Den Gulden Winckel. Jaargang 8

[p. 97]

Achtste Jaargang No. 7

De bescherming van den literairen eigendom ter Berlijnsche conferentie

I.

DE conferentie, welke, in 't laatst van 1908, ruim vier weken in de Duitsche rijkshoofdstad is bijeen geweest teneinde er haar taak te vervullen tegenover het wereldrecht van den artistieken eigendom, is gescheiden, nadat zij een tekst heeft ontworpen, welke zoowel principieel als gedetailleerd de bestaande bepalingen der Berner Conventie van 1886 zal wijzigen en aanvullen, indien eenmaal de goedkeuring der parlementen en de ratificatie der regeeringen zijn deel zijn geworden. Te Berlijn waren vertegenwoordigd alle Staten, die door hunne vroegere onderteekening de directe belanghebbenden bij deze wijziging der overeenkomst konden heeten; waren evenzeer echter aanwezig de gedelegeerden van landen, die nog niet bij dit internationale verdrag zijn aangesloten, maar die niettemin in zijne verdere ontwikkeling en uitbreiding genoegzaam belang stelden om ad audiendum naar deze conferentie afgevaardigden te laten gaan. En onder deze landen nam ditmaal het kleine Nederland met zijn rijk verleden en heden van kunst en wetenschap, een der eerste, zoo niet de eerste plaats in. Want beter nog misschien dan in de kringen binnenslands was het in de vergadering zelve bekend, welke beschouwingen en besluiten hier te lande aan de daden dezer conferentie werden vastgeknoopt, wist men het met overtuigende zekerheid, dat van deze conferentie de beslissing van Neerland's al dan niet toetreden indirect zou kunnen afhangen.

Gewichtige quaestie inderdaad en niet alleen voor het betrokken rijk, waar het hier gold eene overeenkomst als de Berner Conventie, welke dan alleen ter uitoefening uiterste en volledige kracht bezit, wanneer ook alle landen, die terrein van beteekenis zijn voor de door haar beschermde producten - en Nederland is dit toch zeker, zooals de ‘Tängliche Rundschau’ nog tevoren betoogd had - zich daarin samengebracht vinden. Nederland nam dus een standpunt in van bijzonderen aard, en men mag zonder meer erkennen, dat mr. F.W.J.G. Snijder van Wissenkerke, die als de chef der Nederlandsche delegatie optrad, dit standpunt reeds onmiddellijk in de openingszitting op zeer gelukkige wijze uiteenzette. Hij ving aan met de hoffelijke verzekering, dat de Nederlandsche regeering de uitnoodiging tot deelneming aan deze conferentie met voldoening had ontvangen en met genoegen had gebruik gemaakt van de haar zoo welwillend geboden gelegenheid om deel te nemen aan deze debatten ter bescherming van werken van letterkunde en kunst. Nederland, zoo herinnerde zijn vertegenwoordiger, was aanwezig op de voorbereidende vergaderingen te Genève; het onderteekende echter het daar ontworpen verdrag niet en nam evenmin deel aan den arbeid te Parijs in 1896, welke tot een eerste herziening leidde. Dat geschiedde geenszins uit onverschilligheid; het werd na rijp beraad alleen daarom door de regeering nagelaten, wijl zij eenerzijds vreesde

[p. 98]

de tegenstanders der Berner Conventie in eigen land onnoodig te zullen verbitteren, anderzijds in de bestaande meening van de meerderheid der Staten-Generaal een hinderpaal voor aansluiting zag en geen verwachtingen omtrent toetreding wilde wekken, die zoodoende toch niet verwezenlijkt zouden kunnen worden. Maar wel is op dat punt veel veranderd; een sterke strooming heeft voor de aansluiting zich al meer en meer doen gevoelen, en de aanwezigheid van vier Nederlandsche gedelegeerden kon terecht daarvan een uitvloeisel worden genoemd. Zeker, de heer Snijder erkende het ten volle, er was ook nu nog geduchte tegenstand, zelfs van competente personen, doch men was de zaak van den moreelen kant gaan bezien en had haar ontdaan van haar hatelijk, koopmansachtig karakter van voorheen. Zelfs was bij het Parlement een motie aanhangig gemaakt ten voordeele van de aansluiting bij de Berner Conventie, en dat deze motie - waarvan het intusschen afgetreden Leidsche Kamerlid, professor Van der Vlugt, eerste onderteekenaar was - nog steeds op behandeling wachtte, moest voor een groot deel worden toegeschreven juist aan het feit, dat men wenschte te weten of de vèrstrekkende voorstellen der Berlijnsche conferentie voor Nederland de mogelijkheid tot deelneming zouden openlaten zonder ons land te dwingen ineens al te verzwarende verplichtingen op zich te nemen.

Hiermede was inderdaad gezegd wat te zeggen viel; het belang van de conventie heeft Nederland nooit ontkend: uitsluitend invloeden van vrees voor te veel geven, beheerschten zijne beslissingen.

Trouwens, het auteursrecht is niet het denkbeeld van een enkel volk; het is gekomen door de gansche beschaafde wereld. En langs de privileges der Middeneeuwen, langs de stadsrechten der poorters-drukkers, langs den arbeid ten slotte van mannen als Goethe en Herder, is men in 1886 geraakt tot de Berner Conventie, welker grondgedachte van den aanvang af natuurlijk geworteld heeft in het denkbeeld om in alle landen gelijkstelling te verkrijgen van eigen onderdanen met schrijvers, tot een der medeleden van de Unie behoorende, om de aldus verkregen bescherming naar buiten ook toe te passen in het geval, dat de binnenlandsche wetgeving haar niet zou hebben verleend - een noodzakelijk gevolg van het voornamelijk moreel standpunt, waarop deze conventie zich van den beginne af moest stellen. Haar eerste tekst echter noemde in de omschrijving der te beschermen producten van literatuur en kunst wel naast het niet te ontkennen origineel, de zoogenaamde utilisations, waaronder de muzikale arrangementen een eerste plaats innemen; hij liet nochtans tegelijkertijd veel onduidelijkheid bestaan, en vermeldde in het slotprotocol werken van photographischen en choreographischen aard alleen dan voor bescherming toelaatbaar, indien de nationale wetgeving daarmee medeging. De conferentie van Parijs in 1896 bracht hierin verbetering; de declaration interprétative legde de twijfelachtige bepalingen authentiek uit, de acte additionel vulde de conventie met bepalingen betreffende vertalingen en couranten-artikelen aan, de ‘voeux’ ten slotte toonden wat men te Parijs aan de toekomst wilde overlaten en nog te verbeteren dacht.

Aan de hand van deze stukken verrichtte voornamelijk Duitschland den voorbereidenden arbeid, nog niet geheel op ‘einheitliche’ regeling berustend, maar toch wel daarheen gaande in zijne voorstellen. Er waren daartegen bezwaren. De verruiming, gegeven door de afschaffing van de oude voorwaarde, dat aan alle formaliteiten van het eigen land moest zijn voldaan, alvorens bescherming in de andere Staten der Unie kon worden genoten, werd zeer gewaardeerd, doch de principieele uitbreiding, welke Duitschland daaraan in de eerste artikelen der conventie vasthechtte, vond minder algemeene instemming. Dit moest wel, wanneer men naging, dat landen met zeer liberale wetten geen gunstigen ruil deden; dat landen als Frankrijk, België, Denemarken, Zweden en Luxemburg, welke den auteur bescherming toestaan gedurende zijn leven en vijftig jaar na zijn dood, daardoor op één lijn werden gesteld met een rijk als Duitschland, dat slechts gedurende dertig jaar na den dood die bescherming kent. Bovendien had Zwitserland bezwaar tegen de gelijkstelling van photographieën en architectonische producten met andere werken; achtten Frankrijk en Italie een phonographisch monopolie, dat men wilde scheppen, in strijd met de beginselen zelven der conventie. Evenwel, betrekkelijk stonden alle deze vragen daar als detailvragen, ging de groote strijd om iets anders. Het zwaartepunt ter conferentie lag in de regeling der vertalingen, waarvoor Duitschland in alle bij de Unie aangesloten landen het uitsluitend recht der auteurs opeischte. Niemand ontkende, dat voor de afdoening van deze aangelegenheid de tijd meer dan gekomen was; niemand betwistte de billijkheid der Duitsche oplossing, voelde deze uitbreiding van een reeds voor het eerste decennium bestaand verbod niet als eene gezonde en logische. Maar niemand ook tegelijkertijd, zelfs de warmste bevorderaars der Berner Unie niet, liet na te wijzen op de moeilijkheid, die eene intransigente doorvoering van dit principe zou opleveren voor de nog niet aangesloten landen, welke nu zulk eene uitbreiding zouden moeten accepteeren. In strekking was men het volkomen eens; het kwam slechts op het middel aan om ter eenre zijde voor

[p. 99]

de aangesloten landen de ontwikkeling der conventie niet te belemmeren, ter andere zijde de auteurswetten der nog niet tot de Unie behoorende landen niet aan al te groote proef ineens te wagen. Maar men heeft het middel, zij het ook niet op geheel oorspronkelijke wijze, gevonden; en dat feit is het voornamelijk, hetwelk de vraag van mogelijkheid eener Nederlandsche toetreding met volle recht bevestigend doet beantwoorden.

*_**

Professor Renault, de bekende Fransche volkeren-rechterlijke specialiteit, die op de beide Vredesconferenties te 's Gravenhage als rapporteur voor verschillende afdeelingen zulk een uitnemenden indruk achterliet, was ook te Berlijn de steller van het eindrapport. En gelijk te verwachten viel, gelijk trouwens zijne gedocumenteerde verslagen van andere onderwerpen tevoren konden doen vermoeden, bepaalde hij zich ook in dit geval niet tot een uitsluitend weergeven van de gedachten der delegaties, doch knoopte hij aan het eigenlijk onderwerp beschouwingen vast, welke met dat onderwerp nauw verband hielden. Eene te strenge bepaling had ook Nederland een beletsel kunnen zijn om tot de Unie toe te treden; de redenen van rechtvaardigheid, voor den schrijver betreffende het vertalen aangevoerd, werden niet betwist, doch wel werd het billijk geacht den overgang gemakkelijk te maken, aldus zijn betoog. Eene dergelijke opmerking kwam van de zijde der Russische vertegenwoordiging. Het antwoord is geweest, dat de conferentie, hoezeer zij het voortschrijden van de beginselen der Unie ook wenscht, niettemin niet verlangt, dat alle natiën in den pas loopen met die, welker onderlinge vereeniging de betrekkingen op dit gebied reeds heeft ontwikkeld; dat zij begrijpt, dat deze natiën dezelfde stadiën willen doormaken en slechts voortschrijden na gelijke ervaringen te hebben opgedaan. En daartoe vond de conferentie het middel in het laatste artikel der nieuw ontworpen overeenkomst. De toetreding van de nog niet tot de Unie behoorende Staten wordt daarin geregeld; deze toetreding geschiedt door schriftelijke mededeeling aan de Zwitsersche regeering en brengt rechtens instemming mede met de door de nieuwe conventie vastgestelde rechten en plichten, onder voorbehoud evenwel - en in deze reserve ligt het geheim besloten -, dat bij zulk eene toetreding een rijk, voorloopig althans, bepaald aangewezen artikelen van het verdrag van 1886 of van de additioneele acte van 1896 in de plaats van het thans aanvaarde voorschrift stellen kan. Zoodat dus Nederland het oude artikel, dat een uitsluitend vertaalrecht voor slechts tien jaren tegenover den auteur kent, bij eerste onderteekening der herziene conventie kan doen gelden, om later, nadat van de practische werking der aansluiting meer is gebleken, tot het radicale standpunt der oudere leden over te gaan.

HENRI VAN DER MANDERE.

Den Haag.