdschrift heeft afgestaan, terwijl eerst “een groot gedeelte van haar lateren arbeid werd opgenomen in De Gids”.

De Gids zou hier dus weer achteraan zijn gekomen met zijn waardeering van Hélène Swarth's poëzie.

Laat mij deze onwaarheid, die ook door den heer de Vooys in de eerste drukken van zijn “Hist. Schets v.d. Nederl. Letterk.” werd verkondigd, even recht zetten door de volgende data.

Hélène Swarth schreef het eerst in De Gids van April 1884: Drie Sonnetten; in dien van Nov. 1884: Vier Sonnetten; in dien van Juli 1885: Twee gedichten, te zamen dus negen gedichten; terwijl De Nieuwe Gids eerst in Oct. 1885 zijn eerste aflevering gaf. Zij publiceerde toen ook gedichten in de Nieuwe Gids, maar slechts in de eerste jaargangen van dat tijdschrift. Sedert 1888 tot heden schreef zij geregeld in De Gids.

Waarschijnlijk heeft de heer Van Dokkum zijn licht opgestoken bij Dr. de Vooys, die eerst op mijn herhaalden aandrang in den onlangs verschenen 3en druk van zijn “Schets” zijn voorstelling wijzigde, maar (vrij kinderachtig!) niet zóó, of men kan er nog uit opmaken, dat, nadat eenige gedichten in De Gids waren verschenen, de Nieuwe Gids haar tot zich heeft getrokken, en toen later de veel mindere gedichten van “haar tweede levensperiode” (sedert 1895 verzameld) in De Gids zijn opgenomen. In De Gids van Mei 1909 blz. 360 heb ik hier al iets van gezegd, maar dit heeft waarschijnlijk weinig de aandacht getrokken’.

[p. 78]

Wij danken den heer van Hall voor zijne rectificatie. Evenwel is het ter verontschuldiging van onzen medewerker den heer van Dokkum niet ondienstig hierbij aan te teekenen dat hij zijne mededeelingen van de dichteres zelve ontving, en dat bovendien, juist ter wille van de grootst mogelijke nauwkeurigheid, mevrouw Lapidoth vóór 't afdrukken een proef is aangeboden, welke wij gecorrigeerd van haar mochten terug ontvangen. Ook de dichteres zelve is de gewraakte onnauwkeurigheid dus blijkbaar ontgaan.

(Red. D.G.W.).