Den Gulden Winckel. Jaargang 8

Boekenschouw

Pastoor Hugo Verriest. Biographische Studie door André de Ridder. (L.J. Veen, Amsterdam; Nederl. Boekhandel, Antwerpen).

- Een beminnelijk boek over een beminnelijk

Een hoekje in 's pastors ‘Groote Kamer’

man. De abonnés op Den Gulden Winckel kennen André de Ridder en zijn manier van schrijven; hebben kunnen vaststellen hoe goed hij ooren en oogen open heeft bij zijn, door velen hem gewis benijde bezoeken aan Vlaanderens voortreffelijksten op het gebied van taal en schoone letteren. Hoe de Ridder Verriest bewondert weten zij eveneens, en wij raden allen, die indertijd het beknopter artikel over dezen goeden pastoor in dit tijdschrift genoten hebben aan, dit zooveel uitvoeriger werk vooral niet te laten liggen.

de Ridder heeft de heerlijke gave der bewondering, en hij weet die bewondering te uiten in taal vol gloed en leven. Dit verzoent met het onevenwichtige dat zijn boeken kenmerkt, het hier en daar topzware tegen ginds te ijle, het brokkelige in de compositie, die zich niet beweegt langs één schoone lijn van harmonie. De schrijver noemt zijn boek een ‘biographische studie’ zonder meer, daarmede te kennen gevend, gelijk hij in het woord vooraf trouwens ook zegt, dat hij ditmaal afziet van iedere poging tot kritische ontleding. Daar heeft hij verstandig aan gedaan, omdat in kritische analyse voorloopig de kracht van dezen schrijver niet ligt. Zijn boek over Streuvels bewijst dit. Maar daarom ook is dit werk een beter geheel geworden dan het voorgaande; het is zoo simpel en klaar als de beekjes en riviertjes die naar ik mij voorstel door Vlaanderenland stroomen.

Na een Bibliographie en een Inleiding volgen een viertal hoofdstukken, schetsende Verriest in zijn interieur, Verriest's leven, het werk van Verriest (twee bundeltjes beschrijvingen, getiteld ‘Regenboog’ en ‘Op Wandel’, zijn bekende ‘Vlaamsche Koppen’, een paar bundels voordrachten en wat losse brochures en tijdschrift-artikelen) - verder Verriest als voordrachtgever en eenige belangrijke addenda, bestaande uit een beschouwwing over Gezelle's dertig-jarig zwijgen en een afdruk van eenige nog nergens elders gepubliceerde verzen van Verriest.

[p. 28]

Ik ceteer dit liedje:

Hoe leutig als het zonnetje schingt,
De vinke slaat, de leeuwerk zingt,
De meerlaar en de koekoek stout
Aan 't scheiden zijn in 't wilde woud!

Hoe schoon wanneer op d'hage groen
De spaansche bezen blinkend bloên,
En boven d'hagen, zwaar gelaân
De kriekelaars te gloeien staan!

Hoe goed wanneer de druive zoet
De tonge in 't wijnzap stroomen doet! -
Die blij- en schoonheid en dat zoet,
Wij kregen 't - dank - van 't Eeuwig Goed!

G.v.E.

Albrecht Rodenbach, zijn leven en zijn werk, door Dr. Leo van Puyvelde. (Amsterdam, L.J. Veen).

- Het schrijven over 't leven en de werken van

Rodenbach had veel aanleg voor teekenen. Van zijn voornaamste gedichten krabbelde hij een voorafgaande teekenschets op het papier; Gudrun en Irold heeft hij grootendeels geschreven met een kleine theater-voorstelling vóór zich, door hem zelf geschilderd en geschikt. Bovenstaand is een teekening waarmêe hij een van zijn schrijfboeken versierde.

anderen spruit gemeenlijk voort uit tweeërlei drang. Of men schrijft over anderen wijl men zelf niets te zeggen heeft, in welk geval die andere de welkome kapstok is waaraan men eigen schijn-geleerdheid, schijn-geestigheid of wat dan ook pleegt te hangen; men beschouwt den ‘grooten denker’ of ‘subtielen dichter’ als niet meer dan een object (aardig is door Willem Paap in ‘Vincent Haman’ dergelijk snood en leeg bedrijf met het werkwoord ‘goethe-dante-vondelen’ gekarakteriseerd) - òf men is door een levende persoonlijkheid gegrepen zóó dat men niet over haar zwijgen kan en, volgens de universeele wet der behoefte tot nabootsing, niet rusten vóór men op Zijne wijze heeft uitdrukking gegeven aan wat men zóó levend voor zich ziet. Dat men voor het laatste zelf persoonlijkheid moet zijn, behoeft geen betoog. In onze tijdschriften - ik merkte het reeds vroeger op - wordt nog al veel ge-goethe-dante-vondeld in den laatsten tijd. Bijna maandelijks wordt ons de een of andere bloedlooze ‘studie’ voorgezet, die met een genevel van grauwe schoolsche zinnen zóólang het beeld eens dichters of proza-schrijvers - die vooral ‘klassiek’ moetzijn! - omgeeft, dat men op het laatst niet meer ziet dan een grijze, vormlooze massa. In zulk een tijd is het heerlijk wanneer boeken verschijnen als die van André de Ridder en Leo van Puyvelde. Over 't eerste spraken wij boven; ook het tweede kondigen wij hier met een enkel woord aan. Uitvoerige analyseering is hier niet op zijn plaats. Rodenbach is bij ons nog weinig bekend, ofschoon Dr. J. Aleida Nijland voor kort door haar ‘Bloemlezing’ (L.J. Veen, A'dam) een te waardeeren poging heeft gedaan om den te jong gestorven dichter, die voor vijf-en-twintig jaar in Vlaanderen opeens ‘buiten en boven de letterkunde van dien tijd is komen te staan’, ons volk wat nader

[p. 29]

te brengen. Een dergelijke poging doet, op andere wijs, Dr. van Puyvelde.

‘Voor de Vlamingen was A. Rodenbach meer dan J. Perk voor de Hollanders, dan Bysshe Shelley voor de Engelschen, dan Baudelaire voor de Franschen, dan Max Waller voor de Walen: meer dan een kunstverjonger, een brenger van jeugdige schoonheid, een dichter, wiens poëzie de schoone, rechtstreeksche verwoording is van zijn innige zielsontroering. Een noorsch zonnelicht slaat de oogen met zijn glans en verrukt, maar ontrolt geen bladje, ontknopt geen bloempje, verwekt geen weelde van rijpe vruchten.

A. Rodenbach is een stoute kampioen geweest voor een edele zaak en heeft veel ten goede uitgevochten’.......

‘Grootsprakerig romantisme!’ zullen vele modern-ontwikkelden zeggen bij het lezen van zijn ‘vlaamschgezinde’ verzen. En daarom was ik [d.i. van Puyvelde] bang dezen dichter ook aan de effener-beschaafde en koelere Noord-Nederlanders voor te stellen: ‘Ik weet wel’, zegt August Vermeylen, ‘dat wie niet Vlaming is moeilijk zal vatten waarom wij b.v. Gezelle, Hugo Verriest, Albrecht Rodenbach en anderen, bewonderen en liefhebben. Zij zijn de geest van ons land; hun gesproken en geschreven woord, dat rechtstreeks op hun omgeving werkt, is gedragen door een trouw en waar gevoel, het heeft den reuk onzer aarde. Het is iets van dat streven naar zelfstandigheid van het vlaamsch volkseigen’.

In het lijvige boek van Dr. v. Puyvelde wordt ons eerst het een en ander verteld over Rodenbach's kinderjaren en zijn studententijd, waarin wij zijn krachtige persoonlijkheid zich zien ontwikkelen, vooral ook in de geestdriftige beweging die hij onder zijn medestudenten verwekte.

Het belangrijkste gedeelte van zijn boek zijn echter ongetwijfeld de bladzijden 144-223, waarin van Puyvelde een breedvoerige karakteristiek en naar het mij voorkomt verdienstelijke analyse geeft van Rodenbach's voornaamste werk ‘Gudrun’.

‘Rodenbach's kunstenaarsziel verlangde koortsig naar de herwording van zijn volk, door de onderlinge liefde, door de “houwe trouw” aan eigen aard. En als vanzelf ontwikkelden zich stilaan de kiemen van Gudrun, dat dubbel spel van de vaderlandsliefde en de trouwe minne. Hij koestert ze in geest en hart. Hij leeft ervan en ervoor. Nu gaat ook de verbeelding, de objectiveerkracht aan den arbeid. Door de werking van indrukken van buiten en innerlijke vermogens krijgen zijn gevoelens de gedaanten van beelden, van levende personen’.

Achtereenvolgens worden de verschillende personen van dit drama beschouwd; over stijl, taal en techniek wordt bovendien veel lezenswaardigs opgemerkt.

‘Er ligt in dit drama een mengeling van antieke en wat men noemt Shakespeareaansche tragiek. Het noodlot dwingt en de menschen strijden er tegen, aangestuwd door hun karakter’.

Het lot van Carausius, Herwig, Gudrun kan men beschouwen als een gevolg van karakteraanleg. Maar Wate buigt onder het noodlot en recht zich niet door eigen karaktersterkte’.

v. Puyvelde noemt ‘Gudrun’, dat stuk van den twintig-jarige, het eerste groot Vlaamsch Kunstdrama, al wist dan ook de stad Antwerpen in 1871 er niet meer dan wat ‘goede hoedanigheden’ in te erkennen, waarvoor de dichter met een soort van aanmoedigingsprijs beloond werd. Een enkele opmerking. 't Schijnt mij jammer dat van Puyvelde's boek door een weinig fraai portret van Rodenbach tegenover den titel wordt ontsierd. Beter ware deze beeltenis, die meer aan een schipper op Zondag dan aan den bezielden dichter denken doet (hoe vast ook overigens die oogen u aanblikken), maar weg gelaten.

G.v.E.